Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 20, 17 May 1907 — Hele Malihini ana i Iapana [ARTICLE]

Hele Malihini ana i Iapana

l ( Kakauia e David L. A-i.) |

I kc kilo aku a ke kamahele he ola ana ko lakou iloko o ka hoo;:;.;ka launa ole i lihi launa ole aku i ko kakou poe lawai'a, no ka mea v kvii ma<.'li no kela o ke anu nui wale ua ano like loa 110 me ka hau, nae. aia lakou iloko o ia anu mawaho ae o ka hooikaika kino maoli. la :]iakou i na ohua o ka moku aole i nele ka haawi ana i na hoomaikai jin k< ia hooikaika a wahi a kekahi o na haole i ano kamaaina i ke ola ;in:i .. na Kepani o keia ainā, he poe lakou i hiki ke hana i na ano hana kar.niaha apau maloko o ka oihana lawai'a ame ka oihana mahi. "Pehea ka loihi i koe alaila ku kakou i Yokohama," wahi a'll i aku ai i ke kuene nui o ka Mongolia ia makou ohua e ai ana i . . niakou ainaawakea oia la. •Ma kahi o ka hapalua hora," wahi a ke kuene, he haole o ke ku- : a: -,a knnaka u'i, "aka, aole kakou e pae koke i ka aina a hala paha ka i]r r,t eha auwina la, oiai hp wahi hana lohi maoli no ka nana ana a na k;:uka Kepani." Mamua pono o makou he mau mokupuni liilii ma kahi o ekolu a i ka ui ana aku o ke kamahele ua ha'iia mai he mau papu ia o ka oihana kaua »K>ana o lapana no ke pale ana i na enemi komohewa iloko o ka aina: a i ka nana aku, Jie ku no i ke kanakamakua o ka .hanaia ana. Aia ho mau pae pohaku kiekie apuni ka mokupuni a ma ka aoao maho- ;.!• i7iai oia hoi ka aqao e huli ana i ka aina e hamama ana he nuku • ahi e koino aku ai na moku liilii iloko o ka laguna (he poho iloko ka papu.) Malmpe iho o ka nana ana o na kauka Kepani i na ohua apau ,a . .lnna o ka moku pau me na aliimoku ame na sela ma ko makou :h Vu ana aku i ke awa o Yokohama ua kau aku la makou maluna 0 i a waapa mokuahi liilii, oiai, aohe he uwapo e pili aku'ai e like me ko Jl..n'»lnlu nei. alaila, HEHI AKU LA KE KAMAHELE I KA LE- ]'< » n lAPANA NO KA MANAWA MUA LOA ma kapili ana aku . k<» makou wahi waa 1 ka uwapo. Me Kepani wale no i ka nana aku o na ano aahu no hoi apau. A : .ai ua lohelohe iki ke kamahele i na loina o ko lapana nohona ma kekahi mau mea, ua hooko aku la wau e like me ia. Kau i ka uwapo, uuo kuu wahi kanaka lawe opeope i hoolimalimaia e a'u no hookahi <fneta dala Amerika ua like me elua keneta Kepani, kaha aku la ka naua huakai no ka Hale Duteawa no ka nanaia mai o ko u wahi paiki . »lc e like me ia me ko na ohua e ae apau. Oiai, aole i mahele wahi olelo Kepani iki ke kamahēle ua kau e uai 110 ka lia i ka hiki ole ke hoomaopopoia mai ko'u mau manao a uakemake paha aka rtae> he mea e ka hoomamaia ana mamuli o ka m.