Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 52, 28 December 1906 — KA OLELO HOOHOLO A KA AHA KIEKIE [ARTICLE]

KA OLELO HOOHOLO A KA AHA KIEKIE

(Hoomaula mai ka pule mai i hala.) I ka lawe ana mai ia mau mea elua e koiia nei—l ke ano llke oka waihoo- | luu o na ba!oka ame ke ano like o ka ma-ka ana 1 na pahu—l ke kupono ole ■ 0 ka malama ana a oi aku mamua o hookahi haloka a i oie hookahi pahu n» • na luna aupuni kalana ma ke koho baiuka hookahi i manaoia al ua maopopo loa, no ka mea ina he ewalu mau ba. , loka me na waihooluu Hke a i ewalu ; mau pahu e ma-kaia ma ia ano hoo- : kiihi he pohihihl loa ka hiki ana i na iunanam» ke ike i ka pahu hea la e hookomo ai i kekahi ano haloka koe waie no e wehe lakou i ka baloka i ike al no ka papa hea la o na luna auponi i hookoinoia ai a ma ia ano Iho ia ua hoopauia iho la kona huna, a ke oie iakou e hoornaoiK>po no ka papa hea la o na iuna aupuni keia ame keia pahu pakahi 1 manaoia ai a hookomo aku i na baloka p»jla me ka ui oie aku I ko lakou makaia ana. I Aka o ka mea oiaia i hookahl i*ale no balok;\ i manaoia ai no na luna aupuni Kaiana apau aole ia i lawa nona iho i ka lu»ike ana ae o ke koho ana a oi wale aku na luna aupunl O kekahi papa he mea ia e kapae ia ai o I na baloka i hoike maopopo ponoia no ! na luna aupuni o kekahi mau papa « ! a itu, o ka wehewehe ana ! kela ni* nau ua hUinaiia ia maluna o na manao o ke kanawai koho baloka akea. Va hana ke kanawai kalana I keka> hi mau pauku kaokoa no na koiio o na iuna aupuni kaiana a ua hoomakaukau akea l ka (mo*una ») e oielo ana, "O ke kanawai akea ame na rula e hoomaiu ana i ke koho ana I na s«natoa ame na iunamakaainana o ke Teritori e hoopiliia aku no ia I ke koho ana o na lun& aupuni kalana ma laai e biki ana ke hoopili aku koe nae na mea I hoakakaia mahope ae neL"

K loaa no rra!uko o na Knn. H.. kuna '.'4 na rn;inao o kt* kauawal koho baloka akea e pHt aim i k» i;». nmau, a e heluheluia penei: "Ina u;i ol aku iia int>a l kohoia ni*luna o ka baloka mamua o na luna aupuni e hoopihala aku ai. a i o!e. "Ina maiuna o ka haloka no na luaa makaainana he hrluna nui o na baloka i ma-kala. mamua o ka ke kanawal i hoomana ai. a i ole. "Ini ua i'Ma he ma-k.i i!"k/> o lta baloka a hoaiiona e ae «:• ai, a i ole o kekahl ma-ka e ae a h>niion.i l ku-e i ka manao 1 hoakaka'a. a i > "Ina ua loaa aku he elua. a ol aku mau batoka iloko <> Ka pahu haloka I opiopl pu .'"i e ike m.iop«>po i:t iho al ua hookomoia a <A aku mamuu o h<>«»kahi baloka e ka mea hookahi. a i ole. •'lna he baioka rn;i kekahi ano «>koa ae i na manao i hoakakala. a '>.a baloka ame kona mau mea oioko *■ kiolaia "Aka aoJe o ia mau baloka e k'oiala no ke eml ana mal o na inoa i kohoia mamua o ka ke kanawal i h<>jmana ai. •'O kela ame k»:a haioka pakahi l ikeia ke kupono ole* e like me !a i olelo mna ia ae nei. e kakau kuaia e ka iunahoomalu <> na me kona inoa a huakumu paha, ame ka huaolelo. "kiolala" O na wahl wale no o kela mahele « hlki al ke pUI aku maluna o keia nlnau ola no ka pauku ekMhl. flu«, ekolu ame ka liina. Ua lawe muaia mai k& Pauku elua me ka piii 1 ke ano o k» hoakoakoa ana I ke koho ar\A o la hoi 1 ki (I>M) roa ke ano no na a i kupono ole ! kekahi kiho baloka no ka nele mai 1 ke knmnhana e hoopill ai, a I kupono oie toa •

