Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 3, 18 January 1907 — HOKU O ROKA WELA Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui [ARTICLE]

HOKU O ROKA WELA

Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui

KA HOOPAKELE HOI 0 KA ELEMAKULE ONA mLIONA. MOKUNA X. KA MALIHINI KIPA I HOOWAHAWAHA IA. .. \ ( ,i c iio i mamao loa he elua wale no mau minute e hele aku • , j 'i hiki ih» ia- O kaua 110 ke hele like aku a 1 kuu ma0 P°P° a '" i, i ]n;ia kou rumi e moe ai i keia po. He keu hoi ka pilikia o V 11 ,'', j^111 }l ua mai nei i keia manawa piha loa," wahi a Likeke aka 110 oia e kauoha aku 1 kana wahine e aawi mai i rumi 11,1 ] , , !rmakule aka nae maka'u iho la oia mahope ulu mai na manao 5 ' !'m;i\vaona 0 laua i ka wa e pi'ha ana o na malihini, nolaila ua ,| n i wah' iho la no oia ia manao ona. U l a liiki, e hele io aku au ilaila e moe ai i keia po malia ua like l 1( ,i ka (iluoln e loaa ana ia'u ilaila me ku moe ana no i ka hale ,1'ka «'u koke ae la no ia o ua elemakule nei e hele, no ka mea mai la o loko ona a piha i ka hoonaukiuki i keia mau hana 11 '• Aia ka lioi ihea kou paiki? Na'u e paa aku na mea kupono .„1 j makemake ai e lawe aVu i keia po," i pane hookanaaho wale *,;;■) ;ii 110 o Mr. Likeke. o'u mau ukana i hele pu mai nei, koe wale no he wahi pai-i-i uukn |iaalima, ua maopopo no hoi ia oe ma ka leka a'u i kakaa * ai ;1 i ia oluīi ua pau loa ko'u mau ukana i ke piholo me ka moku pili-.lo ai i kela haulelau aku nei." . aiiw.' o oe pu anei kekahi iluna 0 ia moku? Ina pela ua maoi;i o<* kela kaikamahine o ka Hoku o Rokawela?'' i ninau mai '!, Mr. l/«k»-ke ine kona hauoli loa hoololi ana ae i ka laua mau lmiailio ma kekahi kumuhana okoa. ••A,. ua niaopopo loa ia'u kena kaikamahine au e kamaiho mai i i.haoha aku ai ka pane ana a ua elemakule nei no ka lohe ana i k 1 inoa o ka mea ana e iini loa nei e loaa. -AnlH'a oia i keia manawa? A -heaha kau inea i ike e pili ana ....•> | ; i liiki anei ia oe ke hoike mai i kona wahi i noho ai ? • Kia oia iloko 0 keia hale a kaua e noho nei, he kaikamaliine nn k' kahi o ko maua ohana e noho ana i Pelekane, a mamuli hoi o i', nnk<- ana o kona mau makua, ua hooholo maua e lioi mai oia «) ll,;,, n., niaua," i.pane aku ai 0 Mr. Likeke me ka hunahuna ana ilm i kt kal»i mau mea e pili ana i ka moolelo o ke kaikamahine. \ol,. au i manao e lohe hou ana au i kekahi mea e pili ana i v, i, kaikamahine, aka ua hauoli loa nae au i ko'u ike ana eia oia l,,kn u k, ia hale. Na kela kaikamahine i hoopakele ia'u mai ka » kona mauna ana i kona ola no'u nei. Aole no paha ln.i !• ,,i lo-i aku ko'u makee e ike iaia, ina aole oia i hana mai 1 kekahi 1 ano 1111 i no ko'u ola. Aka i hoike aku au ia oe i ka mea iloke <, kua punwai. aole loa au e poina ana i kela kaikamahine 1 na a „ ko'u ola ana, a o keia ke kaikamahine hookahi a u e olelo ae kuknni ia kona puuwai me na haawina maikai mai luna ™ ai » ln Ua .lemakule i kana kamailio ana me ka . 