Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 6, 8 February 1907 — EIA KEKAHI MAU ANO O KA BILA KULANAKAUHALE Na ka Loea Kahawai Kale AKi i Haku i Ka Bila na Senatoa Kiliniwoki. [ARTICLE]

EIA KEKAHI MAU ANO O KA BILA KULANAKAUHALE

Na ka Loea Kahawai Kale AKi i Haku i Ka Bila na Senatoa Kiliniwoki.

m ~kō <•> ka bila kanawai kulana- '. ,1, ~ i liarlie Aehi i hoomakau. V ik» i.i oi kekahl mau mea ano * j;,„,han:\ mua olela maanel nei. , , , ano nul nae o ua bila la K , j( ,!,i iho nei: • "knna elua o ka bila e hoa- , , j n;i palena o na Apana, a Vl , uill i hookaawalela. Mal v . h ; i ,! liiki i Moanalua, o ka n ~ ~ ka \\pana o Honolulu; o I ' v ~ Kwa, Waianae ame Koo» ~i;i mau no ko lakou'ku " t in apana pakahi e like me ia i ki■ i<L- wa. Mai k<ji' lae aku , }■ i hiki iih' ke komo pu ana mai \hr.i',, • i " Waimea, oia ka Apa- , \\\liaiiia, a mai WaWea aku a J'" K k;i ī.io <> Kaoio, oia na palena o \.,, Kmilauloa, K;ii:.na <i < >ahu V kapaia nei i k . n , »■ ku matl no kona ano !V. , | ikuii« aku nae ka in<sa ku- '., k•uh.iK.' « M"nolulu ame Kalana o ~, u; t nia ktia Inoa ka nee niau nk'! ■' na hana. , , . : .,na Kau Kanawai o ke ku- ' • k 'ii'i ,- ame Kalana o Oahu,, e ili 'm iiuna o kekahi puulu Kau K.mawai a e kapala ka Papa O na Luna'iiiii. I i k,\ nui o na laia o ka papa, I a e noho lakou ma ka lakou hana no e!,!., i.iukahiki, a na ke kulanakauhale ame kr Kalana lakou e koho ma k6 k' li'i !.Vuta, ana. n D,i i apau i noho nia ke ano ; ii" K- kulanakauhah; ame ke ka,i īuihi ka manawa. oiai no hol !.,■ a noho paa oia. ua kuleana oia ; k k.lii ii'ih'i o ka Papa o na L.unak, ■ k< kumo pu ana ma ke ka- ... i:ia ina na hana o noonooia ana ~ i:,. i lo.ia iaia ke kuleana koho k'-kahi uku. K 1 i. iwai ka papa ma ka Poakolu i ~ ka Poakolu ekolu o k.ela k'i, mahina. l'i ia i ka papa ka mana e kukulu, ', n.u! : a kaiKiha aku iloko o na pa- :•• , A . knlanakauhale ame ke kalaru ī ui.iu kanawai e hooponopono r,; i k, ~ihana makal, na kanawal k,. :i.i kanawai no ke oia o ka ;)u 11ni■ kokahi mau kanawai a : i: ■ :ic. Ua loaa pu no hoi kai k,i v>apa e kau ai i na palena r i n,i h,i], lanu e kukuluia ai. 0 m luna aupunl o ke kulanakau- • k, kalana o Honoluiu, ola k-./i poo no ke kulanakauhale, he V.; r„, n;t Lunakiai, he Makai Nui. ' •■•'.' Kuianakauhale ame Kalana atreka Lun.mul no na alanui, a e koho- ■ - .n :: ; i .iii e ka poe kupono i ke a uioko 0 ke Kulanakauhale ••" ■ -'na. :".'■■ ; ii;\ luna aupuni i mau bo- : i>ii- koia mfau huina: Poo o knihaie $10,000, na hoa o ka : : : Lnnakiai ma ka $5.000 paka- ■' v>ii. ? 10,000; Kakauoleio Ku-

