Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 25, 21 June 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. KA HULI HOI ANA MAI MOSEKAO MAI. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

KA HULI HOI ANA MAI MOSEKAO MAI.

i Msi ka po o ka la IG, he elua a ekolu manawa o ka hoouka kaua ; „isi mai e ka enemi, a .he elua a ekolu manawa o na koa i kiola 'ai i ka lakou niea kaua i ka honua mamuli o ko lakou nawalil K ,li O na koa i auhee aku, oia ka Ne i houluulu ae ai i kahi hook.jhi u hoomau aku la i ka hele ana imua o ke alahele. n ka wanaao o ka la 17, oia ka manawa oi loa aku o ke anu hu''ihu'i. 6 laa ka ohu e uhi pu ana ia lakou, a ua hiki pono ole ke iki i;t akn o mua, a me ia huhewa lakou i hoomau ai a hiki lakou I»a kapa 0 ka muliwai Loaimina, a ma keia wahi i lohe ia mai ai k,', lakou leo e na koa kiai o ka uwapo maluna o kekahi aliua, a ĪV,ko o ia wa i ki ia mai ai lakou e na koa he elima haneri a oi hnua pono o ko lakou mau maka. Ua lohe ia aku na leo o ka enemi kahea mai ana iloko o ka pouli,—e haawi pio aku,— a oia hoi >*(. i pane aku ai i na koa Kukini: •o kekahi o na Ilamuku o Farani, aole loa oia e haawi pio i ka enemi." y I*a haawi ae o Ne i kana kauoha i kona mau koa nawaliwah v \>io mai i ke kulana o na koa kiai, aka, mamuli o ka pouii ~ ka ohu e uhi nei, a me ka maopopo ole o ko lakou wahi e pii aku nolaila, o ka wiwo ole i loaa ia Ne, aole oia e hiki ke pii pono ākn innia o ka enemi, nolaila, ua emi hope aku la oia no kahi ana i j,ii mai ai, a haawi ae la oia i kana kauoha i na koa no ka h00,„.,1,51 ,„.,1,51 a liiki i ke ao ana, a ma ka aoao o kela muliwai i piha me |iu!<u īiau hnMhu'i,, haule iho la keia kanaka koa nui wale a pu ine kona mau koa, e kaana Hke ana i ka ino ame ka inea i, -. iii mea he hoouka kaua. <> ka la 18, ua polui mai 1a ka la me kona malamalama nui, TJ ;i k«>na wela hoi i hoopumehana mai i na koa nawaliwali, ma k.i hcra o ia kakahiaka, ua pii aku la o Ne me kona puali a lawe j,iM \\r la i ke kulana kaua o na koa kiai, a no ia kumu, ua loaa ia he manawa e puka ai maluna o ka uwapo o ka muliwai akea. Nn keia mau walii hoouka kaua uuku ame ka nawaliwali mua „ na koa. ua inake aku la he hapalua o kona puali, a koe ilio la he , walu hancri wale no e hoi pu nei mai ke alahele mai o Smolensk. .Ma ka auwina la, ua liaalele iho la lakou i ka muliwai Losimina nu ko lakou alahele hema, me ko Ne manao, e kali ana o Ilani'uku Davoust me kekahi hapa o kona mau koa no ka hoopuipui ;ina niai iaia rae kona mau koa nawaliwali, aka, o keia mau la loihi ana i hoi mai ai, aole he mau lono i loaa mai iaia no ko lakou kali ana iaia ma ke alaliele, a mai keia wahi aku i manao ai o Nd, ua haalele mai lakou apau iaia iloko o ka aina malihini, a oia hoi ka Ne i olelo ae ai: ? ■E like me ka loihi o ka ikaika e pili ai ia'u, pela ka oi o ka'u |,ahikaua e kula'i aku ai i ka enemi mamua o ko'u alahele." Ma keia wahi mai o ko lakou hoi ana, ua hoike mai ka heleh. ], na o