-amaalea iki o na Kcp&tti luna Duteawa i ka olelo haole a kalaia ae ;a ia kaumaha. Me kana apono ana ua kaha hou aku la ka'u hele malihini ana no kahi e ku iho ai iloko hoi o kekahi o na hokele olaila i onaia e kekahi makaainana Pelekane. Ma keia wahi iho la i pau ai ka'u ike ana i na 'K.aloha o ka launa ana iluna o ka Mongolia, e hele a e noho malihini ana iloko o keia kulanakauhale nui o Yc>kohama. He hookahi nae ' ilolia malihini ole a i pili aloha oia no ka Haku lesu Kristo ka Mea ka auamo i haawi mai na'u e lawe. ' \ KE KULANAKAUHALE O YOKOHAMA. < ' na la ewalu a u i noho ai i Yokohama he manawa ia i hoohalaia •1.. ka makaikai ana. He mea oiaio he kulanakauhale nui o Yokohama a ■•.«■ nani okoa no hoi kona, aka, i ka manao hoi o ke kamahele aole no ; 1 ...a aku ka nani o ke kulanakauhale o Honolulu. <> kekahi hapa o kona mau alanui he ololi loa iloko ponoi o ke ! ulanakauhale i ano like loa ke akea me Desha Lane o Kapalama ae i : anie na alanui o ia ano like, oiai, nae na hale nunui o elua hale a < kolu hale ke kiekie e kuku ana niaha'i me he mau hale noho la ka paa . na puka. O ka mea wale no i hoike mai i ke kamahele he mau haleaiai ia a he mau hale oihana mamuli ia o na olelo ame na inoa e ka- • au ana mawaho ma na papa. olelo haole, Kepani a pela aku. He maiau ka malamaia ana o na alanui a i na la ua a'u e noho ;.na aole he pipiwai ana aka, ma na la malie i hoopuehuia ae ai ka lepo ka makani ke kumu e hele ai na kaa pipiwai alanui o ke ano hapa'u- • a'u loa e hukiia ai e ke kanaka, i pa-haneriia ae ka maikai o ko kakou :r.au kaa pipiwai alanui e hukiia nei aole e ke kanaka, aka, e ka lio. l'a kau kaauwila no kahi kamahele ma kahi ukukaa o elua keneta la Amenka o ke ala hookahi ma Yokohama a elua keneta nie ka '.;i;«a ma Tokio. a ua kau kaaahi no o ka uku haahaa malalo iho o ko '.akou o Honolulu nei, aka ua paumiia aku no ka nani ame ka eleu : r ka mikioi o ka hooholo ana o ko kakou mau kaa oonei. Ma na lihi kuaaina kokoke mai o Yokohama ke holo kekahi ma kaaahi aoie e nele kona ike ana i na mahinaai o na meakanu ai a akauu e ae o na ano like ole a o na kipapali keia o ke ano ahua ua wina ae n'a wahi like ole a lilo i honua palahalaha a i nele ole hoi i ka : "ii i na meakanu meaai. Aohe wahi hoomaunauna waleia o ka ; i:ua koe wale no na wahi hiki ole no ke kanu ana eia nae, aole no 1 :n I-.- ka hoowaiwaiia o ia mau wahi me kekahi mau meaulu i ikeia he kup. 'iio nolaila, e iaa na laau loloa, ke paina ame na laau Kepani e ae i :na keia wahi aole e hiki o Hawaii ke oi aku mamua o lapana koe ;.aha na mahiko ame na mahi nunui e ae o kakou nei. • ) ka liana ana o ke silika, o ka hana ana o ka lole Kepani, ka hana a:ia i ke aniani, uinihapa, kapili moku, ka eli pohaku makamae, ka eh i;.;iaiiu, keleawe ame na ano lepo hao e ae ua lawa a ua makaukau o lapana i ka hana nona iho. Aia he mau halehana nunui e ku ana a na r..t Kepani ponoi no e hana ia mau mea. Ma ke anu aohe lua e like ai ke hookukuia ae me Ha\yaii nei Q ' ke ma ka ike i loaa ia'u a o ka makamua loa no hoi ia o ka ike ana o kamaliele i ka helelei makawalu ana mai o ka hau hehee mai ka lewa i a he kuakea hoi kau o ka lewa i ka iho makawalu iho a he ku :; aoli 110 i ka nani ke nana aku. I Tokio keia ike ana o'u. Iloko o ka nui o ka nui o ka manawa a'u i noho ai i lapana, he ' iu a eha wale no paha la oluolu kupono a v o ke anu kupono ia'u a .. 