Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 51, 21 December 1906 — ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE. [ARTICLE]

ABE LINEKONA KE KEIKI KUAAINA AMERIKA

KA PUUKALAHALA O NA KAUWAKUAPAA PAELE.

I MOKLNA XXVI, j NA KI MU O KO KA AKAU HOOWAHAWAHA ANA I KA ī HOUOIWA NIKA. j I ki-kahi manawa, hikiikii 110 lakou i ka lakou mau kauwa Nika ; ma na paukulaau. a hili aku uo na Ilaku i ke kiiio oioheloiie o keia • mau kanaka kauwa in<- na huipa uui, uiake ioa ī ka eha, aoie o kaaa niai. A o kekahi jx>e Haku hoi, hookomo no iakou ina kui hao oioi; ma ka hu ? a oka huipa, i mea e eha ioa ai ua >"ika, ai ka hiH ana j aku me keia mea uui loa ka uwe aua, do ka eha. AuweJ Auue ; kuu make! Auwe kuu eha i kttfa Haku aioha A ua ikeia no , hui ke kahe piuepine ana mui o ke koko ; no keia mau hana lokoino j a na Ilaku ho»kauwa Nika. . .! A «*ia hoi kekahi, ina i makemake ka Haku e hoowalania loa 1 kaua kauwa, ka-pi no oia i kona mau eha me ka paakai, makena ua_ mea he walania oka i'o. A o ka kekahi mau Haku hana hoi kuni, aku no i ka lakou mau kauwa Nika me ka hao kuni e like me ke kuni j ana i na holoholona, bipi, ame ka iio. i oie e nalowale. A 1 kekahi j inanawa uo hoi, nakii uo ka haku i na manamanalima nui o kana, kauwa Nika me ke kauia, aiaila, me ia mea no huki oia īaia īluna, | a lewalewa wale no hoi na wawae i lalo, ina he >'ika kane, weheia ■; ka lole apau, a ina hoi he Nika wahine, alaila, nakinakiia ka hoioku o ua Nika wahine nei me ke kaula a paa hukiia iluna, a lewalewa , iUo ia ke kino me ke olohelohe, a hahau aku la ua Haku aioha oie, u«'i ka huipa ame kekahi niea eae paha ana e hahau aku ai, a , ina hoi i naenae ua wahi Haku nei; no kona hahau uui ana i ka | Nika, aiaila kena aku no oia i kekahi kauwa e lalau i ka huipa, a ej lialian aku iaia. A ma keia hana ana a keia Haku oolea, ua ikeia, ;:ul(» oua wahi inenemene iki i ke keua aua aku i kekahi makamaka | aloha o ke kauwa i hoopa'iia, ina o ka ka wahine kane ponoi, ke kai-1 kiuiane paha. a o ka makuakane ponoi paha, oia iho la no, aoie ona wahi uh-h a menemene iki ma keia hana aloha ole. A ma keia mau mea hoi ame na inea aku i koe, ua ike inaopopo ia. iie kumu j>ono ia no ko ka Akau hoowahawa-ha ana i keia hana 0 ku llookauwa 2sika, no ka mea hoi, ke hooia nuu uei keia moolelo 1 ke ino pono ole o ka hana a na Haku Hookauwa Nika o ka Hema i ka lakou mau kauwa. a ua ku ole no hoi ia mau hana, i ka pono io maoli. Eia no hoi kekahi; o ke kuaiia ana aku o na Nika, me ne mau hoiohoioua la, oia kekahi hewa nui oka Ho«kauwa Nika ana. Aia iio ma na Mokuaina akau ae—o Ivenetuke, ame Viriginia—kahi i lmnai nui ia ai na Nika, a kuai mai no hoi ka poe Kalepa-Nika ia lakou. a lawe aku ma na Mokuaina Hema ioa, e kudala ai ia lakou, alaila hoi. iaweia lakou e hana, ma na maliiua-ko, na wahi mahi-pu-lupulu, ame ua wahi