Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 12, 22 March 1907 — EMEPERA NAPOLIONA KA WELI O NA AUPUNI HUI O EUROPA. Ka Alihikaua Palani Kae'ae'a Nana i Alo ke Kaua Nui o Wata-Lu. [ARTICLE]

EMEPERA NAPOLIONA

KA WELI O NA AUPUNI HUI O EUROPA. Ka Alihikaua Palani Kae'ae'a Nana i Alo ke Kaua Nui o Wata-Lu.

MOKUNA IX. I \ V MAXAO O NAPOLIONA E PILI ANA 1 XA ILAMUKU. ( 1I«m»1m»1o hou mai la ka Emepeni ilalo o ka papa iuoa a e kau ka inoa o llumuku Soula, he kanaka i ike a i kamaaina i ke ano ~ n;i kahua kaua. I ko'u wa i lohe ai ma Deresedena i ka haule j,ju ;tti;t o ko kakou mau koa malalo o losepa, ua ike iho au no'u jho, :iohe kanaka ku]»ono e ae a'll e hoouua aku ai no ke kokua aku i k<- Panalaau, koe wale iho no o Soula. ('a j»ane mai kela ia'u, ua makemake no oia e hele, aka, e kaIli; iiiio inua ka wau i kana wahine. Paut 4 liou aku la au, e lawe )li;t i i U;in wahine imua o'u; a i kona wa i hiki mai ai, ua pane mai ) ;l oia ia'u, —aole makemake e hoouna hou i kana kane iloko o keia 1,,,j 11 kaua i hooukaia. Ua pane aku la au iaia: E ka Madame, au i lioouua aku nei ia oe e hoike mai i ka nui 0 kou manao 1 Milni. AoH' owau kau kane; a imi owau io kau kane, aole 110 wau hnnloli aua i ka'll mea i lia'i mua aku nei i kau kane? •N(» kona kulana iho maluna o ke |cahua kaua, he kanaka koa, nlolohi nao; aka, lie Kuhina Knua maikai." [ ka makahiki 18&8, na hoouna ia mai o Soula e ke aupuni Fa- , ,ni. i Kloli' iiiiua o ke aloalii 0 Enelani, no ka hoolianohano ana aku i k.i |»oni ia aua o ka Moiwahine Vitoria. Malnlo 111:1 i o kela inoa ae la, e kau ana ka inoa 0 Ilamuku Da\,,iist. a oia ka O'Meai'a ma i ninau aku ai, aia paha o Davoust ma l ,i papa ekahi o na llamuku, a oia ka Napoliona i pane mai ai,— l)avoust, he kanaka koa, aole nae oia ma ka papa ekalii o na ,\līhikana: aka. lie Kenerala kupono 110 oia no ka puali." Ihili hou ae la ka Emepera i kekahi papa iuoa e ae, a e kau ;11! a !;a inoa o Ilamuku Masine, huli mai la oia a ha'i inai la i na in. a pili ana nona. — •n Masine, he kanaka koa oia, he manaopāa. a he liooikaika mii h»aa ka lanakila. He kanaka maka'u ole i ka hele ma na kuahiwi. ln' uilia ole, he hiki iaia ke kau maluna o ka lio no elua la a oi aku r liele ana i o a ianei; ina ua auhee mua oia i kinohi, e hoouka )i(iu aku ana no oia i ke kaua i kekahi mau la ae. l[i« kanaka paakiki, hoomanawanui, a he hookalii no ona wahi hewa loa, aole he inanao nui i ke kulana ame ke ola maikai 0 kona 111a 11 koa, a no ia kuniu, ua hoino na koa iaia, a ua ala mai ka haunaele iloko o kona puali no elua a ekolu manawa. Maluna 0 ke kaliua kaua, he kanaka koa oia." I'au ae la ka Napoliona lioike ana i na mea e pili ana i kela Ilamuku. nana ilio la oia i ka inoa malalo ilio a e kau ana ka inoa o Ihunuku Muraka, wehe ae la oia i kona kii mailoko ae o kona poli, iiana iho la oia i keia kii 0 Muraka 110 kekahi mau minute, a oia kana i pane aku ai: "() Mui'aka, oia ke koa kau lio kaulana loa 0 ke ao nei. Xona kokahi niau kumu nui o ko kakou nolio pio ana i keia wahi, —aka, o ka liewa, aia no ia maluna iho o'u. Ua nui loa na kanaka a'u i hookiokie ae ma na kulana hanohano, a ua hapai aku hoi ia lakou a <»i lon aku mamua 0 ko lakou kulana iho. "Ile mea pohihihi no'u ke olelo ae, pehea la oia i makemake ai e lio(»k:i:iwale mai ia'u ma kana olelo —ke hanu nei au me ka uwalii o kn paiKla. Ua hoeha maoli mai oia ia'u, ke kane hoi a ko'u kai-j kuahino, ke kanaka i aie ia'u ma na mea apau e pili ana i kona hanohano ame kona nolioalii, aka, ua