Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 51, 21 December 1906 — HOKUO ROKAWELA Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui. [ARTICLE]

HOKUO ROKAWELA

Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui.

KA H IOPAKEI.E 1101 O KA EI-EMAKI'LE OSA MILIONA. MOKI'NA VL K.\ LKO UWALO O KE KAIKAMAHINE. •Ta kaniiiilio «looH n,ai «• la'o i keU. kakaUiaka. a pela au i ma*ao ai <■ ln l'- iti;ii imua i k> i;i i"- kt- noi aua . □ la . e »»t i k«-kahi man «Wo a'o »« o e p«no ai." on . , tn s, oe ■ iinanei hoi v wle ai ko'o kama.l.o olaol,n an«iaku, i» K. iki hoi - a h.. īnakua au. h i'f' ia ka B,ak,,a ty.l' V „,n.. ai. a l-la hoi ke kwki i ka makna." . ' ' | L- nwi ia i kekaUi .»«« palapala u'u. «• nana ma,oe«>ta .«.!«> i taaw'« »»> » l ian , mam " a , ae 0 ®tlr S u' „ k.-kahi o k-ia mau ,*pa »'» »» kana 'f a , kakau ™ " p «luoUi a O k.-kahi o ka pan,- a Mrs. Mke-ke . )m,,ona oe a> ; fc oluolu ...... h..|„1,..|n „.ui i ua mau i.aiapala la. a lioiko n>-" ' k » u i„-,i i,.. ka» mi*a i ho.ima.'lK'l'o ai n,a kau heluholu ana. „a mak.-make ia'u >• iieluhelu aku. e hooko no au C! ll _ »,,■ k..i) imi." walii a Mr. I.ikeke i paoe aku ai me ka piha paha ohao . «• k<»i ;t k«- kaikamahin»*. , ■K n.'li" hoi ha ilalo. oopa loa oe i ke ku iluna. a,a hoi a pau k:,-.i i,.-luli,-lu ana. alaila hoike aku au i ka'u mau mea i hoomaopopo a ' n u"'nl!!'in'nm" ihola o Mr. lākeke i ka leka a ka makuakane o ke ma kana le.a. ua kokoke loa ola . unk.- a anl..-wahi oliana iki ma Enelani e hiki ai iaia ke uaiho lktl ia <«• walalu <. ka lakou inalama ana. Va manao oia mamu i o K4 \m hana maikai a kou makuahiiio i hana aku ai maluna o Mi . Uk , kv . jK*la oia i nui mai ai iaia <Mr*. Likeke) e malama aku ia oe, m li'ki i ka l«ma ana o kau hana kupoiio/' • Ii ik«« no anoi o«* i kola hana maikai a ko n makuahme 1 nana akn ai uialuna « Mrs. Lik.-ke?- wahi a ka Hoku o liokawela i ninau lL ' "Aoi,. i inaopopo iau. e ke koiki, ua ninau aku hoi au ia Mrs. I >1,-k,- no ka tii iiia<» o kria mi-a a kou makuakane i kakau inai ai, a 01. lo mai oia ia'u. ua i«iina oia. Malia paha ua maopopo no hoi j;i ««■ ;/a la?" wahi a Mr. Likeke i hooki iho ai i kana kamailio *na iim' ke kaii ana aku no ka pane a ka Hoku o llokawela. •A<-. ua maopopo loa ia'u ua hana la au e ninau niai la ia u e • 11. alia. a jH lu a k<- ano o ua hana la? E oluolu hoi oe e hoike "Mamna aku o ka maie ana o kuu makuahine i kuu makuakane r noiio ana oia ma llaiowela Paka, ma Kenokaea, a ilaila oia UaOiil »oho ai, a hiki i ko Mrs. Likeke hele ana ae e ike iaia. Ma keia bele aua a«- a Mrs. Likeke i piholo ai oia iloko o ka lokowai, a e ole kuu aiakuahin.' pakele ai oia mai ia pilikia mai. , Na ko niakuahine i hoopakele i kuu wahine mai ke piholo ana. wahi a Mr. Likeke me ke ano paha'oha'o. "Nawai no ke ano e o Mrs. I.ikeke i kun ninau ana aku i.ke ano o ka 'hana a ko makuakane 1 kakan mai ai, e pili ana 110 Mrs. Likeke anie ko makuahine.'' Aole ka Hoku o Kokawela i makemake e kamailio loilii no na mea e pili ana no kona mau makua, aka ua ninau koke aku la 110 •ia ia Mr. l.ikeke. "K oluolu lioi oe e heluhelu īuai i ka leta a Mrs. Likeke i pane akn ai i kuu papa; a hoike mai ia u i kau mea i liooaiaopopo ai." **l"a maopopo n<» ia'u ua leka la, no ka mea, na u no i olelo aku