1U:1 iht , maniuli o ka ulu ana mai 0 na hoomanao ana no kela hua k:i lakou i holo niai ai no Amerika. • K,- lilo nei na mea a'u e lohe nei mai īa oe mai 1 mau mea hookalialia loa niai ia'u," i pane mai ai o Mr. Likeke me ka hooi loaia ae <> kona īuakemake no ka Hoku o Hokawela. '■"Mi'ilia paha ua lilo ka noho ana mai 0 keia kaikamahine olua i m. a e hoomahuahuuia ae ai ka nohona oluolu īloko o ko olua U \ no ko Mr. Likeke makemake ole e loheia ka nohona ku-ee e kana wahine me ka poku o Kokawela, e ka elemakule ua hoolalau wale jie la no kana pane ana. imniliin •• \c he kaikamaliine akamai maoli no kela a aole he nna no kona lilo āna aku i wa-hine maikai loa ma k eia mua aku lVli,a. na nmkemake anei oe e ike iaia i keia po. m „i„hilnhi \,,U' e hiki ia'u lee ike iaia i keia po ua hele au a maluhiluhi l„ a . nin |ialui a knknliinkn l.ole mni au e ike iaia," a o ka eu ae la vc h « i-lemaknle la no ka hoi nua aku uo kona wah, e hooluolu ai "" "'l'"'unkai aku la o Mr. Llkeke i kana maiihini ma ka rumi kaha kii k..nn mauno mn ka pnka aoao aku iaua e hemo n" oU :,k„ ;ii kn ('l.'mnkiilo i ka hauoii mni o kana wahine me na malihim a , :I1W . ;ik:i in iniin i kanali, ne ai ma ka pukaauiani e nana ana w loko o kn nimi hookipa ua heie na maka o «a f 111- k:i hulili i kn inninn n<> Un ike nnn nku 1 n« kaikamah ne 1. . < 1 ,il< "a niai ana me na malihini. . , I;, |.iU,.k.. nne i wei.e nku ni i ka puka e hemo loa akn a. iwahe ..i;,„:,i. iin hnlnwnl koke mni ln me laua kn Hoke o :, i i,i;innwa i ike n.ni ai in iaua nei, aole . liooliewnlipna honlohn olomaknle, aka ua holo mai ia o.a ,mna a pul k !;, i n;i liin;i o Koknwpln, a pane mai la me na hnaolelo o U " 'ii- mnoii ko'u l.auoli o ka haiawai liou ana nie oe, aole nma o keia iho ia ko kaua po e hoo.halawai hou īa ai in.iliiiu o ko kaua kaawale ana no ka manawa loihi. " \11!• ■ iri i hooh'»waliewa ka elemakule Eokawela i kona wa i īk<■ ikn ,i i ke kaikamahine opio, a aole nd lioi oia i hoohewahewa i k.: i r, :m hnaolelo oluolu a heahea e hoohilahila ole ia ai ka mali !iii:i k!|>a niai.

"A 0 oe ka keia e kuu Hoku ka mea a'u e hele huli nei, ke kouio pu aku nei au me oe iloko 0 ka Eaawina hookahi 0 ka hauoli no ko kaua halawai hou ana. Aole au i manao mua i ko kaua hele like ana inai he mau mea nele a ilihune maluna 0 kela moku, e hele like mai ana kaua 110 keia wahi hookahi. Ua manao mua no au e hele mai ia nei mahope iho o ke ku ana mai 0 ka moku, aka nae ma kekahi mau manao hou i komo mai iloko o ka'u papa hoonohonoho. ua hele ae la au he alahele okoa a peia i lohi loa ai ko'u hoea ana mai i keia wa.lii. No keaha la kou mea o ke kamailio ole aua mai ia'u he ohana pili oe no Mrs. Likeke?" "Aole no hoi au i inanao ua lilo ia oe he mea nui ko'u hoike ana aku i ko'u wahi e kipa mai ai," i pane aku ai ke kaikamahine. u Ua lilo ko kaua pili pu ana iluna o kela moku ame ko kaua alo pu ana mai i na ino o kela moana i mea na'u e poina ole ai, a o na niea apau e pili ana ia oe ua lilo ia mau mea i mau mea ano nui ia'u. "U kuaki loa ia au i kuu hele ana mai e huli ia oe iluna o ka moku i kuaike ana ua hala mua oe me kuu ike ole, a he hookahi no mea