Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 40, 5 October 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA

MOKUNA XIII. KA PAAHAO O KE KAKELA ZEDEN*A. A i ka hooki ana iho o ke kanaWa opio ua kauoha aku la wau ia Faletiza € lawe aku iaia a e kiaiia rne ke akahele loa, alaila, huli ae la iu a pane aku la iata: j "Ina e ninauia mai oe e kekahi mea ina paha he paahao kekahi īloko o ke kakela o Zedena alaiia, e ae aku oe, aka. ina e ninauia mai owai la ka paahao mai ha'i aku oe. No ka mea aole oe e pakele mamuli o ka'u mu olelo hoopaa ia oe ina e hemo aku kekahi o ia ano mai ia oe aku a lohe kuu poe kanaka a poe e ae paha." 1 Mahope iho o ka laweia ana aku o Johana ua huli aku Ia wau nana ia Setipa. I "He hana paakiki maoli no keia/' wahi a'u. "Ae," wahi ana me s ka luliluli ana o kona poo, 4 'a ke. manao nei au, a hiki mai i keia manawa no, ma keia makahiki ae aia no oe he moi no Luritania holookoa nei e like me ia i keia manawa. Ia manawa hookahi ua nui ino loa kona huhu no keia Mikaela Eleele puuwai eleele. | Hina aku la wau a moe aku la iluna o ko'u uluna. "Ma ka'u nana aki>," wahi a'u "me he mea la aiaf he elua ala e hiki ai ke hemo ola mai ka moi mai ke kakela mai O Jcekahi ona ala oia no ka po-wa ana i kona mau kanaka." i "A oia ala kau e waiho aku," wahi a Setipa. | "Aole paha," wahi hou a'u, "no ka mea o ka lua o na ala oia no kona puka ola mai ma ka hana mana." { MOKUNAXIV. " ' } * KA HOOPAKELE ANA. He mea oiaio aole he mea o na mea i hoikeia mai e Johana i paheiiio aku, aka mfna hoike o ke kulanakauhale o Setirela he nui na pioo an«i o na makaainana ma ka lohe ana aia wau maluna o kahi inoe me ka nawaliwali nui e maopopo ole ai ko'u ola mamuli o ka eha i loaa i kekalii ihe, oiai, e uhai holoholona ana. Mamuli keia o ka u hoike ana aku i ko'u eha. eia nae ua lilo maoli i mea nui loa i na makaainana a iuailoko mai o keia he ekolu mea i loaa ia'u: Akahi, ua hoehaeha loa aku waii i ka oihana kauka aupuni o Setircla ina kuu hoole ana aku aiple e hoea inai o u la, koe wale no he hoaloha no Faletiza, ka mea wale no hoi a makou i hilinai ai. 0 ka lua, oia ka hoike mai ia Ilamuku Satikaneza e hoike mai ana aohe he hooloheia o ka'u mau kauoha a okiloa aku hoi kana e Falevia a e haalele ana oia i ke kulanakauhle no ka aina o Talenehima malalo o ka ukali ana a kekahi puali i makemake ole e hele. A o ke kolu oia no ka ioaa pu ana ia Duke Mikaela ka ike i ko u -nawaliwali he nawaliwali nae ana i manaoio ole ai e like me ka wawa a lauaheaia ana, no ka mea ua maopopo loa iaia mai ka eha ia a ka Plaku Rupa Hone o Hanezau i po-wa ai ia'u a o kana i iini loa ai oia no ka oi loa iho o ko'u nawaliwali i make aku wau. Ua loaa mai keia nuhou hope inai ia Johana mai, oiai, ua hookuuia no oia e makou e lioi i Zedena a e kipa 'hou mai ina lie wahi meahou ano hou kahi no o ua kakela nei. 1 ka hiki 10 ana mai o Falevia he mea e ko'u hauoli a he mea e no hoi kona hauoli i kona ike ana ua ola maikai ae au a ua hiki ke ala iluna a hiki ke holoholo. O kona hoea ana mai he haawi hou ana mai ia ika ikaika iloko o'u—ka uhane hoi i haule ka manaolana. Ano ka hoolaia ana ae o kuu eha ua loaa ia'u he elua mau la holookoa i hauoli pu ai