Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 2, 11 January 1907 — HOKU O ROKAWELA Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui [ARTICLE]

O KU O ROKA WEL

Ki U'i Iloko o na Popilikia he Nui

HOOPAEELE HOI 0 KA ELEMA2ULE ONA MIUONA.

MOKUNA IX. KA LOLI ANA O KA WAIWAI. o'u manao e like me kau i mamio ai, aka nae he niea maiuiwe ana mai i na maiialo ana, muhope iho o ka hoao ana , aea e hoike aku i koua ike," walii a ka Hoku o Kokawela ~1 ai me ke kuoo. u .iī= 11o! He keu aku a kou piha me ka maalea, e kena wahi :.;);• ;ic makilo, o kou hoomalimali ana i kuu makuakane, e ae • i oe ma ka ike mele ame ke kaha kii.' 1 paha na'u i noi aku i kou makuakane ia mau mea, nana ; iai ia'u ia pono, me kona koi ikaika ana mai ia'u e ae aku ; ! ke kahakii," wahi a. ka Hoku o Kokawela i pane hou aku ;; iiele o kona mau papalina a piha i ka ula. M:: S hoao mai oe e apuhi ia'u ma kau mau olelo wahahee e hoole ; ili' oe i hoomaliniali i kuu makuakane. l'ehea ia oia e hele : hoouluhua i kuu makuahine, ina aole oe i hele mua e ike \k i pehea la i loaa mai ai ia oe kela pine omou komo nani e , L Mia ko umauma?" I ninau aku ai o Josepine me ke kau .; iiku o kana nana ana maluna o ua pine \a. nakana ia na kekahi o ko'u mau hoaloha i haawi mai ai : -aha la kou kuleana ninau mai no ia mea?" wahi a ka • Hokawela. ; pupuleia paha kela mea o ka ln wale ana i ka na dftla mn :=nal kela pine nani loa a haawi mai ia oe, aohe wahi kohu r(t . i;;l pine nani me kou mau lole pupuka, he pono e haawi mai kena pine?" wahi a Josepine me ke ake nui e lilo mai kela a io paha ka loaa aieu ia oe," wahi a Mis Hokawela me ke K haawi mai no hoi ha oe ia'u a hoilioi aku no hoi. } .\.i v Josepine ke ku nei, ua hele a luluu i na mea hoonani, no , kakahiaka nui wale, o kana liana nui iho la no m o ka . a ]>aihi na mea lioonani, e laa ke kaula uwaki gula, me ke| ;>komoia me na pohaku momi ma kona puhaka, ame na komo :.::Miiina aka lawa oW iho la no ka manao alunu i keia mau kuko aku la no i kalii mea hoonani hookahi o ka Hoku o o'u īnakemake e kaawale aku mai a'u aku no ka mea o ■ j;j kokoolun iho la no ia o ka alo pu ana mai iloko o na poino | a no kekahi mau kumu lehulehu e ae no hoi, aole loa h - -. iiiake e haawi aku ia oe." t j i i;;isiwj aku no hoi au i keia komo (laimana nou. Aole loa j: u ke .ae aku i kou manao kuapo, ua lohe no hoi oe i ka u : al>u nei ia oe. lie makana keia na kuu hoalolia mai. | r- -īkainahiue pi maoli ka hoi keia/' a huli ino aku la ke kai-. m;>kee, hele luiloko o ka nuiii aina. | ! h«rn okon imihope lbo o ke kamailio pu ana o.keia. 4. a i k» Iloku o Kokawela e hoomaamaa ana maMiiino. ua pii niaiu- aku la o Josepine noloko o ka rumi o ~„aliine ana i lili loa ai, no ka mauao uo e lawe aihue mai ī „„„ i makaieho ai, a he mea oiaio no hoi loaa 10 aku ta no ...... !a e waiho ana iluua o kahi waiho pine. I , hoka ana oe e kena wahi kaikamahme i ke pme oie ke. hoi . .«aii ka niea e kohu ai o keia pine, aole paha o kela aea-| ,>.i,lo!e ae la oia i ua pine la, a ike tto la i na hua palapala : „ ke kua o ke pine e kau ana "A P," a oielo waleae ta. no ou. la hoi ka imii n.ma keia mau huakumu. E hanaia ana ;,. a'u i koiiio iio'ii.** a omou iho la oia i ua pine la «K»ko o ka . ! 