mahi miki hoi, malalo iho o na liuipa, ft na kiai Nika, a pau ko lakou oia ana. Eia no hoi kekahi; aole i maluhia iki ka noho ana, a me ke ola 4\na o na kauwa Nika, no ka mea, ina pilikia ka noho ana o kekahi Haku mea Nika i ke dala ole, o kona kuai koke aku no ia i kekahi innu Nika ana. i loaa mai ke dala, aole ona menemene iki i ka hookaawale ana aku i ke kane mai kana wahine aku, a i na keiki hoi, m«i ko lakou mau makua aku. I kekahi manawa no hoi, ina keiki i\\ waiu no, mai ko lakou mau makuahine aku. A o kekahi mea apiki nui hoi; moe no na Haku me ka lakou mau kauwa wahine, loaa mai ua keiki, he mau -hapa liaoie. a kuai no„ oiai lioi uana ponoi no ia keiki. keu ka apiki, ame ka pauaka maoli o keia hana, aohe wahi uiea a aloha iki, i ka i'o j)onoi o kona mau i'o, a i ka iwi no hoi o kōna nuui iwi. A manuili o keia mau hana a na Haku. iko lakou nu.ekolohe wale a'.mi hoi me ka lakou mau kauwa wahine ilio. nolaila, ua keokeo loa kekahi mau kauwa, i kapaia 4, He mau Nika." A ua lik( loa no hoi ke keokeo o kekahi inau kauwa, me ko ko lakou inan Ilaku a oi aku no īnainua o na Haku. ' Kia hoi kekahi: kau Kanawai no na Ahaoielo, o kpla' ame keia Mokuaina iiookauwa Nika: "Aoie loa eao iki ia na Nika ika i»ala| ala." Ano ka niea lioi, ina i a'oia lak«»u, a loaa ia lakou ka iuiao, alaila e iini nui auanei ko lakou naau i ke Kuokoa, a o ke kipi mai no ka hopena i koe, nolaila, aole liiki iki i keknhi kanaka ke a'o palapala aku i na Nika, o hoopa'iia oia ma ke Kanawai oolea loa, i hookauia ma ia mau Mokuuina; a ua ka lili hoi o ua Haku i kokua aku i ke ke ana o keia Kauawai, hoomau naaupo o na Nika. I ka hookumuia ana o ke Kumukanawai o Amei-ika Huipuia, m.noi mai h\ ka iiema, e hookoiuoia kekahi pauku Kanawai, no ka hoihoi ana mai i na Nika i mahuka aku niai kekahi Mokuaina, a i kekahi Mokuaina, a ua aeia nO hoi ia manao, i mea e oluolu ai ko lakou manao i ke Kumukanawai. A ma ia pauku no hoi; ua aeia im na llakn no e kii aku i ka lakou mau Nika, ma kahi e loaa ai, a e «hoihoi mai ia lakou, a ua mau 110 hoi ka paa ana o keia Kanawai a hiki mai ika makahiki 185«. A, ia makaliiki hoi; oi loa aku ka nui <» na iainaiuakaaiuana i mu ka aoao o ka Hema mamua ae o ua l.uuamakaainana i pili ma ka aoao o ka a uo ko lakou oi nui ana hoi, nolaila. hookumu iho la lakou uo keia mea, he olelo hooliolo i kapaia 'Ke Kanawai Kauwa Mahuka." A ma ia Kanawai hoi; ua hoouohoia na Makai hoomaiu, ma kela a nui keia kulana* kauhale o kela ame keia Mokuaina, e »hopu aku i na Nika mahuka. A ilihia no ka naau o ka poe ma ka Akau, i ko lakou lohe pinepine i ka alala mai o na Nika i hopuia e na Makai, me ka menemene ole. A iua ia Kanawai no hoi: ua hoomahlia na kanaka, i lioounaia aku e na llaku e hopu i na Nika mahuka. noiaila, he lehulehu wale ona kanaka ino i hapai i keia hana. Komo piepiele lakou maloko o na