Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 51, 21 December 1906 — KA MANA O KA LEKA Ame ka Puana o ka Moeuhane. HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO. [ARTICLE]

KA MANA O KA LEKA

Ame ka Puana o ka Moeuhane.

HE MOOLELO O KA NAUE OLE O KE ALOHA KUIO O KA IPO I KA IPO.

MOKL'NA 111. I t KA MAN'A HOI'NI O KA LCTA. "E hoonoho an:i wau ia Kinio me oe." wahi a I.niloflna. He kanaka koiKiao loa <iia, a u,t !'■'>' ' Io ' l''" 1111 ' i u ma luna ona. O na hoouoa »M« «ma au i kanalua ai i ka haawi aaa na kahi poo « law.-, o Kimo kc kanaka kupono e hiki ai ke fcili--Ua hiki iaia ke hookn jM>no c like rae ka liiki laia ke ki pu ina malaila ka hoolmna ana o ka ikaika ame ke akamai. A mamua o ko>: Ik'!< ana e ik<- n.iui ma: i.iia »1111 ia oe a e ike pu aku ana ln . a.i i ka manao •> ke kauka 110 kou maii palapu." Alaila ku ae la "ia ilima a puka aku la iwaho a nolio 1)10 la no lioi 11 u iloko « k»'n nnni me ka noonoo nui ana i ka ikaika maoli auie ka wiwoole o ka manao o keia kauaka l'el. kane. I'ii mai la ka huluaa n.e .111 a in 1 in-i iie w.i'ni mama iki kalii » ko 11 mau ehai :ia ma n ,i ~a na wan .• ukall aku i kuu hoalol.a l'elekaue no ka hoopakele au» i kuu moiwahiiie. He hookahi nae a u mea e ike a e īoomao ana oia no k.i liio ana o ka leka a kuu moiwaWne i kakau ai 1 Una i|." ; i«ea •• l.eo:suieue ai ia nmk.m ai«iu. Ma k'* komo ana mai o k<- kauka ua oki i>« m ae la ka moekahi •ma O ka'll ana .... k.-ia ii.au ano 0 I.uilolina. A mahope 0 ka nann ana ua inai l.i oia 110 ka hoike ana inai 1 kana īke 110 "• "Mai noon.M, iki ...- 110 ke aln nini ka moe inai iloko o na la elnu a iloko o ia manawa e lai.aau aku ai au ia "e a malia na ka hana ana aku a ka laau e linoi.okoie i kou 110110 loilii ana īanel. llaawi aku la wau i ko u lioom.iikai iaia a iiinau aku hi no 1101 m i kona uku nn keia naiia ana. Aka. ua hoike mai la oia ua l>au ia i ka lioopouoponoia me ka lioike pu ana mai i kona komo hou mai v nana ai ia'u. e . , »Mi. ka mahalo." wahi a ke kauka i panni mai ai no ka u lioomaikai iaia. "Na ko hoaloha Mr. Hora Sitimn i hoouna mai nei i ko'u \w\\\ a ho huina maluiahua maoli no a'u i haupu mua ole ai pela ka nui liaawiia mai ai." A aoli' 110 lioi i li'uli'u loa kona hala ana aku. ua komo hou mai | a ua Mr. Hora Sitima nei, a oia 110 hoi ka inoa kapakapa o Mr. LuiJoftna iaia <» noho ana i ka Hokele WincjM»pa. l;a akaalea iho no ua keonimana nei ia'u i hoike akn ai i kahi moolelo iki a ke kauka 1 haawi mai ai ia'u. , "Nnna <»e," wahi ana i wehewehe mai ai, ' he wahi hana waie no ia e alo a«» ai mai ka noouoo mai o kanaka o keia waln, a o ka paliemo ana aku mai nei aku me ka nui ole o ka ikeia mai oia kekahi meu e kokua nui inai ai i ka kakou 'liana nui. 4 *A no keaha no hoi e hiki ole ai ia kakon e hana pu aku ai no koia poe enomi o kakou?" i ninau aku ai au. u Nolaila, manao no hoi au 11 a liiki 110 ia'u ke ukali aku ia oe." "Aole paha e hiki ke hooholo mainaia ka kakou hana ina e ukali ana »>e ia*u, no ka mea, ke ike la wau e komo hikiwawe ana kela kope o ka leka i ka moi ame ka hikiwawe no hoi e hana ia aku ai, a ina pela, alaila e hooliikiwaweia no hoi ka kakou hoohana ana e