nana i hoomama mai i kuu mauao 0 ke kamailio ana mai o kekahi mea, ua liele pu aku oe me kekahi wahine i imi mai ia oe, a o ka jpau wale ae la 110 hoi ia o ko'u nianao huli ana nou, a hele aku la no hoi au ma ka'u wahi i nianao ai e liele. A heaha la hoi, ua loaa iho la oe ia'u a aole oe e nalowale hou aku ana mai ia'u aku," a hooki iho la ua elemakule la i kana kamailio ana. "Auwe, ke hele hou nei ka hoi oe ihea?" i ninau aku ai ka Hoku 0 Kokawela iaia i ike aku ai i ka paiki paaiima a Likeke e paa ana. "Aole, e hele aku ana maua me Likeke nei i ka hale hoolimalima i rumi no'u e hiamoe iho ai i keia po,>uo ka mea ua piha loa ia na rumi o ka hale i na maiihini i keia po." "Aole io auei lie pumi nou e hiamoe ai iloko o ka hale nei?" i ninau aku ai ke kaikamahine me ke ano kahaha, no keia hoohokaia o ka elemakule i kahi ole e hiamoe ai, a no ka awihi iki ana mai hoi kekalii a Likeke, -ua pau loa ae la ka niele hou ana aku a ka Hoku 0 Kokawela. aka n% ua hoomau hou aku la no oia i ke kamailio ana: "E hoi no hoi tta oe iloko o ko'u rumi e hiamoe ai, a e .hoi aku no hoi au iloko o ka rumi huiuuhumu e hiamoe ai iluna o ke ko-ki. "Mahalo i kou lokomaikai e kuu Hoku, aole, e hoi aku no au 1 ka rumi hoolimalima a hiki hoi i ke kaawale ana o kekahi rumi oloko nei o ka >hale, alaila hoi mai au a noho pu kakou. "He keu maoli no 0 kou lokomaikai, e hookuu mai oe e hele, aole au i makeiuake e hoonele ia oe i ka moe ana iloko o kona rumi i keia po, nolaila e alolia ahialii auanei oe e kuu keiki, aia a ka la apopo haiawai hou kaua." Pa'ipa'i malie iho la oia i kona linia maluna o ka poohiwi o ke kaikamaihine a puka aku la iwaho nie Likeke, a ma ia wahi aku o ka laua hele ana a hiki wale no i ka rumi hoolimalima o ka laua mau kainailio wale iho la no ia no ke kaikamahine. Ke ku la hoi ka Hoku o Rokawela me ka naau kaumaha no ka hapauea a iaia e nana ana i ko laua la liele iloko 0 ia pouli, ua hele maoli ua kaikanialiine la a piha i ke alolia 110 kona hoalolia. Ua lohe no oia i ka hoopukaia ana 0 ka inoa 0 lakoha Kokawela e Josepine ia auwina la, aole nae lie walii hooliuoi iki iloko ona no kona hoaloha ka lakou e kamailio ana, a aole no hoi he wahi mahu'i iki he ohana pili oia no keia ohana. Aka nae he hooka.hi mea nui e nalu ana iloko 0 kona noonoo 0 ia no ke kumu o ke kipakuia ana o ka elemakule no ka hale hoolimalima. "Heaha la ke ano o ka lakou mea e olelo nei i ka loaa ole he nimi kaawale iloko o ka hale" i namunamu liilii iho ai oia jio ka mea ua ike maopopo no oia he ekolu mau rumi kaawale i loaa ole he poe na lakou e moe. "Heaha la hoi ka pilikia ke liaawi mai no .lioi 1 hookahi rumi no ka elemakule e moe iho ai no keia po hookahi wal'e iho no hoi a ao ae, aioha ole maoli no keia ohana i ko lakou makuakane hanauna. "Ua manao au ina e like ka uahoa o ko'u naau me ko keia poe, aole loa au e waiwai iki ana, ua oi aku no ko'u noho ilihune ana a liooikaika i na mea apau e loaa mai ai o ka pono o ko u ola ana me ka loaa ia'u o ka naau oluolu, e nana nui ana 110 ka pono 0 ha'i. Ua hele oia a luhi loa aole nae he nana nui ia aku 0 ia pilikia." ; , v | MOKUNA XI. | ' KA MAKEE PALA. 1 I ke ao ana ae i kekahi kakahiaka. 