Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 48, 30 November 1906 — HOOKAHI KA OI O BALAUNU MA KA HOOPII HELU BALOTA. [ARTICLE]

HOOKAHI KA OI O BALAUNU MA KA HOOPII HELU BALOTA.

MAHELE EKAHI. APA.\A EHA. KA HOIKE A NA LUNANANA — I>o ba!oka no Balaa r.u. 132 no laukea. KA HELU HOU ANA A KA AH A KIEKIE— . 176 baSoka no Halaunu. 127 baloka no laukea. 0 EALOKA I KIOLAIA — 5 no la^kea. i 4 no Balaunu. 1 <t>aloka ko Balaunu ot. Ua olelo o Balaunu nia l*ana r'ulapala hoopli he 16 baioka i helula no laukea, olai naē o ka po olei nona ia mau balokJi.

0 kekahi o na la plha o ka Aha Hookolokolo Kiekie i ka poe mākaikai, oia no ka Poakahi nei ka la hol i heia ai ka palapala hoopii a Lunamakai Balaunu i haule no ka helu hou on-i i na balota ana i olelo ai maloko o I ka palapaia hoopii ua koloheia, Malaila ae na Repuballka ame na Derr okarata no ka makaikai i ka ho« pena e hoea nmi ana o keia hoopii helu hou o na baiota. j Us hoomaka ka noho ana o ka Aha i rna ka hora 10 kakahiaka, o Mr. arr.c J. J. Dunn na loio ma ka aoao oj ka palapala hoopii. a o W. A. Kinney i 1 umt W. S. Edings na loio ma ko laui kea aoao, ka Lunamakai i kohoia. j ! Mai ka noho ana o ka Aha ma kakahiaka ua nui maoli ka hoopaapaa o na loio o na aoao a elua, a o ka hoi pena i loaa mai mahope iho o ia hoopaapaa ana oia no ka helu houia ana, o na balota i kiolaia o ka Maliele e-! kahi Apana Eha, eia nae, ua apono aku ka Aha i ke kiolaia ana o ia mau balota, aole hoi e like me ka manao o ka palapala hoopli. e olelo ana he umikumamaono maji balota kupono o Balaurru i kiolaia. He hookahi mea i maopopo loa i ka Aha, aole l hookahuaia ka palapala heopii malalo o na kumu i oleloia maleko o ka palapala hoopii, a me la t ltaTTa*w'ate ia nd keia hoopil i iiiiea" e loaa hou aku al kekahi mau balota hewa o laukea a emi mai kona mau balota oi he 14 e like me ka hoike & ! ke Kakauolelo o ke Kalana. MOKU IA KE SILA. 1 ka manawa a ka Lunakanawai Ki©kie Hartwell i ninau ai ia A. P. Clark I k? lunahoomalu o ka Papa nana koho 1 balota o ka Mahele elua Apana Eha, ua olelo ae oia o ke kumu i moku ai o ke sila o ke eke mamull no ia o ka pa ana me na ek£"e ae i ka wa i hoihoi ia ai i ke Kakauolelo Kalana. I ka manawa nae hoi ua moku ia no na sila o na wahl leta o na balota l hookomoia ai: aole nae i ninauia aku o Mr. Clark e pill ana no keia mea. nolaHa aole he oleloike e pili ana i ko lakou mau ano mamua o ka hookomoia ana iloko o ke eke. I I 1 ! PAKU'I HOUIA KA PALAPALA HOOPII. ! • Ma ka ike ana o loio Gear ua. hemahema kana palapala hoopli, ua noi aku la oia i ka Aha e ae ia mai o!a e Pa- . ku'i hou i ka hoopii, oia hoi e paku'i ana ua waiho aku o Balaunu 1 ka hoopli, no ka he/u pono olela ana o kona * mau balota. mamuli o kona manaoio a me ka hoikeia ana mai iaia, aole io i poloiei ia heluia ana. j NA KI A KALAUOKALAN*, ! ! Mahope iho o ka heluhelu ana o Mr, Gear i ka palapala hoopil a Ealaunu imua o ka Aha, ua hoopukaia he palapala kii no Kakauolelo Kalauokalani Jr., no ka lawe ana mai i na i»lota . apau o ke Kalana. Mahope iho o kona hoea ana mni na balota, ua hoohikiia oia, a ua hooia aku oia Imua o ka Aha, o na eke balota ana i iawe mai ai o na eke no ia a na luna nana i haawi aku ai taia mai na mahele lHee ole mai. I ka manawa a W. A. Kinney I ninau aku al iaia e pili ana i ke sila maluna o na eke, ua olelo ae oli ua ike no oia he mau siia ulaula i hoopaaia maluna o lakou, aole nae oia i nana pono loa; a wahi ana i hoomau mal al 1 kana paue | ina i na ninau i ninauia aku iaia aole ■ o Buffandeeu he hope nona aka he kokua kakauolelo wale no oia. He k| no kana e paa ana no ka pahuhao. a ua ike no oia I ka wehe ana. aia na balota apau maioko o keia pahuhao kahi i ho- ;

