Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 50, 14 December 1906 — KA MANA O KA LEKA Ame ka Puana o ka Moeuhane. HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO. [ARTICLE]

KA MANA O KA LEKA

Ame ka Puana o ka Moeuhane.

HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO.

MOKI -NM 111. KA MAN'A HUO.N'i 0 KA LETA. llc hoaluhu keia kt*uiiī'ni;(ua ihmi." wahi a Luiluiina. "Uookuu niai iuia nie a'u a au e ike ai ia oe. Aiaiia kaii iualie ilio la k«- kal;«iwakaa ia'u *• haj»a»M ana ii»>ko o ua liuia o Luiioiiua a nana p(»noi no i aiakai aku ia u iloko o ka h<iW. lia k<*ia mauawa ua ano maaia ioa a». kuu uooaoo. A ia u e bēltmalia a;»a lua ka ii- io. ua īk** aku uu wau i kokahi mau uiea ma ka hoio aol*.' uae iie naua aku o Mr. ii« sid.na. La ia.»e i«;a aku la oia ia'u iluna i ka luileeiua a iioko hoi o kona iunii, a inaluna o k.-kaiii n«»ho nui uie ua wahi kau iuna owau i noho »Ij»i ai. a inaha iho la 110 hoi ko'u noonoo. Aia na mmoaka maiiina o kona heh4ielena aka, aia he mau hiohioua kupilikii o ka noonoo e h«nk«'»a mai la e koua mau maka. "t'a lilo ia mai a'u aku," wahi a'u i I»ane hou aku ai me kuu mau maka e kauiono aku ana maluna ona ine ka naau 1 piha i ke kaumaha. -Alai nana oe ia," wahi a Mr. Residiiia i pane mai ai me ka leo ohaoha. "E kali ana anei au a mahu oe a i ole e lohe koke no wau mai ia oe tuai i ka moolelo?" "l"a hiki iio ia'u ke ha'i aku, M wahi a'u, "aka e oluolu e haawi rntia mui i wahi palani nou." Ilana u\a*\ ln o Lu\lotiua i palani no'u. He wahi palani uuku no i luii nuiia me ka wai a iiiu ae la 110 hoi au iaia i haawi mai ai ia'u. Alaiia. hoomaka aku ia wau e ha'i i ka moolelo piha o ka'u huakai ma na olelo nui kupono. l'a hoolono malie niai la no oia me kona ano e ole, aka, i ka hiki ana i kahi a'u i hoopuka ai no ka leka ua puiwa koke ae la oia a paiie mai ia me ka leo pihoihoi: "He leka ka kekahi?" "Ae, he ieka kekahi. I'a kakau oia i leka na ua ua lilo aku ia mai a'u aku. O ka pahu ame ia ua lilo aku a aia ia Kupa. e Kudolo« fo. La iiio laua a elua mai a'u aku ma ko'u po-waia ana." iiele nnii )a o Kudalofo ia'u a haawi mai la i kona lima akau no ka liīi'iiiina ana a hoomama mai la no hoi ia'u. A'u e nana ana iaia he oia mou r>ia i liki' loa no me ko makou manawa e hooikaika nna e hoopakele i ka moi. a hu inai la no hoi ko'u aloha i ka hoomanao aua ae ia mau mea. Huli ;ic la o Mr. Kesidina a kaomi aku la i kekalii pihi kapalili aku la no hoi ke kani ana o ka pele he elua manawa a aole no hoi i li'uli u kiimo ana kekahi kanaka kino pu'ipu'i ikaika paliaahaa o ke ano aoo. Ile kulana kona o ke kanaka Pelekane i maa i na hana o ke kauwa iloko o na ohana hanohano o Pelekane. Aia maluna ona na hiohiona o ke kulana keoniinana a oluolu uo hoi. He wahi kauka eleu no nae. "Kiinu." wahi a Residina, "o ke poo o keia keonimana ua ehaia. E nana mai oe ia eha.