hale o na Nika Kuokoa. a hana ino wale aku ia lakou, me ke kumu ole me ka i ana aku hoi, "l hele mai nei makou e huli i na Nika Mahuka." A kaili pinepine 110 hoi lakou i na Nika Kuokoa. ame ka lakon mau keiki pu, a lawe aku la ia lakou i ka Hema. e knai ai ike daia. A ina hoi i pale mai kekahi Nika, iko lakou hopu aua aku iaia, ki aku no iakou i ku pu, a ina hoi i uiake ua Nika la. «»ia iho la no. aole he Kanawai e hoopai mai ana ia lakou, no ia hewa. No ia mnn Kanawai, ame ia mana nui hoi o ka Haku, malnna iho o kana mau Nika, uoiaiia» laha loa ka iokoino ame ka pepehi kanaka aiu ma in man Mokuaina Hema. a maa no hoi na kauaka i ka ha*hal ana mamuli o ko iakou mau knko iho. a hoohewa wikiwiki akn i ka lakon mau kanwa, me ka noonoo mua ole i ka poloiei inaoli. Ma keīa nu\u mea apan loa a kakon i ike ae uei ma keia Mokuna, ua ike maoimpo lea ia na hewa ino loa o ka Hookauwa ame ka 41 oo luhi wale ana o kekahi kanuka i kona hoa kauaka, i lianaia mamuli oke koko hookahi, Va akaka 110 hoi ia kakou aoie paha mea hoo kahi e kaaaiua ana. He kumu pono io no ko ka Akau Hoowahawaha ana, i ka Hookauwa Nika, a he kumu pono no hoi kona make make ana, e i keia hewa nui, i ulu mai ma ka aoao Hema v ka aiha, mamuli o kona ike akea ana ike "Kauoha Gnla. n "E «loha aku oe i kou hoalauna, e like me kou aloha ana ia oe iho."

MOKUNA XXVII. NU KA HEMA HWHIKI ANA E KAUIA KA PALENA O K.\ H< H >KA l » A NIKA. He umi kumamakoiu ka nui o na M«>kuaina i h«>ouka kaoa me Beriamia. i ke kau ia Keoki Wakinekona. iKaualoahokana.» a eia na inoa: , i Ma&akuseta, Nu Hame!iire. Bodilani, Nu loka. Pe j nesilevania. l>eleware, Nu lerese, Merelani t \ irigiuia. Karolina A- j kau, Karolina Hema ame Georegla. I Ehiku no o keia mau Mokuaina kahiko, ka i kinai aku i keia; hewa o ka Uookauwa-Nika. mamua ae o ka makahiki liHiO. oia no hoi. na Mokuaina apau ma ka Akau-Hikiua ae o Mereiani ame ware. l'a hooholo ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, i Kanawai e ma heie ana i ua aina kaawale, i mau Mokuaina hou, aia a he 60.000 ka nui o na kmaka ma kekahi aina. alaila, e hoonuiia mai oia, a Hlo i Mokuaina maoii. a i ka iilo ana uiai pela, hookumu iho la ua kanaka 0 ia Mokuaiua hou i Kumukanawaw koho i Kiaaiaa uo lakou iho. a haiawai okoa no hoi ko lakou Aha Kau Kanawai i>onoi. I ke komo ana mai o na Mokuaiua hou ma ka Akau. hookum* koke no lakou i uiau Kumukanawai no lakou iho. e papa ikaika ana. 1 ka Hookauwa Nika, aoie nae pela na Mokuaimi hou o ka Heina. i komo mai. No ka hanau lehulehu ana mai o na Nika i llookauwaia nolaila hoi, hele aku kekahi j>oe me ka lakou inau Nika, ma kahi kaawale. a ua kukulu hou ia kekahi mau Mokuaina Hookauwa Nika. Hooikaika nui no nae ka Akau. e kaupalena i ka Hookauwa Nika, i ole e laha hou aku, a lilo hoi ia mea i kumu e paio nui ai mawaena o iia Lu-naniakaainana o ka Akau. ame