pono ai." "Alaila ua pono," wahi a'u i pane aku ai mahope iho o ko'u hoomaopopo ana i ko LuiloUnu pololei ma kana wehewehe ana a oluolu iho la no hoi ko'u noonoo no ka noho hoomanawanui ana. "Nolaila, e liele au/' wah| a LuiloAna i pane hou inai ai me ke kn pu ana ae iluna no ka hele ana. "Aka, ihea?" "(), i ka-lii hoolulu kaaahi a Bupa ma i kau aku nei ina ua hala aiu lakou i ka ponei," wahi hou a LuiloAna. < "Ua maopoiK) anei ia oe ua haia oia?" i ninau hou aku ai au iala. "Aole o'u kanalua no ia mea. Ua manaoio maoli no wau ua haia aku oia me Lekinahama, a e hookuu loa ia aku ai o Lekinahaina 110 ZiMlena ke hoea aku laua aka, ua manao wau aole no hoi laua i mamao loa mai a'u aku." <4 Ua makaukau auei oe me na niea e pale ai ia oe iho?" "0 kuu pu panapana eono kani wale no me a'u mawaho ae o ko pahl loihi a ua manao 110 hoi au ua lawa ia no ka mea oia no palia ka Kupa nuiu mea oha e maiama mau nei me ia. Mai poina oe i ka hoike ae ia Setipa i kou wa e hoi ae ai." j %< Ae, a e hooko koke aku no wau i ka wa o'u e hiki ai ke ku ilinia.'| "Ke ikaika kupono nae ia ku ana." wahi a kuu hoaloha Pelekane i pane mai ai me na minoaka maluna o.kona mau papalina. "A ke hiki oe i kahi hoolulu kaaahi i Zedena. a ihea oe e hele ai?" "Mailaila aku wau e lu'le ai no ke kake.la o Zedena maloko aku no nae o ka ululaau." wahi a LuiloAna i wehewiilie inai ai ia'u. U E liiki ana wau ilaila ma kahi o ka hora eiwa o ka po o ka la apopo r oia lioi ka po o ka IN>aha ae nei. A ina aole e hiki uiua ana o Lekinakama mamua o ka l'oalinia, ka la o lakou i hooliolo ai e ike alii. alaila owau ana ka inea e lioea mua ana iloko o ke kakela o Zedena." <; A j>ehea e inaopopo ai ia Setipa ia oe i hiki ai iaia kt» niakaala mai nou?" "Aia no a hiki aku ilailu e hoomaopopo ai 110 ia <hni ana." wahi a Mp. !?i»sidina. "K hoomaikaiia oe no na maikai e kau mai ana maluna ou," wahi a'u i hoolana manao akn ai. u Aohe he pono e hoea kela leka imua o ka uioi, e Faletiza," wahi ana i pane hou mai ai. Lalau niai la oia i kuu liina no ka lululima ana a kaulono mai la no lioi kona mau maka maluna o'n me na maka aloha a halawai pn ae la no hoi ka uana ana o ko maua mau niaka e hoike ana kekahi ikekahi i ka lokahi like o ko maua man puuwai 110 ka hana e hana akw ai 110 ka hoopakele ann i ka inoa maikai o ka moiwahine. "l T a manao wale ae no wau i kekahi manawa," wahi ho« a Luilofina, "aole au la e ike hou ana iaia, aka, ke nianao nei au ma keia eike hou ana wau iaia v O ka loaa ana ia'u he manawa lioopapa hon me kela walii keiki kupuino anu» ka ike liou ana hoi i kona mau maka (na maka o ka moiwahine Falevia) he mau mea waiwai nni loa ia ia'u." <4 TVhea oe e ike ai iaia?" "Akaaka Uh> nui ae la o Luilofiha a akaaka leo nni ae la no hoi *n." "Na ka leka hoi paha e lawe aku ia'u 110 ka ike ana iaia," wahi ana i pane mai ai ia'u. u \ kekahi manawa o na la i liala ae nei, ua noonoo no wau aole au e ike hou iaia a uioe au iloko o ko'u liiaknpapau. Aka. aole 110 wau e makemake e ike iaia no ka hoohala wale aua i ko'u tnanava e hiki ai ke hoopakele iaia niai ka paa ana mai i kela leka e laweia 1 a iiuua o ka moi. O ka leka ka'u e hoo lilo i mea ole mamua o ko'u make ana a uiai |Kiina oe ia mea," "Ua ike no wau e hana ana oe pela," wahi a ? u i pane aku ai. hou mai hi oia i kun lima a lululima hou ae la maua. A Uia i mea aku ai e puka ua komo mai la o Kimo a hoike mai la ua

