Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 51, 21 December 1906 — KA OLELO HOOHOLO A KA AHA KIEKIE [ARTICLE]

KA OLELO HOOHOLO A KA AHA KIEKIE

Ma ka nana ana i na baloka I kiolala • na lun&nana koho baloka no ke kumu I hoakaka muaia ae nei, ua loaa aku 1 ka ioio o ka mea pane he hookahl baloka hou a lakou i nana pono ole ma ka nana mua ana e pono ai ke helula no Iaukea. a pa'l-a-pa'I īaua me Bara~ unu ma kona baioka oi hookahi ma ka papa o na baloka e holkeia n«i, a • haawi ana ia Iaukea 1 ka heluna nui • 40 ba!oka me ke komo pu ana o kela papa. I ka hoakoakoa ana ae e hoomaka ana mai ka na lunanana hana ana t ua helu lakou he 237$ raau baloka no laukea. aXa nae ua loaa he mau balok* hemahema he 5 ma kekahi ana & he 1 ma kekahi. he mea nana i hoolilo I kona heluna ma ka holke a na lunanana. Malloko ae o na baloka he 1M I kiolaia ai e na lunanana, ua heiu ka aha nona he 154 mau haloka. a kloia hol he 31 mau baioka a na lunanana \ helu al. e haawf ana hoi he lo&a hoo ana nona o na halokm he 13, a i ole o ka huina nui he 2SC. Ma ka helu ana a na lunanana. u& loaa. ta Baraanu na haloka he 2721 a he mau baloka hewa bol be 1) ma ke> kahi auo a he 1 ma kekahl ano ka mea i !oaa ai laia o ka hulna baloka ha 2733 ma ka holke ana a na lunanana. Ua helu nae ka aha nona mailoko te o &a baloka he 145 a na lunana&a 1 ki» ola al he 117 mau baloka a kiola h« 29 o na haloka I helula e na lunanana. ua loaa hoi he mau baloka he 89 iaia. o

(Koena mai kela puie mal.)

ia hoi ke huiia kona mau baioka »pau ua hiki aku 1 ka 2322, alnae hoolmw* la mai ana mal na baloka mai o laukea e koe ana no laukea na baloka oi h« 40. Ma ka hoakoakoa ana ma ke ano llke ole, e llke me ka ka aha 1 nana aku al. ua hookomoia ma ke koho baioka no n* oihana o ke kalana na baloka h« Malloko ae o kela heluna, he 429 mau baloka f kaha oleta no kekahi o n» moho Lunamakai, & ma kekahi wahi no hoi ua kahaia no laua a elua. a pela I kupono ole al e helula no kekahl o Uua la mau b*toka. e koe ana hot na baJoka he 6117 i kohoia no laua, ola hol he 2MS i kohola no laukea a h« SQt no Baraunu. e k>aa ana boi ka o| o baloka no Iaukea, maiioko nae o na ba)oka. apau i kohoia no laukea, h« 71 mau baloka I klolala. a he «8 | kloUia mai ko Baranno mau haioka 1 kohoU al, e koe ana hoi no Iaukea he 3SC3 haloka a no Baraunu h« 2S22. ua lik* it m«M mau haloka oi no Iaukea, I ka rula ana maluna o na ua wahewehe pono ka aha l ke kanawal bo ka pono o ka mea koho haloka, a he kakaikahl lot o na ba(oka tno nw kekahi o la ano, i kiolaia Bo kakahl kumu i apuepue ioa ke pal<4a ana ac • kekahi mea koho haloka noonoo a o ka heluia ana o la haiok*. h« w«he ana la i ka puka o k« koloh« ma na i koho baloka o keia mua aku. R« m«a oiaio ua helula kekahi papa o na baJoka no Jce kumu aoie ia « kapaela w»ii.