ka Ileiua. Ma ka hookomoia anao Misouri i ka uiakahiki 18-0. hookahi makahiki okoa ka paio ana, no keia kumu hookahi no, no ka mea hoi, ua like no ko Misouri kaa ana i ka Akau me ko Ilinoi auie ko luiana hoi, na Moku Kuokoa. aka, ua holo no ka Bila Kanawai ma ka Ahaolelo Hui, me keia manao no hoi i pakn'iia mai. "Ma keia hope aku, e hookapu mau loa ia ka Hookauwa Nika ana. ma ke komohana aku o ka muliwai nui o Misisipi, ina ka Akau ae lioi, o ka Latitu de£. min., koe wale no o ilisouri. ka Mokuaina i noonooia e keia Hila Kanawai. A ma ka niiiauia ana hoi o keia Bila, ua ku-e no ka nui o ko ka Akau mau Luna makaainana. aka hoi mamuli o ka lehulehu o na Luna makaainana o ka Hema. nolaila. ua hooholo loa ia ka Hila, me kela paku'i i hookomoia mai ma«hope. Nolaila, o ka hana no ia a ka Hema. aka. e ike ana uo hoi kakou, aole lakou i iki mai i keia hana 'ponoi a lakou. MOKUNA XXVIII. IvO KA HEMA HOOIKAIKA ANA K LAIIA HOU AKU KA HOO-KAUWA-NIKA MA I\A AKAU, AME KONA HAALELE ANA HOl I IvA HI'I, I KA WA I KE'AKE'A IA AI. Mamuii aku uei, ua ike kakou i ko ka Hema hoohiki ana, e hookapu loa ia ka Hookauwa-Nika ma ka Akau ae o ka Latitu 3t3 deg. 30 min., i ke komohana aku o ka muliwai o Misisipi, ke aeia lioi ia mea ma Misouri. I ka pilia ana o kekahi Mokuaina liou —o.Kanesa koua inoa,— ma ke komohana aku o Misouri, lua kaa loa uo i ka akau ae o ia palena), aia hoi, hoole mai la lakou ia hoohiki ana, a hooikaika uui i=ho la e hoolaha aku no i ka Hookanwa Nika malaila. Eia hoi; komo nui mai nae ma ia aiua hou ka poe iiui i ka noho Kuokoa ana, mai ka hikina mai, a hele aku uo lioi kekahi mau Haku mea kauwa, mai ka Hema mai. me ka lakou mau Nika no, oiai no hoi, ko ka Hema hoohiki ana, e hookapu mau loa ia ia haiia malaila. Iloko o na kanaka a pau ma ia Mokuaiua, he 70,000. he (>,OOO a keu aku na kauwa kuapaa. I ko Kanesa hoopii mua ana i ka Ahaolelo Hui e komo oia i Mokuaina maoli, hooikaika nui iho la nā Luna makaainaua o ka Hema, e hoopanee i kona komo ana, o loaa auanei i ka Akau kekahi Mokuaiiia Kuokoa hou. . Nolaila hoi; aole i komo o Kanesa ma ia halawai ana o ka Ahaolelo. Ia makahiki aku no. liapai hou ia. haule liou no, a haha'i iho la hoi ka Ilema i ka olelo hoohiki, i koua ae ana aku i ka Akau e kauia ka palena o ka Hookauwa Nika. No ka ikaika loa o ka llema ma ia Ahaolelo ana, uolaila hoi ua liooholoia ia mea. ame kekahi Kanawai e waiho ana: "Xa na kamaaina ponoi o kekahi Mokuaina hou. e kolio, ina i makeniake lakou i ka Hookauwa Nika, ame ka ole paha." A ma ia Kanawai hoi i ka wa i kolio' balota ai ko Ivanesa poe, liele aku la ko Misouri poe inalihini hookauwa Nika. a hoomaku'uka'u 'aku la i ua kamaaina, i ole lakou e lu haloka. lawe no kekahi mau mea o keia jH)e i na mea kaua, a hao iho la i na pahu haloka, a no keia mau hana npiki lioi a na malihini o Misouri, nolaila, lilo