1 kona hoaa ke hoi mai i ke pine ona akahi ka t i.,1.00i0 mai l komi aka.i.ai, a puni ioa kuu ™ a * .... 1. icha aku aua a« i kona manao, ka uku ia o kana mau hana i i kuu īuakuakane." # . . nl - ln . ,h ih« la ka mauao o ua kaikamahine nei, ua ko ka imi, a a . ... ae la oia ma o a maauei o ka rumi, a ua like na wahi mea , : „|„ko o kahl rumi o ka Hoku o Rokawela, la Josepine V|.' "|-I i 'li'lo mau ai keia mau lole pupuka ke komoia mai e ,; ,„i ka'ikamahin # i maa lole maikal iluna o kona kmo, j hoon.e ka Auehe ana aku e pnka iwaho o ka mm.. aka īke , ,i ia'oia i keknl.i mea ana i ai.oi nui ai: , he liuke l.ou ka hoi keia! l'ehea !a ī loaa ma. a. ka kua : 'i ~n ,l."ue l.uke? (» keia ka buke a Oharlie i kama.l.o ma, ■ lia maikai. K hoka hon ana oe e kena kaikamalnne hoo , ~ Xa'u ana keia b.ike." a o ke ku ae la no ia ho. no , kona rumi iho la oia ike iho i ka mea nana i ka oielo ana n.ai l.oi o Charlie i ka buke maikai, nolaila ).'mk!"." pela b boi <b ka Holen o R, * a^ la a j I "'. i "jj" .. ~ no loko,o kona nimi. aole Ue p.ne ame ki* buke ana, na lilo '' ,r,!C!«"'o«a noonoo nui loa uo ka buke, aka ;; ni „ tlliimtlllml „„ hoi. oia no ka n.akana makamae .

haawi oluoluia mai e Ake Puluka, a i hoike oiaio o kona minamina ua kulou iho la oia ilalo a noke iho la i ka uwe haalo'ulo'u. He mea makehewa wale no kona ui ninau ana aku ia Josepine ina ua ike oia i keia mau waiwai ona i aihueia, a hooka.hi no ana hana i manao ai, oia kona hakilo hoomanawanui ana, a malia o ike aku oia 1 ke keena 0 Josepine i kekahi wa, ua paa inaoli no kona manao, na Josepine uo i aihue ua pine la ona, a ina aole oia e ike ana, alaila, 0 ka nalowale no ia mai iaia aku no wa mau loa. He hookahi pule mahope mai o keia la a kaua e ike nei i keia ! mau hana lokoino a ke aloha ole, ua hala aku la ua ohana nei no ko lakou home ma loka, kahi i maa ia lakou i ka hoohala ana 1 na mahina ikiiki wela o ke kau, me ka makaikai pu ana i kekahi mau walii kaulana 0 ia mau kuahiwi. Ia lakou i hala aku ai, ma ka lakou huakai hoomaha, ua noho hookahi iho la no ka Hoku o Kokawela me na kauwa, a ua kaa mai la ka hookani ana 0 ka piano malalo o ia nei. Mamuh nae o na hooponopono ana a Mu. Likeke me kekahi 0 na kumu a'o mele o>u loka, ua hookaawaleia ka Poakolu ame ka Poaono i mau la no ka Hoku o Hokawela e hele ai e a'p hookani pila me ke kumu. Oiai e noho wale ana ka Hoku 0 Kokawela i ka hale, e noho hookahi ana oia maloko o kona pumi, me ka hoohala ana ma na hana e hauoli ai oia lie haawina hoi ana i ma.halo loa ai no ke kaawale ana aku o na mea na laua e ke'uke'u mai iaia. He mau pule pokole wale no ia noho ana o ka oliana o Likeke ma Nll loka, ua linli Uoi mai la lakou no ko lakou kakela nani. I kekahi la, na hoi mai la o Mr. Likeke me kekalu leka ame ka helehelena kaumal.a, ua imi aku la oia i kana wal.ine no ka hoike ana aku i ka meahou. īn , . u "He leka mai nei ka'u na ko makuakane hanai mai nei, lakoba Kokawela," wahi a Mr. Likeke i pane aku ai i kana walnne, a nnuhi ae la he leka mailoko ae o kona pakeke ae. Ila mohala ae ia na maka o ua wahine la 1 ka lohe ana aku 1 ka „u>a nana ka ieka a kana kane e paa ana, a ninau hoomaoe hou mai <: Mai ia Papa lakobo io mai nei anei kena leka?" "Nani maoli ka hoi ka nuhou hauoli. Ua huli lioi 10 mai nei anei oia. np . oia a e heU , mlli )lna