I*> > k.a ni.inao i k-> kirj -'. , l; t *A hikf o'r ara « i»xiA h* ':>•,! jviru *• h-;kr? i:..u i iu man i<v k••>!•.>h'- v h.ki M n i h '«*•' :a t rr«?A e k* , '.ik->'a aku •*' i *u hwina k->;rr.a k*U\ mu,i ak«. «v*-u\ K.i jm;>A o r\s : kahaiA n ' f - 'v.i r\- ,i <? a« iuawaho »> ka r«tnik.i:a. v laa ka inika a i <?!* m& ka p*nik-ita uUuli. lK)iu a p\)fit H*> <rw<t!u o keta mau an<* ba-:■-tkii i Uvs.x v.-~a. Xa eha bai"ka o k:\ ;r ; vbo h» knh:. Aoie i h«Mki\ka nui ke k-> nu vt: !"-» k.i ni«a kaha hea U e ir :\h;i a:. M.ULk ;v*h4 «s\ hlkl r. v > e Uke n ..« ka ke k •*. iwai hana mau aru nu k» k '.hf rr,a;; wihl akoa aku ma ka hoa-k-ika una ka penikala eleele e kaha as_ Aole tr,akAu i inau&o <? h>v>p;M niv»i. i .ii rr.a k- kmawai koho haloka e lra n*i ua Mrki •>!»• n\ ba!«ks o k»«la papa, k» ki' ln ; «n hikl k<? I*-? maopopo l i nw- ka rr »*kaka mai kekahi mau •a v ;ka rrv.: > ano a itu kekahl :-rv u» 5 'ha ua kahaU !ak\>u r.o k»? kunu i niea hiki al ke ike!& a h.wmai'piipoia ai laknu. Iwaena » kfkahi mau papa o na hatoka i ku-t» ia mai e r.\ !»io. a ? aela hoī t » h<.>!»iia ♦» ka aha he mau batoka i i«».ia na kaha pe* t i kaha pono o!eta, o ia ka iike olt» o na laina. a I hol palua ke kaha ana. a i ioaa he mau k'.kt*J a mau pi'o.ma ka pau ana. a { dl« 1 ka. manawa i hiki pono o!e ai k<» hana a loaa ka K>ihi kupono o n.i lalna ua iike hof ke kaha pe'a ma ka nana ana aKu nie ka V. a i <>!►> T. a i ole T. a i ole ma ke kaawale pono oie ana o k% ka'i ana o ka penikaia mai ke kaha mua ana a kaha aku ia i ka !;\!na elua, a loaa ka nana 'ana o ka huahelu 4. oiai nae nia ka hooma >jxn>o ana ma ka nana ana iho he kaha po'a ka mea I n.akemakeia e kaha aole hoi o kekah! 0 keia mau hoailona. l*a heiu pu ia no ho! na haloka 1 loaa na kaha pe a ma k,> lako U mau wnhi kupono i' hookaan-aloia. oiai nae ua oj wale aku k<in> niau iaina ma o nku o kona wahi : a pela no me na h.iloka i ku na la>na o na kahn j o'a iiunn. a moe polo-. iei paha aol,. ho; h»» hi-o' o 1 ike me ka huapalapala X. a pei». tv> n.i b, t '.>ka -i I»ma na k:\ha p'-'a k.»!)u mii a i ou» ho kohu nui r .ih.r kekahi 0 ia rv.au kaha. a i ole ina ka hana ana i kekah| puka, ua puka loa mn k»>k:>hi ao ;M o ka pepa. Ua heluia no na ha'oka i loa.i n.i hoailona u na kaha i ioaa mai ma o k»> kaha ana i k>- kaha p-'a ma ka haloka no na iuna aupuni o Teritori maluna iho o ka ba!oka o na luna auPuni o ke kalana. ua loaa aku ia mau hoailona ma ke alo.a.ma ke kua o kekahi mau haioka. ma kekahi mau hoa-| ilona i ikeia ua kn.hu ma kokahi av>aa ■ a i ole puka loa aku paha ma kekahi' aoao, a ma kekahi hoi ua kohu maoli 1 ka waihooluu o ka hoiopapa kahl o ka haloka I waiho ia al. ua helu pulal no hoi na baloka i Ilke pu ke ano m*| la i loaa na hoaiiona o na kaha pe'a i ikeia ka oiol wale aku i loaa mal mamuli o ka hui pu ana me ke kaha pe'a 1 kaha ponoia ma kekahi wahi l ka wa i oplopiia