Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 23, 14 June 1907 — I KAHUA NO KA HALE-AUPUNI FEDERALA. [ARTICLE]

I KAHUA NO KA HALE-AUPUNI FEDERALA.

Ma ka l'uaono nei i hoea mai ui ke kelekalapa a ke Kiaaina o kakou ia i.unakanawai H. K. Coopei- e lioike mai ana i kona lawe ana ae i kana koiio no ke kahua o ka Hale-aupuni o ke Aupum Re puhalika o An.eiika Huipuia ma Hawaii nei e kukuluia ai ma ke. kulanakauliale o Honnlulu nei i kamaiiio mua ia iho nei a e like me ia e hoomaopopoia nei aole i hiki aku ke Aupuni Makua i ka hop« 4 na oka ninau. # Ma ke kelekalapa a ke Kiaaina e noi mai ana e ana m ka aina ma ka aoao makui o ke Alanui Moi, manae iho o ke Alanui Likeke a ma Ewa iiio o ke Aianui Miiiiani, a oia no ka aina e hnli Ia i ka Uniona Kuea, ke Kuea Pa alii hoi ma kahi olelo ana. Oka manao 0 keia luma ana i inaopopo ai ka nui o ia aina a ī hiki ai ke kukulu 1 ke kuinukuai, kahi i kau aku ai ke koho ana maluna olaila no ke kahua o ka Hale-aupuni Federala. Kekahi koho kela a ke Kiaaina, a i ka nana aku he kulana liale aupuni maikai io no a he kilakila maoli no ina e ku ae he hale nui holookoa ma ia wahi ina e hana mai ana o Amerika pela, akn, o ka ninau nui mawaho ae o ke kilakila, oia anei kahi kupono e kaulike ai ka maalahi no ka lehulehu holookoa e pili ana ka haleleka, no ka mea, aole e hiki ke alo ae o ka laweia aku o ka haleleka a kukuluia iloko o ua hale la. Ke manao nei makou aole olaiia kahi kaulike o ka maalahi no na mea apau. E hoomaiiao kakou e ko Honolulu nei poe, he ninau maikai keia na kakou e hoike manao ai no ka mea o kakou no kekahi e pomaikai ana nialuna o keia hale-aupuni oka Feerdala. I ka wa e ku ae ai keia hale-aupuni, oia no ka hoihoi ana ae i na oihana aupuni o ke Aupuni Federala iloko olaila, e laa ka Aha Apana Fedeiala o Amei'ika e noho lunakanawai ia nei e Hon. S. B. Dole, e laa ka oiluina ohi o na loaa kuloko, e laa ka oihana ilamuku ma o Ilamuku Federala Hendry la, e laa ka hale kuke-awa, e laa ka lialeleka aine na oihana Federala e ae e hoohanaia nei iloko o Hawaii . • tt A i na wa apau e loaa ai he hana na kekahi makaamana Hawaii a haole o Honolulu nei me kekahi o keia mau oiliana i hoikeia ae nei alaila e hele aku oia i kahi a Kiaaina Carter i koho ae nei ke aponoia mai e ke Aupuni Amerika. A e like me ka oiaio oia 1 mea pela no i oiaio ai ka poe apau e iho ana ilaila no ka haleleka iio ka lakou niau leka, a ina e hoihoiia ae ana ka haleleka ilaila, alaila e kaulike ole ana ka maalalii o ke kii ana o ka v leka maluna o na mea apau. Penei:: Ina eku ana ka lialeieka ma ka aoao makai oka Hale Mana Hooko ma Ewa iho o ka Hale Hookolokolo alaila e maalahi ana ka poe oke ala e moe la i r aikiki a hiki iuka ae o Kamoiliili ame Manoa, ame Makiki, no ka mea, lie laina kaauwila ko ko lakou man wahi e liiki ai ke liui me ka lāina kaauwila o ke alanui Moi, ka laina e moe pololei la no 'ia haleleka nei e manaoia nei % ,a ua maikai hoi ia no ua poe la. a e inaalahi like ana ka