fc«»pnUA a!ta i keiā wa no ka ni«a ioa e iike ;ne ia. e hoopillla n«i i ke aoo 0 ke koho ana o kela maiuwa, aole ana wahl mea i hwh'ai rnaj tnf ka pauku mamua tho. O ka paoku mua ka. pauku aul e imiia &ku n«i e hoopili ae. Ua hanala keLa pauku a lawe mua ia mal me ka pili i ke koho ana i na eenaioa ame na lunamakaalnana, ola wale no na koho baioka e m&lamaia. ana )a manawa, a he n\au baioka kaawaie no hoi ko laua, a maluna o fa mao haloka pakahi he hookahi wal% bo papa o na moho. Aole fce mau boloka o ia ano e like me ia e koiia nei i keia manawa no na luna aupuni o ke kaiana o na papa iike oie i nanaia i kela .mauawa. Aole he manawa no ka hana ana i keia pauku ma ke ano i inau pauka pane i Hookomola iloko o ke kanawai ko'ao haioka ma kekahi mau wahi okoa. aieu e pili ana i na. haloka. i oi aku mamua o hookahi' papa o na luna aupuni i hanaiā ai i mea e hoakakaia ai 1 ke ano ina ua oi aku na inoa i koho ia no kekahi papa o na luna aupunl mamua o na luna aupuni o kela papa. e hoopihaia ai aole e heluia ka haloka no na luna aupuni o keia papa. Pe hea ia ka mamao o ka hiki ana i keia hapa o ka manao ke hoopili mai i na kulana hou ina kahi e pili ana i kahi i hana oleia, ame kona pili ana i ke ano e iawa ai ka manao o ka m«a hoopii ua maoppopo loa ka nana pono oteia ana e ka poo na lakou i hana ke kanawai kalana e lilo ai na haloka <* 274 o ka poe koho haloka no na papa iike ole o na iunaaupuni i hookomoia ma ke "ieōho baloka e ninau ia nei i mea ole, a e loaa mai ana no ia ano hookahi i na haioka lehulehu ma na koho haloka e malamaia ana ma keia hope aku. Aole ana e like keia ninau e like iho la me keia ina ua hanaia keia pauku me ka pili i na koho kaiana wale no. He ninau keia i pili i .ka hookumu ana f a pehea la ka mamao o ka pili ana i na ! koho haloka kalana malalo o ka manao akea e hoopiliia aku ke kanawal koho baloka akea i ua koho baloka la, aka e hele wale aku no a hiki i kahi € pili ai. Ina e hoopiliia ana keia pauku i na | baloka no na luna aupuni kalana a ma ' ia manao hookahi no hoi i manao tmia ia ai e hoopiii i na baloka no na se- ) nakoa ame na lunamakaainana, o ka I manao o ia e kiolaia ka baloka Aialale 1 wale no o ka nui loa o na inoa i kohoj ia maluna o ka baloka holookoa maj mua o ka nui o na luna aupuni e lioo- | pihaia ai ma ke koho haloka kalana 0 ia hol, ina ua nui loa na lunakiai nia hoohallke aiia, i kohoia, * a kakaikahi o kekahl mau papa o nt luna aupuni i kohoia, i koe iho ai ka huina apau loa o na papa i kohoia aoh e oi aku mamua o ka huina nui ō ns luna aupuni e hoopihaia aku ai, e IHc no ka baloka i mea maikai, i ka'maI nawa a ka mea 'koho e koho