• , l'uka aku la oia iwaho, a aole no hoi i li'uli'u ua hoi hou mai la oia me ke pakini wai mehaua, he kawele a lie mau kahakahanaiole. Kukuli iho h\ oia ma kuu aono a hoomaka iho la i ka holoi i ka eha me ke akaliele loa, ia Luilolina e lioloholo ana i o a i o. "l'au a«» la ke ]»«»o, «• Kimo?' aku ai o LuilOfiua. "Ae. sa," wahi a ke kanaka haha iaia uo hoi e ohi ana i na apanapanal<de e mokaki aua i ka i»apahele. "E iawe niai i na leUa telegalapa." I'uka hou aku la o Kimo iwaho a hoi hou mai la mahope iki iho me Ua mea \ makemakeia. A lalau aku la no l\o\ o Luilotiua i na jH*pa tele^alapa. "E hoomnkaukau mua oe ia oe iho ma ka manawa a'u e kahea aku ai ia oe." wahi a lvudolofo i pnae aku ai i koua kanaka. Alaila huU \\\<\\ \a o\a ia'u a pane nun H\, "I'ehea, aohe ano oluolu niai e Faletiza. >M "Ae, ua ano emi akn hoi ke kouikoni ino loa, M wahi a'u, "aka, ua hiki no ia'u ke lohe i kau." ' w Manao wan, na ike au i ka manao 0 ka lakon haua e nei," wahi a Luiloiina. "Ke makemake nei 0 Rupa a i ole 0 Lekinahama e ike i ka moi me ka leka." T~a ku koke ae la wau iluna me ka hikiwawe loa me kn pihoihoi nui me he mea la na kekahi mana 0 ka uwila i komo mai iloko o'u a hoala ae ia'u me ka ikaika. "Aole pono," i hooho ae ai au a huli hou ae la au a hina aku f la iluna o ka noho a'u e noho ana. j "He hana nui ka mea e hiki ai ke hoohanaia 1 mea e ku ole aL kekahi 0 laua imua o ka moi, e kuu hoaloha," wahi hou a LuiloAna' me kahi minoaka ma kona man papalina nie ka o-pa ana iho o konaj lima i ko'u iaia i maalo ae ai ma o'u la oiai aia no oia ke holoholo la. "E hooinaopopo oe aole lakou e aa e hoouna leka a i ole i tele-

j L'ai N-'iiiīia e hele kino muoli ao kvkahi imua o ka moi a wai i«» .-tk;t * ka hk» a ku moiwahīoe i kakau ai iia'o. A o ka ninAn i iiu uv>ai la t» Liua ka mea e hele ana/" Huii mai la oia a uaaa ! » mai l.i ia'u t;;e ka j»ane ol* no kekahi manawa. {>u iho la no hoi au no keia mauao i niu uiai la. a hoomaojx>j?it i!iu ia wau kv kaana L*-kinahania aua ka mea o laua li»ne ui e ik*- i ka in»>i no ka niea he mea ka ae niai o va»>i u > ka u»mk:pa ana ia Hupa Houe mamua o ka loaa ana o na liuik;t!a ana n:ai kt> poo-aapnni akn. "Manao 110 ii.oi au.*' wahi a Lailoāna i pane mai ai ia'u. o ue Kope ana o ka ieka ka mea e waihoia aku ana imua o ka moi. do ka mea. {Kiiia e aa o Kupa e heokaawale aku i ka leka maoli uiai iaia akn. Eia uae ka mta maopopo loa eia kekahi o iaua ma ke ala e ik« 4 i ka moi i keia |>o no a i ole i ka la apopo.'* Hoao mai ia wau e ku iluna mamuli o ko'u ninpuni ana niai, aka. ua pak-ia mai ia wau e Mr. Residina no ka hoonoho hou ia*n iiur.a o ka noho, ine ka pane ana mai: "Aole. aole." Aiaila nolio iiio ia oia ma ka.aono o kekahi wahi pakaukau a hoomaka iho la e kakan i kana kelekaiapa. { "Ke imu:ao uei au he kakau p-a-pa ka oiua o Setipa i hoonohoT >eho ai na olua wale no, aoie anei pela?" i ui mai ai kela ia'u." "Ae. E kakan oe i kou manao a ua'u ia e kakau aku ma ka maua p-a-pa." "A. eia ka'u i kakau iho ia: 'Lilo he paiapala.' Mai ae i kekahi nw*a e ike iaia ina he luea hiki. Keiekalapa mai ika niea e noi aua ike iaia;* aole au i makemake e hoouui 'wale aku, no ka uiea, he hiki wale no ka hapanuio na p-a-pa kelekaiapa ika heluheluia. j "Aole oka maua." wahi a'u i pane. aku ai. . ■ < "A pehea iho ia ia?" i ninau hou mai ai keia ia'u me kahi minoaka. "Manao wau ua ku{>ono kela." Alaila. hoouiaka