i kuu wahiiie. e hooko uku i ka makemake o ko makuakane e hanaia aku non, a e liooko aku i kona iini e pili ana no kou lioonaauaoia." "\v oia ka kuu papa i hoomaopoj>o ai. a oia pu no hoi - ' u manao." w::hi a ka Hoku o Hokawela i pane aku ai me ke ku ana ae o k-.na ki»o i poioh'i. a hoomau aku la no i ke kaniailio ana: •mi kuu uiMkuakaiie, au n» hoi i hoomaopopo ai, he kaliunapulo kaoa hana. a lie walii loaa makahiki uuku kona e hiki ole ai iaia ke b<K»k<»m<» īa'n il<»k«> o na kula kiekie 110 ko'u hoonaauaoia ana ma na tk<- iiohonu o keia au liolomua. •'U ka ik<« i h»aa iaia, oia kana i a'o mai ai ia'u, a hiki wale no i tona nawaliwali loa ana. e liiki ole ai iaia ke a'o hon mai, nolaila, hoomanao ««•. na h»aa ia'u i keia manawa kekalii mau ike kiekie i«»a a k<*kalii niakua e haalieo ai no kana keiki." 'Ka hiki ia'u k»' heluhehi a kamailio ma ka olelo Palani a pela ma ka olelo Laiina. E a'o ana o papa ia'u i ka hookani piano amo kaha kii. a niake wale aku la 110 oia. "Aole au i manao o ko'u hoike ana aku ia oe i keia mau mea pili i ko'u hoonaauaoia ana, e kaena aku ana au imua ou, no na mea hiki ia'u ke hana. aka e «hoomaopopo no oe i ko'u manao i hele mai nei e ike ia oe i keia po nia na inea a J u e kamailio aku ai ia oe. "l'a makemake kuu makuakane e hoomauia na haawina i a'oia ia'u ma ko'u hele ana i ke kula, a ua kakan 110 oia i papa kuhikuhi no kau mau haawina e hooikaika ai. "Ke iini loa nei au i ka imi ana e loaa ka naauao, i hiki ai ia u ke loaa kekahi hana maikai e pono ko'u noho ana aku o keia aina makamaka ole. Malia palia ua kuhihewa loa au i ko u liele ana mai nei e hoike aku i keia mau mea ia oe. aka nae, na ko'u maopopo ole i ke auo o na kanaka ame ka noho ana o ko Amei ika nei poe. peki «u i hele mai la iniua ou. Ta hele aku 110 hoi au a hoike aku ia Mr». Likeke i keia mau mea apau a'u e kamailio nei ia oe i kakahiaka nui." A pan kana kamailio ana imua o Mr. Likeke, ua naka haalulu *e la kona kino me ka nalu ana iho iloko ona, pehea ana la'ka manao * keia kanaka ke lohe aku i.na uiea a kana waliine i hann mai.ai ma?.una o ia nei, "Alaila lieaha kana i kamailio mai ai ia oe?" wahi a Mr. Likeke i ninau mai ai. me ke ano maopopo ole o keia mau mea a ke kaikamahine e kamailio nei. "l'a «ielo inai oia aole e hiki ia'n ke loaa hou kekahi hoonaau*o\a ana. oiike me ka papa i makemake ai; a o kahi a kela kaikamahine Mi»s Me«;e Pilina i noho hana ai iloko o kou ohana nei, oia ka ko'u wahi." ka Miss Mejre Pilina hana a'n i hoomaopopo ai. he pulnmi iloko o na rnmi moe. ka hana ana i ka moe ame na hana hoounauna lehulehu e ae he nui, a ua olelo mai o Mrs. Likeke ia'u, o ka'u mau tana ia e lawelawe ai. "Aole e hiki ia*u ke noho ma keia hana a haalele i na mea a kuu makuakane i makemake ai ia'u e hana no ka pono ame ka pomaikai o ko'u noho ana aku o keia mua aku. 4, Ke makemake nei no au e lawelawe ma na hana kupono. aka aol* nae e hoohemahemaia a e hookuu waleia ko'u 1010 me ka hoohana oleia. tt He hookahi haneri dala i loaa ia'u i keia manawa, e hiki ai ke «ko aku no ko*u nku kula, a iua e hala na makahiki elua mai keia manawa aku. alaila na manao au ua loaa ia*u ka makaukau e hiki ai ia'n. k* a*o nku ma ka oihana kumukula, a ia manawa e hiki ai