ahuia ai. Aole he ki o ka puka mawaena o ka rumi o na Lunakiai ame ko'u mea ki. O ka puka e komo ai iloko o o ke kanaka pulumi ha!e waie no ka ke keiena o na Lunak'.ai mai ka holo mai aia no ia iala. He hoihoi pu no oia i ki i kauhale. a i kekahi manawii. ua waiho no oia iloko o ka ume j 0 kopa "pakaukau. "AOle anei i hoike aku oe ia laukea he mau la lehulehu mamua ae o ke koho balota. o oe wale no ka mea i ike ; i ka wehe ana i ka pahuhao?" i ninau } aku ai o W. A. Kinney i ka hoike. "O ka'u wale no i hoomaopopo ai no ka'u mea i kamailio ai ia Mr. laukea, i oia ko'u oielo ana aku. aia ka balota Iloko o.ka pahuhao kahi e maluhia ai." wahi a ka hoike. Mahope iho nae ona nlnau lehulehu a Mr. Kinney. ua pane j mai !a ka hoike, malia paha ua kamai- I { lio io oia ia laukea oia waie no ka j mea hikl ke wehe 1 ka pahuhao aohe he med e ae. { I ka ninau ana mal a Lunakanawai | Wilder i ka hoike ua pane aku la oia ; e like me kona ike aole e hiki i kekahl \ mea mawaho ae ona ke kil 1 keia mau , balota. KA OLELOIKE AA. T. CLARK. ! , j Ua Jk\weie. mai ka iwiahoomalu- o ,k&j Papa Nana o kk Mahele Ekahi, Apana Eha, A. T. Clark a hoohikiia ma kana ike, ua olelo oia: "Ua pau i ka mokumoku ke sila i hoopaaia ai ma- ; luna o na eke. me he mea la mamull j o ka hookuiku» me na eke e aku ka kumu i loaa ai o keia pilikia." Ma kana pane i ka wa o Mr. KinneT 1 ninau aku ai iaia. Ua hookomo puia na balota i helula ame na balota i ktolaia iloko o ke eke, iloko o ko lakou mau wahi pakahi, a ua pau keia mau wahi i ke sila la. Mailoko ae o na balota he 800 i hoolakoia mai e ke Kalana i ka Papa Nana, he 343 balota i kohoia a he 24 i kiolaia. Mahope oka hoopaapaa hou ana o na loio no ka. pane a na luna nana. ua kauoha mai Ia ka Aha e wehela ke eke. 1 , , KA WEHE ANA OKE EKE. ] ' I ka manawa i weheia ai o ke eke o ka mahele Ekahi, ua hele mai la o 1 A, F. Clark ame kona mau hoa 0 ka Papa nana S. Kamaiopili ame Kaohe. a nana~j na wahi leta o na balota i hookomola ai. a loaa aku la ua moku na sila i hoopaala. a kulepelepe ana ka aoao e pani iho ai o ka wahi. a ma ka heluia ana o na balota i kiolaia ua kulike io me ka ka Lunanana i hoike al he 24 mau balota i kiolala. { KAKOOIA NA LUNANANA. | | hoike mai oe i kau kumu ku-« ! e Mr. Gear," i ninau mai ai ka Aha. ma o Lunakanawiai Frear la. Lalau iho ia o Gear i kekahl balota a olelo aku la i ka Aha e heluia ia balota no A. M. Baiaunu, aka ku-e aku la o Mr. Kinney. no ka mea aia he kaha nwJaio pono o ka inoa o Frank Harvey.o *- ■ • ? • ke kiolāia ana o kela balota." 1 pane mal ai ka Aha. e huli hou aku i'k«kahi ba!ota. L&lau hoii no o Gear hē ba« lotaMc*haia mawaena o ka inoa o Ba« launu" ame laukea. a olelo aku la no Baiaunu ia Balota, no ka mea o ko Balaunu ka inoa maluna kahl l hoomaka mai ai k& kaha ana. Nana iho la nae ka Lunakanawai Frear me ke aniani a pane mal la: "X"a pono k& kiolaia ana o ka balota." Peia ka nanaia ana o na balota apaa t kiolaia, aole mea l loaa mai ma keia huli ana, ua' pololei na baiota a-