'napanui ae, he mau la anu wale no, oiai nae i na kamaaina ame j, .r makaikai i maa aole i oi aku ko lakou nanauki no ia mea. No'u i!e anu wale no na wahi apau. He anu ka moe, he anu ka hele, r.u ka uluna, ke kapa, ka uhi-pakaukau, ka noho, ka papale, ka ..l«»ko o ka hale holookoa a he anu wale no ka aahu manoanoa 'i:u ana. . A hookahi wale no puuhonua i na mea apau mai ke kanaka kiekie - kanaka haahaa oia no ka olani mau ana iaia iho ma ke kapuahi ■uumehana e a mau ana iloko o na'mmi moe e like me ka makea i ole iloko o na rumi hookipa. A na keia anuu launa ole mai n. -i i hookikina mai ia'u e kuai i koloka nui kaumaha no'u a'u e īke i ka liilii o kona waiwai i o kakou nei kahi i noho mauia e ka me^ A i na wa a'u i maalo ai ma na alanui o na kulanakauhale aole i '"c:c ko'u ike aku i ke auau mau o na kanaka i hele no hoi a punonoliu ■ ka hele a manoanoa i ka lole mailuna a lalo pau pu me na lima īloko o mikinilima. Aia no ma lapana na halekuai o na ano apau, a 0 ka hapanui no ke kailfi a na lapana e hiki ole ai ke na ka makemake ina ma na M aai kau helehuli ana a i ole laau lapaau paha. O na hale oihana ne au hale pohaku a uinihapa nani lakou. Ua loaa like no keia mau ' ; ni ma Yokohama a ma Tokio kahi a'u i kipa hope aku ai. i KE I\ TOKIO KE KUJLANAKAUHALE EMEPERA O lAPANA. I ka hookokoke ana mai o ka manawa hana o ka "Hui Kristiano

o na Haumana o ke Ao Holookoa," kahi a'u e hele ana ma ke kulana Elele no Hawaii Paeaina i konoia pela au i koiia mai ai e haalele iho ia Yokohama no Tokio. He hookahi ia hora o ka hoohala ana iluna o ke kaaahi e holo ana hoi he 18 mile a hoaumoe no hoi iloko o kekahi hokele no kekaln mau la. A mahope oka hooponopono ana me na komite maiama ola o ka Hui ua hoihoiia aku la wau me kekahi mikionari o ka misiona kuokoa nona iho ma ka mahele hoomana Kristiano e like me kela o ke kihi o na Alanui Alakea ame Moi ae nei (he haole Amerika keia); Oia ame kana ewa ame ka laua mau bebe elua wale no ko loko o ka ohana holookoa iwaena o ka lahui malihini. , Ame keia ohua o ke Akua au i noho ai i na la o na hana o ka Hui Kristiano a hiki wale i ko'u haalele wale ana ia Tokio, a ma keia noho pu ana i loaa hou ai ia'u ka ike i ka malu ame ka maha o ka noho pu ana iwaena o ko ke Akua poe a'u no hoi e manao nei o lakou kekahi o na uhane maikai loa e hoolauna pu ai oi ae mamua o na keonimana ame na lede o na paikini o ke au hou me ka nana ole ae i ka nui o ko lakōu hoonaauaoia ana\ Aka, o kahi mea hilu loa a ku no hoi i ka aka e like me ia i hoikeia ma ka meahou o na hana o ka Hui Kristiano oia ko'u kuhihewa nuii'a he Inia e na hoa Elele o'u a pau pu me kekahi mau luna o ka hui. A pau pu hoi kekahi poe Kepani i ke komo iloko o ka manao kuhihewa ma ka manao ana he Kepani wau. Alaila hoike aku la wau ia'u iho i mea e maalo ae ai ia kuhihewa, a i ka lohe ana ia Hawaii he mea e ko lakou hauoli ame ke ohaoha nui a