Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 3, 18 January 1907 — NA HOOMAKAUKAU ANA NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NA HOOMAKAUKAU ANA NO KA AHAOLELO.

E like me ia e nee nei i keia mau la pela no na hoomakaukau ana o na hoa Ahaolelo no ka Aliaolelo e hiki inai ana, ka Ahaolelo hoi e noho mai ana i ka la 20 o Feberuari ae nei a oia no hoi ka Poakolu ekolu o ka malama a ina ia kumu no hoi i hoolaha ae ai ke Kiaaina e like me ia e puka aku nei ma ke Kuokoa. 1 ka nana akiL,aia he mau hoomakaukau ana apuni ka Paeaina maiwaena mai ona lioa Aliaolelo —o ko Hawaii poe, oko Maui poe, ko Oahu nei ame ko Kauai pOe. Me he mea la i ka nana aku, o kekahi o na kumuhana ano nui e hoohanaia aku ai iloko o ka Ahaolelo oia no ka hoihoi ana i na kula malalo o na kalana, ma ke kukulu ana i inau papa hoonaauao kalana, a ma ko makou hoomaopopo, o ke kalana o Maui ame ko Oahu nei na kaiana ikaika loa ma ia ninau, a o ka hua e puka mai ana, na ka manawa no ia e hoike ae. Aka nae, he mea pono i -ka lehulehu ame na makaainana a oi loa aku i ka poe hoa Ahaolelo e noonoo pono i ke kupono ame ka waiwai ame ka ihoopomaikai oia hana ana e oi ae ai mamua o ka

manawa e ku nei. He hookahi nae mea i maopopo ia makou no ia ninau oia no ka handia mai o ka makemake o ka lehulehu, oia hoi, ina aia ma ka hoihoi ana i na kalana ke ko'iko'i o ko lakou manao, alaila, e hookoia e like me ia ke kaa nae ia mea ma ka aoao e hoowaiwaiia ai e oi ae ai mamua o ko ka wa e ku nei, a ina aole, alaila, ua oi aku no ka maikai oke ku ana no e like me ia eku nei. Ma kahi nae e huli ai ka uwahi malaila aku la ka ikaika. O ka lua o na mea i maopopo loa ia makou ma keia ninau oia no ka mau o "kn Papa Hoonaauao Teritori, no ka mea, he papa ia i kukuluia no ka Teritori e ke Aupuni Federala ma ke kanawai kumu o ka Panalaau o Hawaii, ma ka i ana ma kekahi hapa o ka Pauku 80 o ke Kanawai e Hoonoho ana i Aupuni no Tm Panalaau o Hawaii, j>enei: "A na ke Kiaaina e koho me ke a'o ana ame ka ae ana mai o ka Sen?ite o ka Panalaau o Hawaii, e hookohu aku —-—— -i ka lunanui o ka Oihana Hoonaauao i na Komisina Oiliana 'Hoonaauao " (Ma na ko-wa e hoike ana he inau hookohu e ae kekahi i komo pu ma keia pauku, a ua waihoia ae ia mau hoolvohu a lawe waleia mai no na hookohu i pili i keia ninau oihana hoonaauao. Nolaila, ika liouluulu ana i na mea apau, ua hiki ia kakou ke hoomaopopo aia he elua mau papa hoonaauao e kiai ana i na kula o kakou iho, o ka Papa Hoonaauao Teritori, a he maka hoi Wa e ahi ana i na knla holookoa apuni ka Paeaina, a he mau papa lioonaauao kuloko kalana, no lakou hoi na maka e kau ana maluna o na kula o ko lakou mau kula pakahi iho. Mnwalio ae o keia ninau hoonaauao, aole e nelp ana ka lilo o ka haawina dala o kanakolu kaukani a ke Aupnni Federala i liaawi mai nei ma o ka hooholo ana la o kona Ahaolelo !Nui 110 n«i hoolilo o ka Ahaolelo Teritori o kakou e noho mai ana e like me ka kakou i ike mua ai maloko o na nnpepa. 0 ka hoolilo ana ame ke ano o ka hoolilo ana i kela mau kaukani dala ekolu no na hoolilo o ko kakou Ahaolelo oia no ka ninau nui, a maluna hoi olaila i tilu mai ai kekahi mau manao i hoikeia ae ma ko akea, a makou e manao nei he ninau keia i pili loa i na hoa Ahaolelo ame ka poe ia lakou ka haawi ana i ke dala. O ria moa i maopopo maluna o keia haawina oia no ka noho mai 0 ka Ahaolelo Teritori a hoopau i kona mau hana iloko r ke kau mau aole e oi aku mawaho o kanaono la i mea e loaa ole ai i kaa kuikawa, a o ka loaa ole ai i kau kuikawa, a o ka loaa ole ana i kau kuikawa, a o ka loaa ole ana i kau kuikawa oia no ka loaa maopopo ;na o ke kuleana e loaa mai ai ia mau dala i ka Ahaolelo Tentori. Ma keia ninau a ma keia mahele he liana naaupo loa no na hoa Ahaolelo mai ka Aha Senate a ka Hale o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo Teritori e hoohala manawa ai a e hoopau manawa wale a! no na mea ano ole, i kumu e pau pono ole ai na hana maloko o ka manawa i hoomaopopo mua ia. Nolaila, aia malnna o na hoa Aliaolelo ke ko'iko'i nui o ka hoohana ana i ko lakou manawa hana aole hoi e oi aku maluna o kanaono la hana. Ke manao nei makou ma keia kauleo ana mai no ke ana ana 1 ka manawa hana, lie mea ia e hoonaauao aku ana i na hoa Aliaolelo e noeau mai ka lakou lawelawe ana, a aohe no he kumu e noean ole mai ai. . A. o ka lua o ka mahele o ka hana no kanakōki kaukani dala oia no ke ano o ka hoolilo ana, a kekahi poe e olelo nei e nui ana ka hoopuhiliiia o na luna aupuni ma ka hoonohonoho ana no ka puunaue ae i ua huina la e paewa ai paha a kaa aku mawaho o na mea i kauohaia eke kanawai oua huina la i kukuluia ai. Ma ka inakou noonoo ana aia io no maluna o na hoa Ahaolelo ame na luna aupuni e ae ia lakou ke kuleana o ka lawelawe ana i ua huina nui la, ke ko'iko'i o ka hooliana ana, a he mea pono no ia lakou e noono'o me ke ko'iko'i e hoolilo ana ia mau mea he mea ano ritti a e hana aku iloko wale no o ke kalana kanakamakua a kulana oihana maoli aole ma ke ano hoomeamea a hoopoliala ana me lie mea la e i maoli ana he wahi mea lii-lii wale no ia a he mama wale

