Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 39, 28 September 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

MOKUN'A XII. KA hui axa me xa ekemi.maalea. Mahope iho o ko makou paina ahiahi iho nei, ua hele holohelo aku la oia, oia hookahi wale no, a hala paha hookahī mile a oi iloko o a aau , iaia e heie ana me he mea la i kana hoomaopopo ua ike a u oia e eKolu mau kanaka iloko oka laau aht hookahi o lakou i kau mai 1 kana pu iaia. A oiai aohe ana meakaua, nolaila, ua hoomaka mai la oia t holo I°° J . la^c ' ne '- Aka, he hookahi no o lakou iki mai i kana pu a*u mai la °»a ame ka hooikaika wale no oia oka holo ana mamua o kona maule ana. Ama ko lakou ike ana paha aole o iakoa makemake e hookokoke i ka hale nei nolaila aole lakou i alualu mai." Hoomaha iho la oia, alaila, pane hou mai la: K kuu hoa, ua nianaoia keia poka nou." Me he mea la. pela io no/Vsvahi a*u, "a o ke-koko mua ia i hookaheia e Mikaela Eleele." «.) ka poe ekolu hea la kela?" i ninau ae ai o Faletiza. Aka, wahi au i |>ane aku ai, 4 'ua hele aku nei au no kekahi hana ano nui, a e lohe an'a oe. Aka, aia be hookahi mea iloko o kuu noonoo e haupu "Heaha kela?" i ninau mai ai o Setipa. "Hc mea ma'i loa no'u ke kaawale ana mai Luritania aku mamua © ka hiki ole ana ia'u ke iioopakele i ka moi." Lalau mai la o Setipa i kuu lima no ka lululima ana no ia mea. MOKUNA XIII. " \ KA PAAHAO 0 KE KAKELA ZEDENA. I k>kahi la ae mahope iho o ka ainakakahiaka ua haawi aku la wau i ka'u mau "kauoha a hpoluolu iho la ma ka hoohala manawa ana. Maluna o ka nohopaipai nui i noho hoonanea wale ai no, a o kekahi no hoi e hoonana ana i ko*'u aloha no' kuu ipo A ia'u ma ia kulana ua hoopuiwaia au i ka hoea maoli ana mai o Rupa Hone a haawi mai

la ia'u he olelo mai ka Duke mai o Setirela. Ua hookipa mai la no wau ia'u niahope iho o kona hoopaa ana i kona lio a noho iho la maluna o kekahi noho ma kuu aoao. "I ka nana aku," wahi a Rupa Hone, "ke noonoo nui nei ka moi i kekahi mea." "Aole no kuu ola," \va4ii a'u i pane aku ai me kahi minoaka. Akaniai kela," wahi hou'ana 4, He elua wale no hoi kaua maanei, nolaila e Mr. Residina " Ala mai la wau a noho pololei ae la me ka nana pono ana akit. "Heaha hoi keia?" i ninau mai ai kela me kcf ano puiwa. "Ka, i mea ae la wau e kahea aku i kekahi o ko'u mau keonimana e lawe mai i ko lio e kuu haku. Ina aole i ike i ke ano o ka launa ana i ka nioi alaila, he inea pono i kuu hoahanau e huli i elele hou aku." "Heaha ka mea o ka hoomau ana i keia ano uhiuhi?" i ninau mai ai kela me ka paipai ana iho o kona lima-akau i ka lepo o kona likini. * 4 No ka mea aole i hiki mai kona hopena. A maloko o ia manawa la owau no ke kuleana i ke kcrfi9 ana i ko'u inoa." "Alaila e hana aku oe pela," walii ana. "Aka, no ko'u aloha ia oe ke kumu o ko'u kamailio ana aku la pela, no ka mea he kanaka oe o ka puuwai hookahi e like me ko'u "Koe nae ko'u ano maoli" wahi a'u. "Oia hoi, he mea nui ia'u ka malama ana i ka olelo hoopaa me ko'u poe kanaka a malama hoi i ka hanohano ame ka pono o na wahine." .Aiawa mai la oia ia'u me huhu. "Ua make anei kou makuahine?" wahi a'u i ninau aku ai. "Ae, ua make oia aohe e kala." "E hoomaikai aku oia i na Lani," wahi a u, a lohe aku la wau e hailiili ana kela ma ka hawanawana "A, heaha ka olelo?" i ninau aku ai Ua ike wau he mea hoonauluulu ia nona o ko'u hoopukapuka ana no ka make ana o kona makuahine. no ka mea, ke ike la oia, oia 110 ke kumtt o ka make ana o kona luaui makuahine a oia no ke kumu o ka haalele ana o kana wahine hoopalau i ko laua pili a o kona kulana keonimana ua maalo ae la ia a nalowale i ka n\ti huhu no i<ekahi mau minute. ■ , „ . "Ua nei ka duke a 01 aku mamua o kau, i leo nui mai ai oia ia'u. , . , , '■O ka'u i manao ai nou oia kou hoopau ana i kou hoomau