na koa i ka maluhiluhi nui, ke anu ame ka pololi, a oia liMi ka Ne e hele ana iloko o kela ame keia e haawi ai i na lima kokna i na koa nawaliwali. E hele ana no kekahi poe a haule make wale iho uo ma ke alahele, a o kekahi o na mea menemene loa, oia kekahi wahine Farani a kekalii koa i make i kela mau kaua mua aku la, ua hoolei aku la keia wahine Farani i kana keiki iluna o na pauku hau hu'ihu'i, mamuli o ka nawaliwali loa o keia makuahine, a oiai o Ne i maalo ae ai ma ka aoao o ke keiki uuku e uwe kapalili ana, ua hoehaeha loa ia kona naau no ke kama opio e w)iihoi aua iluna o ka hau, holo aku la oia a hapai ae la i ka behe ilnna me ka hookomo ana ae iaia iloko o kona knka, huli hele ' aku la oia a loaa kona makuahine, haawi aku la oia iloko o kona mau lima, me ka ha'i ana aku iaia,—"l nui ke aho, i na pulapula e ulu hou ai o ko kakou lahuikanaka. E haawi i kou hoopakele ana i keia kamaiki o Farani, maiuua o na mea apau o keia ola ana ma keia ao." O keia makuahine, ua apo aku oia i kana keiki me ka nawaliwali nui, a me na waimaka e liiolo ana ma kona mau papalina, hnni iho la oia i kana bebe, a haule aku la ka wahine i ka honua iii,• kana bebe ma kona lima a make loa. Kaalo hou ae la o Ne ma keia wahi, a lohe hou aku la no oia i ka uwe kapalili mai o ka leo o kekahi bebe, hiki aku la oia maiaiia. a ike hou aku la no oia i ka bebe mua no ana i hapai mai ai| . iiwe ana oia ma ka aoao o kona makuahine i make maluna o ka l auku hau, kii mai la oia i kahi opio a hapai hou ae la no iaia me ka hookomo ana ae maloko o kona kuka, a huli hele aku la oia i i kahi e maha ai kahi bebe uuku, a waiho aku la ma ka lima o kekahi maii wahine Farani e ae, me kana kauoha: -E haawi i ua kokua apau no keia pulapula hou o Farani," <» keia bebe uuku, ua loaa iaia ke ola malalo o ka hoopakele ana a ke kanaka nona na lima kila o ka wiwoole! Ua wailio make aku la kona makuahine maluna o na pauku hau, a ua pakele mai kana keiki e lioomanawanui ana i na ino ame na weliweli o na kaliua kaua a ike hou i kona aina lianau. He aie nui keia uo k'-kahi mea, e laa na hana aloha a keia kanaka ma kona ano kulana i j V,-•niiiinana maikai. I'a hoomau hou aku na koa nawaliwali i ka hele mua ana ma k-« lakou alahele mau, a o na koa make, na lio e paa ana me na ili i!-ko 11 na kaa kaua i nahaha, oia no na mea maa mau e maalo ii.: imna o ko lakou maka. E hele ana i ke ao a e hoomaha ana i k,i a i kahi wa hoi e kaua ia mai ai e ka ene,mi, e kupaa ana i k- an a e liele ana i ka po. <» ka Emepei'a Napoliona, he ko-wa loihi loa kona me ka puali ii"lookoa mamua, e hele wawae ana oia maluna o ka pauku hau m. ka laau loihi e koo ana o hina aku iluna o ka hau, e lohe ia m.i kona mau lehelehe i ka hoopuka mau ae i ka inoa o Ne, "iai. he niau pule loihi i hala ae nei, aole he mau lono i loaa mai aia ].