poe ilihune ame ka. poe waiwai o ia mau wahi. Maikai kela a ma ia mau wahi kc kaulike \ No ka poe hoi e noho nei ma na wahi apau o ke Alanui Moi e inoe la i Kalihi ame ko Kunawai poe ame ko Puunui poe e maalahi ana lakou, no ka mea, aia he laina kaauwila e moe la ma ko lakou walii e hui mai ai me ka laina kaauwila o ke Alanui Moi kahi hoi e liiki maalahi mai ai i ua haleleka hou nei. A aohe no he hoohalahala malaila, E hoomanao nae ka lehulehu o Honolulu nei aole e nele ko lakou hoololi kaa ana no ke kaa o ke Alanui Moi e like me ka lele ana mai o ko ka laina kaauwila o ke Alanui Liliha i ko ke Alanui Moi a, pela no lioi ko Pun'ahou ame ko Alanui Hokele ame ko Kaimuki inai ma ka laina kaauwila o ke Alanui Moi ma Pawaa, eia nae, lie mau hoololi kaa ana kela e holoi oleia ae ai ke ano maalalii o ka iho ana i ka haleleka. A ma ka houluulu ana ae i na wahi apau i hoikeia ae nei, ua loaa ka hoomaopopo ua maalahi ke kiina o ka leka a keia poe. Aka, pehea ka poe e noho nei ma ke Alanui Nuuanu, Pauoa a kaa ae ma ke Alanui Emma? Ke manao nei makou, aole i loaa ke kaulike o ka maalahi o ke kiina o ka leka i keia poe mamua o ka poe i hoikeia ae nei, no ka mea e iho mai ana lakou ma na laina kaauwila o Nuuanu ame Alakea e hui ai me ko ke Alanui Moi ma na huina o Alanui Moi Alakea no ka laina o Alanui Alakea ame ka huina o Alanui Moi— Papu no ka laina o Nuuanu, a i ka wa e lele ai keia poe ohua aole e nele ko lakou kali ana no ke kaauwila o Alanui Moi no ka holo ana a hiki i ka haleleka hou. Aka nae, healia ka waiwai e kali ai ma keia mau wahi, oiai he pokole loa kahi e kau aku ai maluna o ke kaa o ke Alanui Moi? E aho ke kali ana ina ma ka huina o Pawaa a i ole i ke Alanui Liliha no ka mea he loihi ia holo ana mai ma ke kaauwila o ke Alanui Moi a liiki i ka haleleka oi-loa ae mamua o kahi e holo mai ai mai ka huina o Alanui Alakea—Moi no ua haleleka nei a mamua ae no thoi o ka huina o Alanui Papu-Moi. He manao ko makou na keia ano noonoo e nele ole ke koi aku iloko o na noonoo o ko Panoa poe ame ko Nuuanu e aho pa pekiwawae ana no ka. haleleka mamua o ke kali ana no ke kaa o Alanui Moi ma keia mau wahi pokole mamua o ke kohu o ke kali ana ma Pawaa a ma ke Alanui Liliha. A i ka makou houluulu ana i keia mau mea apau, ua loaa iho la ka ike, aole o keia wahi hou kahi kaulike o ka maalahi i na mea apau, oiai nae īie kahua maikai io no ia no ka hale-aupuni, aka. mai manao kakou oia wale kahi kilakila e ku ai ka hale-aupuni. I ka makou noonoo ana ua oi aku no ke kaulike loa o ka pono e loaa ana i na mea apau ina e kukuluia ka ihale-aupuni Federala ma kahi o Mahuka i hauwalaauia iho nei, oia hoi kela wahi makai iho o ka Hokele lana a ma Ewa ilio o ko Lewers & Cooke ma. Holo mai ko Kalihi ame Palama ame ko Puunui me ka maalahi aku ana llaila. A pela no hoi ko Nuuanu ame ko Alakea mai. A oia haawina like no hoi ke loaa ana i ko Waikiki poe. He mea oiaio no e koe ana ka poe o na wahi i lihi launa oleia mai e na laina kaauwila.