Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 37, 14 September 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

: MOKUNA XI. KA OIAIO O KE KANAKA PELEKANE. Ma keia hui aloha ana me kuu hoahanaii aoao palupalu ua hiki ole ia'u ke alo ae i ka īke ana i ke ko'iko'i maoli o na kaumaha e kau la maluna o'u. īk'e iho wau ua panaiia mai kuu aloha, oiai, ua hlo maoli aku kuu puuwai ike aloha ike kaikamahinealii o Luritania. A ua panaiia mai hoi ko'u aloha no ka mea oia kekahi i haule i ke aloha no'u a ua aloha like no maua ia maua iho aole mamua aku o ka la poni moi. Ua ike pu iiio wau he aloha kona aole i ka moi maoli ka mea hoi a'u e hoao nei e hoopakele, aka, he aloha maoli no kona la'u nei. A no ka ikaika o ia haawina me a'u ia mau la he mea ole na alalai ia'u no ke ake anu e ike i kona mau ua hele holoholo la wau ma ka wawae ma kekahi kakahiaka i ka halealii o kuu a o a me ka ukali oleia e kekahi mea, e paa pu ana hoi he po-ke pua. Ua loaa aku ia'u ke kaunawahine Haleza e ako pua ana na kona hakuwahine i ka malapua o ka paalii a haawi aku la wau i ka'u po-ke pua i pani ma kahi ona pua ana e ako ana na kona hakuwahine. Oke kaunawahine Haleza he wahine opio u'i no ia a ua hooi loa ia ae ka lanialama o kona mau papalina i keia mau manawa, no ka mea aia o Kapena Faletiza me ia i ka hapanui o kona manawa kaawale. "A o keia la/' wahi ana me kahi minoaka hookolohe maluna o ' kona helehelena," na kou Hanohano Kiekie no keia i hana mai nei. Ae. e lawe io au i keia mau pua nani. A e ha'i pu aku anei au ika mea mua a ke aliiwahine e hana mua ai me lakou ?" Ke kamailio nei maua malalo pono o kekahi pukaaniani e kau pono mai ana iluna ma ka aoao mahope o ka halealii a ike aku la maua i ka weheia ana mai o na olepelepe o ka pukaaniani, a i ko u puiwa nui ike aku la wau e nana mai ana o Falcvia. "E kuu hakuwahine," i kahea aku ai o Kaunawahine Haleza. A ia Falevia i kiei mai ai wehe ae la au i kuu papale a kunou aku la. He lole keokeo kona e rtahu ana a o kona lauoho nani e kuu ana ma o a ma oo na poohiwi. Haawi mai la oia i muki honi no'u ma ka hoopili ana ae i kona lima i kona ihu a wehe mai la iwaho. "Lawe mai i ka moi i'una nei e Haleza," wahi ana, "a e hoomakaukau ae wau i kope nona." Alawa mai la ke kaunawahine ia'u, a me na hiohiona olioli maluna ona alakai aku la oia ia'u iluna i ka lumi o Falevia; a i ko maua noho ana iho o maua wale no hui aloha ae la maua ma ke ano he mau ipo. Haawi mai la oia ia'u he elua mau leka. Hookahi na Mikaela Eleele, he leta nona na manao oluohī a waipahe e noi hiai ana i ke kaikamahinealii e hoohala i kekahi mau la i ke kakela o Zedena e like me ia e hoomaha mau ai he hookahi manawa oka makahiki. Hoolei aku la wau i ua leta nei iluna o ka papahele me ka hoowahawaha nui a ua lilo ia i mea akaaka no Falevia, me kona kuhikuhi pu ana mai ia'u i kekalii leka. "Nawai mai la kena leta," wahi ana, "aka, e heluhelu iho oe." la'u no i ike iho ai ua ike koke iho la no wau i ka mea nana i