oin L . ikt- ia kakou." •'l'i liea ua elemakule la, he maikai anei kona ola knio. i ninau hou mai ai o Mrs Likeke. .... , ••Aole lie maikui o kona ola kino i keia manawa, n a lioopihkm ' loa ia oia. mamuli o kela Vha iloko o ke poo ame kona mau i "I keia kau haulelau ilio nei kona hoi 'anu mai nei, a maliope iho I o ia nianawa. ua hele makaikai aku oia no ka ike ana i ko k '"|;» nam ' ia Hanale, a e iheluheiu 110 au i ua leta ia ana 1 kakau mai ' ••E knu Likeke aloha: Ma ke poo o keia ieka e ike iho ai o i ka linli hoi ana mai o ka mea auwana, ua hoi mai la me ka manao e auamo hou ole aku. .... . , k 1 » \ole e liiki ia'u ; ke kakau loihi, no ka mea. aoh> i> hiki ia u ke ' haiia pela, 110 ko'u I keia kau haulelau ko u lioi ana mai , nei. a h'iule aku e ike ia onkon n.e ka manao e noho P- ; I e like 110 hoi me kau i kauoha maa mai ai m u e hoi aku kakou I n ° h °-.K puiwa ana paha oi.a ke lohe aku, o *a nn'.ku a'u i kau mai ai 1 „il lO n i ka īnoana. a na liau akn ku'u mau niea apau iloko o U I, 'u'ana ole o ka moana. Man.uli o ko'u nele. ua manao au e holo ' aku malalo o kon maln e u<ilu. at, a e loaa hoi he wahi puniehana ma kekahi kuono o ko olua hale nani no kalii hapauea neu E.a no au ke hooii.akaukau nei e hoi aku. me ke kali ole o ka lo.ia ka !1Il;l (> kll Ml . Lik eke lielnhelu ana i na h'ta la. ua loli I ae la kona lielelielena mai ka moliaha n.aikai i na muiute manu. iho, a i ka pupuka inoino o ka lioowahawaha. • 1 " \ole o'u manaoio, ua pan loa na waiwai o lakoba i ka poino. I l'a lolie mua mai l.oi kakou, he miliona konn w: ' lw:l11 "; " a '" k ' e liikeke i hoolio ae ai u.e ka minaimna no ka l.oi ml< . 1 kauaka ana i kau nui aku ai e loaa mai ana !a he nu, n».. . " \ole he mea nui ka piieliu Inl» ana o ka niiliona d.ila k,,u, maii la." walii a Mr. Likeke i pane aku ai i kana I "l"a kaumaha loa ia au i keia loaa ana o ka ulia imkalak. • elemakule, aka l.e mea pono no ia kaua ke kokua aku nua n.a k. I,l6B "He'keu keia'a'ka elemakule hilal.ila ole, o kona l.ele «■il'. ana e lu i kana dala apau. alniia manao mai o niaua kona mea uana e malama aku i koua mau la liope. .... • „ oin l-.i | "O maua o Hanale kona mau hooilina ana i lia i mai ai, a eia k. e pau e ana keia miliona (lala mainua o ka loaa ana ma. u maua he wahi hapaumi o kona waiwai. Peliea iho la 1 pan ai keui wai 1111 i ona?*' i noke mai ai o Mrs. Likeke i ke kamaiho me ka nau aua iho 0 kona mau ku'i. . v. lllV iilin 1 "Aole he maopopo 0 ia mea ia'u au e kuu wahine e kamailio . in5U "l'a manao paha oia o maua kona mea 1 kona niau mea apau e pono ai oia i kona mau la e eiiia vu e, aku ai o Mre. Likeke i kaua kane me ka huhn. "Heaha iho la h<>i ka hewa o kona manao aua ptla 110 ka nua 1 ua hoike okoa aku no hoi oe in.ua ona i kon alol.a '«. a na«> n»> 1 i hoeueu aku i kona manao e l.oi ...a. a noho p„ me <>, . k< m. W ma 11 oia e l.oi mai, a no kealin oe e hoi liope ..<■. ...a kau ...an nua i n.ua ai?" i pane ak.i ai o Mr. l.ikeke n.e ke kuoo. I "l'a hiki 110 ia Hanale ke mulama n.ai laia. e l.ke no me k.i liiki iVi ii ke .i.alaina nku. a heaha 1a kona mea o ka noho ole l "Mal'ia « loaa laia ua hookipa maikai ana I

