Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 11, 15 March 1907 — I KOKUA NO PALOLO AINA HOME HOOKUONOONO. [ARTICLE]

I KOKUA NO PALOLO AINA HOME HOOKUONOONO.

;E like me ka hooaiai o ke poanmnao maluna ae oia iho Ja no ka manao maoli o keia kalele ana a makou, oia hoi, e oluolu na solona o ka.Aliaolelo e nolio nei aole e poinu i ka hooholo ana i itamu liaawina aala no na alanui o na aina home hookuonoono o Palolo ae nei. Ma ko makou manao he mea pono e iianamaka ole houia «Lku ka poe niea home hookuonoono he kanalima-kumamaha o Palolo i keia manawa, no ka mea, ua nui maoli ko lakou lilo i lioolilo ai maluna o na aina a ke Aupuni i haawi ai, oiai o ka makemake, oia no ka hoihoiia mai o na hoolilo ma o na hua la o na liana hou i hanaia maluna o na aina, e laa ke kalo, ka uala, na liua mea ai, kapiki, a- f kaakai, kulina, leini, manako, pea ame na meaulu he nui i kupono no ke kusii ana. y A i ka wa e hua mai ai e like me ia e hua mai nei o kekahi mau aina hookuonoono a ke ai nei kekahi poe i ko lakou mau luhi o ka luhi ana, a o kekahi poe o lakou, ua ulu ae na manao e maauauwa poi aku, a i ole, kuai aku i ka lakou mau lo'i kalo, a i ole, ma ke eke kalo, a i ka hoao ana iho nei ka hana i na la i hala koke ilio nei, he mea e ka hoopohoia o ko lakou manaolana mamuli o ka ae ole o ka poe makemake kuai e kuai i ka lakou kalo mamuli o ka INOINO 0 KE ALA'NUI o Palolo, ke kumu e hiki maalalii ole ai ka holo ana 0 na kaa a na ia kumu no i hoike ae i ka lawa o ke koi ia oukou e na aolona e nana mai i ka pono o keia mau hoa makaainana e hooikaika hookuanui nei. Eia nae, iloko no o keia nanamakaia ana e ke Aupuni oiai ua haawi ae ka Aliaolelo i hala he haawina dala o $10,000 no na alanui o Palolo, aka, aole nae he mea o ia huina i manulie'u mai a hiki wale i keia manawa, a iloko no o ia nanamakaia ana o keia poe hoomanawanui o Palolo, heaha ka mea i ikeia?" Eia: Ua ku ae no lakou e like me ka ikaika i loaa ia lakou a hoomaka aku la e lioomaemae i na aina i haawiia aku ia lakou a i keia la ua hiki akn ka waiwaiio o na hana hou ma kahi o $47,500 a 01 a ma ka.hi o $2,800 a oi ma ke ano hoolimaliina kuai i ka Teritori, a ma kalii o $800 a oi no ke alan'ui o 10550 kapuai i weheia e lakou ponoi no mailoko mai'o ko lakou mau pakeke ponoi ae ame ka luhi pu ana, kekahi i haawi ai ke Kiaaina i kona lioomaikai 110 ka manao hana o na makaainana liome hookuonoono o Palolo; a makou no hoi e manao nei, na keia mau haawina no i auamoia e lakou, i hoopomaikaiia ai ka Teritori e lioike ae ia oukou e na solona hanohano o ka Ahaolelo 1907 i ke kulana hana maoli o keia mau makaainana o Palolo, ame ka waiwai maoli o ka luiawiia ana o na aina Aupuni ia lakou; a na keia niau hana liou no hoi e hoike pu aku i na aolona i ka lawa o na kumu e pono ai o Palolo e kokuaia ma ka haawi ana i liaawina dala alanui. Eia ke kolu o na kumu i hoomaopopoia no ke kupono loa o Palolo e kokuaia: He hana kaumaha a paakiki no lioi ka lawe ana i mau pono lako mamuli o ka inoino ame ka hemo ole o ke alanui e waiho wehe oleia nei, mai ke kulanakauhale nei aku. Eia ka hapanui o keia mau liome a oia no hoi na honie o Palolouka iloko oka pilikia ma ia kulana. O na lako ai he mea paakiki ka lawe ana iuka e laa ka laiki ina ma ke eke ke kuai, e laa ke kopaa' ina ma ke eke ke kuai, berena ina nui ka paliu ke kuai, ke eke palaoa," ka laau no ke