kakau mai. . Ma keia leta aohe inoa, aka, o ka limakakau ua no me ka limakakau o ka leta i loaa ia'u e pili ana i ke kaua o ke pakaukau inu ki o kahi hale hoomaha: oia no o Maelame Enetonite de Mahine. Eia ka holo ana o ka leta. Aohe a'u kumu no ko'u aloha ana ia oe aka ke kauleo aku nei keia ia oe e akahele oe o hihia oe i ke pahele urnii o ka mana o ka duke. A i mea e pakele*ai, mai ae iki i hookahi kono ana e noi nei ia oe. Mai hele hookahi oe ma na wahi apau e hele ai, a e noho ai no hoi, aka, e ukali a e kiai mau ia oe eka puali kiai. Aohe no he hewa o ka pualikoa holookoa. E hōike aku i keia i ka.mea e noho moi nei i Setirela. "Heaha la ka mea i olelo ole ai keia lede' "ka moi,"?" i ninau mai ai ka u'i Falevia iaia e hilinai mai ana maluna o'u ma kuu poohiwi ke kumu e luhe la kona lauoho ma kuu papalina akau. He pololei anei ke na leta "E like me ka oiaio o kou ola ana, a oi aku no maluna o ke ola," wahi a'u, "e hoolohe aku i na huaolelo apau o keia leta. E kauoha aku i pualikoa no ke kiai ana apuni ka halealii. ina oe e hele ma kekahi wahi e hele oe me ka ukali pu ia e na kiai." "He kauoha anei keia e ka moi?" i ninau mai ai kela. "Ae, he kauoha e kuu aloha ina nae he aloha kou ia'u." "A!" i hooho ae ai o Falevia a lele aku la wau a hom iho la i ka ihu. "A ua ike oe i ka mea r\ana i hoouna*mai?" i ninau mai ai kela ia'u. "Manao wau pela," walii a'u, "he leta keia mai kekahi hoaloha mai a'u e kaumaha nei, he wahine e nolio nei iloko oke kaumaha. E hooma'ima'i oe e Falevia, i hiki ole ai oe ke hele i Zedena. E hoike aku i mau kumu kupono no kou hiki ole aku ilaila." "Nolaila, pela iho la kou ikaika e hoohuhu aku ai ia Mikaela Eleele?" wahi a ka u'i i ninau mai ai me na minoaka maluna o kona helena. He oi ae ko'u ikaika no ka paio ana i na manawa apau ou e mni. kai mau ana," wahi a'u.

Haalele iiio la wau ia Falevia, a me ke kuka pu ole ana me Ko. nela Setipa ua hele aku la wau no kahi o ka Ilamuku o ke Aupuni. He nui no na manawa a'u i hui hana pu ai me ia ke kumu o'u i ike ai i kekahi mau ano maikai ona. He nui na hana oke Aupuni o ko'u mau la, aka. he mea pono ia'u e hele i Zedena me ke Konela ame kuu Faletiza a i keia manawa ua makemake au i kanaka nana e kiai ka mea i aloha loa ia e a'u apuni ke ao. i ko u iioea ana aku ua hookipa oluolu mai ka Ilamuku ia'u. A no'u iho ua hilinai no wau i ka Ilamuku ma kekahi mau mea a waiho aku la wau iloko o kona lima ame kona mana i ke kiai ana ame ka malama ana i ka maluhia o ke kaikamahinealii, ia'u e kaupono la i kuu mau nlaka maluna ona. Ua haawi aku wau i ke kauoha aole e ae i ka duke a i ole mea okoa e ae o ka duke e ike i ke kaikamahinealii ke ole oia ame kekahi mau koa aole emi malalo o umi me ka wahine alii opio. "Mailao wau, ua pololei ka moi," wah? a ka Ilamuku, i kona poo e luliluli ana me ke kaumaha. "Ua ike no wau he nui na kanaka maikai i oi ae mair.ua o ke duke i hana aku i na hanaino mamuli wale no o ka haule ana i ke aloha i ka wahine." Ua 'okahi