Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 4, 25 January 1907 — KEKAHI KUMU O KA PAA OLE ANA O KA PILIWAIWAI. [ARTICLE]

KEKAHI KUMU O KA PAA OLE ANA O KA PILIWAIWAI.

Ma na mea i loaa niai a i hoomaupopoia no kekahi mau hemahema ma ka aoao o na oihana makai o Hawaii Paeaina, ua ikeia oia iho la kek;»!ii kumu o ka paa ole ana o kekahi iuan piliwaiwai, i kekahi mau hooponopono oihana makai o ka wa i hala ae nei. He mea oiaio 110 ufl hopuia ae kekaihi mau piliwaiwai a ua paa no hoi kekahi pee piliwaiwai ame na banako piliwaiwai, a ma k'a loaa ana o ka lioomaopopo ia makou ame ka poe i maopopo mua ia mau ino, oia iho la ke kuuiu'o ka paa ole ana o kekahi hapa o ka poe piiiwaiwai a paa hoi kekahi hapa. O na piliwaiwai i kaa malalo o ka hoopakele ana o ke poo a mau poo malalo iho, o ua oihana makai la, oia poe piliwaiwai no na hui e hopu oleia ana, a o na piliwaiwai i kaa ole malalo o na hoopakele ana e like me ia i hoikeia ae nei, o lakou na hui e nele ole ana ka paa ke ikeia e na kiu, a o ko lakou paa ana oia no hoi ko lakou hoopa'iia i ka wa no nae e kupono ai na oleloike ma ka aoao o ka oihana makai. A ke ku ka ninau ma kahi o ka hoopakele o ke poo a mau poo malalo mai o ka oihana makai i kekahi mau hui piliwaiwai, alaila, he mea hoolele hauli maoli 110 o ka maalea ka moolelo oia mau hana o ka hoohanaia ana, koe wale no aohe he mea hiki ke oiaio, no ka mea, o ke poo ame na poo malalo iho o ka oihana makai wale no ame'na poo o na hui piliwaiwai ka i maopopo ia mau meahuna a he naaupo loa ia 111:111 poo o na meahuna ino e kuu ae i ke akea, no ka mea he make ia no lakou, pela i loaa ole ai he ike aka, eia io no he mau hana oia ano i lianaia. A penei na mea i hoomaopopoia: Ma na wahi ikaika loa o ka «hanaia o ka piliwaiwai i o kakou nei, malaila ka ikaika loa o ka lioowalewaleia o na oihana makai. E hele aku ana na poo o na hui piliwaiwai me ka maalea me ka puu dala nui iloko o ko lakou mau pakeke, a ki-pe aku i ke poo a mau poo malalo mai o ua oihana makai la me ua mau puu dala nui nei, a no ka nawaliwali o ia mau poo, ua haawi aku la i ka ae, a hana iho la i mau aelike —ma ka aoao o ua mau poo la ka hoopakele ana i ua mau hui piliwaiwai la mai ka hopuia aku e na makai 0 ua oihana makai nei no, a ma ka aoao hoi o na poo o ua mau hui piliwaiwai aelikeia la e haawi 'mau ana lakou ma ka mahina a ma ka manawa i aelikeia he mau kaukani dala no ka mahina a i ole no ka manawa i aelikeia. A i ka wa e pono ai na hooponopono ana ma kahi ma-lu me ka maopopo ole i na makai ame liilii malalo iho oloko o ua oihana makai nei, alaila, ua loaa iho la he kahua ano hou loa no ua | oihana makai la, a makou i hoomaopopo ai he kahua hookamani ia ana e ku la. Eia na ihiohiona oua kahua hou la oua oihana makai nei: He laumania w&le no ka nanaina i na makai ku-huina ame kaulio, a me na limahana e ae oloko olaila me ka loaa ole o ka noonoo eia ka oihana makai ke hookamani nei; a i na poo hoi, aia ia lakou ka ike piha no keia ino i kukuluia ae e lakou mp ko lakou lawe mau i na