kukulu ana i na halenoho, hale moa, pa-hanai puaa, e laa na lako mahi—ka 00, kopala, kipikua ? ho ame na lako e ae no he nui. Ua ikeia e makou he hana paakiki maoli ka lawe ana i keia mau lako i mea e pono ai ka noihona home, ka hana ana oluna o ka aina, a o ka pilikia mamuli ia o KA XELE 1 KE ALANUI OLE ma o ka welie oleia ana. A ke lawe mai oukou e na solona i keia mau kuinu ekolu a noonoo iho, ke manao nei makou, oia kekalii o na kumu lawa kupono e koi ana ia oukou e liaawi i na kokua, a pau pu hoi me ke Kiaaina ka mea iaia ka manahooko i ke koiia e komo kokua mai ma keia ninau. A i ka houluulu ana i keia mau mea i lioikeia ae nei ame na kumu kupono e ae ua lawa loa ia no ka Ahaolelo e hiki ole ai iaia ke alo ae miii ka haawi ana mai i haawina dala ma kalii o $17,000 a oi aku no keia wahi ano nui o ke kulanakauhale. E hoomanao pu kakou e na hoa Aliaolelo ame ka lehulehu pu kekahi mai o a o o ka aina, o ka nanamakaia o ka holomua ana o kekahi poe makaainana o kekahi aina e hooikaika ana me ko lakou ikaika e ke Aupuni ma o ka lalau ole mai o kona (Aupuni) lima' e kokua ma ka hana ole ana i ka liana i kupono ai nana e hooko e laa ka hana ana i na alanui ame na pono pililaula e ae. oia no ka mea e hookuemi ai i ka ikaika o ka manaolana o na makaainana no ka hooikaika ana e lioowaiwai i ka aina i haawiia na lakou e hana, a o ka hopena, oia no ka ihaalele liilii ana niai o lakou a liiki i ka wa e ku neoneo hou ai na aina no ke kanaka ole, a he maikai ole hoi ia, no ka mea, he hoike ana ia i ka liolohope o na makaainana mamuli o ka nanamakaia. Malia paha o olelo ae kakou, ka! ina no e liaalele ia mea i ka aina home hookuonoono uialalo o na kuniu liookauniaha e like iho la me keia a makou i hoomaikeike ae nei me ka minamiua no nae i ka haalele ana ua hiki no oia e hele ana a aohe a kakou nana ina oia e liaalele iho i ka aina, oiai, aole e nele ana ka aina i ke kanaka. no ka mea. aole e nele ke noi inai o kekahi ke kumu no e piha ai ka makalua i hoohakahakaia mahope iho o ka ae ana akn i kana noi, a hookahi "olelo ana, kani ka aka o ke Aupuni no ka mea, ua maeinae ka aina a ua nui na hana liou maluna iho. Ma keia kulana, Ue mea pono e ka hoakanaka e noouoo iki iho a lioomaopopo, o ke kanaka i haalele iho i kona aina home hookuonoono, ke olelo nei inakou aole no oia i polio loa no ka mea aole e nele ka hoihoiia mai o kona mau poho o ka lulii ana ame na niea ana i hoolilo ai maluna o ka aina, (aole nae imha i ka piha pono) aka aole e nele ka loaa niai o kahi mau lilo ona, aka, o ka makou e khlele nei ma keia ma-hele o ke kumuliana oia no ka lioopohoia o ka manaolana hana o ia makaainana ke kumu e liaalele loa ai oia i ka oihana mahi, a o ka poe apau e loaa ana ia liaawina hoopoho manaolana malalo iho la oia mau kumu alaila he mea maopopo loa ua nahu ilio no ke Aupuni ame ka Ahaolelo i ko laua alelo ma ka hooholo ana i kanawai e paipai ana i na makaainana e lioi e mahiai a e kokuaia aku lakou oiai nae lana (Ahaolelo ame Aupuni) e hooko ole ana. He oiaio keia i pili i na aina hookuohoono apau o ka Paeaina nei. A ia makou e kalele nei no Palolo o Honolulu nei, ke makemake nei makou e hoomaopopo ilio ka Ahaolelo ua kau pu aku keia mau oiaio maluna o na aina hookuonoono apau o ka Paeaina no lakou na alanui e pono e lianaia. Mai nanamaka mai oukou ena solona ia Palolo ame na walii e ae i kupono e kokuaia.