lanakauhale ame Kalana, $5,000, Puu. ku, $25,000, Hope Makai Nui $5,000; L»unakanawal Apana $5,000; Lunanui o na Alanui $10,000. 0 ko lakou uku oia keia; Poo o ke Kulanakauhale $5,000, na hoa o ka Papa o na Lunakiai he $900; Makai Nui $3,000; Kakāuolelo $1,800; Lunahoola $2,400; Lunanui o na Alanul, $3,000; Lolo Kulanakauhale ame Kalana, $3,000; Puuku, $2,400; Hōpe Makft.i Nhi, o ke Kulanakauhale o Honolulu he $1.800; Ewa, $1,200; Waianae, $720; Waialua, $1,200; 'na Apana pak&hl o Koolauloa 'ame Koolaupoko ma ka $840 pakahi. No ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu, he $2,400; Ewa, $1,200; Waianae, $600; Waiaiua,- $1.200; Koolauloa ame Koolaupoko ma ka $T2O pakaih. Eia malalo iho nei ria l'o i haawi ponoia mai e ka Meahaku Kanawai Kale Aki i kulike me ka makou meahou maluna ae nei: Wa mea ano nui o ka bila kuLANAKAUHALE O HONOLULU ,1 HOIKEIA E W. C. ACHI KO SENETOA CHAS. F. CHILLINGWOHTH. , 1 Ua hookomoia ke Kulanakauhale 0 Honol'ulil ame ka Mokupuni o Oahu maialo o ke Aupuni Kulanakauhale i kapaia ke Kulanakauhale o Honolulu a KalanK o Oahu. Ua hanāia, ole e nui loa na lilo ma ka ana i ke Aupuni Kulanakauhaie ame ke Aupuni Kaiana; nb ka mea, ina e hookaa .valeia alaila, elua ana aurta Luna Aupuni, a pau loa ke dala i na Luna Aupuni a lilo ia i mea e emi mai ai na pomaikai o na poe hana Alanui. ,2. Ona apana, ua like no me ko keia wa ka mahelehele ana penel: 1. Honoiulu. 2. 3. Waianae. 4. Waialua. 5. Koolauloa a 6 Koolaupoko. 3. Ua haawi ia na pono ame na koi ku-e mai e like me ko na Aupuni Kulanakauhale o ka aina Makua. 4. O ka mana kau kanawai ua haawiia i na Lunakial eiwa ko lakou nui, a e koho ia lakou apau ma ke ano laula, oiai, ua like no ko iakou mau mana apau; noiaiia, he mea pono e loaa ia kulana ia lakou pakahi ma ke kohoia ana e ka, mokupunl holookoa; a ua.like no ko lakou kulana « like me ke kulana kau kanawal i loaa 1 na Hoa o ka Ahaolelo no ka pono o ke Aupuni Teritori, oiai nae ko ia- • kou mana noloko waie no o ke Aupuni i Kulanakauhale a Kalana. Na lakou e hookaawale na haawina dala no na Luna Aupuni ame hana hou; a na lakou no hoi e hana i mau i rula a kanawai noloko o ke Kulanakauhale a Kalana; aohe hoi o lakou mau mana hookohu i na Luna Aupuni e like me ia i kela wa ma ke ano Aupuni Kalana. * 5. O na Luna Nui o ke Aupuni kulanakauhale a Kalana oia no, he Meia,

9 lunaklai, Makai Nui. Puuku, Lunahooia, Lufia Alanui Nui, Lolo Aupuni ame Kakauolelo. I ke kohoia ana o ia'poe i mau Luna Aupuni, ua loaa pu ia lakou kamana piha e hookohu i ko lakou mau Hope a mau kakauolelo paha; me ke kaukai ole aku a aponoia mai e na Lunaki&L 6. Na Luna Aupuni Apana. He Ho< pe Makai Nui amp Lunakanawai Apana e kohola la mau Luna Aupuni e n& poe koho o kela ame keia Apana lho; a he poe koho hoi lakou o na Apana a iakou e holo ana. 7. Aole e aeia kekahl ola mau Luna Aupuni e iawe 1 elua kulana. 8. E haawi ana no hoi na Luna Aupuni ame na Hope i mau Bona no ko lakou hooko pono i ka lakou mau hana e llke me na kanawal o ka aina. 9. E hookaawaleia ana no na uku mahina o na Luna Aupuni, ma ke kanawai, a ua ano like no me na uku o keia wa, he wahi oi uuku wale ae no. 10. E kohoia ana na Luna o ke Aupuni ma ka Poalua mua o Novemaba, 1907, a mahope aku e kohola na Luna Aupuni i kela ame keia elua makahlki e hoomaka ana na Luna Aupuni hou ma ka Poakahi mua o lanuari, M. H. 1908. 11. Ina he mau hoopaapaa no ke koho ana, ua hiki no ke hoopii imua o ka Aha Kiekie e like me ia ma ke Kanawai Kaiana. 12. O na rula o ke koho ana ! na Luna Aupunl e like no la me na rula o ke koho ana 1 na Senatoa ame na Lunamakaainana. 13. Ua hiki no e hoopauia kekahl Luna Aupuni mamull o ka hoopli a 100 poe koho, a e hanaia ka hihia imua o na Lunaklai ma ke ano he Aha Hoopli Luna Nui me ka Meia he Luna Hoomalu o ka Aha. Ua hiki no nae 1 ka mea 1 hoopiila ke hoohalahala i ka iakou Olelo Hooholo 1 ka Aha Kiekie. 14. O ka Mana Hooko o ke Aupuni oia no ka Meia. Lunahooia ame ka Puuku. O ka Meia ke poo o ke Aupuni e like me ke Kiaalna ke poo o ke Aupuni Terltorl. 15. O na hana a lea Lunahooia, Puuku, Loio Aupuni ame Kakauolelo ua like no ia me ko keia wa, koe wale no ma keia Kanawai, ua haawi ia no ia lakou ka mana e hookohu 1 ko lakou mau Hope ame na Kakauolelo; i kela wa hoi, aia i na Lunaklai ka apono ana ia mau hookohu. 16. O. ka mana Khnawai oia no ka Loio Kulanakauhale a Kalana, ka Makai Nui ame ke Kakauolelo. 17. O na mana oka Hope Makai Nu» ua like no ia me ko keia wa, me ka manaola nae, e haawi no ia lakou ka mana e hookohu i ko lakou mau uiakai o na Apana ame ka apono ana o ka Makai Nui. 18. O ka mana o na Lunakanawai j Apana e like no ia me ko lakou mau mana i kela-.wa malalo o na kanawai o ke Teritori, 19. O na hana e plli ana i na Alanui ame na hana hou, malalo ia o ka Luna