| niakankau kv kaa aona. I ' Kia kn* kaa ma k;i pnka ua niakaukaa. sa.'* wahi a Kiiuo. i "B uana a t- niak.'.au o*- i ke kauna e Khuo.** wahi a Rudolofo. | * Mai haaU'k* oe ia:a. k«x- wal»- no a kif*>ka oia ia *h\" j "Alaiia. na sa." Ala mai ta wau mai ka nioe mai. "E ukaliia oe me na nlia laki." i hoobo ae ai an, ia*a i lalau aku ai i k* kiaha wai lemi mumona a Kiaio i haawi mai ai ia u a inu ae la no hoi a\i. "E pule niū aku kaua.** wahi a Rudolofo i pane a* ai m. ; ka eeke ana ae o kona mau poohiwi. A puka akjh la oia iwaho no ka hana ana i hooholo ai no ka hoop,»kt l»* ana i ka l* ka a ka moiwahine. a o kona ike aku i na maka 0 ua :po nei ana kona uku ina ia hooikaika ana. A pela iho la.i loaa ai ka lua o ka manawa ana i he!e ai i Zedena. MOKUNA IV. Hn HOU KA IPO. ' Ma ke ahiahi o ka Poaha, ka la umi kumamaono o Okatol> a , he n anawa haka nu ioa ia i ka Luuakoa kiai o Zedena. ke Konela Setipa, mamuli o keia huakai a Faletiza ma ke ano he mea lawe leka na koua moiwahine —he leka «:ndibai hope loa hoi nana i ke kanaka l'eii'k.iiie ana i aloha loa ai. l'a nanauki loa oia no ka loihi loa " kona lu'l<- iuia. 0 ki'kahi mea nana i hoano e loa ae i kona noonoo oia ka loaa aua aki' iaia o kahi keiekalapa mai Winej)ega aku e hoike ak i ana e hoao oia e paa ia I.ekinahama aole e ike i ka moi a e lawe i ka īuoi mai Zedena a'ku ina «»ia wale 110 ka hana e biki ai ke hoohaua. I'a nui 110 lroi kona ha*ohaV» i ka hoike ana a ke keiekalapa e i ana na nalowale kekahi palapala, a o ke auo oia palapala aole i maopopo iaia. • i l*a maopopo mua no hoi iaia ua hei ka manao o ke kauna Leki nahauia ia Kupa o llanezau. a heaha la ka.pili o keia ki-h'kalaj)a ia Lekinahama mai Winapepi mai aole i īnaopppo iaia. Aole oia i ike aia o Lekinahama ma i Winaj)ega, no ka uiea, aole oia i lohe ua haaiele iho ke Kauna ia Setire)a. 1 a ike j>u no lioi oia e kij>a īuai ana o Lekinaliama e ike i ka. moi no kekahi m»*a a ua olioli loa ka nioi i ka hookij>a niai iaia. I a inaiiao wale ae no o Setipa inalia j»aha o ke kumu uui o keia kelekalapa e lioike inai nei e pnuia o U'kinahama mai ka ike ana aku i ka moi oia no ke kumu a ua kauna nei i niakomake ai e hoike aku i ka moi, a malia palia, he meahou maikai ole ia e hoikeia aku ai i ka moi. Eia nae, aole loa he niea hou aku kahi i loaa mai ia Setipa ma ia iioonoo aiia. Ua hooholo iho nae oia e hoojjuhili koke aku ia Leki- j nahania. j Ame ka >hoomaopopo no o Setipa i ka iiui loa o ka moi e ike ia Lekinahama, a o kekalii kunm nui o kona ake nui ana e ike, oia no kona hui kamailio j)u aku me iA'kinahama e pili ana i kana (Lekinahama) mau ilio uhai holoholona, no ka niea he nui na manawa 1 holojiono ole ai kekahi uhai holoholona ana ana (moi) maniuli o ka 1010 o kana mau ilio, eia nae, aole i kuha\i iho o Setipa no ka ■hoolalau ana i ka moi i mea e hui ole ai me Lekinahama ke kipa mai oia ilaila. Nolaila, \iii pnipai nui aku oia i ka moi e hele i l<a uhai puaa ahiu i kekahi