aku 110 ko'u manao me kona aka ua pane aku la wat t iaia no ka pakui ana aku i ka mea i koe i loaa ole iaia. "Aia he mea e ae mawaho o ke aloha kekahi e ka ilamuku," wahi a'u. "A aole no hoi oke aloha ka mea e kau ai ke ko'iko'i maluna o kona poo." "Koe wale no a hewa oia ia oe e ka moi." wahi ana. "5-ka Ilamuku, e haalele iho ana wau ia Setirela nei no kekahi mau la. A i na ahiahi apnu e hoouna mai ai au i elele ia oe. Aka ina e hoea ole oia ia oe iloko o na la ekolu, alaila e hoopuka oe ma ke akea i kuu kauoha a'vi e haawi aku ai ia oe e hoopau ana ia Duke Mikaela Eleele mai ka noho kiaaina ana e hookohu aku ia oe ma ia wahi. Alaila, e kukala ai oe i ke kanawai koa. Alaila, hoouna i ka olelo ia Mikaela Eleele no kona haawi mai i aha no ka moi—a iloko 0 ia mau mea apau la e hahai ana anei oe ia'u ?" "Ae, e ka mpi," wahi a ka Ilamuku. "A iloko o iwakalu-kumamaha hora a ke hoopuka ole mai oia i ka moi"—kau aku la wau i kuu lima iluna o kona kuli—"alaila, hoomanao iho oe ua make ka, alaila, ia manawa koke no oe e kukala ae ai ika moi hou. Ana ike 110 hoi oe iaia?" "Ae, ke kaikamahinealii Falevia." "A e hoopaa mai oe i kou manao, hoopaa ia oe iho, kou hanohano ame kou mau mea apau e kupaa niau mahope ona a hiki i kona make a e pepehi aku i kela nioo, a e lioonoho aku ia Falevia ma ka noho i a'u e noho nei." j "No'u iho ke hoopaa nei au ia'u iho a e hooko aku ia mea ke hiki I mai kona manawa e hoohanaia ai. A e hpopakeleia mai-ka moi, no I ka mea, ke hoomaopopo la wau he huakai kou o ka poino." ! "Me kuu manaolana," walii a'u, "aole he mau ola e ae mawaho ae | o ko'u e maunaia aku ai." Alaila ku ae la au iluna no ka hoeu ana e hele a hopu aku la wau i kona lima no ka lululima ana a hoomau aku la i ka'u olelo aria: "E ka Ilamuku, malia ma' keia mua aku, aole nae i maopopo ia'u o ka wa hea la ia e lohe ai oe he mau mea ano-e no ke kanaka e kamailio nei ia oe i keia manawa. • A e olelo aku no hoi oe e like me kau i ike ai he pono o ke ano o kona noho ana maluna o ka nohoalii." Pii ae la ka ulupuni o ka Ilamuku iaia e paa ana i kuu lima a pane mai la ia'u me na olelo o ke aloha kuio: "He nui ka'u poe i ike a kamaaina o na Elapoga a i keia wa ke ike nei hoi au ia oe. Me ka nana ole ae ike ano oka mea e oili mai ana ma keia hope aku, ua hoike maoli ae oe ia oe iho iloko o kou Aupuni he moi naauao, maiau, a he keonimana wiwoole; ae, ua hoike maoli , ae oe i kou ano he keonimana maopopo a he ipo kuio o ke aloha i like no me kekahi mau Elapcf£a i hala e aku." I "A oia kO'u makemake," walii a'u, "oia hoi, ke liiki mai ia manawa ae iaia ma ka nohoalii o Luritunia." j "E hookoia ia i kekahi la mamao loa aku a aole lioi au e ike ia mea," wahi ana. I Hu ae la ko'u aloha nona e like no hoi me ia no'u a'u e hoomao- ' popo la ma kona helehelena. Alaila, nolio hou iho la wau ilalo a kakau iho la i kuu kauoha. "Aohe hiki pono ia'u ke kakau no ka mea eia no ke la-au nei kuu manamanalima i eha ai," wahi a'u. I "Pela, eka mei," wahi