Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 15, 12 April 1907 — EMEPERA NAPOLIONA ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni. [ARTICLE]

EMEPERA NAPOLIONA

ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni.

MAHELE 11. () K V EIIUEHU O KA HOOKAHULI AUPUNI. !\ 111111 •ak 11 1«L o 2sapoliona iloko oKa nimi Ahaoleiu ona SeIn , ka waiho anu iho i kona mau ukali nia ka ipuku o ua rumi , , |, iMilolei aku la oia a pii mu ka awai. Me ka hamau 0 na , , , ina haneri nie kanalima, ame ka lohe ole ia o kekahi nat•. aku la oia i kana ha'iolelo elua imua 0 na Senatoa . , iho o ka waiho ana.aku o na Luna Nui o ka Nohoalii i ko lhl , i 111 <111 ho«»kohu 7 penei: i; 11.i Keonimana," w r alii a Napoliona me ka leo nui moakaka, , , uiau inaka hoi e au ana i na kihi eha 0 ua rumi nui la. 0 i >;l |ii a oukou e ku nei i keia hora, aia oukou iwaenakonu o , , , 1(l , nii oka luaahi pele. E noonoo iho oūkou ike kaliua oka .j, ,ji„ilika r ku nei i keia hora, aia oia maluna o ka papahele liope , halihia i keia la. 11 Niipoliona, oia ke kanaka nana e hookahuli ana ke aupuni i ;t kipaku aku i na Moi elima o ke Kalaunu. Aole i poina ln uii kiiiia mau lawelawe ana oka eleu ame kana mau huakai :1 t 1,. ii .ko o Italia a hiki loa aku i na kapakai o x\ikupita, na . ~ m .-a i kuni ]»aa loa aku kana maii h«ana kaulana iloko oko , 111; 111 puuwui nie ka makahehi ame ke oholiia nuiia eka la11, |.|i],i uia 11 Ilale Ahaolelo o Farani e like me ko Amei'ika : x ,j,ka llale o na Senate (Alii) ame ka Hale o Elima Haneri ~, ,iMiaiiai. (> na ho;i ō ka hale mua, he elua haneri me kanaliK ,, 1,1 u 1111 nui, he kanaha makiihiki ke kaliiko ana mare nae ika . (i ua hoii o ka liale elua, he elima haneri koJakou nui, a , k;ii!iik*>lll makahiki ke kahiko. Ua kolio ia e keia mau liale na •, m-i.1.-n;t . li»na ma kn noho moi 0 Farani, aua kapaia lakou ma u;i Luna Nui o ka Nohoalii, a oia ka Napoliona e make--11. i .■ hookahuli i ke Kumukanawai a e kipaku i ua poe Moi ;■ »*l i rn;i. 0 Kanolii, oiii ka Peresidena o ka Hale Senate, a o Lueiena kaikuaiina 0 Napoliona, oia ka lia'iolelo 0 ka Hale 0 ~ l.miainakiiaimina. Ua noho keia mau aha elua maloko 0 ka '1.-il»-alii Tulerisa, aua haawi ke Kumukanawai ika mana ika \lm s»-nate. nana ke kahea ame ka ha'i ana i ka manawa no nal j inii ai. (> ka la 0 o Novemaba, 1799, oia ka la e hui ai kal \!); Ir, 11• 1 o 110 ke koho ana i na Luna Nni oka Nohoalii, i ka hora C 11.„• ku hora 11 o ke kakahiaka. 1 ka miinawa i poha mai ai ka malamalama o ke kakaliiaka o ,;i i;i !i o Noveiiu\l)a, ua pnka ae ka la a lioolei pau mai la i ka , ini oiino o kei.i la. kamahao, me ka wehe pu aiia mai 0 na lani i ,a uiiuli poniponi 0 kona mau kahiko aouli me ke kau ole ia e ke,;i!m w ;illl ;io hookiihi, oiii kii wa e lohe ia nei kekahi hoomakau>lll koa 1111 i iloko o Parisa. E kani kapalili ana ka leo oka paliu 111 ii■ k I o-h' O na koii wawae; e poliapoha ana. ke kapuai o na koa wiualio 1111' ka lakou niau mea kaua e nakeke hele ana ma ko lakou n;ui aoao; e lialulu aiia hoi ka honua i ka holo a na kaa kaua ine lakou iuau pukuniahi e alakoia ana e na lio huki he mau hanei'L l a akoakoa aku na pualikoa apau i ke kahua nui o Buleyada, 1 i.'aila kalii i kali nui inai ai i ke alakai kaulana o Italia me Aiku* (.1. 