Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 17, 26 April 1907 — EMEPERA NAPOLIONA ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni. [ARTICLE]

EMEPERA NAPOLIONA

ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni.

KA NOHOALII EMEPERA

Na Hewa i Huikalaia,

' E ka Makua Hemolele: O na lawelawe o ka hauoli i hooko ia t k, ,'u laliui ma ka hoala hou ana i ka pono Kristiano oia ka mea ndna j k,,no mai ia'u e noi aku i kou Hemolele, e haawi mai i haawina o ka lvnhoi i keia lanuikanaka nui. ma o kou hiki kino ana mai i ka la e poni ia ai ka Emepera mua ioa o Farani. E hooia ia mai no ia maiuna ilio ou anie ko'u lahui na hoomaikai ana o ke Akua, nona na Kanawai c rula nei i ka hopena o na aupuni Emepera ame ka ohana. Ke ~u!l nei Makou, na ke Akua oe e kiai a malama e ka Makua Hemolele na niakahiki lehulehu e noho alakai ai oe ma ke poo o ko kakou halepule. "O kau keiki iloko o ka hana, "NAPOLIONA." I ka wa i loaa aku ai keia leta a Napoliona i ka Pope Pio VII., ua 1,.-,ouna koke mai la oia i kona ae ma o kona hiki kino ana mai e poni iaia i Emcpcra. O kekahi keia o na moolelo kaulana loa o ke ao nei , !,iki i keia la, o ka haalele ana o ka Pope i kona halealii ka Vaticana , k-.ma, a hele aku e poni i kekahi kanaka ma ka nohoalii o ia au- ' in i Ma ka hemolele o ka Pope, e hoomanao ia ma keia, ua oi aku ;, , na kapu ame ka ilihia mamua o na Moi apau o ke ao nei ke hui ia ]-,k"U i liookahi, a ma ke ālahele a Napoliona i lawe ai i kona mau i'.ualikoa ina na kuahiwi o ka Mauna Alapa, ma ia alahele ka Pope 1 h, v uku ai iloko o na la loihi, a oia ka Napoliona i pane ae ai iloko o k- ;i ! .Mia Kuhina i keia mau olelo o ka haahēo: i . na keonimana—eia oukou iloko o keia hora ma ka halealii Tuma ke kulanakauhale o Parisa. Ina paha aia oukou i ke kulanāk .uhalo nui o Ladana—iloko o ka Aha Kuhina o Beriantia Nui—a ..'..ukMU na Kuhina o ke Alii ka Moi o Enelani—ua ha'iia aku nae ia , -k u. eia ae ka Pope Hemolele Pio VII o Roma ma ke alahele o Mauna Alapa no ka poni ana ia Napoliona i Emepera no Farani,— ōwai ka oukou e haawi ai i ka hanohano o ka lanakila: O Enelani aiua i ole o Farani paha?'' . ( ) keia ninau, he mea hiki ole ia ke pane ia aku o ka haina, koe v t ]c ilio no, o ka ha'i aku i ka mea oiaio, o Napoliona wale no ke kanaka hookahi a ka Pope o Roma i poni ai i Emepera no Faram. lloko o 11 a pule mua o ka mahina o Novemaba, 1804, ua haalele , kv. la ka Pope i ka Viticana. a kamoe mai la kana huakai maluna o i., ;,lalu'U' kuahiwi o Mauna Alapa, kahi a Napoliona i lawe haaheo ai i kona mau pualikoa maluna o ua kuahiwi la. O ka hau anu o ke kuahiwi e uhi paa ana i kona piko a i kahiko pu ia hoi e ka pouli o ka , ,])u ua puka maalahi mai la ua Pope Hemolele la no na palena waho ~ 1 arani. a ma na kauhale a pau ana i kipa aku ai, ua pahola ia mai na h, k ihiwahiwa ame na apo aloha ana a ka lahui Farani 1 ka Makua , , na Ekalcsia o ka pono. Ma ka halelewa o Felora, 1 ka halealn 'luk-n-a. malaila ka Pope i hooluolu ai iloko o ia mau la pokole. t) ke kakahiaka o ka la 2 0 Dekemaba, he la hu'ihu'i o na mahina anu ». ka llooilo, ua akoakoa ae la na mea apail iloko o ka halepule \oirr 1 )ame. kahi i hoomakaukauia no ka poni ana aku ia Napolior,;i ka punahele a ka fthui. Uā kukulu ia lie elua mau Nolio Kalau11U1 ma ka aoao hema o ka halepule he 24 alapii ke kiekip, a ua hoonani ia oloko me na veleveta kumukuai kiekie loa. Ua haalele aku o \a[ji »liona me losepine i ka halealii iloko o kekahi kaa alii amani, a īn >lo pololei aku la no ka halepule Notre Dame, me ka ukalua e ehma haneri poe e puhi aria i ka lakou mau mea kani. ' Ua komo aku la na Moi a lawe ae la i ko laua wahi ma ka Noho Kalaunu, a mahope o ka pule ana, ua pii aku la ka Pope Hemolele a mamua o Napoliona, tooma-u iho la i ko laua poo me ka aila, a waiho aku la i ka pahikaua o ke Aupuni ame ke Sepeta o ka hanohano Moi, , ,ia ka Napoliona i lalau mai ai a hoolaa ia ma kona hma. Ma ka aoāo .. ka Pope, e waiho ana na Kalaunu elua, ua lalau īho la ka Pope He-m.h-k' a pii aku la mamua o ke kuahu, a mahope o ka hoolaa ana ;.,.ua o ke Akua. waiho iho la ka Pope i na Kalaunu elua ma ke kuaoia ka wa a Napoliona i pii aku ai i ke kuahu me ka īhhia nui, ho,,u iho la i ke Kalaunu me kona lawe ana i kana hooluki me kona 1« . nui moakaka i keia mau olelo: "Ke lawe nei au i ka hanohano o ke Kalaunu no ka \ohoalii. malaio o ka lokomaikai o ke Akua Mana Loa. ame ka lokahi o ka lahuikanaka Faram. !;, manawa oia i ka« iho ai i ke kalaunu alii maluna o kon a poo ia niau sekona o ka ilihia nui. Ua pu aku la o losepinc a ku : , manuia iho o ke kualm, a oia ka Napoliona i hapa, mai a. . kona i. i' iunu a hookau maluna o kona poo me olelo aku. "Ke hookau aku nei au maluna ou i ka hanohano o ka Emeperesa o Farani. o oe wale no ka'u wahine mare oiaio imua o ke Akua Mana Loa ame ke Kanawai o ka aina." I Ula minule i haawi ia ae ai na leo huro hauoli he mau taus * n '- '■< -kaiii ia ae la hoi na pukuniahi ma na wahi apum o Pansa e ho- , , ana i ka lalmi-"o Napoliona ka makaainana mua loa . hoolaa ,;, „■., i„, Nohoalii Emepera o Farani, a nana e nila kela aupuni ikaika 1 n aii.i o kanakolu miliona kanaka. . i ' KEKAHI MAU HEWA I HUIKALAIA. ( ~ ka makaikai ana i na keena nui o ke aupuni, na halema'i ame hoopaahao, oia ka Napoliona i hoohala a. no kekah. mau y 1 > na kanaka i hoopaeia mai Enelani mai; no ke kokua ana . ka Unhona o Farani e l.oala i kekahi haunaele kuloko \'a|.,,!iona mai ka Nohoalii ae, oia kana i liookuu lanakila aku a. : , !.,k„u me ka huikala ana i ko lakou mau hewa. Iloko o ka, haleha,». ua kuu akea ia na pio i ahewaia e ke Kanawa, he V:■, !ak,,u heluna. O na noi ma na palapala hoopn ame ka "<* i i,;i a na ohana imua o kona alo ponoi, oia ka kekahi poe i ,v, ;i, ,ko o kona halealii, a o keia malalo iho kekahi o kana mau .kekahi kanaka ma ka inoa o M. Dufe,.i - «. ku-e ana ia Farani, a ua al.ewa ia oia ma ka . ua hiki aku la kekahi palapala hoopu '™" a ® mai aj . 1» ka huikala ana i ua kanaka kipi la, oia ka Napo 1 p , "Aole he mau rumi kaawale i koe o ke.a halealn e loaa a. ka hu. kal.i ia o kela kanaka kipi? O ke kanaka e hana.no ana . kona a.na e like me M. Dufe. ua like ia me ke keik, aiwam e pepeh. ana 1 koiia makuahine ponoi." Ku nana iho 1a oia no kekahi mau m.nule me ka noonoo , ka a e hana ai. a oia kana i haawi aku ai i ke kauoha . kana kakauolelo R, f keia mau huaolelo: . "Aole o'u makemake e lawelawe i ka'u mau hana he hapa a _he ':ini. E kau leta aku oe i ka Lunapaahao Sens me ke,a maui olelo. ' a makemake ke Kanikela Mua o ka Nohoahi. e hookuu (anakil aku ia M. Dufe.'" , , , „„„ 0 keia kanaka. ua hookuu ia oia e ka manao oluolu ame ka puu-

