Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 43, 26 October 1906 — LUILOFINA. [ARTICLE]

LUILOFINA.

I 2?ohx> Moi No EJzoluJ\Malournjcu \ KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITAKIA.

]| MOKUNA XVI. | , [ HOOLALA ANA NO KA LUA O KA MANAWA. ! No ka mea, ua manao makou ma ka hoolaia ana aole e nele ko Mikaela Eleele lohe i ka W» uwe o ka wahine, a aole no hoi e nele | kona holo iiaila no ka hoopakele ana iaia, a no ia kumu hookahi no ka mea e hoio pu ai o Rupa Hone iiiiia no ka hoopakeie ana, a ma ia inea, ao!e e neie ka paapio ia Setipa ma, no ka mea, e makaukau ana lakou no ia mea. j A ina e hala ka Setipa hopu ana ia Rupa t no ka mea, he ieleiana maoli oia o ke ano hiena maopopo, nolaiia e ioaa mai ana oia ia'u no ka mea e hiki e ana wau ma ke poo o ke alahaka hooholo. Ua hauoii | no hoi au no ka mea, aa ike e no wau aole o Rupa ka mea e kiai ana i ka moi i ka po nolaiia, ina e uluaoa ana owaho, ua manao e iho no wau aole e pepehi kokeia ka moi, no ka mea .aole o De Gotita he kanaka hiena e like me Rupa, aka, he kanaka noonoo akahele oia a pupuahuiu ole ke kumu e kikoo koke ole ai oia i ke ola o ka moi. Ua noonoo wale ae no makou, maiia o haawi aku o De Gotita i ka malama ana i ka moi i kona kokoolua a oia ka mea e puka, mai iwaho no ka paio ana i na enemi po'ipu alaiia aia maluna o makou ka pakele o ka moi ma ka hikiwawe o ka makou houpoo ana no kahi paahao o ka moi. i O keia iho la ka papahana o ka hoolala ana a he kuahewahewa maoli ka hoolaia ana me ka maopopo ole o ka pakeie o ka moi. A iloko no oia anoninoni o ka papahana ua kauoha aku no wau i ko'u poe e hoomaiamalamaia na wahi apau o ko makou wahi i mea e manaoia mai he po hauofi nui ko makou. j E hoea mai ana ka Ilamuku a malaio hoi ona e maiamaia ai ka maluhia o ke kaikamahineaiii a nana hoi e huna mai ia Fakvia mai ko makou wahi e heie ai. Aka, ke hoea ole aku makou i kauhaie i ke kakahiaka, alaila, e maki koke mai ka Ilamuku no ke kakela a e koi ikaika aku ia Mikaela Eieeie e hoikeia mai ka moi, aka, ina aole ka <luke ilaila a ua make paha ka moi, alaila, e lawe koke aku ka ilamuku ia Falevia no Setireia a e hoike aku i na mea apau a e poni aku i ke kaikamahineaiii i moiwahine. i A o na mea a'u i manao maoii ai oia na hua e hoea mai ana maliope o na hooikaika ana oia no ka make o ka moi ame a'u ame ka <lukc ame ka noho aku o Falevia i moiwahine. No'u iho, ua hoomaopopo ioa wau owau kekahi e make no ka mea, ua paa kuu manao e liui paio pu me Rupa Hone, no ka mea, aohe e loaa ka maluhia o ka nohoalii ana o ke kaikamahinealii Falevia ina e mau no kona (Rupa) ola ana. Nolaiia iie elua mea i maopopo loa, oia no kona make ia'u a owau paha iaia. x ' 1 ■ ' ,j Hele no hoi a ahiahi loa i hookuu ae ai ka makou ahakuka, a hoohala ae la no hoi au i ko'u ahiahi nie ke kaikaniahinealii. Ua ha'i aku j no wau i na mea apau koe nae ka wa o ka hoohana ana a no Mikaela Eleele hoi ia hana. A mamua o kuu haaiele ana aku jaia ua apo mai la no kona lima maluna o ko'u a-i a hookomo mai ia i kona komolima _g"ula ponoi i ko'u manamanalima a laki loa ua ku pono ma kekahl o ko'u manamanalima. 