e like me kana i munao ai, a pela oia i upu mai la e oi ae ana kau malama ana iaia ke noho pu mai me oe?" u lna pela kona manao, alaila aole au e hookipa mai ana iaia r a e kipaku hou ia aku ana oia e a'u e hoi hou i kahi o Hanaie e noho ai. A ina oia e hoi mai ana a noho pu me a'u, ua like no ia me kuu wehe okoa ana no i ko'u hale no ka poe aeahaukae, ame ka poe makilo.'' ''Kahalia maoli au i ko'u lohe ana i kau mau olelo hookae i kou ohana. ponoi. Kei no la hoi ika Hoku o Kokawela wale no kou mau kuakoko o ka haakei ame ka hoowahawaha e kau aku ai, ka mea i pili pono ole mai ia oe. eia no ka hoi i kou i'o ponoi no kekahi. "E kuu wahine no hoi, e hoopau oe i kena mau manao uluahewa ou, a e hookipa mai kaua i ko makuakane hanauna me ka maikai, a e hoike aku hoi 1 ko kaua ano makee nona." "Aole loa au e hookipa mai iaia," i puoho mai ai o Mrs. Likeke i ke kamailio ana me ka piha i ka huhu. ka'u mea i hooholo ai, oia ka'u e hooko aku ai, a ua paa la manao o*u aole e kiei mai ke poo o kela elemakule ma ka ipuka o kuu hale nei, i lohe oe e kuu kane paakiki." "Ua ko hoi paha kou makemake, ua hooko ia na mea a kela kaikamahine hookano, au i noke mai ai i ke koi e loaa iaia, aka o ka manawa keia no ko'u manao e hooko ia ai. He hookahi makilo e noho iloko o ko'u hale, ua lawa ia no ka noho ana mai e hoopau ai; aole loa e noho kela elemakule i hookahi po malalo o na kaupoku o keia hale." U E kuu wahine, e kuu wahine, nani wale lioi ka uahoa o kou mau manao. I kuu wa mua loa i .halawai ai me oe, ooe kekahi ona wahine oluolu a waipahe maoli, a na na mea makamae ame na mea nani paha e hoouahoa mai nei i kou mau ano apau," i pane aku ai o Mr. Likeke me ka ulu ana mai o na hoomanao ana no na la mua o ko laua noho oluolu ana, iloko o ke apo o ka mare, a hoomau hou aku la: "Ua kakau mai nei oia, e haalele koke aku ana oia ia wahi, mahope iho o ka hoouna ana mai i keia leta, a ke manao nei au ua kokoke loa oia e hoea mai ia nei, a e noonoo mai oe no ka kaua mea e hana aku ai nona ke hiki mai.'' "Aole o'u nana no kona hiki mai E ha'i aku iaia ua piha loa ia ka hale nei i ka poe malihini, a i ole e kipaku aku no iaia e hele e huli i wahi nona e noho ai, owai hoi ka mea hoihoi ia elemakule," a haalele mai la na wahine la me ka hu.hu i kana kane » noho me na manao luuluu a kaumaha. MOKI'NA X. KA MALIHINI KIPA I lIOOWAHAWAHA lA. Ma ke ahiahi o ka la a kaua e ka mea heluhelu i ike ai ia Mr. ame Mrs. Likeke e kukai olelo ana e pili ana no ka hiki tnai o ka elemakule lakoha Kokawela. ua hoea mai la he kaapio mai ka hale hoolnlu kaaahi mai a ku ana mamua i»ono o ka hale nani o Mr. Lik£ke. a o ka ohua oluna o ua kaa la. oia no ka fletnakule, ka meil nona na manao ku-e a Mrs. Likeke i hoopuka ai i kana kane i na hoia nianiua aku. Lele iho la ua elemakule la a liele nku la e liookani i ka bele, no ka hoike ana aku i ka poe oloko. eia lie nialihini inawaho nei e kali ana no ka hookipa ia aku. Ua liele no hoi ua eleniakule la. a lepo, o ke ano 110 liol o ka poe kaahele, a o kona wahi paalole e konio ana. ua liele a ekaeka papaaku i ka lepo, a ua liele maoli no hoi oia a luhi me ke ano palupalu pu no hoi. Ninau aku la oia i ke kauwa, ka mea i liele niai e halawai pu me ia, ina paha aia no o Mr*. Likeke iloko o ka hnle, a o ka pane i haawiia mai iaia, ua paa loa o Mrs. Likeke me kona mau hoaloha. "Oia io ka hoi," i pane aku ai ka elemakule malihini me ka