wai lokomaikai o Napoliona. He mau la pokole no mahope mai, ua pepehi iho la kekahi kanaka ohana kiekie o Parisa i kana wahine opiopio, nona na makahiki he umi-kumamalima a make loa no ka lili. Ua hopu ia ua kanaka la a hoahewaia me ka hewa pepehikanaka, oia ka na hoaloha i kakauinoa ai maluna o kekahi palapala hoopii a hoouna aku la i ka halealii Tulerisa, oia ka Napoliona i pane mai ai: "Heaha na kumu kupono a'u e huikala aku ai i keia kanaka? Ua loaa iaia ka ulia o ka laki ma ke kalohe ana e apuka aku i ka manao aloha o kela kaikamahine? Aole anei i holopono loa kana hana ana, a hapai koke ae la oia i kona mau manao oka lili? Oka lili, aole ia oka ukali oke aloha! Oke alanui ia oke 1110 ame ke alahele oka lapuwale. Ua hana oia ike karaima eleele loa oka pepehikanaka, a nolaila, aohe ona mau kuleana koi no ka huikala aku iaia. E pono e loaa iaia ka ikaika ame ka mana o ke kanawai, i loaa ai he kumua'o e hoopakeleia ai na wahine mare kane, aole e pepehi wale ia mamuli ona manao lili oke kanaka. He hana hilahila." O keia kanaka, ua hooko aku ke kanawai e like me ka hewa ana 1 hana ai, a ua li ia oia maluna o ka amana. / KA WAHINE O KA REGIMANA. < Aia iloko o ka huakai a na pualikoa Farani i hele ai iloko o Italia ua ukali pu aku ka wahine a kekahi koa me ka laua wahi keikikane uuku ma na alahele kuahiwi ame ka makaikai ana i ka weliweli o na kahua kaua ana koa i hoouka ai me ka paumaele oke koko. Aia ma kahi nui o na koa e waiho make ana i ka honua, aia ilaila ua wahine Ia me kana keiki uuku ma kona kua kahi i haawi ai i na kokua, a ua lilo kana mau hana lokomaikai i mea ohohia nui loa ia e na koa o ka puali. Ua hoomaha iho ka puali holookoa he kanalima tausani ma kekahi wahi kauhale uuku no kekahi mau la, a e like me ko Napoliona ano mau, o ka hele hakilo ana i kona mau koa iloko o ko lakou mau halelole, ua hele holoholo aku la oia me kona mau ukali -no na mile he iwakalua me kona aahu Kenerala ole. Aia kekahi o na koa kuikawa i noho ma na apana kuaaina loa o Farani, a i ike ole hoi ia Napoliona ma kona mau helehelena koe ka lohe wale no, ua hele pu oia me kana wahine ame ka laua keiki uuku he elima wale no makahiki i keia kau iloko o Italia. He huhu loa keia kanaka i kana wahine i ke kamailio me na kane, a ua pepehi pinepine aku oia iaia i na wa apau e haki ai o kana rula. Oiai o Napoliona ame kona rp.au ukali e maalo ae ana mawaho o kekahi halelole o na koa ma ke kahua hoomaha, ua ike aku la oia i kekahi wahine e iho mai ana me kana keiki uuku e paa ana ma ka lima, me ka leo uwe o ka ehaeha, ame ke koko e puka ana mai kona ihu ame ka waha, ua hoehaeha loa ia ka Emepera i kona wa i ike aku ai i kela haawina o ka menemene i loaa i kela wahine, nolaila, ua kaohi koke mai la oia i kona lio a pane aku la i ua wahine opio la i keia mau olelo: . . "Heaha kē kumu o kou uwe ana e ka wahine opio. Aole i pane mai ua wahine la i keia ninau, oiai e haalo ulo u loa ana no oia i ka uwe, aka, o kahi keiki uuku kai pane mai i .keia mau olelo: i "E uwe ana kuu makuahine no ka pepehiia ana mai nei e kuu makuākanē "Auhea kou makuakane?" wahi a Napoliona i kahi keiki uuku. "Ua hele aku nei oia e ku i kana uwaki o ke koa kiai, aia mauka 0 kela wahi." Huli ae la o Napoliona a ninau hou aku la i ka wahine: "Owai ka inoa o kau kane e ka wahine opio?" Aole i pane mai ua wahine la no keia ninau, no kona manao, he Kapena o Napoliona no kekahi pualikoa, a malia o ha'i aku oia i kona Kenerala no keia hana a kana kane iaia, alaila, e hoopa'iia no oia ma kekahi ano hoopa'i ona kanawai koa. No ke aloha no o keia wahine 1 kana kane, aole oia i ha'i aku i kona inoa e