| oia ihea. Ua <haawi aku ka Emepera i ke kauoha i na Hainukn ek(Hu, oia o Davonst, Motier ame Eugene, e kali iki lakou ii" k. kahi man la, mali'a o loaa ia lakou kekahi mau lono e pili "i i ia Ne aine kona puali. I ka wa a Ne i hiki mai ma kekahi " ■ " o ka muliwai Dnieper, ua hoouna aku la oia he kanalima mau i n« ka hele ana e imi i ka puali holookoa no na kokua me na I; ik" ai. Aka, oiai na koa imi kokua e hele imi ana mamua, !, f" aku la lakou i ke kani o na pukuniahi ma kekahi aoao, a hoonia!ia,, ne ] a lakou, he mau pu hoailona kela no kekahi mea, nol'iila hookolo aku la na koa a loaa aku la na Ilamuku ekolu, a na lakon i ha'i mai i ka lohe eia lakou i keia wahi e kali ana no ke k"kiia ana aku ia Ne, ina i ike ia kona wahi e hele. Ma ka auwina 1 1 k.-kahi la ae, na hiki mai.la o Ne me kona puali nawaliwali; I iiiailoko mai o na koa he eono tausani no keia huakai mai Mose- - i" inai, he nmi-kumamalima haneri wale no o ia mau koa i koe Il,:ii na ola kino nawaliwali. «» ka huina nui o na koa Farani i haalele aku ai ia Parisa ma U !a «» 0 ua Oiiki aku ko lakou heluna ikaika i ka 450,000; " •> ka la i:i o Dekemaba, he ko-wa no ewalu mahina ke komo ana II '" «' Kusia, a me ko lakou emi hope ana mai Moaekao a hlki I"" 1 i T)a palena o Rusia, lie 100,000 wale no i koe iho. La make l"ko m j,a kana o Farai(lelana me Borodino he 125,000 leoa; ua ,li: 'ke iloko o ka manawa i emi hope ai mai Mosekao īuai no ka li:l \valiwali mo ka pololi lie 225,000. O keia mau huahelu i hoike >a a,. neī no ka make o na koa no ka ino ame ka pololi, aohe he Pualīkoa o ke ao nei i keia la i hiki aku na menemene ame na kau-

maha o ka make e like me keia, a o ke kulanakauhale holookoa, o Parisa, ua komo aku kela ame keia ohana iloko o ke kaumaha weliweli nui i ka wa i loheia mai ai ua iono, ua make he $200,000 a oi na koa Farani mamuli o ka ino ame ka pololi, aia ke waiho la ko lakou mau iwi iluna o na pauku liau o Kusia. Ua hooluolu iho na koa ma kahi kauhale o Archa no keia po, a ua holo koke aku ka iono no ko Ne hiki ana mai ia Napoliona, a oia hoi kana i hoopuka ae ai me ka pihoihoi nui: t4 Ua ae au e hooliloia i ekolu miliona o ko'u mau waiwai mai ka waihona ae, ma na kumu e hiki ai i ke alakai ana no ka hoopa kele ia Ilamuku Ne, —Ka Wiwoole o na Wiwoole." Ma ke ahiahi oia la, ua hui aku la na puali hope me ko ka Emepera, a i ka wa i hui ae ai o keia mau kanaka elua i kahi hookahi, ua apo aku ka Emepera me ka puiii ana aku i ka Ilamuku iloko o ka hauoli nui, a oia kana i pane aku ai: "E ke kanaka nona ka puuwai wiwoole, ame ke koa! Ka mea hoi au i kaumaha loa ai, ina i halawai oe me na popilikia mamua o kou alahele!" Hui ae la na kanaka elua me ka nana ana o kekahi f kekahi, a oia ka i hoopuka aku ai no ka hoolohe kauoha ;a kona Haku i ka pane ana aku: "O na koa Kosaka apau mamua mai o ko'u alahele, aole ia lakou na weliweli a'u e hopo ai e like me ke kauoha au e kuu Haku, e pale au i ka enemi, oiai ka puali holookoa e emi hope ana.