hou iho Ia wau e kakau ma ka p-a-pa kelekalapa a niaua o Betipa. Me ka hoomanawanui no hoi au o ka paa ana i ka peni no ke kakau ana. Hookani hou aku la o Luilohua i ka bele a aole no hoi i li uli u komo hou ana o Kimo. I "E hoouna aku i keia," wahi a Luilofina i ke kanaka. | '*E paa e ana paha na keena, sa." "Ak?i e hooikaika oe." ■ I "Al-nla. v»a ]>ono." wahi hou a Kimo. "malia paha e hala ana ka hora hookahi e hooikaika ai mamua o ka hemo-ana o kekahi keena. Aka. mai maka'u oe. E hemo aua kekahi." "E hooikaika i hapalua hora, v wahi hou a Luilofina. "He dala anei kahi au?" "Ae, sa." "Aiaila." wahi a Rudolofo. "me ka huli pu aua mai ia'u, e pono oe'e hooluolu/' Hoi aku la wau maluna o ko LuiloAna -moe ponoi e moe ai a moe iho la no ia po. He elua a ekolu paha a'u manawa i ala ae ai ike aku 1» lo wau ia Rudolofo e holoholo ana. A hiki wale i ko'u pa«:-hia loa ana e ka hiamoe aia ke ala ana i ka liora ewalu o kekahi la ae. i hoala maoiiia mai e Kiiuo, ke kanaka liana o Luilohna. Xana i ha'i mai e hoēa mai ana ke kauka ia kakaliiaka no ka lapaan ana ia'u. A be hapalua hora paha mahope iho komo ana o Luiloliua. no ka mea. ua hoike mai o Ivimo i kona makemake e ike ia'u. I kona komo ana mai he nanaina ano kaumaha kona me ke kuoo. Xana aku la wau a hoomaopopo iho la o kona mau ano uo apau okawa a makou e hooikaika ana e hoopakele ika moi. Aohe wnhi liio. l"a maopopo loa ia'u aia he haua uui ke hoolalaia nei e ia. "E Faletiza, e kuu hoaloha kahiko," wahi'ana, "eia he pane mai a Setipa mai. Ua hoonioniia aku nei ko Zedena poe mamuli o ke keleka.iapa e like me ia i hoalaia ae nei o ko \Viuepega uei poe mamuli o Kimo nei. Aole anei i hiki ke kolio mai ika mea i hoalaia ai ka noouoo oko Zedeua poo ame ko Winapega nei? Ua noi aku uei o Lekinahama e ike i ka moi iuanuia o koua haalele ana iho ia Setirela." Ala mai la wau a nolio ae la iluna o ko'u moe. "I'a ku aku la ana anei ia oe ia mea?" i ui hou m«ii ai kela ia'u. i'a haalele oia ilaila i ka Poakahi wei.A o ka Wakolu ke\v\. ae aku n«'i ka moi i kana noi a e ike ana oia (Lekiuahama) ma ka hora eliā oka Poalima. Alaila " •Ta manao lakou no ko lakou lanakila, v wah-i a'u i kahamaha ! aku ai, "a oia lioi ka waiho akn o Lekinahama i ka leka imua o ka i nioi." ! "He kope paha oka leka," wahi hou a Rudolofo," ke ole nae au 1 e kuhihewa i ko Rupa ano maoli. Ae, ua maikai ka lioonohonoho ! ana i ka lakon papahana. Pela an i makemake iho \a ika laweia ana o kela poe kanaka o kahi hoolulu kaaahi. A peliea aku la ka r.ui o ko lakou oioi ana imua ma ka lakou papahana?" No'u iho aolie a'u mea i hoomaopopo no ka nui o ka lakou papaiiana, aka. he hookahi mea a'u e hoomaopopo la o Rupa Hone o Hanezau ke poo nui o keia hana. | "Eia nae, M wa.hi hou a Luilofina. "e kelekalapa aku ana wau ia j Setipa e hoololoiahili wale aku ia Kauna ī>ekinahama no umi-£uma- ■ malua hora ina he mea hiki iaia ke hana, a ina aole, alaila e hookaaI wale koke i ka moi mai Zedena akn." ; "Aka, aohe he mea liiki ke lioopaapaa wale aku i keia oiaio,'' wahi a'u i puoho aku ai, "a oia hoi ko Lekinahama ike ana aku no i ka moi me ka nana ole i ka manawa."