ai ka baloka. Ua helula no hoi na baloka no lakou na kaha pe'a l kahaia a mahope holoiia a l ka wa o ia hoioi ana aole e hlkl j pono ke pau ma ka ike ana. a ua heluia no hoi na baloka i loaa he xnatt' kaha maluna o lakou. e laa na klkol 111111 a 1 ol * ma u kaha e ae e kokoke 1 ana i n a kaha pe'a me he. mea la no ka haalulu a i ole he hemahema maoli no paha i ka paa ana i ka penikala. ame kekahi mau kaha e ae o ke ano! kupono ole ma na wahi like ol e o ka l baloka t- ike koke ia iho ai ua loaa I mai ma ke ano ulia, tna o ka nana pono °le * ka ae wale ana aku i ka penikala | e huikau pu me ka baloka I ka wa * haawi aku ai ia laua a elua. 0 ka papa ano nui o na batoka i kiolaia ola no na baloka i loaa na'kaha pe a ma ka hema o na inoa o na moho, I a i ole maloko o ke ko-wa o ka inoa. 1 a 1 oie ma ke ko-w a ma kekahl aoao o kahi waiho wale i hoomakaukauia ma ] kahi no ke kakau ana i ka Inoa o ka moho ina kekahi ano.~-aol e hoi ma kahi i hoakakaia ma ke kanawai ma ka akau o ka inoa o ka moho. o na baloka i īoaa na kaha e ae e ike maopopoia ai ia mau kaha e Taa na laina i oi aku a emi mal paha o ke ano maopopo ole i loaa ole ma ke ano ulla. e like me ka ma-ka pokole kohu nui a i ole loihi paha ma kahi kuiwno no k« kaha ana i ka ba)oka, he hopena I loaa; mai nia o ka hoomaka ana e kaha i kaha pe'a, alaila haalele I ka manao ana e koho I ka moho nona ka inoa ma kekahi aoao mai, a mau kiko lllli!! paha a mau kaha e holo ana ilalo ma: ka laina ma ka haloka holookoa a hapa ' paha. i hanaia paha e ka mea koho| baloka ma ke kaha ana i na inoa o na poe I koho oleia, a 1 ole ma kekahl ano' Paha. oia hoi he laina kohu nul me ke kiko Iwaena konu o ia mea i hanaia malalo o hookahi kaha pe'a no ka hoo-1 ko'iko'l ana, o na haioka no hoi i loaa na holol kupno ana, a m& kekahl ano' nae ua loaa he puka nul mamuli o ke kuakual mau ana me ka oiol o hikala. Ua hoakaka ke kanawai | ke keehlna e lawe al ma na ba!oka i tnoino. o la ka ho'iho'i ana aku I ua baloka la I na lunanana koho baloka a noi aku I haloka. hou. Mahope Iho o ka nana ana ! na baloka ma ke ano hoomakaukau e lioike ana 1 ko Baraunu oi I hookahi haloka. ua waiho mai ka mea pane he noi e hooia ana ua koho kekahi mea ia Baraunu me ka nana ole I ke ku-e 1 wfclhoia aku imua o na lananana koho bft* loka. i kupono ole e koho no ke kumu ua hoopa'Ua no kekahi hewa ma k& hoopaahaola ana no ka makahikl hookahi a ol aku. a aole hoi oia t huikala Ia a l ole hoiholia mai paha o kona pono kiwila, a pela mo hoi kekahi mea I koho no Baraunu I kupono o!e mamull o ke kumu aole 1 piha laia na makahiki he 21. Ua hoole nae ka i ka ae ana ! na oleloike. O ka papa inoa koho baloka ka mea nana i ae I. ka pono o kekahi mea e koho (K. H. Pauku 54-58) a o ke kumu wale no e hiki ai ke hoololl i ka papa !noa koha haloka, ma ka hana ana i palapala noi imua o ka papa hoopaa inoa a i ol« ma ka hoohalahala ana ma| ka oleto hooholo mai a ka papa a f ka Aha Kiekie. K. H.„ Pau. 47, 50-55. 55-51. Ao)e i hanaia he manao o ke kanawai e ku-e ana i ka poe koho baloka ma kahl koho. Ina tta loaa ka hoopaa-