iho Ia o Ivanesa i Mokuaina Hookauwa Nika. No keia niau hana lapuwale a ka poe o ka Heina. nolaila, hoa- i laia mai la ka manao o ka Akau, e kiai pono ia lakou iho o kaili hou ia aku auanei kona mau aina ponoi, a lilo hoi malalo ilio o k<i mana. ame ka lima koko o keia poe. apiki, nolaila, liuliu a hooinaukau iho. la lakou no ka wa e koho hou ia ai ka Peresidena no Ameiika lluipuia. a e koho hoi i ke kanaka kupna loa o ka manao, ma ka hooko ana i na Kanawai i Hooholoia. no ka Hookauwa Nika. Hui iho la ko lakou mau Elele a hooholo like lakou i ka manao J e baloka lokahi no Aberaliama Linekona. No ka■ mea hoi, ua ike lakou. mai ka manawa mai i lilo ai oia i Loio, ua mau ka mahuahua j ana a< o ke kaulana o kona inoa, no kona pili paa ana i ka hoopololei j ame ka hoopouo, me ka naueue ole o ka manao i ka mea ana e uia- j

nao j>aa ai no kona hoomanawanui no boi. ame k«>na hooikaika ka {«»du a ke Akua. u laiia. kukuiaia koua taa k<> kahaa naueue ot*\ a iiio no hoi oiu ia oiau la. i kaaaku uaaiialu la. rua kela. ame k* ia Alokuaioa oka Akau. Ai ka halawai a; M h«*i oka por- i l*iii uui ka aoao oka lieuia. iilo lakou ika hakaka, au ( o ke ku rv aua, o kekahi i kekahi. nolaiia, aoie lakou i ba!oka iokahi. a koho maoli j ia iho la o Abtrahaifia Liut'koua i rerc&ideiui no AiutTika Uuipuia, Mamua akn nae o ka baloka ana, oirio uiai ia ka Hoiua peo«»i: | "Ua htK)kaumaba mai ka Akau ia uiakou, uia ka ao oie ana uiai boi ; ia uiakou t* hooiaha aku i ka llookauwa Nika tua ua Mokuain«i hoa, ' a uoiaila hoi: iua e lauakiia aua ka Akau, uia ko koho ana ia Aberaharna Liuokona i IVrojiidoua, alaiia t» haaielo aua makou i ko ma kou iiui aua m*» ia. a o kukuin hoi i Aupuui Kuokoa, no makou iho." 1 ka maiama o'Novt»maba o ka makahiki IM>O ke koho lialoka aua i lVrvsidena. Ai ka maiaiua hoi o l>ekemai»a, haaleio iho ia o Karoiina liema i ka Uui. a i lanuan mai hoi o ka makahiki 1861. haalele pu iho ia o Mi»isipi. Alabana, Feioriila, litM»r<'j:ia, lA>uisiana ame Tekas«a. Hui iho ia lakou a kukuiu boi ia lakou iho i Aupuni Kuokoa, me ko Kuniukauawai liko uu- ko Am»'rika Huipuia.'aka, ua hoomalu iki ia nae ka llookauwa Nika. A koho īho la lakou ia i>avisa i lVresiilena-no lakou, no ua niakahiki eono. A i ko lakou kiH'koa ana. hao koke iho la ua mau Mokuaina Kipi nei i na Papu, na Waihoua iUiia, na uu-a kaua, ame na waiwai hoi apau o \merika Huipuia, i kokoke aku ma ko lakou mau aina |w>noi iho. nit* ke kali oU« ana hoi no ka hoopouopono pu mawaena o iakou ame ke Aupuni Makua, O kekahi mau Kuhina hoi o Amerika Huipuia ia manawa. ua pili no iakou ma ka aoao Hema. noiaila. hooma kaukau eno iakou ika haai«-le ana ike Aupuni. llouluulu no hoi kekahi o lakou i ka nui o na mea kaua o ke Aupuni, ma ua Mokuaina Henia. i hiki ai i ua kanaka kipi ke hao wale aku a o kekahi hoi hoouna aku i ka nui o na moku kaua uia