Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 15, 12 April 1907 — O GAY KA MAKUA O KA LEHULEHU MA KA PANE A NA HOIKE I KE KOMITE [ARTICLE]

O GAY KA MAKUA O KA LEHULEHU MA KA PANE A NA HOIKE I KE KOMITE

Ma ka Poakahi nei i huli hoi mai ai ke Komite Aina Aupuni o ka Haie o na Lunamakaainana maluna o ka Likelike, mai ka huakai aku nei no ka Mokupuni o Lanai. Ma na hiohiona o na mea i hoomaopopoia ma o ka. manao la o na kupa o Lanai, ame ka manao no hoi o ke komite, e haawiia aku ana ka Mokupuni o Lanai no Mr. Charles Gay ka hoahanau o 'ke keiki Niihau, Francis Gay. Ua hoohalaia e ke komite he mau ia maluna o ka mokupuni no ka makaikai ana i kona ano ame ka ninaninau pono ana I na kamaaina i noho a kulaiwi iluna o ka lepo aioha o Lanai.

Aia he mau kaukani o na eka aina j maluna o keia mokupuni i kupono loa no ka mahi ana e kanalua ole ai ka hoohua ana mai i na pomaikai he nul, aka he hookahi no pilikia nui o ka wai ole. O ka wai e loaa ai i na kanaka 0 keia aina, mai ka wai ua mai e hoolakoia ana iloko o na pahu, a mai ke kahawai mai hoi o Maunaiei e loaa al ka wai no ka hoopulu ana 'i na aina mahl. Mamuii o keia nele o Lanai i ka wai, ua ukuhi maoli na komite i wai no lakou iloko o na omole ame na huewai 1 ukuhiia mai ka pahuwai mai o kahl 0 Gay, a hele pu ma ka lakou huakai makaikai i ka aina. Ua pau okoa ka hapalua o ka aina i ka heleia e lakou, a ma ka hoohallke ana i ka Mokupni o Lanai, ua like me kekahi mau wahi o Koiorado ame Montana ke ano. Ma iia wahi oawa e ikeia aku ana ka ulu mai o na kuawa, a he uliuli maikai ko lakou ulu ana. Ma ikeia mau awawa i hoaoia ai e eli 1 mau iuawai i kekahi mau manawa 1 haia a'e nei, eia na'e o ka waikai wale no ka mea loaa aku. I ke komite i huli hoi mai ai no ka home o Mr. Gay, malaila i ikeia ai ka ulu nupanupa o na mea kanu, mai na laau a na pua hoonani, ua loaa keia | ulu maikal ana mamuli o ka hookaheia [ i ka wai a ina aole ka wai, aluila o 'ka mea ulu kupono. ioa no keia aina oia no ka uala.

Ua lawe mai ke komite i na olelo ike a na kamaaina, i mea e hoike aku ai i ka lehulehu, ua pololei ka manao āna o ke komite ma o na mea a lakou I ike ai ma keia hele makaikai ana. Mamua o ka ninaninau ana o ke komite i na kamaaina, ua wehewehe aku o Kaleiopu ia lakou i ka manaonui o ke komite ma keia ninaninau ana, oia hoi no ka imi pono ana aku i na aina aupuni, ame ka Mr. Gay au hana ma-

luna o iakou. 0 ka hoike mua loa a ke komite 1 ninau ai oia o Keliihanahananui, ma kana hoike, ua noho oia maluna o Lanai no na makahiki i oi aku mamua, o ke kanaono, a maluna o ka aina i kapaia o Kamoko i hoolilo ai oia i home nona. Aole oia i kamaaina i na a ! na apau o Lanai, aka ua ike na'e oia ia Kaa, Mahana ame Maunaiei. Ma ke awawa o Maunalei, malaila na kamaaina i maa ai i ke kanu ana i ke tarfo i ka> wa kahiko, aka mahope mai ua hoopauia >ke kanu ana mamuii o ka nui lo:i ana mai o ke kao.

He ekolu ona mau kuleana maluna 0 keia mokupuni no lakou ka nui 1 hiki aku ma kahi o ka umi-kumamalua mau eka. Ma kana hoike aole o Gay 1 koi aku iaia e kuai i kona mau kule-, ana. Ua ha'i mai oia i kona mahalo i'a Gay no kona aloha i na kanaka, oia ka haawi ana mai ia lakou i ai, i ko .laliou manawa e nele ai i ka ai ole. a ua hoolimaiima mai no hoi o Mr. Gay ia lakou e hana aku nona me ka uku pu mai no ia hana ana. 0 ka iua o na hoike oia no o Namilimili, he kanalima kumamaono ona mau makahiki i noho ai maluna o keia mokupuni. Ua like no lte ano nui o kana olelo ike me ka ka hoike mamu'i iho ona no na mea e plli ana mawaena o na kanaka ame Gay. Iloko o k«."c.ihl o na mea ana i holke aku ai i ke komite oia keia: "He Makua o Mr. Gay no makou apau" wahi ana "aole no hoi o'u makemake i home hookuonoono, no ka mea, aole he dala e hiki ai ke uku, a o kekahi no hoi, aohe ulu o na mea kanu no ka wai ole, he kakaikahi loa ka manawa e haule mai ai ka ua, a pela i kupono ole ai o Lanai i ka lilo ana i mau aina hookuonoono." He mau hoike e a'e kekahi a 'ke komite i ninau ai, a he hookahi no ano o ka lakou pane, oia ke kupono ole o Lanai i ka hooliloia ana l mau home hookuonooho. Ma keia< huakai a ke komite, ua hoolakoia mai ko lakou mau makemake ame na hemahema e Mr. Gay a hiki wale i ko lakou huli hoi ana mai no Honolulu nei. A mamuli o ka ike maoli ana aku la o ke komite o ka Ahaolelo, i ke ano o ka Mokupuni o Lanai a i hooiaia mai hoi e na olelo ike a na kamaaina oia wahi. ua hiki ioa ke ikeia aku na hiol>.'ona maopopo loa 1 ke kupono ole o na aina aupunl o Lana: no ka hookuonoono ana.