ana. "Ma ia mea i loli iki ae ai kou limakakau. Ahe mea no hoi ia e loaa mai «ai na hoohuoi." "E, ka Ilamuku," wahi hou a'u me kuu akaaka pu ana ae, "heaha hoi ka waiwai o na pukuniahi o Setirela ina aole lakou e lilo i mea j hoohuoiia?" i Minoaka iho la no hoi ka ilamuku a lawe aku la no hoi i kuu kauoha i kakau iho ai. j "E ukali pu ana o Konela Setipa ame Kapena Faletiza von Talei nehima ia'u," wahi a'u i hoomau aku ai i ka'u olelo. "A e hakilo ana 'oe i ka duke?" i ninau mai ai kela iloko o ka leo hawanawana.* "Ae, e huli ana wau i ka duke ame kekahi mea i kupono loa e huliia e a'tf.a e noho nei hoi i Zedena," *vahi a'u. "Hauoli-loa wau ina e hiki ia'u ke ukali ia oe," i hooho ae ai oia iaia no hoi e wiliwili ana i kona umiumi. "Hauoli loa ifo hoi ina e loaa ana ia'u he manawa e paio ai tiou a no kou kalaunu." "Aole oe e ukaii ia'u," wahi a'u, "no ka mea ke waiho nei au iloko 1 o ko malu i ka inea ī oi aku mamua o ko'u ola a maluna o ko'u kalaunu, a o oe wale no ke kanaka a'u i hilinai nui ai mamua o kahi poe e ae o Luritania nei."

''A hoi mai oe e waiho no wau iaia me ka malu ame ka maikai," walii hou a ka ilamukif, "ina aole pela, alaila, e hoonoho wau īaia ma ka nohoalii." Haalele iho \S au iaia a hoi aku la wau i ka halealii a hoike aku la i |ke Konelā" ame ke Kapena no ka.'u mea i hana ai. He mau hoo halahala no ka ke Konela i waiho mai ai, a ua ike mua no wau e hoohalahala mni ana oia, 110 ka mea, lie haawina ia i maa iaia o ka hui kuka mua mamua oka hana ana. Aka, ma ke ano nui ua apono no oia i ka'u papahana i hooko ai, a pii ae la ko laua ikaika no ke komo ana iloko o ka paio. • I kekahi la ae i kakahiaka nui okoa no ua hoomakaukau ae la makou no ka makou huakai uhai holoholona. He mea oiaio ua hooponopono wau a holopono ka makou papahana a ua makaukau na mea apau, a koe hookahi mea a'u e hana ai mamua- o ka nee ana o ka huakai a he mea paakiki no hoi, ma ko'u aoao, he hana hoeha pttttwai A heie no hoi a pau ka hoomakaukau ana ua aui ka la. A i ke ahiahi ana iho ua kau aku 4a wau maluna o ko'u kaa a holo aku la ma na alanui nui oke kulanakauhale no ko Falevia home. U* ikeia mai no wau e na makaainana a he mea-e ko lakou hoōho olioli no'u. Aua lohe, mai no kuu aloha i keia uwa hauoli ana oka iehulehu no'u a oia no hoi kekahi kuniu o kō'u hana ana pela i mea e hoolana ai iaia, oiai, ua lohe oia e hele ana ka moi i ka uhai holoholona. "Ke minamina loa nei au i ka hiki ole ia makou ke hoohauoli i kou mea kiekie ianei o Setirela nei," wahi a ke kaikamahinealii me ka haku'i ana iho o kona wahi wawae aulii iluna o ka papahele ia maua i hui ae ai. "E mea ana hoi au e haawi i aha hoohauoli nou aka ua naaupo loa wau i ka manao ana " "Manao ana i ke aha?" i ninau aku ai au iaia i oki pu iho ai i kana oleio. '"I ka hoohala man'awa ou me a'u no kekahi la a mau la paha," ua'hoololi koke ae la oia i ke kumuhana o ka olelo a pane mai la, "ke manao nei au ua ahiu loa aku la ka puaa." "Ke hele nei au e uhai i kekahi