me ua u'i nei o Setirela. A ia'u e hoohala manawa ana me ia la mau la elua, aia hoi hoala mai la o Duke Mikaela Eleele i kana uhai holoholona. A hoomaopopo iho la wau ua hiki mai ka manawa e hana <11. Ua hui kuka pu iho la wau me kuu hoa ke Konela Setipa a hooholo iho la maua e hoohana koke aku i ka hoopakele ana i ka moiUa hooikaika loa ia ko maua manao ina ka lone ana mar, mai ia Johana mai i ka nawaliwali loa mai o ka moi i na manawa apau, e emi mau mai ana kona kino a aohe wahi lihi i koe Ua loaa pu no hoi ia maua ka ike ke ake nui la ka moi e hikiwawe mai kona hopena, e aho .ka make ana mamua o ka noho ehaeha mau ana iloko o kela ino. Mahope iho o ka hoonanea ana me ke kaikamahinealu Faievia i ka po elua ua ku ae la au mai ke pakaukau ae kahi a Falevia e Tioho inai ana ma ko'u aoao a hoihoi aku la iaia noloko o kona mau rumi. A malaila ua lalau aku la wau i kona lima a honi iho la me ka lu\awi ana aku i ko'u mau hoomaikai ana me ke gude-naita ana. Alaila hoi mai la wau a ko'u no hoi, wehe ae la i ko'u lole a komo iho la ika lole kaulio a puka aku la iwaho. Aia no ko Konela Setipa ame Falctixa me ekolu o ko niakou mau kanaka e kali ana ia u me na lio ua makaukau. Maluna oko Setipa lio kekahi pokaa kaula nui aua makaukau pu no hoi oia me na mea kaua. Ame a'u hoi he pahikaua pokole me kekahi pahi loihi. Haalele iho la makou ia Talenelyia Aina a hele aku la ma ke ala okoa a ma kahi paha o elua mile ka mamao aku ua huli ae la ko makou mau lio no ka piina oke kakela o Zedena. He po ino kela. E haluku ana ka ua me. ka ikaika a e pa ana ka makani me ka ikaika ka mea nana e hooluliluli ana i na laau loloa i o a i o.

J A ia makou i hookokoke aku ai t ke kakela ma kahi o ka hipahal I niile. ua ku iho ia makou 2 maliope o ka haaw: ana i ke kauoha i na kanaka ekolu o makou no ka pee ana maiaila nie na lio o makou no ke kali a e hui koke mai me makou : ka wa e ! >he ai i ka uiiii a Sct:pa oiai ua makaukau oia, me ia mea: alaiia. hoomaka mai ia makou e pii a aohe no hoi he aiea i loaa mai ia makou. L a manao wale ae no wau aia no kuu hoahanau Mikaela Eleele ma kona wahi moe me ka haupu ae no aia no wau ma ko'u wahi moe i ka po mo e iike iho la me keia. Aole no i li'uli u loa ua hiki aku la makou i ke kiekiena o ka puu a o kahi no hoi ia o ke kakeia me ka loaa ole o kekahi kuia a hoea \ aku la no hoi makou ma ka'e o kekahi auwaha nui e kaheia ana e ka wai malalo o kekahi alanui e hookaawale ana hoi i ke alanui mai ke kakela kahiko mai. j Aia ma ka'e o keia auwaha wai nui e ku ana kekahi kumulaau nui a ma kona kino i nakii aku ai o Setipa i ke kauia me ka malie, Alaila wehe ae la wau i kuu mau kamaa, hoopaa iho la no hoi i kuu pahi loihi ma kuu kuapoili a o kuu pahikaua pokole ma kuu waha ua iho aku la . wau ilalo ma ka hookuukuu ana ma ke kauia mahope iho o ka lululima ana me kuu mau hoa. I He iho ana keia o'u e ike i ke paipu nui. Hookuukuu malie iho ? la no hoi au a hiki i kuu komo ana iloko o ka wai alaila hoomaka aku la, wau e au no ka pa pohaku nui i palainapuna paa ia o ke kakela e umamalu mai ana mamua o'u. He ekolu wale no kapuai i hiki ia'u ke ike aku. A ike koke iho ia wau aole au e ikeia ke komo wau iloke o ke kumupali