kuhihewa loa ia oia na na Moi o Auseturia ame l'erusia oia i hoonoho aku ma ka nohoalii o Napela; O ka lianohano o kona nohoalii ame ke kuokoa o kona lahuikanaka, aia 110 ia malalo o ka lokoinaikai o Xapoliona, anie na tausani koko o na koa Farani i hookahe ia ma ke kaliua kaua. "Ua liewa loa au no ka hookaawale ana aku iaia mai a'u aku 111:1 Watalu; ke ole au me ia, ua lilo oia i mea ole-, ina oia me a'u. 0 ko'u liiuaakau ia ma ke kahua kaua. Ko liaawi aku i na kauoha iaia ma koka.hi wahi. ua hooko ia ke kauoha iloko o ka llianawa pokolo loa. Aole au i manao e loaa ana ka lanakila ina 0 Muraka kekalii nie lakou, aka, e nahaha ana kekahi niau kuea koa Pelekane malalo (» kaua mau alakai ana. "lle mea kahaha no'u j»ehea la keia kanaka i loaa ai iaia ka manao koa ame ka wiwoole. Iloko 0 na kaua i Rusia, ua kuhiliewa i;i oia i kalii wa e ka Moi 0 Perusia ame ka Emepei'a o Kukini, o Xal»o!iona ia, a o kona mau kaliiko me kela liulu Oseturika ma kona papale, me ho mea la, oia kekahi 0 na Naita iloko o ke kapa kila piha e hoouka ana i ka enemi me ka oi o kana pahikaua ,a ua hiki a 11 ko lohe aku i kahi wa i ka olelo a na koa llukini, —0 Mui'aka, oia ka nioi o na koa lio Kosaka. "Aia ma ke kaua o \Valetina, ua haawi aku o Muraka i kana kauoha ia Junota, e lawe aku i na koa no ka uwapo nui no ka aoao liikina kahi a ka enemi e ki hoomau mai ana i ko makou mau koa. I'a liiki no ia Muraka ke ike aku, aole o Junota i hooko koke aku' 1 ko kauoha niua, a oia ka Muraka i holo koke aku ai iaia me ka ninaii 110 kona pale ana i ke kauoha, a oia hoi ka Junota i kamailio ina; ai, aole e liiki ia lakou ke hele aku ma kekahi aoao o ka uwapo, • laa ke ki hoomau mai o ka enemi i na minute apau, na keia mea i l.oonilani ae i ko Muraka manao, a oia kaua, i haawi koke ae ai i k kauohii 1 na koa lio 110 ka holo aku iluna o ka uwapo. • I ka wa i loaa aku ai 0 ke kauoha no ka nee ana imua, ua holo k «1 o Mui-aka nianiua, a e ukali aku ana na koa lio mahope; a oiai, li" mau iuinute pokole wale no ia a lakou i holo aku la, ua pau pono akn la lakou ma kekalii aoao, a oia ka Muraka i pane aku ai ia Ju'ioia—Kia ae ka Ilamuku—ua luuia aku la au i ka liapalua o kau liiuia; no na mea 'i koe, nau ia e hana aku." "Ma ke poo o na koa lio, aohe koa e ae e uhai aku i kona nieheu, koe wale iho no na Ilamuku Ne ame'Lene. Imua o ke kaliua kaua, "ia ke koa kau lio kaulana loa 0 ke ao nei." Malalo mai 0 keia Ilamuku, e kau ana ka inoa 0 losepa Poniat < »sej< i, Ilamuku o Farani a Keikialii o Polani, a oia ka Napoliona i i»;me ae ai: "roniatoseki, oia kekalii o na koa kaulana loa a'u i ike ai. Iloko o ke kaua emi hope a na koa Farani ma na okana aina 0 Polani, 'ia haawi aku au i ke kanoha no ke kulana pale waho oiai ka pnali holookoa e emi hope ana penei: "E ke Keikialii, e lawe ana oe i ke kulana pale waho hema o ka puali. . 'Ea! he mau wahi koa kakaikahi w r ale no ko'u i koe, wahi ana i pane mai ai. "līeaha no ia—e pale oe i kela kulana me na koa i loaa ia oe, hou au." "Ua huli aku oia a holo no ke kulana pale, a oiai ka puali holookoa i kau aku |ai ma kela aoao 0 ka uwapo, ua emi hope mai oia a a-u nialoko o ka muliwai, ua alualu mai ka enemi a ki ia mai mahope, haule aku la iloko 0 ka muliwai a piholo. "Ma ke kahup, kaua, he kanaka koa a wiwoole, ak«aliele a he alolia nui ia e kona mau koa. O ko'u manao mua, —e hoolilo ana au iaia i Moi no Polani, ina i holopono ka'll mau hana iloko 0 Rusia. Malalo iho 0 keia, e kau ana ka inoa o Goroke ma ka papa inoa, a ua kaa na o'Meara ka ninau ana aku i ka Emepera no na mea e pili ana i ke kauoha ma Waljalu. He oiaio, ina i hiki mai o Goroke