no hoi ka lnwolawe ana. He mea oiaio 110 paba be mama wale 110 ka lawelawe ana a makou e nianao nei i ka maikai loa o ka mama ana o ia maAele hana, aka o ka makou e kalele nei, e lawelaweia ia mau hana 1 manaoia he i'nama maloko wale no o ke kulana kanakamakua a pili oihana maoli no; a he ninau hoi keia i pili i na hoa Ahaolelo ame na luna Aupuni ia lakoii ke ko'iko'i o ka lawelawe ana i ka huina dala. Ma kahi o ke ano o na hoolilo e puunaueia-ai ke dala, ke pane nei makou aole he alanui moakaka e ae a keia poe na lakou e puunaue aku ai i ka huina dala, oia wale no ke kanawai kahi i kukuluia ai ua mau kaukani dala nei, a no ka pomaikai o na hoa Ahaolelo Hawaii aine na makaainana no apau i mea e loaa ai ka ike hoomalamalama ma ia ninau pela makou e hoopuka aku nei i ka hapa o ua kanawai nei i pili ia wahi, penei: <k No na iilo Ahaolelo, oia lioi: lako liale, kukui, lako kakau, na pahu waiho moolelo ame paUa (files), ke pa'i ame ka humu ana, ka hana ana i kuliikuhi no na moolelo, pooleta, hau, wai, hoolimalima, uku mile o na hoa, na lilo o kela ame keia, ka uku o ke kaliunapule, kakauolelo, na Makai, na kakaupokole ame na elele, he kanakolu-kaukani dala. Me ka hoomaopopo nae, aole e kikoo na ,hoa o ka Ahaolelo o ke Teritori o Hawaii i ko lakou uku o elua haneri dala a o kekahi uku mile paha, no kekahi fcau kuikawa e malamaia ana ī knlike ai me ka pauku kanalima-kumamalia o ke kanawai e hoonolio ana i aupuni no ke Teritori o Hawaii, i aponoi.a ma ka la kanakolu o Aperila Ano Domino umi-kumamaiwa haneri." A e like no me na hoolilo i hoomaopopoia maloko olaila e mahelehele ae ai i ua huina dala la a aole o ka hookomo mai i mau hoolilo i palapala oleia iloko o ua kanawai la, a makou e manao nei pela lakou e hana. akn ai, a aohe no lie hiki ia lakou ke alo ae i ka hana pela, no ka mea, o ka hooko ole ana pela oia no ka mea e loaa mai ai a he hana naaupo loa no na luna aupuni Federala ia

lakou ka lawelawe ana ia ly;ioa dala mamua o ke kaa ana mai iloko o ka lima o na luna aupuni Teritori, ka hookuukuu wale ana me ka hooko ole i ka makemake o ke kanawai. O kekahi o i\n ninau ano nui i nune nuiia mamua iho nei e pili ana i keia huina dala ma ka hiki ole k« hooliloia no ka lilo unuhi a maheleolelo hila kanawai ana ma ka olelo Hawaii a «haole paha e like me ka maa i na kau ae nei i hala, ke manao nei makou aole no he kuleana iki o ka hoelilo ana i hookahi keneta o kela mau kaukani ekolu no ia mea a no na mea e ae no niawaho ae o na hoolilo i liooinaopopo muaia e ua kanawai nei, aka, ke tuanad nel makou, aole he mea iloko o ke kanawai o ua ekolu kaukani nei e papa ana i ka Ahaolelo Teiitoi i i ke knkulii ana o ua Aliaolelo Teritori nei i haawina hoolilo no na hoolilo e ae mawaho o na hoolilo i paa maloko oua kanawai haawina dala nei; aka, ona mea e hanaia mai ana 1 ka wa i- noho ai ka Ahaolelo o kakou a hiki i kona wa e pau ai ka wa e maopopo ai na au iki ame na au nui o ke kumu o ka liana, a o keia iho la kekahi o na kumuhana ano nui a na hoa Ahaolelo e noonoo nui ai, a e noonoo nui no lakou e pono ai. Mawaho ae o keia mau mea, aia .he nui na hana e waihoia ae ana e like me ia e paa nei maloko o na kahuahana o na aoao kalaiaina i hoomakaukau 'mawaho ae no hoi o na kumuhana a na hui aine na aliahui e noonoo akahele nei, a ke huiia ae. na mea apau, ua nui iō ka hana o ka Aliaolelo a na hoa no hoi e noonoo mua ai e pono ai i makaukau mua ai lakou no ka ihoohana ana i nee ai ka lakou hana me ka hookuanui ole.