Ipau i kiolaia malalo o na kumu ku. pono, a o ka nui o ko Ualaunu mau i balota he 9 a he 12 o laukea, a he okolu J mau baiota aole no kekahi o laua. Ma- ! muli o ke ahiahi loa, e niki ole ai ke heluia na balota I helu pono ia. ua hoopanee ka Ana no ka hooko ana la hana a ma ka Poalua ae. Ma ka noho hou ana mai o ka Aha ma ka Poalua ae. ua hooinaka ka heiuia ana o na ba!ota maikai a kiola , houia he 4 mau baloka o Balaunu a he 5 o iaukea. Ma ka hoike a na Lunanana, he 180 haloka o Balaunu, a he 132 o laukea, a ma keia heiu hou ana a ka Aha Kiekie, ua hoemiia mai ko laua mau ba- ! loka, he IT6 o Balaunu a he 127 o lauj kea. He nui na baloka i ku-e ia e na aoao a elua, e laa na baloka i nahae, ame kekahi mau baloka i minomino, aka, ua apono no ka Aha. ua pono no ka heluia ana o ia mau baloka, a o ke koena Iho o na baloka maikai i kiolaia h« eiwa oia hoi he 5 no laukea a he j 4 no Balaunu, ua Uke pu ia me ka | loaa ana la Balaunu he I baloka oi nia kela helu hou ana. j Ika manawa nae ona haloka i pau jal i ka heluia. ua mohala malkai mai i la ka nana ana a na kanaka ma ka j aoao o laukea. no ka. mea ua kaa no , ka lanakila ma ko lakou aoao a mamua ae o ka hoopanee ana o ka aha, ua kamaiilo mai la o Lunakanawal I rVear: j "Aole I makemake ke kanawal. e noojnoo i kekahi hana ano palaueka. ! "Ua makemake makou e loaa mai na . hoolaio kupono maoli i haawiia I ka i raea hoopli, aka aoie nae makou i mae komo aku lloko o ka ninau na- ; wai )a i hoike aku I ka Ike e piii ana no la mea ia Balaunu. "Aole ke kanawal | kauoha mal e helu hou la maialo iho la o kela mea. He mea llke ole kela iloko *o ke kai nawai koho baloka mal kekahl hoopii ku-e mai i hoamanaia e ke kanawal. Aole ke kanawai I manao e laweia mal kekahi palapala hoopii no ka nana hou j ana i na baloka apau o ke Kalana hoj lookoa. | mea e ike la ai ka pololel o j na mea i helu mua ia. | "Ua makemake ka Aha e Ilte. ua lawela mai ka hihla malalo o kekahi hoike maopopo a kupono. aole hoi he manao wale iho no no kekahi ma» [ila paha e puka ana o?a ma keia hehi * •

hoa ia an*—mali* a ka maaao. e io«A waīe bo ka (4 aoie ka haoie. - ■ "O keia iho ia ka manao o ka Aha jno keia mea. He mea pono e \ mal kekahi ike. ua hookahuaia keia [ paiapala fcoop:f maiunn o na knnw iaio maolL I'Ua makemake anei ka aha i loike apau e pill ana i aa mea. i hanaia ma na. mahele koho. a i o!e ua. mat anei ka Al?a e iawe pakahi I roai i ka noonoo ana ma na mahele?" wahl a iolo G«ar. Lunakanawai Wilder—"Aole au i nia nao ua maopopo ia oe ka ka Aha f-ho-ike aku m>L He mea olaio anel. na U>aa aku ia Baiaunu keia mau Ike e pili «»«• tio keia me* a maiak» o fa ike i haiiaia ai kela paiapala hoopil? O ka rwaSC° u iia e makemake nel e Ike.*' - | Oka Oeer pane no keia nlnaw aa laa mai keia mau lke mai na kanaka Ikiai mai o Balaunu ame tia lunartAna. laka ua ku-e mua na kiai o Ba!adna i (keia mau baloka i ka wa i heluia aL : a ma ka hora 4 o ke ahiahi. ua hooi panee ka Aha. a ka hora 10 o ke kakahiaka Poakolu. no ka np.na hou ana | aku heaha ana la na mea a Balaunu j e noi aku ana i hiki al ke helu houia {na mahele e ae.