hookahi ka hooho like ana—"O Hawaii ka aina nani hookahi o ke ao holookoa," oiai nae aole i ikemaka kekahi poe o lakou. Iwaena o na aina he iwakalua-kumamaha mawaho ae o Hawaii no lakou na elele i hiki kino aku i ka halawai o keia Hui aole hookahi 6 lakou i nele i ka lohe ana no Hawaii iloko o ekolu mahele—akahi, he aina nani iloko mau o ka mehana; elua, he aina naauao; ekolu, he aina Kristiano. Aka, aole au e hoohala loa maanei, a o ka moolelo o na hana o ka Aha a ka Elele Kamahele o ka hoounaia ana e loaa no ia ma kekahi helu i hala o ke Kuokoa; oiai, he kuawili ole a hoi palua hou ole ana ia oka hoopuka hou ole aku ma keia moolelo. O na la elima mawaho ae o na la hana elima o ka Hui Kristiano, he manawa no ia i hoohalaia ma ka makaikai ana ia Tokio, ke kulanakauhale Emepera o lapana. Ua hoopokoleia ka hele ana a ua hoomaalahiia no hoi na pekiwawae ana i kekahi mau manawa ma ke kau ana maluna o ke "Kuruma" ma ka olelo o ia aina a he "Jinirikisha" hoi ma ka inoa i maa a he "rikisha" hoi ma ka hoopokole ana, he kaapio ma kona kulana o kalli kino palanaiki loa i ano like ka nui kino me ke kaa huilapalala e hukiia ai e ke kanaka a aole h.oi i lik.e me ko kakou ka nunui ame ka hiehie ika hukiia eka lio. Eia nae, he oi loa mai ka emi o kona auhau ma ka 10 keneta e holo ai oka hora hookahi. He makepono loa keia; aka, he nui no ke akamai ame ka maalea o ke Keepani huki kaa ma ka holo hoolalau ana ma na alanui e ae mamua o ka hiki ana i kahi j 1 makemakeia. Ua maopopo loa ia'u keia ano ma kuu ano maa ana iho i kekahi mau alanui o Yokohama a aole o Tokio 110 ka mea he kulanakauhale ia i oi loa aku kona nui ame ka lehulehu loa o na kanaka aneane aku i ka elua miliona ua like hoi ia me 45 Honolulu ke houluuluia ae. # KA PAALĪI EMEPIRIELA. L T a makaikaiia e a'u owaho oka Paalii Emeperiela. Aole hookahi mea e aeia e makaikai ialoko, eia nae, ua ike aku no wau i kahi maloko iho o ka lalani pa nui i uluia e ka mauu ame na laau nunui, k'a pa nui lioi nona owalio i hoopuniia e ka auwaha wai nui ma kahi o elua haneri paha kapuai ke akea mai ke kapa aku o ke alanui aupuni a ka lihi waho o ua pla pohaku mua nei, He wahi no hoi ia i nele ōle i ka hele mau ia e na kanaka. Aia he elua mau mahele nui oloko o ka paalii i ikeia ma ka inoa Kepani "Hommaru," oia hoi, "ke Kakela Nui" ame "Nishi-no-Malu," oia hoi ke Ka'kela Komohana." Oka puka e komo aku ai ika Halealii o ka Emepera oia no ka uwapo pio-palua i kapaia Niju-bashi a oia no Hoi ka manao i hoike muaia ae nei "pi'o-palua." He loa kona kahua ma kahi o eha niile. Apuni ka Paalii o ka Emepera kokoke iaia he nui na hale aupuni ano nui o ke Aupuni o lapana, a iwaena o lakou aole e nele ka ike o ka malihini i na Hale Hookolokolo nunui o ekolu hale ke kiekie me na kaupoku kilakila, ka Hale Kaukanawai, ka Hale Pa'ipalapala o ke Aupuni ame na Hale oihana aupuni e ae he nui. KA MOI O KE AUPUNI I KEIA WA AME KONA OHANA. O ka moi e noho hoomalu nei i kona lahui oia ka akahi