11 a hoikeia mai la ka fone ua loaa o Rokawela i ka ma'i e hiki ole ai iaia ke liele mai i ka hale e ai ai 1 kona aina kakahiaka, a ua lilo hoi ia i mea no Mrs. Likeke e I hauoli loa ai, 110 ka mea aole ona makemake e hele mai kela elemakule me kona pelapela e ai pu iluna o ke pakaukau hookahi me kana mau malihini hanohano. I ka manawa nae i hoikeia mai ai o ka lolie no ka ioaa ana 0 Uokawela i ka ma'i, ua hele koke aku la o Likeke e kauolia ia Mrs. Milena. ka waliine a ke kanaka malama mea kanu e lioomakaukau i mau mea ai na ka elemakule, a mahope lioV 0 ka pau ana o ka Mrs. Likeke ma ai aua i ko lakou aina kakahiaka, ua liele aku la oia e ike i kona makuakane hanauna, aole ma ke aiio ua aloha oia iaia, aka i mea nona e kamailio oleia niai ai no kona ano lokoino. I ua 0 Mrs. Likeke i halawai pu aku ai me kona makuakane, ua hoike aku la no oia i kona ano oluolu apau i hiki i kona maalea ke liana, aka aole no nae ia i nalowale i na maka noii nowelo o Rokaweia. "Ke kaumaha loa nei au 110 kou onawaliwali e papa. a no ka piha loa lioi 0 kauhale 1 na maliliini i keia manawa. ua hiki ole ia'u ke hele mai e noho pu aku e nana i kou ma'i. oiai o ka'u liana pono ta e liana ai," i pnne aku ai 0 Mrs. Likeke me ka piha maalea. "Mai hoopilikia i koii noonoo, ua liiki no ia Mrs. Milena ke 'nana mai ia'u, a ua manao no hoi au na hiki loa iaia ke hoolawa

mai i ko'u mau makemake apau. Ke kaumaha ioa nei au no ka lilo ana aku o keia ma'i o'u i mea hoopijikia aku ia oe, aole paha o ia wale no, aka o ka pau ana aku kekahi o ko'u mau waiwai apau i ke poho, a no kou kauoha mau ana mai no hoi ia'u e hoi mai me oe e uolio ai i na manawa apau a'u e makemake ai oia ko'u mea o ka hoi ana inai nei, a ke manao nei no hoi au ua hauoli oe i ka hoi ana mai nei o kou makuakane e noho pu iloko o kou hale," a hooki iho la kana kamailio ana me ka nana uiau ana maluna o kana kaikamahine. ' Ke lana nei no ko'u manao e oluolu koke ana no kena ma'i ou." i hoolalau wale ae ai no ka pane ana mai a Mrs. Likeke. "Mahalo, mai lilo na mea au i hoolala ai no ko oukou hauoli i mea e hoopilikiaia ai no keia onawaliwali o'u. Ua hiki no au ia nei e noho ai, a hoi iho no hoi he maluhia maikai no keia wahi." '•Ae, he oiaio ia au i kamailio mai la, ua oi loa aku kou pono o ka noho ana ia nei mamua o ka hoi ana ae a noho iloko o ka hale, he nui ka walaau ame ka hana kuli e kupono ole ai kou noho ana mai, a ina i makemake oe i kau mau mea e makemake ai na Mrs. Milena e hooko mai ia mau makemake," me keia mau olelo hope ua haalele mai la oia ia loko o ka rumi oiai hoi kona makuakane e kilohi la i ka hulalali o ka lole o Mrs. Likeke e hoi la, a ke nana aku i na maka 0 ua hapauea la ua hele a piha i ka hookae. ''Kala! kala! kala!" i namunamu liilii iho ai oia. "Aohe noonoo nui ia mai oke kanaka kala ole ma keia ao. Ina paha i hele mai nei au me na eke i hele a piha i ke kala aole e kapaeia ae kalii hapauea nei maloko