hapai pu ana ae i kona maka aniani, a ninau hou aku la i ke kauwa. "Aia ihea ka liaku kane o ka liale?" ? "Aia nT> oia iloko o ke keena waiho buke," wahi a ke kauwa. "E nlakai aku hoi ha oe ia'u imua o Mr. Likeke," i pane aku ai ka maliliini, a o ko laua nei komo aku la no ia a ku aua imua o Mr. Likeke. "Alo. Papa lakoba." i maliamawmai ai o Likeke i ke komo ana aku o ka elemakule a hopu mai la i ka lima me ka lalau maoli ana mai i ka papale e wehe mai ke poo ae o ka elemakule. "Aole au i manao e hoea koke mai ana oe 1 keia la, i na la boi ua makaala aku nei au no kou hoea mai ,oia ka auanei e hoea koke mai ana no oe. E noho ilio kaua iloko nei," a huli aku la oia ka* mailio i ke kauwa: "E Keoni o hole a kamailio aku ia Mrs. Likeke e ihoomakaukau mai i inau wahi mea s\ na ia nei a hoouna loa mai no iloko nei o ka i'umi." ..... "Mai hoonui hana wale aku oe e Mr. Likeke, aole he pilikin niea ai no keia po. ua oi loa ae kou maluhiluhi mauiua o ka pololi," a haule aku la oia maluna o ke koki e waiho ana 110 ka hooluolu ana. Ke ike la o Mr. Likeke i ke auo maluhiluhi maoli o ka malihini, aka nae aole e hiki iaia ke liaaWi aku i kekalii rumi o ko laua bale no ka mea ua hoomakaukauia ia mau rumi no na malihini hiki mai, a o kekalii ]>aha oia mau malihini ua hiki mai nei. Ke nalu wal* la no o Mr. Likeke iloko ona iho i kana hana pono e hana aku ai no ka elemakule, a oia kana i nalu wale iho ai no: "O papa lakoba keia i hiki mai nei iloko o ka nele ame ka hune, aole hoi o ka lakoba i maa i ke kipa ana mai ia nei nm ke ano He kanaka waiwai a holomua." Iloala aku la oia i ua elemakule nei a noke wale iho la no hoi laua i ke kauiailio a liiki i ka hoea ana mai o ke kauwa me na mea ai nana a noke iho la oia i ka ai ine ka hoonuu, no ka mea ua Hele maoli no oia. a pololi. % , »Ua i)oIoli maoli no au. () ka pau 110 ka hoi keia o ka u mau pola ti elua i ka inu ia," i pane aku ai ka malihini ia Mr. Likek<? mahope īho o ka pau ana o kana ai ana. "Ea ina hoi oe e oluolu ana e hoikeike mai oe la u i u moe ai i keia po, ua hele au.a hihi loa, he loa ke ala i hele mai la a la i o oukou nei. Aia ka hoi ihea o Mr, make no hoi au e ike aku iaia mamua o ko u lioi ana e hool ol »; " \uhea oe e kuu makuakane," i hoomaka mai ai o Mi . Likeke ke knmailio ana me ka maikai ole o kona noonoo Aole P»lja e hiki nna in Mrs. Lik<-k.. k.. mai e ike moe i kem 1> > 1 'nnkon n pihn i na inalil.ini. n i»a oe e kula nku ana nua akula n ka ""Ae 0 .." I 'Wkl'no"iohe he pilikin, nia no hoi in a ka il-e iku iu i«iia " i pane wikiwiki aku ai ka elemakule mahhini oiai nae oloko o ua eleiuakule la ua „iha ,ne ke „„ U ; , va apml ana e kipa mai ai. o kana kaikanu.lnne (Mr S . L.keke ka mua loa e heie n.ai ai e ike iaia a l.oike aku i kona lmnoli „o kona U.pa ana mai ī Makou. oMr Likcke ike kamailio a»a: "t « kaumaha loa a« ka hoike ana aku ia oe, aole he rumi kaawale o i koe « a pnn «ale no ika piha. E olnolu ane. oe e hoi . ka rumi hoolimalima e noho ai a"hiki 1 ka loaa ana o ka rumi W ''' j{ana pono'akii na e.emakuW ,a i„a maka o kon», kokoo.na a ike akn la oia aia keknlii liana pono ole i manaom e hana in m» maluna ona a pane aku Ia: "I ka hale hoolimalima anei au e moe ai. Aole, kipa^ mao loa anei ka hale hoolimalima mai nei ako? f Aole i *»«u.) '