*Tefca no." nahi a Lnilofina. **a o!a hoi ka mea i makemakeia ai o 5H k tij*a e hoolalau ia Lekmahauia no kela nuiu h»m." Alaila, noho iho la oia ma ka aoao o kuu moe e moe ana a kamailio hou uuū U\ ia'a me ke ano awiwi me na oielo ikaika o ka mana: "Aole paha e hiki koke ia oe ke hele iloko o eiua a ek«>lu {iaha la. Xolaila. e hoouna aku ! kuu kelekala)>a ia E ha'i aku iaia e hoike man mai ina an«mi apan e hoea ae aua. A ikawa e oluolu Io;i ai oe alaihi. heU- |>«»1«>!»m ae ck> i S»-tir» la a »* l»«>ike |>»>lolei aku ia Konela Setipa ua ho*a aku ue. He mea iuaojH>po ua makemakeia kau kokua ke hoea ae oe." **A heaha ana kau hana?" 1 ui koke aku ai au me ka ha'oha'o noi. Hakapono mai la kona mau uiaka maluna o*u no kekahi mao minute me ka pane ieo ole a hoomao|>oj>o aku la wau i na hiohiona oka uwila maluna oua. Ike aku la wau ma ka'u koho aku he hana ko'iko'i kana e lawelawe aku ana no ka moiwahiue Falevia. Alaila ku ae la oia mai ka nioe ami e noho ana a huli pa-pu uuti la ia'u. "E hele ana wau i ZiHieua." wahi ana. "I Zedena?" i hooho ae ai au me ka puiwa nui. "Ae." wahi hou a LuiloHna. "E hele hou ana wau i Ze<lena, e kuu hoaloha Faletiza. l'a ike eno wau e hiki mai ana ka uiauawa o'u e hele hou ai i eZdeua ,a o keia ih»« la ua manawa tiei." "Aka. hele oe ilaila no keaha?** i ui hou aku ai au. "E hele ana wau iiaiia e <ho«>poho i ka manat>lana o Lekinahama a oia auna ka'u e o-|.a pu ai. Ina e hoea imia ana oia ilaila alaila e paaia mai ana oia e Setipa a hiki i ko'u wa e ln>ea aku ai. Aka hoi." waln ana i hooniau aku'ai. ina oia e lioea mai iloko oka wa kupono, alaila —" Alaila. hoomaka ae la oia e akaaka leo r.ui me ka hooho hon ana ae. "Pehea, ua pau auei ka like ana o ko'u helehelena me ko.ka moi? Aole anei i hiki ia'u ke hoomo-i hou ia'u i keia manawa e like me mamna?'' "Ae, ina wau e lioea aku ana i Zedena iloko o ka mnnawa kujK>no, alaila. e ike 10 ana no o Lekinahama i ka inoi o Zedena a e aj>o ohaoha mai ana no hoi ka moi iaia. a e lawe ana.no. hoi ka moi i ke kope o ka leka ma : . iaia mai. O. e loaa ana no ia Lekinahama he aha ike alii mai ka Moi Rudolofo mai iloko o ke kakela o Zedena. a inai kanalua oe no ia mea." Ku mai la no oia a nana niai la no hoi ia*u, ia*u no hoi i hookuu aku ai ia'u ihope no ka moe ana me na noonoo i piha i ke kamahao i ka papahana wiwoole a ke keonimana. Hoomaopopo pu iho la no hoi an i ka mana o ka leka ka niea nana i hoala ae la i keia hana nui. Ma ka wa ona i kamailio mai ai ia'u, lie ano awiwi kana olelo' ana o ke ano }>ihoihoi. aka, \u mai la