ana. aka, o ai «OM ka ukaii ana ia oe roc ka mahihia , a hiki ī ka d hcbktiii aku ia o« iite ka' maika* ame hookahī mīijorMieiala." - l<au ka'u e lawe wahi i'u, *ina nae au i hodpaa ia'n iho malalo o ia mea. n " Alaila e hoole ana oe?" i ui mai ai keia. "Me ka hoopaapaa ole." •*Ua ha'i enua aku nei no wau ia Mikaela Eleele e hoole ana oe/ ] wahi hovt a Rupa me ka minoaka o ka mea i piha i na manao kepoio. j "O ka mea oiaīo niaoli/" wahi ana i hoomau mai ai, "aohe i maopopo ia! Mikaeia ke ano o ke keonimana/' j Akaaka leo nui ae la wau. I *"A o oe hoi?" wahi a*u i ninau aku ai. | "O, «a ike au." wahi ana. * A pehea ko paahao ?*' i ninau aku ai au. "O ka m—; " 'O ko paahao/' i hoopololei hou aku ai au. "Ano maopopo ole iJio la ia'u kou makemake. e ka moi. * wahi ana "aka. eia no oia ke ola nti Ku koke ae ta oia iluna a hakanu iho la au no ka noonoo ana A me kahi minoaka i pane hou mai ai oia ia'u: "A o ke kaikamahinealii u'i hoi, ke manaoio nei au o ka Elapoga e noho nei ua oi ae kona ulaula i ko ka Duke a kona makuakane 1 kapa mau ai." Ku koke ae la au me ka huhu a liki wale iho la no ko'u mau iima no ua mea i hoonauluuluia mai eia nae. ku oni ole iho-la no oia me na minoaka ano pahenehene maluna ona. * 4 E kuoea hele aku mai nei aku," wahi a'u i leo ikaika aku ai a hoomanao iho la wau i ka'u hoonauluulu iaia. Huli ae la oia a kahea aku la i ke kanaka e paa ana i kona leo, alaila.* lawe mai la oia ia Rupa. Haawi aku la oia he hookahi dala na ka mea paa lio. Kc ku aku nei no wau me ka haupu ole i kekahi mea e hanaia mai ana. A mea ae la no hoi oia e kau maluna o kona lio, aka. ua hyli kua koke mai !a oia ia'u i kona lima-hema no e paa ana i ka omuku o ka noho a i kona lima akau i o mai ai ia'u no ka lululima ana. "Aloha ea," wahi ana. Haawi aku Ia no hoi au i ko'u'kunou me ka haawi ana aku i kon lima no ka lululima ana e like me ke noi a me ko'u haupu ole ae ua huli koke ae la oia m4 kona hema me ke ka ana o kona lima hema a he ike arta ka'u i ka anapa hulali o kekahi wahi pahi pokole ma kona lima hema a loaa mai la kuu poOliiwi hewa. A ina paha aole au i emi koke mai ma ka manawa a'u i ike koke ai i ka anapa hulali ina ua kapalulu ka pahi i kuu puuwai. A me.ka leo auwe nui i liooho ae ai au me ko'u kunewa ana aku ihope ame ka lele okoa ana aku no o ke kanaka kimopo iluna o ka lio n i ke kau ana o ke oki aku la no ia o ka holo o ka lio. a na Ka puiwa o ko'u poe 1 kuu hooho leo auwe ana i ki ae ai lakou i na pu aole nae he mea i loaa mai. A hina aku la wau iluna o kuu noho me ke kahe nui o ke koko ia'u e nana ana i ua kanaka kimopo nei ia'u e holo ana m€ ka mama nui a emoole ua puni koke ae la wau i kuu mau hoaloha. Wailio iho la wau a maule. I kuu ala ana ae ua poeleele a ua hoi mai no hoi ko'u noonoo malkai, a ike ae la au ia Faletiza e noho ana ma ka aoao