o keia ano rumi hoolimalima. I na manawa a'u e hele mai ana e ike ia lakou mamua me ka nui o ka'u kala ame ko'u mau lole nani, aole a'u wahine i ike ai o ka oi aku o ka oluolu mamua o Mrs. Likeke a pela no hoi me Hanale ma." Mauiua ae o kona hooki ana iho i kana kamailio ana, ua pa-e mai la nae keka<hi leo me ka eluolu mawaho mai. "E oluolu mai ana anei oe ia ? u e komo aku iloko?" Ia huli ana ae ka hana oua o Kokawela ike mai la oia i ke ku aku o ka Hoku o Hokawela me na minoaka ma kona mau papalina, akahi no a mohala maikai mai ka nana ana a ka elemakule no keia ike ana mai i ka mea a kona naau 1 makemake ai, a pane mai la: "Aha o oe mai la ka ia, nani ka maikai ame ka maemae o ka Hoku i kapaia aku maluna ou, a ua oili io mai oe he hoku iloko o na ao hakumakuma o ko'u ola ana, ae, komo mai." "Mahalo ia oe e Kokawela, aole au i manao e loaa mai ana hoi tfa'u na hookaau olelo ana mai ia oe mai, ma keia komo ana mai nei a'u. I lawe mai nei au i keia mau pua nau, a pela pu no hoi me keia mau hua ohelo memele, nau e ai iho ai, na kuu mau lima ponoi no keia mau mea i ako mai nei," a hapai aku la oia i ke pa hua ai imua o kona hoaloha. I keia manawa hookahi no lioi i komo mai ai o Mrs. Milena me na mea ai na Kokawela, a ua miki koke aku la no ke kaikamahine i ka hoomakaukau ana i ke pakaukau no ka elemakule e noho mai ai e ai i kona aina kakahiaka. "E u haele mai kaua e ai owau no kekahi i pololi ua kali mai nei no au a paina like kaua i kai nei, e oluolu mai ana no anei oe e ai pu aku au me oe?" "O kou noho pu ana mai e ai me a'u oia wale no ko'u mea e ai aku ai, a o kuu ike ana aku i kou man maka mahope iho o ka nalowale ana no kekahi manawa loihi ua lilo ia i mea no'u e hauoli loa ai, ae e ai kaua ua hele mai la ke ala o na mea ai au i hoomakaukau mai nei a kau i kuu puu ke kouo okoa mai nei no ia'u e ai apau loa. Me he mea la o keia ai ana a'u me oe ua liooiia ia ae ka ono o ka'u ai ana i umi manawa." "A ia kaua e ai pu ana e haha'i mai oe i kou moolelo mahope iho oko kaua kaawale ana. Ke ike aku nei au, he oia mau no ke ano o kau mau hana mai ka manawa mua loa a'u i ike ai ia oe, a ua makaukau loa oe e mauna ia oe iho i ka po nei, no ka pono o kahi elemakule nei." Ua mae iho la ka helehelena o ka Hoku o llokawela i ka lohe a la i keia mau olelo hoomaikai a Kokawela nona, a ano hilahila iho le, oia no kona ike ana no he rumi koe oloko o ka hale i piha ole i na malihini, aole nae ona au'a paakiki aku i kona hoaloha e noho mai. "Aole kupono o keia rumi nou e noho ai, ua oi loa aku no ka maikai o ko'u wahi rumi nou e noho ai, no ka raea he kau iluna i kahi e loaa inai ai o na ea oluolu." "Aole no ia he mea nou e noonoo nui ai, he «hookahi a'u mea e makemake nei, oia kou ha'i ana mai ia'u i kau mau hana mahope o ko kaua kaawale ana." Ua hoomaka aku la no lioi ke kaikamahine e kamailio i ke ano 0 kona hele ana i ke kula ame kona a'o ana ma ka ike niele, me ka hu-na ana i na hana maikai ole a Mrs. Likeke ame kana kaikamahine haakei i hana mai ai maluna ona. Ua hoike pu aku no hoi oia