110 na kauohii e liaawi ia aku ana i«i lak<rti no ka hana. , Mii kii honi 8 kakahiaka, ua piha ku'i ae la kahi noho o Naponiiii niii Hue Chantev\ene i na aliikoa ame ka lehnlehu holookoa kali ;iiiii me iui manao o ka pihoihoi nui, oia ka manawa i h00,,,|0 ,,,|o hou ia niiii ai kahi e kuka ai o na Hale Aliaolelo elua, no ka loihoi iiiiii i Sana ('loml 110 ka piha ame ka nune nui aku o na tauini kanaka hoohaunaele e hoopuui la i ka Hiilealii Tiirelisa. Ua • ~,1 mai la o Xs\]tol\ona mawaho 0 ka lanai. ii imua 0 na tausani e ika aku iiiiii me ko lakou mau puuwai i makaukiiu no ke kokua ,1 aku iaiii, piine niai li\ oia i ka huaolelo nma loa o ka manawa i; ii;i Keoniinana—e kokua anei oukou ia'u no ka hoopakele 1 i k;i Kepulialika? 1 ' 11.. hookahi huaolelo ma ka waha o na tausani kanaka \ wa;»e ika lewa —"Ke hoohiki nei iiiakou. *e haawi aku ina ko

() kci;i nniu luinolelo a na tausani knnaka i hnopuka aku ni, iia ī.niko mai lakou i ka lokalii ma ko lakou mau puuwai anu' ka Hiiikankan hoi hoko ia na mnnao a lak'on i iini nui ai e liooko īa u. n.i ka uinluliin iiiue ke koko, oia ka wa a Napoliona i ilio aku ni , V;ui i.ialuun o kona lio me ka lioopuni in e konn mau alukon, holo aku la lnkou no ka Hale Alinolelo o nn Rennte e noho ana iii.i ka īlalealii Tulerisa. KK \( UKE AXA Ō IvA AHAOLELO ME NA LPNA NVI O IvA NOHOALJI. <» ka Nupoliona luiakai mua loa keia imua o ke akea e like ni' k«ma oliohia nuiia c ka laliui no na men e j)ili ana i ke au liooI"iii11,mll1*» liookahuli aupuni. Me ke kahiko mau o ke kanaka haaiiii i. "ia kona knpn iloko o kein la e hui pu aku ai me ka Ahaolelo. K like n»e konn mnu nnnninn wiwoole ame ka waipahe maluna • 1 •• k.iima kaua, pela no kona mau manao pihoihoi ole i kona wa i kun.n ,!kll ai iloko o ke keena Ahaolelo.. „ Ila hooilihiaia na hoa o k.i .\ !i;i Senale no keia komo ana aku a Napoliona iloko, me he iiie.i i,t. o ke Akua o na kaua pu kekahi me ia i kela wa. Aole oia i kniln'kuenii hope no ke kali a kono mai ka Ahaolelo iaia e liele ;iku. ;»ka. ma konn mnnao ponoi iho kein o ka hookahuli aupuni i k«-i:i !;i. ii;i hele pololei nku oin me ka nnnu o ka wiwoole a pii no ]<;i)ii lia'iolelo, a maluna o kela papahele eehia a ke Kanawai i ae iii> ka Peresidena wale no o ka Ahaolelo ia waihi, ku iho la o Nal'"lioiia ma kn nwai n pane mai la i kana iia'iolelo mua loa i ka Aha-"l-1" ni.