;Va--V •! <1 i" i o keknhl mc* ke . :<u; <.Uv ■ > i *.? lun4a*l aui« i-i k : »'a . u u k.>f«. bttlokA aka :.«■ :ned a. n.i <t wAikoH* »ku *i r\4' ::a i h Mk.-ikaim iv> k» haik«? AĪ:-,v iv...u h«'»* e w p*lu n»* v> ;..s .u h.>ho t*at»>ka. K. H . P.ui. H»v mea olvAs.» t ma k- kun-.-a. u* nwt la 1 'ka e nftv«utA nei t k«? kp;r..i ak* tu,> ru U k*iiAW»t h\X>" kuhi n<> t hv>'mdkaukau i ke ano o kA ho<opa& ln«xi ana. NolsiLv o kA nlnau *no **ot k*lit k«M.i MMa «p k.iMe at ?na paha u* k*h% {."> nou /u Kt!>vkA n.> k« i kahi pAp* o ®k fvn.v aupuni. t ot aku B* I1M« t kohoU rr.A keknht papa e aku h« potw an?i ke kiola hoKx>ko«u a l dā 1 k* p»pa w*v*te ho iwh* o ria Jun* Aupunl 1 loaa k* hew.i. Ma ke koh.» ka)«Ba 1 niAlanml* h*> *>watu tv* lun* aupuni Katana i kohoU—Uia « hoolUoU kna na lunakiai h»>Io ! iuU arm» »v lun*kuit Apina ma k<? ano he iuau iSk«> oi.» ko Ihua no ka tv>n.» o ko koh.» baloka a |via pu h->i m,« n.* ino* .> n* «*>h > o k*M.i am«. k«ia e h^x>nolvino kA.iwA!».tA Ai rr\A'.una o ka b*K»k% oU hi> { k.* luimkial haU« l&ul*. euk *unakh\t atvind. Ju lunamaiui ka h >p# tunamnkat. kakaueielo, 2oK> »me ka puuku Aole t h.\akaku mai ke k*n«wal kaUnA h«? ewatu nvsu b*lok« k»<r»k»->A n«> k<4& mau luna aupuni. * aalalia «010 i kokoofa ka man&o « nanaU aku IU mahele enalu o ka halok* * tlk«« m*' r»a hAloka lehul*hu. a o k« kupt>n<-> <>:« ana o k<>k*ht ro|«>. ho mo.i «• kui >n«» °' e aku at o kekklii marhu:i » ka h.>. t loaa a t kapihi.i aku i maiuna o kokahi a;x\ha p»*pa. l',v h<>akaka ke k.muwnl kaiana *f*au. i.S> K iM'ii.i na Knioka maiuna o na jn>r.i uliu.i anio k.) lakou ano lulti. ka h.»>p..'rt>>- > ana, ka helu am« k« ano o ke pa i ann e llko no mo ka h.vakaka aaa a ko k.mawa! no na Iwiiok.i «» na "*«- natoa jm» na lunamakaalnana." a mn ka iPau. 54» no ke kot\v> b.viok \ mua ' keoke» ka waihiwluu o ua t:iau l>aloku la. a o ke ano ltke o ka nui. ka h. i. • hoien.i jime ka manoan«M." a i'eb. n > ma r.a <Pau. ■?? u na r.vtm l>a. >kv no k«> k<>h<> ba!oka mua am«> n» k..h■> tvai.>ki m.\hoj> t » aku i> ma-kai.» •Xa Lun » Aupuni Kaiana, " O na »>a!<>ka n<i nn Senat«vn ° ko kanawai k»>ho haloka «ke« iK H ua kauohaia I muu p« i>a l>o!u i «' na pepii no n.» haloka o na lunamakaainanA maiunu o ka p..pa k«'.>k. > a „ n,\ i»ahu bal»ka no k. 'a r«ra o na j una slU p Un | Uti kau->hita '»a ka (I'auku 67) e ma-kala "No na S<>tuitoa' - iime "N'a lunumaknhinana" pakahi Jho. I'a iwhlhlhl maoli ka hlkl ana !a mi. kc,u ke waiho oku ho manuo t ka Ah«-i.01e10.-e kauoha ana t owalu mau ba- • 'oka llke o le e kohola ma ke koho b«- . hookahi anie ka waihooluu Uke * f ole hookomo ana paha ilko <v na pahu like ote ewalu I ma-kala m a la i *no hookahl. (Aole I pau.)