i kana Ihana i manao ai mahope iho o kona puka ana mai ke kula mai iloko o ia makahiki. Ile hookahi hora okoa a laua o ka nanea ana i ke kamailio a i ka haalele ana iho o ka Hoku o Kokawela ua ano maikai maoli na elemakule la mamuli o ka loaa ana o na kukai olelo oluolu ana me ke kaikamahine hookahi ana i aloha ai. Ma ia niau la mai mahope, e hele mau aku ana ka Hoku o llokawela e ike i kona hoaloha me ka lawe pu ana i mau pua ame na huaai, a ua lilo no lioi ka lioea mau ana aku o ke kaikainahine i mea na Rokawela e kau nui loa mai ai, i ka manawa e hoea ole aku ai oia, aole 110 ka elemakule e ai ana i na mea ai e laweia aku ana nana. I ka pau loa ana o na malihini i ka hoi i ko lakou mau wahi, aole no i kii ia mai ua elemakule la e hoi aku e noho pu me ke kaikamahine ana iloko o kona hale. Iloko uo hoi oia mau la, aole i ike hou ia mai o Mr. Likeke no ka mea ua hala aku oia no ke Komohana ma kekahi huakai pili oihana, aole no ihoi i li'uli'u iho ma ia hope mai ua liala aku la o Mrs. Likeke ame ke kaikamahine ana iio Lona Bana e hoohala ai i ko laua inanawa hoomalm me ka waiho ana iho i na hooponopono ana o ka hale ia Mrs. Halaina, ame ka haalele ana iho no hoi i ka elemakule i kona rumi hooliinalima. Ua hiki hou mai ka manawa e hoomaka ai o ke kula a ua hoomau aku la no ka Hoku o Kokawela i ka hele ana i ke kula, a he manawa niaikai loa hoi keia na Kokawela e liele mai ai i ka liale o kana kaikamahine e hakilo ai i ke ano o ka noho ana o na kauwa ame ka Hoku o Kokawela. O kekahi no paha o kona makemake nui ana e hele mai i ka .hale no ke ake ana e ike aku i ko ka Hoku o Kokawela hookani ana mai i ka piano iaia, a i na ahialii apau e noke mau ana no hoi ka Hoku o Kokawela i ka hookani imua o kona hoaloha a ua like pu laua me he mau mea pili loa la kekahi i kekahi. Iloko nae o keia manawa a Kokawela e noho nei ke noke nei oia i ka ninaninau i na kauwa i ke ano o na hana a Mrs. Likeke e hana nei inaluna o ka Hoku o Kokawela, a ua hoikeia mai iaia na mea apau i hana ia aku maluna o ke.kaikamaihine ma ke ano kauwa e like me ka kaua e ka mea heluhelu i ike mua ae nei. Ua noke maue aku no o Rokawela i ka ninau i ke kaikamahine e pili ana i, kona ano o ka noho ana me keia ohana aka nae aole he hoike iki mai o ua kaikamahine la i na hana hookauwa a Mrs. Likeke, a o ka mea nana i hoike aku i ka elemakule i na mea apau o ia no o Mrs. Balaina, a ua hele no lioi ua elemakule la a piha loa i ka huhu no keia mau hana hookano a kana kaikamahine a pela pu me ka moopuna ana. Ia lakou nei nae apau e noho nei me na kauwa aia o Mrs. Likeke ame Josepine ke noke la i ka hauoli me ka poe apau i hele no ka hoohala ana i ko lakou manawa hoomaha ma Lona Bana, he poe ko'iko'i a kuonoono wale no ka hapanui o ka poe i hiki ae ma na hokele i hoomakaukauia, a iwaena o ia poe he kanaka opiopio kekahi 1 kaulana i ka nui o kona waiwai, o ia no ka Haku o Enelani, aole wale o ka nui o kona waiwai ka mea i kamailio nui ia e ka poe apau i hiki aku ilaila, aka o kona kanaka u'i a kulana hiehie pu kekahi. CAole f oau;)