o ko u moe oiai ua hoihoiia mai au i ko'u rumi. Ike iho la no hoi au i ko u nawaliwali ame ko'u ano luhi aka, ua hoolana mai la no kuu hoa i ke ola hikiwawe ae o kuu eha a ma ka hoike ana mai i ka nuhou maikai, oia hoi, ka hiki ana mai o ]ohana no ka hooko ana i ka inakemake o ka moi ame ko kana aloha ke kaikamahine o kahi hokele. •'A q kahi mea kamahao maoli ea," wahi a Faletiza i hoomau mai ai, "ua hauoli loa nō oia i ka hoea ana mai ianei i o kakou nei, 'mahope o kona ike ana i kekahi mau mea ano-e. M Ua hauoli lor: au i ka lolie ana i ka mea hou, a manaolana ae la au e loaa ana, he wahi alanui e loāa ai kekahi mau kokua no ka hoopakele ana i ka moi. la manawa ua kauoha koke aku la wau e lawe kokeia mai oia iloko o kuu rumi. Aole no hoi i li'uli'u ua komo mai la o Konela Setipa e alakai mai ana i ke kanaka a hoonoho iho la iaia iluna o ka noho kokoke i kuu moe. komo mai oia me na lima i makiiia a paa i ke kaula. Aia no hoi maluna ona na hiohipna o ka niaka'u e hoike mai ana i kona piiia maka'u. aka aole wale oia ma ia haawina kaumaha no ka mea o makou no kahi e noho maka'u la nona mahope iho o ka ike ana i ke kimopo o Rupa Hone. Nolaila, aole i hala ka makaala ana o ke Konela ma ka hakapeno ana i na oni ana apau 6 ke kanaka, iaia no hoi e paa ana i kana pu-. panapana nui ua makaukau no ka hoohana ana i na manawa apau. A me ka hoohakalia ole ana na hoomaka koke aku la no hoi ka ninaninau ana mahope iho o ko makou hooia ana aku i ke kanaka no kona palekana loa ame kona uku pu ia aku no kona luhi. Ua hoomakaia aku no na ninaninau ana no na mea apau o ke kakela o Zedena. a maloko no hoi o ia ninaninau ana ua fke iho la makou he kanaka oia aole i huli mahope o na mea e hanaia. nei maloko o ke kakela ma-

moli o ke apono ole o kona nianao, aka ua hana aku oia mamulī <» kooa maka*o ia Mikaela Eleele a i kona kaikoaana ia Maka. i.) keia maialo iho ka moolelo i waihoia niai e ia: Ma ka halelna malalo o ke kakela aia he eiua mau lumi uuk* mamuli o ke paoia ana o ka poli pohaka paa iloko o ui tua nei e pili kokoke ana i ke poo o ka uwapo hooholo nona kahi_ alapii e pii ana a kau iluna a i ka papahele hoi o ke kakela. Ma ka lumi e pili maioko aohe ona pukaamani a o kooa malamalama wale no oia no na ihoiho kukui e hoa mau ia ana inawa apau mai ka po a ke ao, a o kekahi lumi aku hoi he hookahi wakr no ona pukaaniani e huli ana i ka auwai nui c kahe !a ka wai. A ma ka lumi maloko. e noho mau ai he ekolu poe t> na kanaka eono o ka Duke a ua kauoha paa ke duke e kiai mau lakou malaila t ko ao ame ka po. a i ka wa e po'ipuia mai ai e ko waho poe alaila, e ku aku kela poe ekolu a paa.i ka puka e like me ka hiki ia lakou ke paa, a ina no ka hiki ole ia lakou ke ku hou aku, alaila, he elua o ka ekolu e paa i ka puka a o Rupa Hone oiai oia ke poo o kekahi uwaki a i ole o Dikanta, ke alakai o kekahi ekolu, ka tnea e komo ai ma kekahi lumi a pepehi a make loa i ka moi ka i hoopaapioia iloko o ia lumi me kona mau lima i kupeeia a paa ina hao Nolaila. mamua oka lanakila ana oka limaikaika ana e make mt\a ana ka moi. Pehea la kona kino? No ka mea na ia mea no i ahewa mai iaia. "Aole sa." wahi a Johana. "'ua noonoo no kona Kiekie ia mea. I ka wa e paa ana he elua mau knnaka iloko o ka lumi mawalio aia ka mea e pepehi ai i ka moi a make maloko