1 Ua wehe ae la no hoi au i ko'u ponoi, i makaia me na huakumu o ko makou ohana mai ko'u manamanalima ae a hookomo ;iku la ma kekahi o ko kuu aloha manamanalima a laki loa no hoi no ka mea ua kilpono.aku kuu komo ilaila. Ea ae la wau a honi i ka ihu o ka wahine i aloha io ia maoli e a'u, a ua lele iho la no hoi kela a lioni iho la no īa'u. j Ku ae la au iluna a hoomaopopo mai la kela he ku ana keia a'u no ko'u liaalele iho iaia a hoi aku no ko'u mau keena, a ku pu ae la no hoi oia iluna a nana mai la ia'u me na maka halo'ilo'i i ka waimaka. "E komo mau i kela e kuu aloha ina no e komo mai ana kekahi i "kou wa e moiwahine ai," wahi a'u i pane aku ai. | "Me ka nana ole ae i na mea a'u e komo hou ai," wahi ana, "aole loa e kaawale aku keia mai a'u aku a moe pu me a'u no ka mau loa," a hapai ae la oia i kona lima a honi iho la i ua komo la no'u. ( Hoi mai la wau no ko'u rumi me na noonoo like ole —o kekahi e noonoo nui ana no kuu aloha, no ka pono o kona noho ana aku o ia mua aku, a e noonoo ana no ka hoopakele ana i ka moi a e hoole ana ia'u iho, ina no e make ua hiki no. MOKUNA XVII. KA HOOKO ANA I KA PAPAHANA. j I ka hiki ana mai o k*a po o ka hana ua hoea mai ia me ka maikai ■ame ka malaeiae no ka mea he po malie ia. O ka'u nae i upu nui ai oia ka ino e lifce me ko ka po mua a'u i au ai iloko o ka auwaha wai nui o ke kakela. Eia nae, ua hoomaopopo iho no wau ua hiki no ia'u ke alo ae mai ka ikeia mai kekahi aoao mai o ka muliwai ma ka hoopili loa ana ma kumupali no ka mea oia kahi oi loa aku o ke pouliuli. O ka mea wale no paha e haule ai ka'u papahana oia no ka hele maoli ia mai e nana,

aka, ao!e au i manao e hanaia mai ana pela. I ke kani ana o ka hora umi kumamalua ua hoomaka aku la o Setipa ame kana puali e heie, e heie aoao ana ma ke alanui maa mau oie i ka heleia, a ina e ioaa ole kekahi kuia alaiia e hiki io ana no iakou ma ka pukapa i ka hora elua, eia nae ka mea i maopopo !oa ia lakou ■ oia no ka hiki ana iiaila ia hora me ka nana oie ae i na ke'ake'a. • i E waiho ana lakou i na lio o iakou ma kahi o ka hapaiua mile niai j | ka pukapa akn a mailaiia mai e maki mai ai iakou no kahi kupono ia! lakou e pee ai a kokoke i ka manawa i makemakeia oia no ko iakou manawa e komo ai iloko o ke kakela no ka mea oia ka manawa e ha-1 mama ai ka pukapa no lakou. | Aka, ina aoie e weheia ka puka i ka hora elua, alaiia e hoouna ae lakou ia Kapena Faletiza ma kahi aoao o ke kakela no ka hui ana me a'u no ka noonoo ana ina paha he kupono ka limaikaika ana ia manawa a aoie paha, ke loaa ola mai no nae au iaia. A ina aoie au e loaa iaia a hui oie maua alaila oia no ko iakou manawa e hoi koke ai no Talenehima Home me ka hoohakalia ole a hoaia aku i ka Ilamuku no ka maki ana i ke kakela o Zedena. I No ka mea, ina aole au ilaila ua make au a he mea maopopo no hoi ia, a o ka moi e make ana no hoi oia, he pomaikai paha ka hala o I elima minute mahope iho o'u e make ai. A i ka hala ana mai o Setipa ! ma ua kau mai la no hdi au maluna o ko'u. o ka lio no a'u \ kau ai ! ma keia po poino ole a'u ame Konela Setipa e hoi ana no Setirela mai ka hale hoomaha uhai hoioholona o ka duke mahope iho o ka poni moi. Ma kuu noholio kuu pu-panapana ame a'u no hoi kuu pahikaua a mawaho ilio o'u kuu koloka nui. Maloko o'u he palule huluhulu pahee manoanoa pumehana pili pono me kuu lolewawae huluhulu pili pono me na paa kakini manoanoa a he mau paa kamaa raba ma kuu mau wawae.' Ua hamo mua nae au i kuu kino me ka aila a iioko o kuu poli he wahi omole lama no ka mea ua ike au e puiu ana wau i ka wai ame he mea la ma ia ano no wau no ia po holookoa paha. Aoie no hoi au i poina i kuu wahi alapii uuku ame kuu pokaa kaula. Mahope