■ ka leo nui monkaka i keia mau olelo: <> oukou e na 'Lii o ka Ahaolelo Kennte iloko o keia Hale, o " ik ") wale no nn kalaiaina o ka lahuikanakn. Ia oukou e loaa " na kaupale no ka hoopakele nna i kn Kepuh-alika ame kn Nolio- -■»' >. l 'a hele niai nei au me ko'u ninu Keiiemla ame nn koa no ' ' 11aawi ana aku ia oukou me nn kokun. Aole kakon e lawe mai i iia'iha'i knnnwni i hnnnin i ka wn i lialn i mau knmu lioohali- ■ i u i keia manawa, no ka men. aole loa e loaa iloko o ko kakou "•• -lo nn hnuli o ke keneturin umi-kumnmnwahi; a aole no hoi e ' i!"ko o ke kenefuna umi-kumamawnlu, na liauli o ka liookal!i iiipnni o Farani iloko o keia hora.' () ke kamaliao o ka ilihia nui, oia ka hanwina i loaa aku i na 10 - «» ka Alia Senate no keia ha'iolelo. a ua hiki ole ia lakou ke n pnle mni ia Napoliona ma ke kulana nnn i lawe ae la i keia ""•a. īio ka mea, ke kn nei kona aoao me ka makaukau uo ka hoo"'l'" koko ke hoike in kekahi man manao e alako aku ai i ka lahm '<«• kaua kipi. . „ . ka Peresidena.o ka Aliaolelo, ua hoonna aku la oia ī Elele i ;l halealii Lnxembour£, e ha'i aku i na Lnna Nui o ka Papa Moi 0 ;| N'ohoalii, ua hiki mai o Napoliona iloko o ka Ahaolelo no ke M'nku aku ia lakou, oiai—"aohe Anpuni—aohe Nohoalii—a aohe ih)ko o keia hora! v Kali iho ]a ka Hale no kekahi mau minute pokole, a hiki niai ;l flua Luna Nui oia o Seiyes me Dncos. waiho mai la laua ī ko

laua mau hookohu i ka Ahaolelo. O Barras, Gothier me Moulins ; a.ole lakou i ae e hoihoi mai i ko lakou mau hookohu, ua hoouna ia mai la ke Kakauolelo ma ke ano Elele mai ka 2s'ohoalii, e a o aku ana i ka Ahaolelo me na olelo ikaika e pale ia 2sapoliona mailoko aku o kela Hale, aka, ua lohi loa ia ka lakou kauoha mahope iho o koua lawe ana. ae i ke kulana alakai imua o ka Ahaolelo, oia ka Napoliona i pane aku ai imua 0 ua Elele la ame ka Ahae/lelo i keia mau oleio: "Auhea ka holomua o Farani i ko'u wa i haalele iho ai ia oukou me na pomaikai a au aku au i ka hohonu o ke Kaiwaenahonua, a hehi hoi i ka nonolu o na kula waoakua o Aikupita? Ua waiho aku au me oukou ika maluhia! Ua hoouka aku au Ina kaua! Ua waiho aku au me oukou ika lanakila! Ua hapala ia ko'u mau maka ike koko! Ua waiho aku au me oukou i iia iniliona kanaka o Italia! Ua imi au i na auhau makahiki no ka pomaikai oke aupuni! Ua halawai pu au me na ehaeha oka pololi! Auhea kela mau haneri tausani o na koa i komo pu me au iloko e kela mau kaua imi pomaikai? Ae, na'u oukou e ha'i aku —ua pau lakou i ka make, a ua hoo nele ia na ohana lehulehu i ka makuakane ole. Nolaila, i keiii hoia, e hoopau loa ia ai keia mau lawelawe ana a na Luna Xui o ka Nohoalii, a kapae ae ia lakou apau no ka pomaikai o na ohana le hulehu ame ka hoopau i ke kahe ana o ke koko o ka lahuikanaka. Ua kahea mai oukou ia'u on ka hoopakele, ua lioololie «ni i ke kauoha, a eia au ke hailuku ia mai nei e na tausani o na hoino ia Ke kamailio nei lakou no na alakai ana a Kaisara pie Koromowele he mau kumu hoolialike kupono ole no keia manaw.a o ka jnokua .hana o ka lahui. Ke hoike mai nei na ao opua lani i na kahoaka o ka weliwelnui, aolie