o ka lumi elua kahi o ka nioi i hoopaahao ia ai a nana e wehe i ke.pani kukuluhao o kahi pukaaniani 110 ka mea he pukaaniani ia i hana ia me na ami. "A he pouli wale no kahi pukaaniani no ka mea ua mau a f e ia e kekahi paipu nui. a o keia paipu nui ua komo loa aku iloko o ka auwaha wai nui nona hoi kekahi poo i puka maluna oka iliwai. Alaila nana e hapai i ke kino make o ka moi kona pepehi ana iaia a make a o na wawae kana e hookomo ai iloko o ke paipu nui alaila hookuu malie pku iaia iloko me ka nakeke ole ame ka paki ole o ka| wai. \ A ke hoiopono ia hana alaila e hooho ae ana ka mea pepehikanakal ua holopono na mea apau" a ke lohe kona poe iaia, o kona manawa nd hoi ia e hoohoholo ai iaia iho iloko o ke paipu e ukali pu ia hoi e koni mau hoa e iho o ka lumi mawaho a hookahi ka puka like ana mawaho o ke paipu maluna o ka iliwai a malalo no hoi e au aku ai no kekalu aoa<s o ka auwaha. a mai ia, a ilaila no hoi lakou e hui ai me na limakokua) a na lako« no hoi e hui ae a kau i kapa. a ina nei ua kupikipiki-o los4 alaila he hookahi wale no hana i koe o ke kau ana maluna o na lio a holo no kahi e pakele ai. I "Aka hoi, ina he maikai no alaila e maki aku no lakou iloko 0 ke kakela malalo no o ke alakai ana o kona Mea Kiekie. ke Duke a hopu aku i nia enemi me he mau iole la iloko o»ka haleioie. A oit iho la ka papahana hoolala ake duke Aka. aole e pepehi wale ia ka moi aia wale no a hiki ole ia lakou ke alo ae a oia no hoi ka hana hope loa. "Xo ka mea, aole oia e hooko koke i ka make maluna o ka moi & mamua no hoi o kou make ana iaia Aia a make oe alaila mahope aku ka moi O keia iho la no na mea ano nui a o ka oiaio no hoi keia, nolaila, ke nonoi aku nei au e hoopakeleia au. no ka mea ina e maopopo ana ia Mikaela Elele ua kumakaia ia kana papahana e a*u alaila, aole au e ola ana. He make wale no ko'u." • Ma ko makou lohe ana i keia nuhou manaonao he mea e ko makou puiwa me ka weliweli nui a huli mai la no hoi o Konela Setipa a nana mai la no hoi ia'u a nana aku la no hoi ia Faletiza me ka ekemu ole a pela no hoi o Kapena Faletiza i nana mai ai ia'u a ia Setipa no hoi a pela no hoi au ia laua. Ke hoomaopopo pu la no hoi au i ka makehewa loa o ka pāio maoli ana aku, no ka niea he. mea ia e make mua ai ka moi mamua o ka hiki ia makou ke hoopakele. Ai ka nana aku i kana papahana aole i nele ka loaa iaia ka hoomaopopo i ka lanakila aku o kana e li'a ana. i hakajia wale no a make mua wau, nolaila, haupu ae la wau i ke kimopo po-wa kohu ole o Rupa Hone kekahi o kona mau hoa o ka hana kumakaia i ka moi a kipi i ke poo aupuni i Lurtania. "Ua hoomaopopo anei ka moi no keia mea?" i ninau aku ai au ia Johana. "Na'u ame kuu kaikuaana i hana i kela paip'; nui la," wahi hou a Johana, "malalo o ke kauoha ame na hoolala ana a ka Haku o Rupa Hone o Hanezau. Aiala no hoi eku kiai ana oia tka moi a ninatt aku la no hoi ka moi' ika manao ame ka hana a kela paipu. Akaaka leo nui aku la kuu haku a pane aku la e hoakaka ana i ke ano o ka hana i like loa me ka'u i hoike ae nei. Aole he wahi manao kuha'u iki o kuu liaku i ka hoike ana ia mea, a oiai he kanaka wiwoole no ka moi, aka aole i nele ka ikeia aku o na haawina weliweli maluna ona no ua paipu nei. Aua paa no hoi ko lakou manao e hooko hala ole-aku 1 ka lakou papahana." i» *Aole f naa.) '