oia a nana p«>no mai la lmi ia'u ua h'oi iho la kona nanaina a kona ano niau oia ke kuoo a pano hou niai la ia'u, iaia i lio-a ae ai i ke alii uo ke pulii ana i kona kikaliki. "Xana oe he elua laua." wahi ana, 1, 0 Rhpa anie Lekinnhania. Xou iho ea, aohe hiki oe ke hele ae a hala keia la, a i ole ka la apopo paha. He mea maopopo loa ia. "Alaila he nna pouo e noho kekahi mau mea elua o kak«»ii i Luiiiania. I'a manao wau o Lekinahama ana ka inea e hoao mua ana. a ina e haule iaia. alaila oia ka mauawa a liupa e hana mai a! me ka hooponopono ole no ka ike ana i ka moi, a ina e loaa iaia he elinia minute imua o ke alo o ka moi o ka lawa no ia o ka makeinake o ka la'kou papahana, a oia no hoi ka poino o*ka moiwahiue mamuH o'u." "Nolaila he mea pono (k paaia mai ka ike ana aku i ka nmi. Alaila na Setipa e paa ia Rupa a na'u hoi ]>aa aku ia Lekinahama. Ai ka wa ou e oluolu koke ai no ka hni ae i S<'»tirela. e hele pol<»lei ae oe ilaila a e hoike aku ia -Setipa i kou hoea io'ana ae." '•Aka. .ina e ikeia mai ana oe? ina e loaa .mai ana oe?" i ui lio.u aku ai au. "Ealio iki ia mamua o ka ikeia o ka leka a ka moiwahine." wahi ana; a pane mai Ia oia ine kahi len oluolu ia'u nie ka pa*i|>a'i ;ma māi.ma kuu poohiwi. "Ina e liiki aua ka leka a ka moi.wahiue'iinua'o ka moi, alaila aohe mea e ae e hiki ke hana a maikai hoii nw.ni wale 110." Hamau wale ilio la no wan me ka pano ole nna aku n«i na mawao \ haikeia \\\w\. \\o k;\ mea ao\e \ \\\aopopv> loa ia'u ke ano maoli oka ma'nno.o ke keonimana Pelekane i hoike mai jii ni ;l wah- n<> ka mea e hiki ke hooponopono ia mea. Aka, nana mai la kela ia'u me ke ano e a-'pane mai la : "Heaha kan pane nn keia? Mai nana mai oe me ka noonoo nui ole ana no keia hele o'u i Zedena. He mea oiaio uo nole i ni aku keko'iko'i ame ke kaumaha o keia me ka hana' mna a kako U i lawolawe ai a holoj>ono." A malia paha no koua ike ana mai i ko*n ano mnmule lon na noopuka okoa mai la no oia. "No'u iho. e liele ana no wau. Manao anei oe, e ke kanaka, e noho hoomahuea wale no wau iane) me' ka na'namaka aku i ka laweia o kela leka imua o ka moi?" Alaila hoalaia mai la ko'u noonoo, a hooholo iho la i ke kupono ole loa o ka hoea aku o kela leka imua o ka moi. a ina he han.i kekahi e hiki ai ke ke'ake'aia o ka hoea ana aku o ka leka iinna o ka moi, alaila. he mea pono e hoohanaia akn. Alaila haawi aku la wan i ko'u ae. Ma kona lohe ani nku i ko'u ae ana aku i ko'u manao akahi n6 a lana mai la kona manao a hoomaka niai hi oia e wehewehe pono i kana mea i makemake ai e hana. .'Aole f pau.)