i \Vatalu i kela ahiahi, he mea maopopo, e auhee hou ana o Puluka maniua o kona alahele, a e hoomau in 110 hoi ke kaua no kekahi la ae, aka, oke kauolia aka Emepera i haawi aku ai iaia, —e kiai oia i ka uee ,ana mai o na koa Perusia mai Wavele mai, a oia ka Napoliona i pane mai ai, — "Xo ka liooko kauoha, ua pololei o Goroke, ua hooko aku oia i ka makemake o ke kauolia e kiai a makaala loa i ku nee aua mai o ka enemi. Koe wale iho 110 keia, he wahi haki iki no ma kona aoao, aole oia i hooholomua aku i ka mana 0 ke kauoha ana e paa la, alaila, he loli ano nui ma kela kaua o Watalu i kela la. -Ma ke kahua kaua, he kanaka koa oia, he ulolohi nae.*' M-alalo inai o keia kanaka, e kau ana ka inoa o Ilamuku Besie, a oia ka Nai>oliona i pane ae ai,— "O Besie, he kanaka koa oia i ano like aku kona kulana me Lene. "Aia i ke ahiahi e hooukaia an* ke kaua o Wagarama, ua pii pono mai ka enemi imua o na laina koa 0 Makedonela, a oia hoi ko'u wa i haawi koke aku ai i ke kauolia i<a Besie e holo koke aku me na koa lio a oki pu aku i ka laina o ka enemi e pii mai ana, a oiai oia e iuakaukau ama no ka liolo aku me na koa lio, ua lele pololei mai la kekahi poka a ku kekahi o na kaa, pakika aku Ia mailaila me na apana h?fiu e lele liiilii ana ma 0 a maanei, ku aku la o liesie iluna o kona lio a kiola ia aku la i kalii e, me ko'u manao ua ku oia i kela poka, a holo ae la na koa me ka inaopopo ole 0 kii lakou mea e hana ai. Ua holo aku au iaia a pane aku la, — "'E Besie —o ka poka i loaa ai ka el*a ia oe, ua hoohanini ia ka waimaka o ko'u mau koa uou. E haawi aku oe ina hoomaikai ana no kela ]>oka lokoino. "Maluna o ke kaliii|U. kaua, he kanaka koa oia i hilinai ia, a he aloha oiaio i ka nohoalii." Malalo mai e kau ana ka inoa 0 Ilamuku Batica, a oia ka Napoliona i i*ine ae ai,— "0 Batica, he kanaka koa oia e like me kekalii poe e ae, aka, lie kalohe, hookiekie, a he make hilaliila kona." Nana loihi iho la ka Emepera malumi 0 kekahi inoa a lipike aku la i kona mau ukali i ka inoa ana e naiwi nei oia o Uainuku Ne, a oia ka O'Meai a i ninau mai ai i kona manao, a oia ka Napoliona i pane aku ai, "O Ne, —oia ka wiwoole o na wiwoole, le brave des braves, a 0 ka mua loa lioi o na kanaka koa." I kalii wa a ka Emepera e olelo ai, ua kapa aku no oia ia Ne aia ma ka papa like nie Muraka, a oia hou kana i pane ae ai, — "O Muraka ame Ne, o laua ma Kenerala kaulana loa o ke ao nei. He kanaka koa o Muraka, hikiwawe, eleu a akamai i ka lawe ana i ka puali; aka, ke hookomo ,aku iaia iloko o ka Aha Kuhina, he naau-1 po, aohe manao. No Ne, he kanaka koa, eleu, hikiwawe, aua kapa kona mau koa iaia— 4< Ke Kenerala oka Liojn. Ulaula.' I ka wa e lolie ia ai ke kani o kana mau pukunialii ma kahi mamao, e hooho ana na koa —'E makaukau, 0 ka puali 0 ka Liona Ulaula, eia ke kokoke mai nei.' Maluna oke kaliua kaua, oia ke kanaka oi aku oka wiwoole mamna o kekahi mea eae a'u i ike «i. He kanaka oia i hanau ia mai a iloko oia oke kaua e kaulana ai. Maluna oke kahua kaua, he knnaka manao oia i ka wehewehe ana i na kulana like ole e ku ai; o ka wa a'll e haawi aku ai i na kauoha no ka hele ana imua, oia kona wa hoihoi loa me ka piha hiauoli i ka hoouka ana aku i ka enemi. "O ka mea oi loa aku iloko 0 kana mau lawelawe kaua ana, oia no kona haawi a nana pono i ke ola o na koa ame ka maluhia o ka puali. No kona kulana ]>onoi iho. —he kanaka koa, a lie Alihikaua kaulana." IvA HOPENA. M — '