la ae, oiai ua lohe oia ua ikeia kekn'hi j)uaa kane nui aliiu a pela hoi oia i manao ai i ka maikai loa o ka hoolilo aua i ka la no ia lealea. Aka, ua nni no ka hooj»aakiki o ka moi no ka ike ana i{i Lekinahama. "Ina wau e hele ana alaila, aole au e hoea mai ana i kanhale nei iloko o ka manawa kupono no ka hui jiu ana me Lekinahama," wahi a ka moi. "Aole e nele kou hoea i ka hale nei mamua o ka poeleele ana, M wahi a Betipa i hooponopono aku ai. "A e lawa ole ana no ka manawa e kamailio ai me ia." walii hou a ka moi. "No ka mea. e nele ole ana ko'u maluhiluhi, a oiai he nui loa ka'u mau mea i makemake ai e hoike aku iaia, aohe palia e holopono loa ina e luhi loa ana wau inamuli o keia hele ana i ka uliai holoholona." •'•lna e maluhiluhi loa ka Mea Kiekie ua liiki no ke hoomaha iki ma ko hale hoomaha a kakahiaka nui loa o kalii la ae e hoi mai ai no ka hui pu ana me ke kauna." "Aka, he makemake maoli no ko'u e ike 'iaia," wahi hou a ka moi. Alaila, ea loa ae la ka moi iluna a nana pono aku la ia Setipa ma ke ano hoohuoi a ninau aku la: "A uo keaha no hoi au e ike ole ai iaia?" "He minamina wale ae la no hoi ko'u i ka uhai i keia j>uaa ahiu, sa," wahi a Setij>a i hoomalielie aku ai. Eia nae. aohe ia he mea uui i ka moi i ka ke Konela nana aku. "Lapuwale ia uha'i juiaa." i hooho ae ai ka moi. "() ka'u e makemake nei. pehea la e hana ai oia a paliee maikai ka hulu o ka ilio. ,> A i ka moi e kamailio ana, komo ana kekahi kauwa me kekalii palapala kelekalapa na Setipa. Hopu aku la ke konela n hookomo

; iho la īioko o kona pakeke. "Heluhel i uiai.'* wahi a ka m<>i. Aia k* ia man«wa iua 0 ka hora umi o ta po a oiai na loaa i ka moi h>- ainaah-ah; ma k.;i, • a no ke ala h»ihi. na ano makahiamoe maoli m> oia. aka. ne k» .a leka o k» komo hojH» ana mai ua koi aku la oia e heluli.- ! »ii.i mai mamua o kona hoi ana e hiamoe. i "E loihi h»a ana «h* ina e helu * wahi a Setipa i j»aue ak i jai nu' ke kahauiaha kokeia ana mai. Ua manao wale ae tto oj a m,i- -[ lia paha mai Winapepi mai keia kelekalapa. j • Helnheiu oe." i hookikina aku ai ka pane ana aka moi. lUa j>aha mai a Lekinahama mai nei kena. Malia jwha e kaka [ hiaka n»ii mai ana oia. Alaila o ko'u lohe k»>ke no ia no na ilio. U j heluhelu ika leka. oia ka'u noi ia oe." J >Ia keia hookikina aka moi aohe he mea hiki ia Setipa ka pa.i mai ika leka. Eia nae. ua hoolohilohi iho la oia i ka heluhelu ana ma ka uuuhi ana i kona makaaniani, no ka mea, lie makaaniani k«.na e kau ai i keia manawa ina oia e heluhelu i ka palapaln. no ka noono,» ana jH>hea la e hiki ai iaia ke hana ina he leka ia i kujH>tto ».!♦ e heluhelnia imua o ka uioi. "E wiki oe eke kanaka." wahi aka nioi. "H«'alia keia ou e nei?" Wehe ae la o Setipa i ka l?ka, a aia na hton«i kaumaha maiuia 'o kona helehelena. "Ua j»ololei loa ke koho ana mai nei o kou Mea Kiekie," wah; a Setipa. "e hoea mai ana o Lekinahama i ka,hora ewa.'u o k» kakahi aka o ka la apopo. "Maikai!" i hooho ae ai ka m»»i. W E ai j»n ana oj a nie «i'u'ma ka paina kakahiaka i ka liora eiwa. a mahoj»e o ia e hele ai kak'-u i ka uhai j»uaa. A j>eliea ia i kou nianao?" "Maikai loa kela," i pane aku ai o Konela Setij>a me ka na>i ana iho no nae o kona ku'i. Ku ae la ka nioi iluna me ka manana ana ;ie o k'ona mau lima 1 o a i o me ka nui o ka walia i ka liamama. a haawi aku la i komt aloha ahiahi. "Aia he inau hana ano liou i loaa iaia'ke kumu i mai kai ai ka hulu o kana niau ilio." wahi a ka moi■mamua' o k.»na j»n'ka ana aku iw.