kaukani dala ki-pe no ko lakou niau ekeek'e ponoi iho, a lakou nq hoi i hoomaopopo pono iho ai, aole lakOu ; e loaa i ka pilikia e me ka lolhi o ka paa ana o ko lakō'ū niaū' waha ame ko na poo o na hui piliwaiwai. ; Alaila, ikawa e hoouna ai ua mau nei oka oihana ina kiu e hoomakakiu ai i na piliwaiwai ame na īnp'e ae e hanaia ana ma na wahi poopoo, ua loaa pono io aku la kekahi poe piliwaiwai i na kiu e paani ana a mamuli o ke kauoha maoli ana o na poo aole lakou (kiu) e hopu i ka poe piliwaiwai, (no ka mea paha, ina e hopu kokeia ana e na kiu a ka paa no ia o ua mau hui hana aelikeia nei, a pela i papa loa ia ai na kiu aole e hopu) mamua o ka hoike ana mai i ka oiliana a na na poo ia e hoouna aku i na makai no ka holo pololei ana i kahi i hoikeia mai no ka 'hopu ana; a i ka hoike ana aku o na kiu ua hooko io aku la no na poo ma ke kauoha ana i na makai e hopu ika poe piliwaiwai. Ahe mama hoi kau oka makai 1 ka holo—holo no ka hooko ana i na kauoha hookamani o ua mau poo nel. A i na makai e kuupau ana me na wawae nehe e hoea maalahi aku ai i kahi i makemakeia, aia ihoi na poo ke kani la ka aka, a ku ae la, a lalau aku la i ka ohe hoolohe kelepona, alaila kelepona aku la ma ke kahea ana i ka inoa o kekahi Pake kuai io puaa a kuai i'o bibi paha a kuai ona meaai eae ]»aha,—a ina he Pake kuai i'o puaa ka ua poo la o ke kelepona ana, alaila, aole e nele kona pane aku i kekahi manawa e like me keia, penei: "Wikiwiki hapai puaa"—wikiwiki hapai laiki—wikiwiki hapai bibi—makana kanakolu paona laiki," a pela aku a i kekahi manawa e loheia ana na olelo o keia ano maloko o na kelepona e kekahi poe hoolohe o na laina kelepona i ka wa no nae i kauohaia ai na makai e hopu i kf? poe piliwaiwai i hoikeia mai e na kiu. A o ka mea apiki wahi a na makai i kauohaia, ua hoi mai la lakou a hoike mai i ua mau poo nei ua pau aku ka poe piliwaiwai i ka liolo a aole hookahi o la*kou i paa, a ma keia wahi iho i kohn pono ai ke poomanao o keia kino manao, e hoike ana "Kekahi kumu o ka paa ole ana o ka piliwaiwai." He wahi moolelo hoomakeaka no keia aka, aole no i nele ka hoohanaia o keia ano ino iloko o na oihana makai o kakou o Hawaii nei, a o na alii-makai kahiko o lakou paha ka poe i nele ole ka loaa o na ike o keia ano, a pela makou i manao ai ma kekahi mau manaopepa o makou i hala i ke kohu loa o ka hookuu aku i na alii-makai kahiko no lakou na kulana i komo na hoohuoi ana, e hoopau ia lakou mai ka oihana aku i ole ai e hookawowo houia iho ia ano ino iloko o na alii-makai «hou. A koe no na alii-makai kahiko i kana lua oleia ko lakou mau kulana e like me Kapena Makai Parker « ka Oihana Makai o Oahu Kalana ame kekahi poe makai kahiko mai kai e ae. Eia nae, na na Lunamakai laukea o Oahu, Keolanui e Hawaii, Saifei\v o Maui ame Rice opio o Kauai ke kuleana o ka noonoo ana i ke kupono o ka hoopau ana ame ka ole. Ua maopopo ae la nae hoi ia alanui hookamani o ka paa ol( ana o kekahi mau piliwaiwai, a o lakou no hoi na piliwaiwai nunui No ka nunui no kahi o ka lakou mau a-la e waiho mai ai.