hancri iwakalua-kumamakahi o na emepera i noho ma ke kalaunu o ka nolio Emepera o lapana. Ua hanau ia oia ma ka la 3 o Novemaba iku m?kahiki noho oia ma ka nohoalii ma ka malama o lanuari, 1807; a poniia ma Kioto (he kulanakauhale okoa aku no keia) i Okatoba 3r, 1868; mare i ke kaikamahinealii Haruko, ke kaikamahine a ke Keikialii Ichijo Takada i Dekemaba 29, 1868. O ka Emepera Haniko, ua hanau oia iloko o ka malama o Mei la 28, 1850, a kukalaia ae oia i Emepera no lapana ma ka la ona i mareia ai i ka Emepera o lapana. Mai ko laua puhaka mai ke keiki ekolu o ka Emepera ma ka inoa Yoshi-hito. Ua hanau oia i Augate 31, 1879 a kohoia i Hooilina no ke kalaunu i Novemaba 3, 1889 mare i ke kaikamahinealii Sadako i Mei 10, 1900. He ekolu mau pua mai ko laua mau puhaka mai. NA LUAKINI KRISTIANO. Mawaho ae o ka Halealii ua makaikaiia e a'u kekahi mau hale ano nui oloko o Tokio ame Yokohama; na luakini Amerika Huiia, ka luakini Kakolika'ame ka luakini Pelekane —o lakou apau aia i Yokohama. Ma kuu kipa ana aku i ka luakini Kakolika e haipule ana kekahi poe kaikamahine Kepani ame na kamalii pu, kekahi o lakou me na kolona e alakaiia ana e kekahi wahine Kepani wilikina i aahu me ka aahu wilikina ame ka papale wilikina a he ku i ke anoano o ka pualu ana ma ka lakou olelo no e hoonani ana ika Makua Lani. Maanei hu mai ko'u hoomanao 110 na hana pono o ka aina. O ka Ekalesia Amerika Huiia oia ka luakini Kristiano mua loa i kukuluia i lapana nona hoi kekahi mau kokua i loaa aku mai ko Hawaii poe haipule aku nei. Ma ka luakini Bihopa o Tokio au i hoohala ai i ko'u Sabati mua loa. He poe haole wale no ka hapanui ahe uuku mai na lapana ame na lahui e ae ma ia la, aka, he eehia ame ke anoano oka malamaia ana o na hana hoomana ike Akua. He poe hale uinihapa wale no lakou apau o ka nui kino kupono no. Ua ike pu no hoi ke kamahele i kekahi mau hale ahahui opiopio Kristiano, a o kekahi o lakou oia no ka hale hou o elua hale ke kiekie maluna ao ke kahua o kahi o ka poe Kristiano mua loa i pepehi hoomainoinoia ma ke oki ana i ko lakou mau poo (o lakou no na Kristiano Kakolika, oiai, o lakou ka mua loa i komo i lapana). A ua ike pu no hoi au i ka pohaku ilina o kekahi hoahana Kepani ,i huli i Kristiano kahi hoi ona i kanu olaia ai a koe ke poo maluna o ka ilihonua, a he mau la hoi kona ola ana me ka mainoino nui mamua o ka make ana. O keia kekahi o na moolelo walohia loa i ha'iia mai ia'u; a o ka luku ana i keia poe ohua o ke Akua mamuli ia o ke kauoha o ke Aupuni o lapana o na la i hala, aka, i keia la, ua hamama ka puka no ka puali hoola o Kristo e komo ai i lapana me ka apo ohaohaia mai e na makaainana ano nui a ko'iko'i o lapana, e like me makou Elele i apo ohaohaia mai ai ma keia aha i noho mai nei ilaila. A ua kapaia keia wahi ka "Puu Kristiano" oiai aia keia mau >vahl iluna o kekahi ahua palahalaha nui a ilaila ka home noho o na misionari a'u i noho aku ai he mile paha a 01 mai kahi aku o ka Hui Kristiano. Aole i pau.