like me ka Napohona ninau iaia. No ka pane ole mai oua waKine la, ua kamaiho hou aku la no ka Emepera i keia mau olelo: "Ua pepehi hoomainoino loa kau kane ia oe, a ua minamina nae oe ika ha'i mai ika inoa o kau kane o loaa kekahi hoopa'i iaia. Malia nae paha, he wahi hewa iki no ma kou aoao, a oia ke kumu o kou pepehi ia ana." . . . "Aole pela e ke Kapena," wahi a ua wahine la i pane mai ai īa Napoliona, me kona holoi pu ana ae i ke koko e hapala ana ma kona mau maka. "He tausani na haawina oka maikai ame ke aloha 1 loaa iaia, a he hookahi no ona wahi hewa nui, o ka hh, a hiki ole ke lioomalielie aku i kona wa huhu. O ke aloha kane i loaa īa'u he Nnea hiki ole ia ke hookaawale aku, no ka mea, o ka'u kane mare ia, ame ka makuakane o ka maua wahi keiki uuku e ku nei. Huli iho la ua wahine la a honi i kana keiki uuku, a oia ka wa 1 lioehaeha loa ia ai ka naau o Napoliona a kokoke e helelei kona mau waimaka no ka puuwai aloha oiaio o kela walune 1 kana kane. Hoomalia iki iho la oia no ka haawi ana aku i manawa no ka wahine e holoi ai i kona mau eha ame ka waimaka, pane hou aku la ka Emepera 1 keia mau olelo: . , No ke aloha like mawaena ou ame kau kane, aole au 1 manao, ne mea pono no kau kane ka pepehi ana ia oe a oi loa aku manuia o ka mea kupono. E hai mai i ka inoa o kau kane, ana u ,a eha 1 aku 1 ka Emepera Napoliona no ia hana hilah.la ame ka holie wale a kau kane ia oe." . . . "Ina pela," wahi aua wahine la i pane mai ai. Aole au eha . aku ana ia oe, mahope hoopa'iia kuu kane ina e lohe ana ka limePera, 'E ka wahine kupaianaha," wahi hou a Napoliona me kona n,anao ua ike ia mai la oia eka wahine. "Aole au i manao e hoopa , ma, ka Emepera iaia, aka, e a'o mai ana oia no ka hoomama ana ma. , kou manao o ka ehaeha, a e loaa no ka noho oluolu ana mawaena o olua ma leeia mua aku." , Huli ae la o Napoliona a kauoha aku la 1 .kekah, o kona n.au ukali, e pii i ka halelole a olelo aku i ke Kenerala o kela ame ke.a puah e hele mai imua ona. Ua kii ia aku la oia a hiki ma. la ,n>ua oka EmePUa ninau aku o Napoliona ina niea apau e pili ana i keia wahine, a ua ha'i mai ua Kenerala la i ka moolelo maikai o ka wahme op,o > kaahele pu ai me ka puali mai Farani mai, a ua kuh.hewa pmep.ne kh l a u U ia!a,°a la maHauel!" i pane akU He mahope iho ua hiki mai la kekanea u a wahine nei, he keiki opiopio loa he iwakalua ao. .k. na mak,ah.U, a akahi ,10 oia a komo iloko oka puali kaua. Me kona "« 'ane m ole o Napoliona keia wahi kanaka poupou e ku ne. .mua ona, ua pane mua aku la ka Emepera iaia me keia nw. olelo: ; ..-ahine "Heaha na kuniu e kuu keiki, o kou pepeh, ana , kau wah.ne He wahine opiopio loa oia ame kona mau helehelena u ~ a ua O. a kona kupono o ka lilo ana i wahine mare nau, mamua o kou hlo ana i kane mare na keia wahine. O kau mau lawelawe ana pela, he hoohaahaa maoli ana ia nou i ka inoa ame ka hanohano o na puahkoa Farani ka hakaka ana me na wahine." "Ina he olelo hiki ke manaoio ia ka na wahine, alaila, aole lakou e hiki ke hoahewa ia," wahi aua keiki opio la i pane mai ai. ua papa pinepine au iaia, aole loa e kamailio iki me kekahi an a e ae, aka, o kela kauoha a'u, e kamailio ana no oia me kekahi o keia poe koa, a oia ke kumu o ko'u pepehi ana īaia." Kau pololei aku la ko Napoliona mau maka i ua keiki opio la, m£ kona mau helehelena o ka mino aka no ka lili ke kumu o kona pepehi ana i kana wahine, oia kana i pane hou aku ai i ke koa opio. Aole i pau.