ai ma Ie ano hookahi no na lunaKiai nui loa aka nae ua nele ka hoalo ana e kohe n o kekahi mau luna aupunl oko,x aKv me ka hopena o ka huina nui i konois | no na papa apau loa ua 'oi aku mamŪ£ | o ka heluna nui e pono ai ke koho pol noia e 1110 ana ka baloka i baloka Jno j He pohihihi maoli ke kahua e lik£ m< | keia. Mawaho ae o kela, a malaīo,, < | keia kahua e kulike aha ka nui h£ r baloka o keia papa me ke kanawki : no ka mea ma kekahi mau manaw|t le> hulehu o ka huina o na, papa, j a pav 1 kohoia aole i oi aku 'e kohoik. ai. Ina ma kekahi ano e hoopill in£ j ke ano mahelehele i h!ki ai ke, i na, hapa lehulehu i k:)Ja^a^f j ponoi iho, o na luria aupuni o ka baloka kalana—e' like me ka !ma- . nao iloko o ke kanawai kalana o k£ ! hooponopono ana i ka baloka e llk« j me ko ka baloka o ke senatoa a i ol( I na lunamakaainana e koi ana ia 1 n£ ! inoa o na moho iloko o kela ame keis | papa e hooponopono ia ai ma ke an( ! hua kumumua e lakou iho, a aole ho j e koi mai ana i na inoa o na moho e ! na papa apau maluna o ke kikiki holo< okoa e lioonohonoho pu ia lakou—alal- : la o ka hapa i hookaawaleia no kele ame keia papa o na luna aupuni ma- ■ luna o ka baloka kalana e nanaia. aki ia ma ke āno kuokoa mai kekahl I mahele e aku a maluna o ī loka kaawale no ka pono o kela ka- , nawai, a o kela hapa wale no e lilo mea ole ma ke kohoia ana iloko olāils I a nui "loa na inoa, ua hookaavral« j ke kanawai "oia ano baloka" he pont e kiolaia. A aia no he pilikia ma kt ano o ia hookahua ana, no ka mea « ! koi inai ana ia i ka huaelelo "haloka' I e hookomoia ma ka manao hookahi Ij loko o ka pauku hookahi a ma kekah ! manao okoa aku iloko o kekahi pauki ! okoa aku iloko o ia mahele hookahi I He mea ia e lilo ai ka huaolelo Valoj ka i manao no ka hapa i hoolilo la al , no kekahl papa wale no iloko 0 ka [ pauku mua. a e manao holookoa ana hol iloko o ka pauku ekolU, e .me keia, oiai ma ka pauku hope ē kdj mal s anā ia i na lunanana e^kakaii; "ka -huholelo 'kiolaia" mahope o 6 ka mahele a mau mahele kkhl i kōhe An ai a nui loa na'inoS e "W*a'iho &na'j k i me ka mniknl rria ha mahele e ae kahi e hikl ole ai e . O k;i hookahua eko!u ana o ka pa\i-

' fca mua. a malka paha o ia *i!e no ka h«»ka.h'.ia ana e k<3kua ai i ka m«& ho>pii o ra ka. hoolMUUi axm i ka hapft o ka manao ma ke ano hooplUpili e ī:ke rne ka eui k>a o rua lurva aupunl ame ka hoopili aoa i ka haīoka. holookoa e like m« ke kupono oie ana. ma kekah\ oS«lo ana oia ka hoopulpui ana mai i na hookahua ana elua e ui !a sel. Aka nae i ka hana ana i kela m«a, he pono ke heluheiu i kekahi mau hoaoUelo iioko o ka manao i mea e hikl ai ke heluheiuia ma kekahi ano okoa ae penei: "ina ua oi !oa aku na īnoa i kohola no kekahi papa o na luna aupuni maiuna o ka haioka mamua o na luna aupuni o kela e hoopihaia ai, alaila o ia baloka holookoa ame na mea iloko ona e pono e kiolaia.'