^ Ma ka la 20, hala hope ae la na kauhale o Bereniga, a ma ka la 3 o Dekernabu, hiki aku la i Malo-djezno, a i keia wahi i loaa mai ai na lono i ka Emepera no ke kulana o kona Aupuni ame na Aupuni oka xVkau e hoomakaukau ana i kekahi kaua uui. I keia la, hooholo ae la ka Emepera no ka haalele ana mai i ka puali a e hoi koke aku i Paiiaa me ka awiwi nui, ma ka la 5, waiho aku la oia i ka mana nui no ke alakai ana i ka puali malalo o Ilamuku Muraka, a huli hoi aku la oia me ka ukali ia e na Ilamuku Duroc, Conlincourt ame Lobau, a -hiki aku la i Parisa ma ka la 19 o Dekemaba. O ka huli hoi ana o ka Emepera, a haalele mai i ka puali, ua ulu ae na manao like ole swaefna o na koa me na alakai, a o hopena o ia, ua kip* Jbou mai na koa Hukini ma na kulanakauhale o Wilna, a i keia wahi i ike hou ia ai ka Ne mau hana koa wiwoole, mamuli o ka haalele ana mai o sluraka, a holo aku la lakou no Ere ame Kowno, a o Ne me kekahi hapa o ka mahele hope o |na koa i hoi pu mai me ia uialuna o na pauku hau i ka pule i hala 'ae, o lakou no ia e lawe hou nei i ke kulana hoopakele o ka puali ma Wilna. Ua hoauhee aku oia ika enemi iko lakou wa e pii mai ai, a no na la ekolu, ua lioemiia ke kulana ikaika o ko Ne mau koa inai ka eha tausani mai a i ka hookahi tausani, a emi iho i ka elima hanei'i, a enii hou ilio i ka elua haneri, a emi hou iho i ke kanaono, a maloko aku o ka ulunahele mawaena o na kauhale o Eve ame Kowno, ua hele wawae aku o Ne iloko o ia pouli o ka po, a ma ke kakahiaka o kekahi la ae, hiki aku la oia i kahi hoolulu o Ilamuku Dumas, ku aku la oia ma ka ipuka o ka hale lole, nana mai la kona hoaloha iaia a ike mai la i keia kanaka ano e e ku aku ana imua ona me kekahi kuka loihi, ua eleele ia kona mau maka i ka pauda, a ua pau kekahi aoao o kona umiumi i ke ahi, pane mai la oia me ka pihoihoi nui, me ka manao he enemi keia kanaka, — "Owai oe?" wahi a Dumas. "Owai au?" wahi a ke kanaka malihini, "Owau ka mahele hope loa o ka pualikoa mai Mosekao mai. O Ilamuku Ne au." He mau hoike oiaio keia a Ne ia Ilamuku Dumas no kona kulana me ka puali kaua pale, oiai, i kona wa i haalele ai ia Mosekao me eono tausani, koa, ua koe mai he hookahi tausani elima haneri. I kona wa i haalele ai ia Wilna me elua tausani koa, ua koe mai lie kanaono wale no koa. 1 kona wa i haalele ai ia Eve me na koa he kanaono, ua koe hookahi mai oia, a oia wale no ia i hoi mai ai aohe kokoolua, a ua make hoi kona lio. O keia na kauhale ma na paiena waho o ke aupuni o Rusia, a mai keia wahi aku i pau ai a holo lea ka huli hoi ana o na puali I kaua Farani i Parisa, mahope iho o ka hala ana o na mahina eono | a oi no keia huakai iloko o Rusia, a oia hoi ka Ne i pane aku ai iai Dumas penei: I "I ka la inehinei, na'u ponoi i ki aku he eha mau pu mawaho o ke kulanakauhale o Kowno, e hoike aku ana i ke ao holookoa, na'u ka pu hope loa i kani aku iloko o ko Rusia mau palena aina. Mahope iho o ko'u hoi ana, ua kiola aku au ia mau pu a huli hoi mai maloko o keia mau ululaau, a oia kau e ike mai la ia'u, owau wale iho la no ia aole kokoolua." He huakai keia i hele ia a hoouka i/na kaua