iho o ka aioaio hele ana e komo ana iloko o ka laau a ma kahi paha o ka hora umi-kumamaiua me ka hapa ua hoea mai la wau i kahi kokoke o ke kakela a ma kahi kupono i kukulu iho ai au i kuu lio me ka waiho ana aku no i kuu pu-panapana iiuna o ka noholio, a hoomaka mai ia no hoi au e naku helewawae no ke kakeia me kuu wahi alapii ma kuu iima a Q ka pokaa kaula no hoi ma kuu nui kino. Hiki mai la wau ma ka'e o ka muliwai, ame kuu pokaa kaula nakii aku la wau i kekahi poo i ke kumulaau a ma ia kaula i hookuukuu iho ai au. N A pa no hoi kuu mau wawae i ka wai lohe aku la wau i ke ke ana mai o ka uwati a o ka hora ekahi ia me ka liapa. Au aku la no hoi au ma kumupali e hoihoi ana i ke alapii mamua o'u i mea hooiana Aole i ii'uii'u ua hiki mai la no wau i ke paipu nui a hoomaopopo koke iho ia wau e loaa ana ia'u ke anuu aiapii o ka paia pohaku. Ua iia-io iho la no wau i ke paipu nui aole nae he naue hou ae i ka wa a'u i hoonioni ai. ' Ike aku la no wau i ka uwapo hooholo aia no ke ku la ua hoopili-, ia no kahi aoao e hiki ai ke hele maiuna ona. ! A i kuu pili loa ana i ka paia a ku kuu mau wawae ma na anuu alapii ua pii ae la au iluna a kau pono ae la wau ma kahi a'u i ike aku ai i koloko o kahi pukaaniani e kau mai ana ma kahi aoao oiai ke kukui e hoomaiamaiama ana ialoko. . Weheia mai ia ua pukaaniani la e kekahi mea me ke kiei pu ana ilio 0 ua mea nei iwaho e nana ana ma o a ma o a ike aku la wau he wahine ua mea la a o Lede Enetonite de Mahine no ia. Upu koke ae la ka noonoo iloko o'u e kahea aku iaia no ka I aku iaia "e hoomanao" i na olelo o ka leta e hookoia ai e ia ia po, aka, aole au i aa e hana no ka mea aia kekahi mea mawaho ae on,a iloko o ka rumi. No ka mea aole no i li'uli'u loa ua ike aku la wau i kekahi kanaka 1 ka hele ana mai a ku ma ka aoao o ka wahine. Ua hoao ae ua kanaka nei e apo mai i ka a-i o ka wahine me kona lima aole nae i hiki 110 ka mea ua alo ae la ka wahine me ke pale ana a hilinai mai la iwaho o ka pukaaniani. Emoole loaa aku la ia'u ka ike o Rupa Hone ua kanaka la. Ua hoomaopopo ioa aku ia wau iaia ma kuu iohe ana aku i kona leo ma ka manawa i akaaka mai ai. | "E nihi ka helena," wahi a'u i pane iho ai ia'u iho no, "a mai iimanui e kuu wahi keiki." Ua nee ae la oia a kokoke loa i ka wahine, a manao waie aku la no wau e hawanawana aku ana iaia, i ka mea paha a ka wahine i iokahi ole ia e kona makemake no ka mea ua ike aku la wau iaia e kuhikuhi ana kona iima iwaho i ka muliwai me kuu lohe pono ana aku i ka pane ana aku i ke kanaka me ka leo maiie moakaka: j "Ua oi aku ko'u hoolei ia'u iho iioko o ka muliwai mawaho o keia pukaaniani." I Alaila hele mai la o Rupa a kokoke i ka pukaaniani a nana mai la' iwaho. | "He nanaina puanuanu maoli ko waho nei," wahi ana i pane ae ai. "Heaha no hoi kou mea e hoole mau nei e Enetonite?" J Ma ka'u hoomaopopo aku aole ot£ i pane aku a no ka hoonanauki i loa o Rupa ua pane hou aku la oia i ka lede me ka leo ano ikaika: I "E liia o Mikaela Eleele e pono. Aole anei oia i lawa i ke kaika-' mahinealii ana e aloha nei ? A nana wale no anei na mea apau ? Heaha no hoi ka hiena au i ike ai iloko ona?" i Ina wau e ha'i ana i kau mau mea e kamailio nei nona iaia j