* Na ka aha ia hana o ka hookomo ana iho t na huaolelo iloko o ke kanawai | hiki ai kona manao e iike m? ia e hoopili ia nei ke ano hou. ka nea hoi i loaa mua ole kona manao pela ! ka i hana mua ia al a e haawi mai hoi i ka 1 nianno maa eiela ai e ka. Aha olelo ka niea nana I hookahua i na ano hou a he hoopau ana hoi ia i n;i pono koho haloka o ka heluna nui o na makaainana. - ... Aoie ia he mea pono e hanaia'a» k& nele ana ! ka hoomaopopo pono ana o ia hopena ua manao mua Uu He mea he hookahl hihia e kuhlkuhi ana i kekihi alahele okoa aku o ia ho! t o Deloatch v. Royers, 86 N". C. 357. Ma ia h:hia o ka hiohiona i hoakakaia he ku 1 ka mana. aole i kupono no ka olelo hooholo o ia hihia, e like me ka ka aha i ike al nona iho, o kn hapa o ka mahao e ninauia nei ua okoa loa kona mau huaolelo oiai no nae ua like no ma ke an0,.0 ke kanawai ma kona ano holookoa ua hanaia ma ke ano o ke kahua okoa, a aole no e hiki ke hooleia i ke kuhikuhl ikaika ana o ka hihia ma ke alahele okoa aku e ilke me ka hikl iaia ke hele. O ke kanawai ma ia wahi, ua hanaia me ke kuhikuhi pUi i na haloka e komo ana na papa lehulehu o na iuna aupuni a aole e hiki ke loaa aku kekahi hopena ke ol* e komo ma la ano, 1 oial maanei ua hooholoia ke kanawal me ka pili i na haloka i komo j wale no he hookahl papa o na luna aupunl a ua mau kona pili ana a I ! hanaia ai i ua mau haloka la a he hapa wale no ia no ke kanawai koho haloka ■ akea ka mea i pili ma ka manao akea i ka papa o na haloka e ninau ia nei ' ma kahi wale no, oia wahi. ua hikl ke hoopiliia mai ke kanawai akea. j Ma kela hihia ua hooholo ka aha aol® l e heluhelu i kekahi mau huaoieio iio- ' ko o ka hapa o ke kanawai aka nae ua t hiki no ke heluheluia I kekahi mau huaolelo iioko o kekahi maheie okha ' aku i mea e hikl ai e loaa ka manao o ka mea i manaoia ai a i mea e lona ai .ka mea i makemakeia. Ma keia hihia e ku nei aoie he pono o ka heiuheiu ana ( i na huaolelo iloko oke kanawai I mea e loaa mai ai ka mea i makemake ia ' ame na kumu nui no ka ijana oiela ( ana peia i mea e hiki ai ke : aku i ka loaa ana o kona manao e hiki | ai ke inanao mua oleia a e loaa mai ai ' hoi ka hopena poino, | Aka aole anei o ka haloka i nui loa na inoa o kekahi papa he ma-ka & hoailona e hiki ai i ka haloka ke ikeia a 1 ole he ma-ka a hoailona i ku-e i ka ; manao o ke kanawai ua komo iioko o ka manao o ka pauku ekolu o keia ma- ' hele? He n]ea pono e loaa 1 keia paui ku, a ua loaa hoiookoa no hoi, ia nei ! a ma na wahi e ae 'he manao akea i | mea e hiki ole ai e hoonele i ka pono . koho haloka i na makaainana, aole no ' iakou ia hewa, oiai nae •he manao i, I lawa ka paakiki e hoopiliia mai ai i' ka manao o ke kanawai koho haioka o feeia ano ma ka hoomakaukau ana i ka maluhia o ka haloka. U% laweia mai keia i mea hoohalike ma ka rula ana e uiia nei maluna ae ma ka hihia e ku nei, e hoike ana aole o na ma-ka apau loa a hoailona ma ia mau «nea e hiki ai i ka haloka e ikeia a i ole i ku-e ai i ka manao o ke kanawa! nana ; i hoolilo iaia i mea ole, j (Aole i pau.) • j