lanakila iloko o ko Rusia mau ipuka ponoi! He huakai e poina ole ai i na kene,kuria( e hiki mai ana, ua make aku he elua haneri tausani o na pauku hau! Ua make iloko oke kaua, aua make iloko oka pololi na kane, na wahine ame na kamalii. O ka oi aku o ka weliweli ame ka menemene i ike ole ia mamua aku a ma keia liope aku paha iloko o na moolelo kaua o ke ao nei, a oia ka ke kulanakauliale o Parisa i noho mau ai iloko o ke kanikau, oiai ka Emepera Napoliona e nolio Moi ana no ia Aupuni Mana Nui a ikaika o ka lionua nei. Ma keia walii e hoopau ai ke kamailio ana no ke kaua iloko o Rusia, a e heluhelu hou kakou i kekahi o ka Ne mau hana koa ma na kahua kaua o Lipasika me Deresedena iloko o Perusia ame kekalii mau aupuni e ae o ka Akau. \A lIOOMAKAUKAU NO IvA HĪ.'AKAĪ ILOKO O PEKUSIA. (> ka liiki ana mai o ka Emepera i ke kulanakauliale o Parisa\ ua holo ae la na lono o ka hauoli i na mea apau, a ua hoauhee ia aku hoi na manao kupilikii a pilioihoi nui o na kanaka mai na ulonolono hoomakaukau nui no ke kaua. O ka popilikia o na puali kaua o Farani i kela huakai iloko o Rusia i ka makahiki i hala ae, oia ka mea nana i hoemi iho i ka ikaika piha o ko Farani inau puali koa ma ka aina. Ua nele oia ina koa ole, aua ilihune hoi ike dala Ua noho ae ka Ahaolelo o Farani, a he elua mau mea nui i hooholoia, oia hoi e kau palua ia ka auhau o ka lahui, a e ohi hou ia na koa no ke Aupuni Emepēra, i pani no ka hakahaka o na koa i make aku. Ma ka hoomaka ana o ka makahiki 1813, ua piha ka heluna i makemake ia o na koa no ke kahua kaua, i ka ekolu haneri me kanaiwa tausani i huipu ia me na koa i makaukau no ka hoouna ana aku i ka Anemoku o Sepania me Potugala. O na Aupuni hui o ka Akau, o Rusia, Geremania me Perusia ua hui ae la keia mau aupuni ekolu a ku-e mai la ia Farani hookahi ma kekahi aoao. He walii inaina mua loa ko Gereinania i ka lilo ana o na pakaua ikaika loa mai ka Vistura a i ka Eleba malalo o ka hoomnlu ana a ke Aupuni Farani; he wahi lili hoi ko Perusia i kona wa i hoauheeia ai e Napoliona ma ke kahua kaua o Jena, oia kekahi o na puupuu ikaika loa nana i kulai aku a hoohaahaa i ka ikaika o kana mau mea kaua a lilo i mea ole; he wahi lili hou loa hoi ko Rusia no na kahua kana lanakila o Faraidelana me Borodino, ame ka pau ana i ke ahi o ko lakou kulanakauhale kahiko loa o Mosekao. Ua manao ia e keia mau aupuni ekolu, o ka pilikia nui i loaa i ka Emepera me kona pualikoa mai kona liuli hoi ana mai Mosekao mai, aohe wa kupono e ae e kukala kaua koke aku ai i ka Emepera Farani e like me keia manawa, nolaila, ma ka la 11 o Maraki. 1813. loaa mai la na lono i Parisa, ua komo ae na puali kaua Rukini i ke kulanakauhale o Belina, hul ae la me na koa o Perusia me Geremania, alaila, ua loaa ia lakou ka ikaika ma ke kaliua kaua e ku-e aku ai i ka Emepera Napoliona, he eha hanei'i me kanakolu tausani, no ka hoihoi hou ana mai i ka pono o na Aupuni o Polani, Holani, Sepania Suezalani ame kekahi hapa o Italia. Aole i pau.