o ka pa kiekie. | j He ike aku no wau i ka a mai o na kukui o ka hapa o ke kakela ma • kahi aoao mai o ke kakela. a oia hoi na hale ano hou i kukuluia a mailaila mai i lohe ai au i na leo akaaka o ka hauoli. I ko'u hoomaopopo iho ana o ka leo kekahi o Haku Rupa Hone o Hanezau me he mea la , e wala wahi kiaha waina ana. j | Hoomaha malie iho la wau ma ka hoolana ana ia'u no hoi e noonoo akahele ana. Ina he pololei ka Johana wehewehe ana i kahi o ke paipu nui alaila aole no i mamao loa niai o'u aku kahi pukaaniani. A . ia'u e au malie loa ana ike aku la wau i kekahi mea pouliuli mai mua pono o'u. A ike iho la wau o ke paipu nui ia mai kahi pukaaniani mai noloko o ka wai. A me he mea la he elua kapuai ke kiekie mai ka iliwai ae, a o kona nui ua like me ka nui o ka hoohui ana ae i elua kanaka. , ! A e mea aku ana wau e au-.aku ilaila, aka, ua hookuhā'uia mai la wau i kuu ike ana aku i kekahi m'ea okoa a hoolana malie iho la wau no ka lua o ka manawa. Ke hoolono la wau o ka lohe aku i ke kanaka. Ke ike la wau i ka ihu o ka waapa e kau ana ma kahi aoao o ke paipu a o kekahi aoao no hoi ma kekahi aoao. L r a maopopo koke iho la ia'u ke kumu o ka lana ana o kela waapa malaila, a no ke kiai ana ia i ke paipu nui. Aka, o ka ninau nui, owai la ia kanaka? Ke ala ana anei oia a i ole ua hiamoe paha? Aka, hoomakaukau wale ae la no wau i ka'u mau meakaua Alaila, au malie aku la wau ma ke au ana o kuu mau lima a e hookuu ana hoi.i kuu mau wawae a i kuu olioli iiui ua kuia aku la kuu mau wawae i kekahi mea oolea a aole i li'uli'u ua hoomaopopo iho la wau aia kuumau wawae iluna o kekahi anuu me.he anuu alapii la. A peia ko'u hoohele ana a ike iho Ia au he alapii pohakuia iloko o ka wai ma ka paia poliaku paa, a hiki i ke kaa ana o ka wai ma kuu poaeae a mailaila mai wau i kiei mai ai i ka waapa, oiai, he mamao 110 kahi o ka waapa mai kahi a'u e ku la ma ke paipu. j Ike aku la au he kanaka iluna o ka waapa a e waiho ana ma kona aoao he pu raifela. Ua ike aku la no hoi au i ka hulali ana o kahi o ke kapuahi. Ua ku malie loa iho la wau no ka hoolohe ana a maopopo loa ae la ia'u ua hiamoe oia. Ē nonolo ana ka ihu a lolie aku no hoi' ; au i ka wa e kuu iho ai ka makani. Pinana ae la au ma ke paipu i iho 'mai, mai kahi pukaaniani e like me ka Johana olelo a komo iloko o ka wai a hiki i ko'ii ano kokoke ana aku i kahi 0 ka waapa. | A ma kuu kiekie ana ae maluna o ka iliwai mamuli o ke paipu ua ike aku la wau he kanaka nui inomona. A o Maka Hofa no ia ka hoapili loa o ka duke, ke kaikuaana ponoi hoi o īohana. ! Alaila hoomakaukau iho la au i ka'u meakaua a pii ae la au a kaupono iluna o ke paipu a me ke ku malie ana ma kahi o ka minute hookahi, no ka hooinakaukau ana ua lele aku la wau iluna o ka waapa me 1 ko'u ikaika apau, a 110 ko'u pa-hu ana iluna olaila ame ka luliluli Ino ! ana o ka waapa pela i ala ino ae ai o Maka me ka puiwa nui ame ka a-a no hoi o na maka, eia nae, ua hikiwawe 110 kona hopu ana i kana pu, aole nae oia i hikiwawe no'u, oiai, ua paa mua aku la kona kania-i ia'u, kahi a'u i makaala loa ai i ole ai e loaa iaia he manawa e uwa ai. . Aoko maua hoomaka ilio la no ia i ka hakaka. Ia maua e kupaka ana iluna a ilalo me ka luliluli