wahi a Lcde Elnitonite de Mabina i pane aku ai me ke oki pu ana ih<> i kana o!ela. **G. e hai ak\i no oe iaia; aole au nana no »a mea." w-,ihi a Rupa i pane koke aku ai. a i kona ike koke ana ua nanea wale ka !ede ua iele aku !a oia imua me ka palamimo a honi aku la iaia me ka akaaka ko nui ana ame ka hooho ana: "Aia ka nuhou maikai au e ha'i aku ai iaia. L lupuni ae ia au i ka huhu ma ko'u ike maoli ana aku i na hana hoohaahaa ino loa a Rupa maiuna oka iede. a ina paha me a % u kuu pu panapana ina ua lilo ko'u ulupuni ana i ka huhu i mea nana e hoowalewale mai ia'u no ke ki ana iaia i ka pu. "Aka, ua manaoio wau/" wahi hou a Rupa. "aohe no e nana nni mai ana ka duke. no ka mea. ua ike no oe ua aloha loa oia i ke kaikaO kana e kamaiiio mai nei oia no ke oki ana i ke kani a-i o ka moi uhiuhi." "Pela anei?" i ninau aku ai ka lede me ka pihoihoi. "A ina owau ka mea e hooko ai nona, heaha kau i manao ai i kana mea e hoopaa mai ai na'u?" Hapai wale ae la no ka wahine i kona iima iiuna o kona poo me ka manaolana poho. "Aka, aole o'u makemake i ke kali loihi loa." Wahi a Rupa, a ike aku ia wau iaia me he mea ia e kau iho ana i kona mau lima maluna o ka wahine oia no ka wa i nakeke mai ai ka puka me ka hemo pu ana mai a pa e ana kekahi leo kalakala: "Heaha keia hana au, ea?" Hufi mai la ke kua o Rupa i ka pukaaniani, kunou haahaa aku la imua a pane ae la me ka ieo nui o ka akaaka: "E maiama ana i kou manawa kiai, sa. Pono anei ia'u t haalele mehameha iho i ka lede "oia wale no?'' Ma ka'u nana aku me he mea ia o ka mea i komo hope mai la o Mikaela Eieele no ia. Ua ike aku no wau ika hele pololei ana mai no ka pukaaniani a hopu mai la ma ka poohiwi o Rupa. 4< Aole ka muliwai i iawa no ka moi wale no," wahi ana me ke kuhikuhi pu ana ae o kekahi lima ona i ka auwaha wai nui. "He iimaikaika anei keia o kou Mea Kiekie maluna o'u*" i ninau aku ai o Rupa. <4 Ua iawa ia no ka i aku i o'u poe kanaka e noho malie," wahi a Mikaela Eleele. "Eia nae," wahi hou a Rupa, "ua nui na hooweliweliia ana o Rudolofo Residina, eia no nae oia ke ola mai nei." "A no'u anei ia hewa ina e pilipe wale mai kuu poe kanaka?" i ninau hou aku ai o Mikaela. "Aohe no kou Mea Kiekie e hoopilipe wale ia mai," i pane hou aku ai o Rupa. He iohe mau wau i ke ano o ka duke oia hoi he kanaka pihoihoi nui o'e oia a ma keia hooku'iku'i a Rupa ua hoomaopopo io aku no wau iaia no ia mea, koe nae hoi ko'u hoomaopopo loa ana no ka mea aohe o'u ike aku iko laua mau heiehelena. Aka, lohe aku la wau ika pane hou ana mai o Mikaeia: "Ua lawa, ua lawa. Aole he pono ia kaua e hoopaapaa, e Rupa. Eia anei o Dikarita ame Basonina ma ko laua wahi kiai ? ,4 Ae sa." "Alaila, ua pau ae la ko'u makemake ia oe no keia manawa/* i pane aku ai o Mikaela. "Aole o'u maluhiluhi," wahi a Rupa. w Ke noi aku nei au ia oe e haalele mai ia maua." wahi a Mikaela Eleele i pane mai ai me ka leo ano ikaika. "lloko o umi minute e hukiia ai ke alahaka, a ua manao wau aohe ou makemake e hoi uo kou rumi ma ka au ana iloko o ka muliwai." Ike aku la wau i ka weheia ana o ka puka a nalo aku la o Rupa, a pani hou ia ae ia ka puka, koe iho la o Lede Enetonite de Mahine ame Mikaeia Eieele iioko oka nimi. A hoiopono oie hoi ka'u ike aku, no ka mea, ua ku pono ae ia ke duke ma ka pukaaniani e aiai ana hoi ia loko mai a'u aku; a o ka'u wale no i hoomaopopo aku ai oia no ka luiiluli wale ana no o ke poo oka lede. Haalele iho ia oia ika pukaaniani a paniia ae ia na pani olepelepe o ka pukaaniani e Mikaela Eieeie ao ka pau no hoi ia o ko'u ike ana ia mau hiohiona. "Oe Go~ tita, e De Gotita, e ke kanaka!" i pa-e mai ai