o kakou aupuni i keia la ma ka haalele ana mai o na Luna Nui o ka Nohoalii. O na kiu o ka poai ku-e aupuni, ke hoowale wale nei lakou i na kanaka o ke kulanakauhale o Parisa, e ala a e hapai i ka haunaele kuloko, aka, mai keia hora me ko'u mau hoa loha o na kahua kaua i hala e hoopakele ae ia oukou. Aolie o'u mau makemake no'u i.ho, koe wale no o ka haaki aku i na kokua e hoomau ia ai ke ola o ka Repubalika, a oia ka'u e lawe nei i ka'u hoohiki paa loa imua ona Mana Lani, —e kakoo ike kuo koa oka aina—i ka ihiihi oka Nohoalii—ame ka pono kaulike oka laliuikanaka. . Ia wa'i lohe ia aku ai kekahi leo i pane mai ai mailoko mai o ke anaina, no kona haalele ana maloko o kana hoohiki imua o ke Akua. aole oia i hoopuka ina e inalama ana oia i ke Kumukanawai. a ua mana ole paha kana hooihiki ana e like me ka makemake o ke Kumukanawai a imua lioi o na mana Ahaolelo o ka lahui, oia ka Napoliona i noonoo koke iho ai no kekahi mau minute pokole ne kela mau olelo, oiai o ke Kumukanawai, ua wawahi mua oia ilok<3 o na hora mua loa o ke kakahiaka i ka wa ana i lawe ae ai ikona kulana kamailio imua o ka Hale ame ka hoopau ana i na Luna Nui oka Nohoalii, oia kana i pane hou aku ai imua o ka Hale m e keia mau olelo: "O ke Kumukanawai?" wahi a Napoliona i pane aku ai me kona leo oka wiwoole i keia hookahuli £ūipuni. Aohe o oukou Ku mukanawai i keia liora!!! Ua wawaliiSlf e oukou ikalalB o Fe beruari, i ka wa a ka Mana Hooko i kaili ai i ktf mana kaokoa o ka Ahaolelo. Ua wawahi ia e oukou ika la 30.q; Aperila, ikawa a ka Aliaolelo i kaili ai ika pono kaokoa oka Mana»Qooko. Ua wawahi ia e oukou i ka la 22 o Porola, i ka wa i ia ai e ko oukou mau lima, o ka Ahaolelo ame ka Mana Hooko, i ka mana kaokoa o ke koho ana.o ka lahui i ko lakou Moi no ka'.Nohoalii ma ke kohe balota. He hoomaewaewa ke Kumukanawj»i! He hoowahawalia ia ena puuwai apau!! He makemake ole ia eka puuwai hookahi!!! Nolaila, aohe o oukou Kumukanawai i keia la. 0 ka enaena o ka haokila ame ka ikaika o ka u\yila, oia na haawina e kapalili nei ma ka puuwai o Napoliona, a oia pu ke halii ana ke anoano ilihia maluna o na hoa apau o ka Aha Senate i keia mau olelo, a ua ku mai la lakou apau me lie kanaka liookahl la, a haawi mai la i na hilinai ame na kokua i kana mau lawelawe ana o ka hookahuli aupuni. 1 keia wa i lohe ia mai ai, ke hookikina ia la ka Peresuleiia Lu eiena o ka Hale o Elima Haneri e na Lunakanawai lakohine, e kakauinoa aku i kela olelo .hooholo e kapa aku ia Napoliona —he kipi ame ka ha'iha'i kanawai. Oka amana likanaka no ke ola ame ka make, ua kokoke loa o Napoliona e lialawai pu me kona hopena iloko o kela mau minute, oia kana i puana ae ai: "E haawi no au i elua miliona (lala i ke kanaka e lawe koke 1 mai ana ia Ne ka wiwoole ma ko'u aoao. | Huli ae la oia imua ona Senatoa a pane hou aku la ia lakou:

"Ina he kanaka lia'iolelo keknhi i uku ia e ka poe o ka aoao ku-e a kamailio oia 110 ko'u uhnki Kauawai i keia liora, e uoi ana au i ua kokua aine na hoo])akele ana i ko'u niau hoalolia e kuku mai la ina ka ipuka o keia liale. E hoomanao, ke hele nei au ma ke alanui like me ka makemake ame ka lokahi o ka lahui, anie ka ukali pu ana mai o ke Akua o ka Laki a me ke Akua o na Kaua.' ' Ua haalele ilio la o Napoliona i ka Aha Senate a komo aku la ma ka i-umi o na Lunamakaainana o Elima llaneri, pii liookahi aku la oia ma ke alanui e hiki aku ai iluna o ka awai lui'iolelo. a oia hoi ka wa i poha ae ai na huaolelo weliweli loa e haehae ia ai o Xaj»oliona ena Lunamakaainana me keia niau olelo: "Healia ke ano o keia mau hana hookiekie? K ]»e]>ehi aku i kela kanaka kipi ha iha i kanawai? E kipaku akn iaia.' E kipaku aku iaia!!" Huli ae la o Napoliona ma kahi o na leo o na Lunamakaainana e pa-e mai nei, no lakou lioi na helelielena i piha me ke koko o ka inaina e kuku ana iluna o ko lakou man noho me ka makaukau e pepehi inai iaia, ua pane aku la oia ia lakou me ka mal»-'amt» Ka pihoihoi ole. e like no me kona ano mau o ka lawelawe ana i ka puali ma ke kahua kaua: "O ke aheahe o na welelau inakani. ua maalo emoole aku ia iloko o ke ana luahuna o Aeulosa, kahi e hoona ia ai o na manao weliweli o kona inaina i ko ia e ka nawaliwali o ka niakani pualiiohio" Aolie i pa.u pono loa aku keia mau olelo u Napoliona i ke kamailio, ua olohani like ae la na Lunamakaainana lie Eliuia Haneri me na olelo e pej)ehi aku ia Napoiiona, a oia ko lakou wa i lele uiakawalu mai ai mailuna mai o ko lakou mau noho, a hoopuni ae j iaia me ka makaukau e haehae ae i kona kino iloko o na apana lie mau tausani. Oka leo oka Fei-esidena e kaliea niau nei e lio«»malu ka Hale, aole e hiki ke iolieia kona leo hookahi iloko o na leo he elima haneri lunamakaainana i piha me na olelo weliweli loa o ka inaina. E ku hookahi ana o Napoliona iwaenakonu o ke alahele me kona inan linia i pe'a ae mnnma o kona umauma ame ka papale ole hoi ma kona poo, oia ka wa a na koa e ku kokoke ana ma ka ipuka o ka ī'umi Ahaolelo. ua komo koke mai la lakou iloko nialalo o ke alakai ana a Muraka, me ka lakou mau paihikaua e koo pololei ana imua, ua holo aku la lakou iwaena o ke aluka o na Lunamakaainana no ka hoopakele jina i ko lakou AlAiikaua, a oia ka wa i hou malu ia mai ai o Napoliona e kekahi lunamakaainana puuwai eleele \> ka aoao lakohine me kekalii pahikaua pokole (dagger), a oia ka wa a kekahi koa i pale iho ai i kela hou pahi a ku lihilihi iho la kona kuka a puka pu. ku aku la nae kekahi koa mahoi>e o Napoliona a eha loa. I ka'wa a na koa i hookuemi hope aku ai i na lunamakaainana, ua puka aku la o Napoliona iwaho o ka rumi Ahaolelo me ka ukali ia e na koa, ame Lueiena Bonepati ka Peresidena o ka Ahaolelo, kau aku Ia maluna o na lio, a holo pololei aku la imua o na koa e ku laina mai ana mawaho o ke alanui. oia ka Lueiena i pane akii ai i ka olelo kukala mua loa: Aole i pau.