o kalii waapa ke j kumu o kona onioni hele ana, a oiai, he kanaka kino nui momona oia 'pela i ikaika launa ole mai ai ka maua hakoko lima maoli ana. Ua maopopo loa ia'u ka paa pono 0 kona kania-i ia'u, a oia no hoi ka'u e ae ole ai e hookuu, a ua maopopo pu-no hoi ia'u aole e oili a'e he leo uwa mai iaia ae a 0 kona mea no hoi ia e make ai. Ua hooholo no | wau e make oia ia'u, a ina aole e lawa ka ikaika me a'u alaila owau k$ mea e make. Ua loaa like no ia maua ka hoomaopopo he hakaka keia ?. maua no ka make. j la'u i hooikaika ae ai e ku iluna me ka nui o ko maua hanu me ka puka ole nae o kekahi leo mai ia maua ae, a ua ku ae no wau iluna, aka, ■. no ka nui o ko'u hoa hakaka ame ke kaumaha o kona kino a no ka ; luliluli o kahi waapa ua ka ia ae la au a he niniu ia o*u a kau ana kuu wawae akau ma ka niao o ka waapa, emoole pii mai la kekahi aoae o ka waa mamuli o ko maua kaumaha, a oiai he wahi waapa palaniiiki no ia ua huli loa mai la oia a huli ana ke alo ilalo iloko o ka wai a walawala pa-liu ana maua a elua iloko o ka wai. Eia nae aole i hemo ke kania-i o Maka mai kuu lima aku, aka, ua puliki mai la kela ia'u no ka

| nianao e p'.hoio like no maua iioka o ka wai. ke kumu i pihemo aku kina ra.tela mai kona iima aku. Aole no i loihi ka maua kupaka ana ua hiki o?e ia'u ke paa tnai iaia oia: he oi loa aku kona kaumaha a no ka oni ole no hoi keikahi manao iho la wau ua make oia Hookuu aku la wau iaia ao ka pau ana no boi ia o kou ike ana iaia, aka, ua hala aku oia me kona hoo* maopopo nma ana ia'u. oiai. ua ike mai ota ia'u. t Ea ae !a wau iluna o ka iliwai ua hele a pau ke aho. a au akit U no hot au no kahi waapa e lana ana ke kua iluna a ina no aole i lloaa koke aku ka waapa ia'u ina ua ukali pu aku wau i ke ala a kuu hoa hakaka. Aka, aole au i hooka'ulua hou iho, no ka mea ua noonoo iho la wau malia ke aneane aku nei e pau ka manawa kiai o Maka a he manawa hoea wale mai no, no kekahi e pani ai i kona makaiua. Mahope iho o ke kapeku malie ana ua hiki mai la wau ma kahi | o ke paipu nui e kiaiia ai e Maka a malaila hoomaka mai la wau e hoo- | kolo i ka moe ana o ke paipu a hiki i kahi i komo ai iloko o ka paia o I ka pa pohaku a oia no hoi ka paia o ke kakela kahiko. Ha-lo ae la au malalo ae o ke paipu no kuu ake e ike ina paha he paipu ia i komo loa iloko o ka paia o ke kakela. a i kuu ha-to aaa ua tke iho la wau i kahi malamalama uiuiki uuku. alaila. hoonaueue ae la wan me ko'u ikaika apau malia o makili loa ae. i k\tu puiwa nui ua owa io ae la no aole nae i ka nui loa, a loaa iho la ia'u ka ike aole no i paa loa ka hanaia ana oke paipu. Aole no hoi i loihi loa ua lohe aku la wau he leo ma ka pane ana aku— | "Ea. ina ua uluhua oe i ko'u kiai mau ana ia oe, sa, alaila e hookuu aku wau ia oe e hiamoe. eia nae hoi e hoopaa mua ako hoi au i ko mau kupee hoonani.