;a*n ke hoihoi mai i na lilo apau a Mr». Likeke i hoolilo ai no T u. M I ka hooki ana iho e» ke kamailio ana a ka Hoku'o Kokawela. aa nana aku la oia. na heie na maka o Mr. Likeke a kanahihi. a mihi iho la oia no kana mau olelo i hoopuka aka ai imua ona, aka he mea hiki oie nae iaia ke huna iho i ka iini iloko ona no ka naaua<> ame ke ano o ka hana a Mrs. Likeke i manao ai nana. MOKl">*A VIL KE KI'KAKUKA ANA. ••neaha ka hana a Mrs. Likeke i hoounauna ai ia oe i nehinei." wahi a 3lr. Likeke i pane mai ai me ke ano kuoo, a mae iho la ka helehelena o kaikamahine me ka naiu ana iho iloko ona. aole pal\|i e kokna inai ana keia kanaka i kekahi mea nona e pono ai, e like me kana e manao nei. aka nae, ua pane aku la no oia: "O ka hana a ke kaikamahine kauwa ka'u i hana ai. Ua hooponopeno an ia loko o na rumi elima, me ka hooko ana i na hoounauna e ae a Mrs. Likeke. ''Aole paha i maa kon mau lima i kela ano hana i hoounaunaia ai ia oe." •l'n 'hiki no ia*n ke lawelawe ia mau haua, ua ao mai no kuu makuahine ia'u i ka hoomaemae ana i ko makou wahi honie, aole nae hoi me keia ke ko'iko'i loa o ka hana." "Ke manao nei au he nui na mea hiki ia oe ke hana, a e hni aku ana an me Mr.«. Likeke a e kukakuka no ka hoomāu ana aku i kan mau haawina hoonaauao a ke paā nei kuu manao e ko'ana kou iini ma o'u nei. Ia Mr. Likeke i hooki iho ai i kana kainailio ana. na ike koke iho la ka Iloku q Hokawela. aohe e ae mai aua o Mrs. Likeke e hooJoli ae i kana mau hana i manao ai noua, a e huhu loaia mai ana keia no kana hoopii ana imua o kana kane. Me na maka e hulili ana i nana pono aku ai ua kaikamahine Ia ia Mr. Likeke a olelo aku la: •*l'a iuaopopo ia'u mamuli o na olelo i kaiuailioia.-mawaena o u ame Mrs. Likeke i keia kakahiaka, ua paa loa kona manao aole ej hooko mai i na mea a'u i hoike aku ai iaia. Ke hoike maoli aku| nei au imua ou, aole au i makemake e hoao hou aku e ku-e i koua manao paa, a aole >hoi i ka makemake o kuu makuakane e noho hou, aku -malalo o keia kaupoku h'ale. ma ke ano kauwa lawelawe. ''Malia paha e olelo niai ana oia, he kahu oia uo u i kohoia mai ni e kuu makuakaue, a e hooko wale aku no e like me kona makemake, aka ua ike au ma o ko'u helulu'lu ana i ke kanawai pili i na keiki makua ole, ua hiki no ia lakou ke koho aku i mau kahu no lakou e like me ka lakou i makeiuake ai, ke.pilm ia lakou na makahiki a ke kanawai i kauoha ai, no ka pau ana o ka mana o ka makua. "O ka mauao ana e hoonoho aku ia'u i Mege Piliua elua malalo 0 Mrs. Likeke, ke hoole paa aku nei au iniua ou, aole loa au e uoho ana. Ke hoomaikai aku nei nae au uo kou hoolohe aua mai iko u mau pilikia a'u e hoike nei ia oe, a ua uiha inaoli paha oe 110 keia mau oielo pakuikui a'u, nolaila, aloha ahiahi oe.' Me ke kali liou ole aku o ka Hoku o Koakwela o ka paue mai o 31r. Likeke ua henio aku la oia a haalele iho la iaia i.Mr. Likeke) e nolio hookahi iloko o ke keena heluhelu buke. Nana aku la o Mr. Likeke i ke kaikamahine e hoi la, a hooho wale ae la no oia: "O kela ke ano o ke kaikamahine a'u i makemake ai e ike, ua like nuioli oia me ka moiwahine, ka hiehie. Aole! aole loa oia i kupono e lilo i kauwa. "E hele koke aku ana au e ike i kuu wahine i keia po, a e koi aku iaia e ae mai e hoonaauaoia keia kaikamahiue.'' He liapalua .hora mahope o ka haalele ana iho o ka Hoku o Kokawela, ua lu'le aku la o Mr. Likeke e hui me kana wahine no ke kuka ana i na moa kupo/io ana i iuanao ai e ioaa i ke kaikamahine malihini Ua hoike aku la o Mr. Likeke i aa olelo apau a ka Hoku o Kokawela i kaiuailio mai ai iaia i ka hapahia hora mamua iho. a ua piena koke o Mrs. Likeko i ka lohe ana, i ka manao paa o ka ilokn o Kokawela e haalele a e hoole i ka noho aua mai malalo o Mrs. Likeke. 