kekahi leo mai ke alahaka mai. "Ina aole makemake e auau iloko oka muliwai mamua o ka hoi ana e hiamoe aiaila 'o ka manawa keia e hoi ai. A hoomaopopo aku ia wau no Rupa ia leo. Aole i li'uli'u ike aku la wau iaia ame De Gotita e h'ele ana maluna o ke alahaka eu kuikuilima pu ana a hiki wale laua iwaena o ke alahaka ua o-i aku la laua iwaho o ka uwapo ma ka aoao me he mea la e nana ana i kekahi mea. Noiaiia, huli ae la wau a pee ma kahi aoao o ke paipu nui oiai aia au malaila kahi i ku ai pili loa i kumupali. Malaila aia manawa i hooieaiea ae ai ua hiena nei. Hopu aku la o Rupa he omole mai ka lima mai o Gotita a hoopiii ae la i ka nuku i kona waha. "Aohe wahi mea i koe," wahi ana i hooho ae ai, a leie ana ua omole la iioko o ka muliwai. Haule aku la ua omole nei ma kalii kokoke i ke paipu nui e o-ku ana iluna iloko o ka wai ma )ca'u hoomaopopo ana aku mamuli o ka aleale malino ana ae oka wai ma ia wahi. Unuhi ae la o Rupa i kana pu panapana a hoomaka akuia ke kiki ana. Aole iku ka omole ina poka mua eiua, aka, ua loaa pono mai la ke paipu nui. I ke kolu o ka poka loaa pono aku la ua omole nei a nohaha liilii ae la. Ano ka lawa ole palia o kona le'ale'a ua hoomau aku la oia i ke kiki ana me ke koena o na piha pu ana, Ke hookahi i loaa«pono hou aku ai ke paipu nui a o kekahi ua haiakika ae la ma kuu lauoho me ka hihio ikaika O ka makani. "E huki ana ka uwapo!" i pa-e mai ai kekahi leo, a oiu iho la ko'u noonoo. "Alia hoi!" i hooho iike aku ai o Rupa ma laua o De Gotita, a [īoomaka aku ia iaua e holo 110 kahi aoao. Hukiia ae ia ka uwap.) isoolioio a aoie i li'uii'u mahope iho ua meha iho ia me kekahi pa-e leo ole. Lohe aku la wau i ke kani ana mai o ka hora ekahi me ka hapa. Ma ko'u.hoomanao ua piha paha ka umi-kumamalima minutc oia no ka manawa a'u i ioiie aku ai i kekahi wahi nakeke iiilii ma kuu aoao akau mai. Kiei aku la wau maluna oka paipu nui a ike aku la au I kekahi mea pouliuli e ku ana ma ke alanui e moe ia no waho loa e hiki iku ai i ka uwapo. Ahe kanaka ia a'u i ike aku ai. A koho wale iku la no wau o Rupa ia kanaka. Ma kona lima e piaia ana he pahi<aua. "" Aole i li'uli'u-ike aku la wau i ka huli ana ae a heie mai la no ka miliwai ku poioiei ma ko'u wahi e ku ana iloko o ka wai a i kuu puiwa uii ike aku la wau e iho mai ana ma ka paia pohaku nui o ka auwaha ivai nui a noonoo koke iho la wau aia no ka he alanui ma ia wahi e īiki ai iluna. A hiki o Rupa ilalo loa hookuu malie iho la iaia iho iloko o ka wai kana pahikaua e paa ana ma kona waha a au aku la no kekahi loao me ka malie loa. KTa ko'u aoao, ke noonoo nui la wau me ke ike nui ana e au aku mahope ona a e hakaka pahikaua me ka loaa ole ? kekahi mea nana e ke'ake'a mai ia maua no ka mea oia ka i makenake e lawe i kuu ola ia'u e makemake ana e hoopakele i ka moi, a na no aole kuu ake nui e hoopakele i ka moi ina no aole au e hooha■eaiia i ka hooko ana. l'a au malie aku la no oia a ku ia ana ma kekahi aoao a o kona ?ii aku ia no ia iluna a loaa aku la no hoi ia'u ka ike aia no he alapii na ia paia pohaku. kona hiki ana iluna ma ke ala e puka !oa ai waho e ku ana hoi mi ka uwapo i hooholoia mai hoomaopopo aku la .vnu ? ke nao ana iho o kona lima iioko o kona ekeeke a unuhi ae 1?. i ~>hi A lohe aku la wau iaia i ka hookomo ana i ke ki iioko -v ki laka oka puka. Aole nae au i lohe ike pani ana ika puka, aka» la ike iho la wau aole oia malaila. 4 lAoie I p«u.)