*' Maopopo aku la ia'u o Dikarita ka mea nona ka leo. Ua hoomaopopo aku wau ma ke ano o ka olelo haole ana e olelo ana. j . "He makemake anei kahi au e noi mai ai, sa, mamua oko kaua kaawale ?.na? M ! Alaila lohe aku la wau ika leo o ka moi. Ua hoomaopopo aku la ia'u oia ia, aka, ua pa-e ae me ka nawaliwali loa. Ua pa-e ae aole me-ka hoihoi o ka ieo a'u i lohe mua ai. aka, he uuku hoonawali maoli no. 4< E noi aku i kuu hoahanau."'wahi aka moi, "e pepehi koke mai ia'u a make. Ke mailo nei ko*u kino no ka make maanei me ka ha- ( kalia !oa." "Aole i makemake ke iluke e lawe koke i kau olelo i keia .manawa,** wahi a Dikarita me ke ano pahenehene, "aka, ke hooholo mai oia e hana peia o kou alanui no'ia e pii ai i ka lani." "E iioohikiwaweia mai ka pii ana,""wahi a ka moi i pane ae ai, "a ina ua pau ko'u makemake kiai, ke noi aku nei au e haalele mai ia'u." "A ke olioli nei au e maikai kou hiamoe ana." wahi a ke kupuino. Emooie, ua pio iho la ke kukui. Lohe aku Ia wau ika holo ana ae oka laka a hoomanao ae la au ua paa ka puka. Lohe aku la wau ika uwe leo ana oka moi me ka ehaeha ahe ku maoli ike aioha. Ua mauao oia. oia hookahi wale no. Ua aa maoli no keia poe ika lakou kumakaia maluna o ka Mea Kiekie. alaiia hoopaa iho la wau e hooj>akele iaia ina o ka luku ana ia Mikaela Eleele ame kv>na poe apau ka mea wale no e hiki ai ke hana aku. e hooko aku no wau pela. Ua hiki ia'u ke kahea malie aku a lohe mai ka moi, aka, aole au e aa e hana pela, no ka mea, ua maopopo ia'u e lilo ia mea i mea hoopuiwa nui iaia a malia o kona mea ia e poino loa aku ai. Ua ike pu iho la no hoi au aole he hana hou aku a'u e hana ai nolaila hooholo iho wau e hoi o i hoea ole mai ka lua oke kiai. A ia'u no hoi a hiki i kahi 0 ke kaula pa-e ana kekahi leo maiuna iho: "Halo Maka!" Hukihuki koke iho la wau i kuu kaula a emoole ua molio ae la ke kaula a o ko'u huki ia aku la no ia iluna. "E hopio aku oe i na hoa o kakou," wahi a'u ia Setipa ia'u i kau aku ai iluna. "Aohe Walaau o keia manawa." E huli ae ana makou e hele halulu ana he ekolu mau lio kanaka a me he mea la mai ke kakela mai lakou. Aole makou i ikeia mai, aka, lohe aku la makou i ka halulu ana mai o ko makou poe e holo raai ana me ka uwa pu ana. "He kepolo keia, aka aohe ikeia aku no ka pouli loa," i hooho ae ai kekahi ieo. , Lohe aku la-wau-o Rupa Hone opio ia. Mahope koke iho no lohe aku la makou ike kani ana ae ona pu. Ua hui aku la ko makou poe me ua poe lio la ekolu, a o ke kani ana o na pu he kaua ia mawae--Ina o lakou. Ua holo aku la wau me ka hoohakalia ole a uhai mai Ia , no hoi o Konela Setipa ame Kapena Faietiza mahope o'u. I 4< lmua! imua!!" i kahea hou ae ai o Rupa Hone, a lohe aku la : wau i ka auwe ana o kekahi mea me ka ieo ehaeha. "Ua loaa mai la wau ika poka," wahi aka leo. "He ekolu lakou i ia'u hookahi waie no. E hoio oe a e hoopakeie ia oe iho." : Ke hoomau la no wau i ka hoio ana a aia kuu pahi loihi ma kuu iima Emoole hoea ana kekahi lio kanaka a ike aku la wau e hi-o ► j ana kona kino imua o ka lio. I "A ooe ka kekahi i poino e Karefuitinia?" i ninau mai ai ka. leo . mahope mai, aole nae he paneia aku. Ia manawa lele aku la wau imua a ike aku la wau o Haku Kupa , Hone o Hanezau. "Pio oe ia'u," wahi a'u i hooho aku ai, no ka mea, ua ike iho la . wau aohe ona wahi i koe. ! Eia kuu poe kanaka ke uhai mai nei me ka hahana a eia hoi o • Setipa ame Faletiza ame a'u ke nee aku nei, a ina nei i ano kokoke mai kuu mau kanaka ia manawa ina ua ki koke ia mai oia ke ole oia e . haawipio mai. | "E haawipio mai!" i kauoha aku ai au. (Aole i pau.)