1 "(> keia walii kaikaniahine makilo anei ka mea nana e lula mai ia'u? Aole io j>aha ka liiki iaia ko holo mai a'.u aku. E ike pono ! ana oia i ke kakahiaka o ka la apopo i kona huipaia e a u. e iike me i ka'u i haua aku ai maluna o Mege Pili.na." "E Elona, mai hoao oe e liaua ia hana lualuna o ke kaikamahine. i l r a poina anoi oo ika loka a kona makuakane,. amo kau leka e apouo i aku nna i kou lilo ana i kahu nona? Ua hoike niaopopo aku oo i j kou apono 110 ka malama ana ka hoonaauao j>ouo ana i kana kaikaj nuihine.' 7 wahi a Mr. Likeke i pane aku ai i kaiui wahine. "Ke hana nei no hoi au i na mea noua e j>ono ai, o keaha hou | aku ka lioi ua haua a ke kahuhauai? j "l'a olelo niai hoi oe ia'u ika uui ona mea.e hooliloia uei, a pela au i manao ai, ina e noho wale mai no keia wahi aeahaukae, ua liko ia me ka loaa hou ana he ohua hou.a nalinali mai ai i ko'u pakeke. Nolaila. e hoohana aku ana au iaia i makepono ai ka ai a'u e haawi aku nei nana." "Ke makemake nei 110 kela kaikamahine e kokua ia oe nia na liana kupouo. a o kou hoolilo ana iaia i kaikamahine kauwa, oia no kou uhaki' nna i kau olelo aelike me koua makuakane. E hooko aku oe i na niea a'u i ae aku ai iaia." "Pehea oe i ike ai i ka'u niea i kaka'u ai ilok.o o kuu leka. no ka mea aole oe i helulielu? ! "Ua ike au iko leka i keia po, aua heluheluia mal nei e a*u i kou nianao apau i kakan ai i kona makuakane,-' wahi a Mr. Likeke ! me ke kuoo, ahiila. hoomau hou aku la no oia i ke kamailio ana: * 4 l*a hoikeike uiai nei ke kaikama.hine i na leta elua. a ua maoj popo ia'u na mea npau oloko. "No kou hanolmno iho, ke kauoha aku uei au ia oe e hooko koke j oe i kau i hoohiki ai i ka makuakane o ke kaikamahine opio." i "He mea pono iaia e lioomaikai mai ia'u no ka loaa ana lie wahi I e hoomoeia /ai o kona poo. Manao auei oe eae aku ana au i keia j kaikamabine au e painnu mai nei e komo pu mai e hauoli pu me ka u kaikamahiue ponoi? "Aole au i manao pela, he mea pono e lilo keia mau kaikanuH hine i man hoalolm. a e komo like ma na mea apau e hauoli ai laua. a ke hoike aku nei au ia oe, e loaa i ka Hoku o Kokawela kana mea i makemake ai. e like hoi me ka makemake o koua makuakane, e hanaia aku no kana kaikainahine." "Ahe pehea ka hoi ka hoemi lilo au e kamailio nei! Ina oe e manao ana e hookipa mai i keia wahi kaikamahine iloko o kou ohana. pohea e hiki ai ia ©e ke hoolako aku i keia mau kaikamahine elua?" "O, he mea hiki wale no ia ke hooponoponoia e kuai hoolilo aku no hoi au i kekahi lio o'u. a pela no hoi oe e hoalo ae ai i ke kuai ana i lole hou non." "Ulai hoohaahaa mai oe ia'u me kena mau hoolala palaualelo au. Aole o'u makemake e lilo keia kaikamahine i mea nana e ke%ake'a mai ka loaa ana o ko'u mau mea apau i manao ai no ko'u hauoli." Pii mai la ka huhu o Mr. Likeke no na manao uahoa a lokoino o kana wahine e hoopnka nei imua ona no ka Hoku o Kokawela, a pane aku la oia: Aole i pau.