na wahi uiaiuao loa aku, i ole ai e hiki ia lakou ke kokna koke mai. a i ka hoohemoia lUia aku hoi 0 ua mau Kuhiua Kipi la. boi aku uo lakou ma ka aoao Ileiiui e kaua niai ai. I ka la i poniia ai o Aberahama lānekona, ma ka noho IVr«iidena, oia iioi ka la 4 o Maraki, isr»i. olelo iho la oia iwuim: %, E malama ana no wau ina waiwai apau o Amerika Huipuia, a e liouluulu mai hoi i na Duke ame na auhau a|wm. e like mo ka oleloma ke Kumukanawai. A ina eko ana keia ma'u uiea apau a'u 1 makemake ai. alaila. aole-loa e hooukaia ana ke kaua., a e hoomalu i>oiio ia no hoi na kauaka apau. e'uoho malie aua. nialalo iho oka Ilae nani o keia Aupuni. • • • ina e iuaiir!.'ia ana keia Au'puni o Ameiika Huipuia. i elua Apana, aolo o ole ana ka loaa nuii 0 na hopena weliweli. no ka inea hoi; aole loa e liiki i nn Aupuni ('lua. e ku-e ana, ke noho pu me ka oluolu. me ka hakaka ole o kekahi 1 kekahi Ina e haalele kekahi Mokuaina i ka Hui, e haaleie lioii ana no hoi kekahi Mokuaina e ae. a j»ela aku; alaila. e pau I«»a ann keia Aupuni nani o Amerika Iluipuia i ka helelei, ame ka hanee loa. Oia ka Ha iolelo a Aberahama Linekona i kona )a i a'e mua ni iluna 0 ka noho IVresitlena o Amerika Huipuia. Aia no ma ke Awa ku moku o Charlesion i Karolina Hema, eha niau Papu nui no Amei'ika Iluipuia. a i ka haah'le ana o ia Mokuaina 1 ka Hui. hookahi wale iho no Papu i lako i na koa, oia hoi ka l*a|Mi Sumpter. Ilao koke iho la ko Karolina poe koa i ua Papu koa ole la, a hoomakaukau iho la hoi e kaua aku ia Bumptt>r. Ika ho<iunaia ana aku o kekahi Mokuahi e ke Aupuni. e lawe aku i kekabi niau niea ola kino. i ua mau koa la e kiai ana i ka Papu Sumpter aia ho», k> aku-la ko lvarolina poe iaia i na pu, mamua aku hoi o kona konio ana i ke Awa, a hoi wale aku la oia i ka Akau, me ke komo ole i ke Awa. a nolaila hoi: noho pilikia loa iho la ua mau koa la i ka pololi. a hala ka nialama inua o ko Aberahama uoho IVresidena ana. I ke kakahiaka nui o ka la 12 o Aperila, he la maikai no ja. kena aku la ka Alihikaua o ko ka lloma poe koa ia Anesona. ke Kapena o ua mau koa la ma Sumpier. e haalele koke i ka Papu. a e waiho mni hai ua lakou. aku'iu o Anesona iaia, "E haalele no au nm ku la 15 o keia malaiua, ke ole e papa niai o Linekona ka IVreBidena." Hookahi hora nae uia ia hope iho. o ka hoomaka koke uiai la uo ia o oko ka Ileina poe eki aku ia lakou me na pukuniahi. No ka leliulelui loa o ko ka Heina īn.iu koa. a no ka uuku loa hoi <> ko Anenona pualikoa, oiai hoi, he kanahiku wale no lakou. n«daiia aole biki iaia ke kaua nui aku, aka hoomanawanui iho ia no nae ia, me ke kauinaha nui o kona naau iloko o na hora he ;w. alaila hoi. hookiia ke kaua ana. a hoi aku la oia i ka Akau. me kona mau wahi koa maluua o kekalii nioku o Ainerika Iluipuia. Aoie nae hookahi ») kona mau koa i make ma ia kaua ana. 'Aole f n«u.l ; ♦ ; ; ;