puaa nui loa," wahi a'u, a no ka hiki ole ae ia'u ke alo ae pela wau i lalau aku ai i kona lauoho e paani pu me kuu mau manamanalima a lakou e milimili la, aka, ua ka ae la oia i kona poo mai a'u aku. "Ua eha anei oe ma ka noonoo mamuli o'u," wahi a'u i ninau aku ai. He mea oiaio i ka'u nana aku ua piha maoli no oia ika huliu aua olioli nui au i ka ike ana aku iaia pela. "Heaha hoi ko'u mea e hoehaia inai ai? Oiaio, ua olelo mai oe i ke ahiahi nei o na hora apau i hoohala oleia me a'u he mau hora waiwai ole ia. Aka, no keia uliai hoi i ka puaa nui he oi aku ana na hora e hoowaiwai oleia ana no ka mea aole me a'u ia mau manawa. Eia nae paha he mea okoa ka puaa nui." "Malia paha na ka puaa ka uhai mai ia'u," walii a'.u, "a malia paha e loaa mai ana wau iaia e Falevia, pehea la ia?" Hamau loa iho la oia. "Aole anei o oe/kekahi e uhaiia nei e kela poino?" i ninau hou aku ai au iaia. Aole no oia i pane hou mai, nolaila ku ae la wau iluna a hele ae la ma kahi aoao oiai aia kona maka ma kahi e, a ike iho la wau e uwe ana, e helelei ana na waimaka ma kona mau papalina me he mau kulu kehau la e hoopulu ana i kona mau maka. He waimaka anei keia e kuu aloha no kuu poino?" Alaila pane mai la oia ia'u me ka leo nahenahe loa: ''O kou ano mau no keia, aka, aole nae i like me ka moi—a'u i aloha ai." Ulupuni mai la wau i ke aloha nona mamuli o ia mau olelo a hiki ole ia'u ke alo ae< i ka apo ana aku iaia a hoopili mai la i kuu puuwai. "E kuu aloha," walii a'u, "ua moeuhane anei oe no'u e haalele iho ana ia oe no ka hele ana i ka uhai holoholona?" "Heaha auanei ka'u mea e noonoo ae ai mawaho o ia mea e Rudolofo? A, aole anei oe e hele ana i ka uhai holoholona e like—" "Ae, he uhai no," wahi a'u i kahamaha aku ai. E hele ana wau e huli ia Mikaela Eleele iloko o kona luahuna." Emoole uhi iho la ka haikea maluna o kona helehelena. "Nolaila ike oe e kuu alfoha aole no he ano ole loa hoi kau aloha, nei au paha e noonoo nei pela. Aole nae au e loihi loa." "E kau leta niai no oe ia'u e Rudolofo?" "E lvx)una mau mai ana wau i ka ko'u puuwai i na la apau, e kuu aloha," wahi a'u. "A mai komo oe iloko o ka poino?*' h * "Aole koe wale no a hiki ole ke alo ae." "A pehea ka loihi e hele ai oe a hoi mai ?" i ninau mai ai kela. "I. ka wa hea io hoi au e hoi mai ai?" wahi a'u i hoopili aku ai. 'Ae, ae, pehea ka loihi. Mai hele loihi loa oe e kuu aloha," wahi ana. "Mai hele loihi oe. Aole hiki ia'u ke hiamoe pono ia oe e kaa- ! wale aku ana." j "Aole i inaopopo loa ia'u ko'u wa e hoi mai ai," wahi a'u. "E hoi koke mai no oe, aole e hele loihi loa." j "Na ka manawa e hoike mai, e kuu aloha," walii a'u, "aka ina • aole au e hoi " "Uwoki, uwoki," wahi ana i kahamaha mai ai ia'u me ka honi pu ana mai ia'u. 1 "Ina aole au e'hoi mai," i hawanawana aku ai au, "alaila, e lawe oe i ko'u wahi, no ka mea o oe wale 110 ka mea i ia noho a o oe wale no hoi ka mea ponoi i koe iho oka Hale ona Elapoga. E noho oe ma ka nohoalii a aole e uwe no'u." / fAole i nau.)