Nul o na Alanul e kohola oia e na poe koho o ka mokupuni holookoa, a nana no e hookohu i na Luna Alanul ma kela ame kela Apana. 20. O na Luna Aupunl apau ko lakou mau Hope me na Kakauolelo 1 poe kupa Amerika wale no. 21. I inea e loaa ai ke dala no ke Aupuni Kulanakauhaie, e like no ia me ka mahele o na Kalana mai ke Aupuni Terltori mai. NA MEA ANO NUI. Oiai ke hoolilo nel ke Aupuni Kalann o Oahu $400.000.00 a ol aku 1 ka makahiki hookahi ,ela nae, o na Lunakla! ehiku i keia wa, ua lik® no ko lakow niau mann; nolaila, aole hookahi o lakou e hoolilo ana i kona manawa no ka nana pon 0 aana i na wahi e hoolilo ai ke dnla o ka lehulehu; a ua apono wale nku lakou i na blla aie o ke Kainnn mamni! o na alakai ana a na poo o na kei>m Aupuni. Nii'ii'.i mc he mea la o ke Kalana o Oahu. ua lil*no ia me kekahi mahiko 0 hoolilu ;:n.i $400,000.00 i ka makahikl, ak.i. aolio nae he Luna Nui nana e nane- pono na hana o ka Mahiko; { mea e holop.mo ni kekahi Maliiko, he inea pono e loi;v i Luna Nui; noiaila. 1 hoom:\opopf» li r.i ma keia Kanawai he MoLi 1: i l/i-n Nui o ke Aupunl Kulanakauh.".lf? ri Kalana, nana e nana pono ko an<> o ka lawelaweia ana o kela nnio k ia ke r.a o ke Aupuni ame tia honlllo nialoko o ia mau Keena. M i K<' I'an iwai Kalana e ku nel I I -oj' mnanaw!, aia no ka mana o ka hookohu nn" i lea hapanui o na poe la!i " i i'o ke Aupunl Iloko o ka i!r r. i o i) i 1 maklal, nolaila, he mea no, hookohu ana no lakou 1 l o ! 4->ll inm hoaloha pill klno a i i" la pi'i k i ;ii Mna ma na kalaiia t>lo k" Aupnni; a mahope ola mau hnoknhu nnna i noho iho la no lakou e' h. '.kniwnle i n i uku: nnlnila. ua mao. I

popo loa, ina no e mahualui. ... ka walhona o ke Aupunl v j„" u ia ae ana no na uku o na Lun. .\ L . punl 1 hookohula; a e waih.. hak;,(ūk. t inau ana no ka walhona o Au; uni aka, ma kela kanawai, ua li. ,>>k..- . loa ia ka mana haawi i na uku i Lunakiai, a ua haawi ia )i,.i k.< : ir , t hookohu i na Poo o na k«>« n a m,, K( Meia; nolaila, o ke kulanu k, punl Kulanakauhale a Kalana. u, like no ia me ke kulana o k. A | ~i, Teritorl, oia hoi. na kc klaain., kona mau Luna Aupuni o li.iokohu i i,., Luna o ke Aupuni, a na ka Aii,,,, hol e haawl I ko lakou m.iu uku m,. lalo ona Bila Haawina e h..,.ki, ,u.,. leia ana e ka Ahaolelo. Aohe no he mea auhau Imu . k u u ana maluna o ka lehul» hu i ht .. . hikt ai e lawelaweia na hana o k<i:, ann aupuni: o na uuliau r Uk<> i,> : . ~i, . ■ la me ko na aupuni KuUna . , : , lilo ona koho ana nialal,. k. \,. punl na ke Knlana 110 la <> naini . :k,. o na lilo aole e ol aku ana m , $2,500.00.