-iho no kona nimi'moe. "A heaha hoi ka waiwai •» :a ili.»." wahi a Setij»a. iaia i j»ani mai ai i ka j»uka. Xolvo iho la oia a noonoo j»ehea la e hiki ai iaia ke j>aa ia )*•- kinahama mai ka ike ana aku i ka mo'i. Ua h?v»holo iho nae «»ia »' haawi ole ia Lekina\ama i manawa e ike ai i ka u'mi. I a m«ioj>oj»o loa ae la iaia e nolio ana ka'aha ike alii i ka hor.i ewalu. Ua noonoo iho no oia i ke ala e j>aa ai ia l*kina nama a«» kekaihi o na ala ma ka lioopUuipuui ana no ia. aka he kanaka o s.tij>a i makeniake ole e hana j>ela. Nolaila, liooholo ilio la oia • limaikaika maoli aku no iaia. Ua makemake no uae oia e loaa i ala maalahi iki e hoohana ai ina e loaa ana niamua o ka lioea ana mai o ka la aj>opo, a ina n<> hoi e loaa ole ana, alaila. he hookahi wale no ala ana e hoohana ai oia no ka limaikaika niaoli ana. Ku ae la oia iluna a holoholo iho la iloko o kona' i'uuii a oia u«» hoi ka mmi o ka I)uke Mikaela Eleele, i kuj>ono hoi i na nimi i hoopaahaoia ai ka moi ma kahi aoao mai. Hole loa aku la no h<»i oia a ma ka j>uka aniani. N*o ka malaelae owaho, ua kiei loa aku la oia iwaho i ka auwaha nui e kalie malie ana no hoi ka wai, a oiai no hoi nia kona -puk'a aniani ma ka'e j>oii(>i o ka auwai nui, nolaila. hot)inaojioj)o iho la oia ika nialino j>oej>oe o wai me ,he mea ta ua kiloiia kekalii j>ohaku iloko o ka wai a i ole, he i'a palia i j»ii loa ae a ka ili o ka wai k.kumu o ka aleale malino j>oej>oe ana o ka wai. Ua komo mai la ka ha'oha'o iloko.ona, no ka mea, aole oia » hoolei }>ohaku iloko o ka wai a lie kakaikahi loa no hoi na i'a oloko 0 ka muliwai. Ma kekahi aoao no hoi o, ia kapa na rnmi o ka moj ame ka moi- ' wahine, eia nae, he j>ouli wale no ko laua mau j»ukaaniani, no ka inea, ua pio ke kukui. Ama kekahi kaj>a hoi kahi ona kauwa ame na aliikoa anie na koa no hoi kekahi mau uwiuwiki malamalania. Kali inalie loa iho la no nae o Setij»a uia ka j>uka aniani o kona runii 110 ka hoomaopopo ana i k aleale nialiiio ana. A 1 ka j>au ana o ka malino ua loh kahi wahi jn> ha uuku loa nie he mea kino la i hookn malieia iho a konu» iloko o ka wai, a.ike aku la oia i ka pu-a ana ae o ke j>oo o kekahi kanaka niai- ; Joko ae o ka wai. | "Setij>a! i j>ane mai ai kekahi wahi leo uuku tne ka moakaka . nae o ka hoopuka ana o ka olelo. I Hikilele ae la ka noonoo oke konela, nolaila kiei loa aku la oia ?waho e like me ka hiki iaia ke hana pela. | "L wiki ma ke ka'e o keia aoao. l'a ik<* no hoj o<» ia wahi.'" wahi liou a.ka leo, alaila huli ae la ke j»ooo ua kanaka 'nei a h»>o maka mai la ka au ana no k;ilii j»ouliuli loa o ka j>aia o ka auwai. i <»ia hoi ka huina o ke j»oo o ke alahaka hooholo ame ke kakela kahiko. O kana 'mea e ha'o-ha'o loa nei <>ia no ka maopopo ole iaia owai la keia kanaka. f a uiaoj>oj)o loa iaia ua hoi.ka moi e hiamoe a owai la hoi keia kanaka noua h«»i ka leo i like me ko ka moi. At)le i paa.