Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 31, 2 August 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA I. : • - kka Talamana i hoikeia a i ofeToia he Makai Kiekie oia no , -ki » Kolorado iloko o Amenka Huipuia. Mamuli o kana . . - , »ihana i lilo ai i mea weliia e na poe ha'iha'i kanawai ame r.ehena hao wale, ka mea nana i hapai aku i kona' kaulana i r,a aina apau o ke komohana, e hoopuni ana i na Mauna īa manawa pu no i hookauia aku ai ka weji i na poe aihue ;i i„ie e hoao ana e hoohiolo i ka mana Hoomalu Aupuni. • • ; 5 , ,p C o kona waiho ana aku i ka oihana Makai Kiekie, ua ... la oia i ka Oihana Makaikiu, me ka hookahua ana iaia iho ::.i no na poe ha'iha'i kanawai e maau hele ana ma kela ame . o ke komohana me ko lakou mau manao palaualelo o kela . ia ano pifi i ka hana karaima. \n kekahi mea- nana i hoopouli i ka nee ana o ka moolelo •: a ili o keia kanaka, i kapaia ma ka inoa leke Talamana iloko ; . la an;a; oiai, ma kona ano he makaikiu, ua kamaaina loa oia !. « o ka aina mp ka inoa Ka Papohaku Kahiko Naueole. a 1.-»aa keia inoa hope iaia oiai n'o oia e noho Makai Kiekie ■ •,- l ir.uli o kekahi hana lua ole o ke aiwaiwa ana i hana ai a penei nui: I kekahi wa ua hookoloia oia e napoe ha'iha'i ka- ■ ka pepehi ana iaia a make a i holoi ia aku ai hoi kona inoa 1 li'-.ouna aku a lan|akila hoi ka lakou mau hana ha'iHa*! kaUa holo aku kekahi elele mai keia poe aku i kahi o ka luna--ii. a oklo'iaku la: I : . h >npau loa ia ana o leke Talamana!" Tf-aha? wahi a ka lunakanawpi. E hoopau a e holoi loa īa Ta:amana! Aole hiEi, aole loa no ma na ano apau! E hiki • , •, 'akmi ke hooj|aa i ka Papohaku me ke kaulahao mamua o ko • :: ]v-.onee ana ia leke ma kahi e! O kana malama ana ame kona , <vp'tno ana i ka mar*i o kana oihana, ke kahua naueue ole no •;i i kekahi-ke hoonioni aku iaia ke ole oia e waiho maoli i ka :r.amuli o kona manao ponoi. . I ka wa e pnhola ia aku nei kkia Moolelo Hooni Puuwai. E īke , ka kakou Makaikiu ma ke ano he ohua kaahele maluna o • kaa kaahele mai Denver mai nō Vunison2. Iwaena o na ohua, aia he kanaka aoo me kana kaikamahme u i kekahi o (18) umi-kumamawalu mak/ahiki. Aia pu he hooi kanaka hou ae mawaho o kela' mau Qhua mua me kona helehe e- : :,.'ili. e hoopipili mau ania hoi i ka wahine opio me ka makaleho. l'a hoololi ka makaikiu i kona helehelena oiaio maoli, a aole e i : ka poe ke hoomaopopo mai i kona ano io maoli. Mai ke ku- < -kauhale mai oia o Kanasa. -I hele oia ilaila no ka huli ana i ; kalii mea e hiki ai ke hoakaka pono ia ka mea e pili ana i kekahi ka k:i. a he kakaikahi loa ka poe hiki ke hoomaopopo- *ktt i kona ma.-.li. oiai kona kulana noho malie ame kona ano kulana kanaka ■ ,a io maoli mawaena o na ohua ap»u o ke kaa kaahele malalo , i„., a kapakapa i kapaia "Ka Papohaku Kahiko" a oiai no hoi . • anawa like e pahola ana kona kaulpna ma ke ano he Moho Ha.l kaulana iloko o na okana aina o ke komohanf, e hoopum ana a Mauna Pohaku. „ . . « ) ko leke Talamana ano i keia. ana e hui pu nei ma ke ihele no ke kulanakauhale, aole (oia) he kanaka pupuka a aole no 1 >j he n'i. paluplalu a waipahe ma ka nanaina e like me kekani poe •ko o ia mau la i kapaia a i kamaaina hoi, ka poe komopalule alu •unuunu: i kamaaina pu ia kakou nja ka inoa (lilina.) Nona keia wahi hooheno poino ole: Piikoi aku oe i ka lilina, I ka lole hoonoho alu, pihapiha, etc. n kona helehelena hoanoe i ka aku, me he la he kanaka i -li no oia o ia helehelena e like me ka hanau ana mai a kona ■•ahine iaia, no ia mea.aole he mea i hoohuoi iki ia nona ma ke ~ia ke kanaka e kaulana ana ma ka*inoa ka "Papohaku Kahiko. ; 'a kaulono Jaku ka nana ana a na maka noii o ka makaikiu -ia o ka helehelena makaleho o ka malihini maluna o ke katka- , u\ opio, a aia pu ke k&ikamahine opio me ia manao hoihoi k<> ona no kona nana pono ia aku e neia kanaka. I 'a pu no hoi oia ke komo p" aku ma ia ano, aka, 'ao e 1 *a hiki mai ka wa e like me kana i hooholo ai no ke komoku- , mau olelo i panaiia no ia mea; a wahi. ana īaia īho no O ke iu-ua aole ia he mea komo wale iloko o kona mau aa koko. , ■ »ic ana oiai ua ike pono ka makuakane o ke ; ka hana hoouluhua a ke kanaka malihini helehelenia—hauh \"a hana aku ke kanaka helehelena hauli me ka hooweliweli 'ia elemakule, ma kona hookaawale ana aku iaia a mamao iki :i ai iaia ke kau aku i kona lima, a i.oleia, hana aku paha i kahi . noino ai kona enemi. Me koi|a lima e paa ana i ke kuau o •:", V ahi hou puuwai. He pahi poniaela, i punahele i ka lahm^ea noha ae keia hana hoolele hauli, a hoopioo i ka noonoo, oiai .u k«ia e hoomaha ana ma kekahi wahi mawaena o Denver ame 1 - na. i ka wa hoi e hoomakaukau ana o ka lede opio e noho kona wahi iloko o ke kaa. >' ka manawa koke no ia i unuhi iae ai o (Papohaku Kahiko) ka a knnakapa o ke kiu i kana pu-panapana a hahau aku la ma ke kv kanaka hehena ka mea njana i hoopepe aku i kona kua, rne "-•a'.ioha pu ia aku, "E kali oe no kekahi kaa ohua hou aku e . :aka lapuwljile! A huli ae la oia (kiu) a kokua aku la 1 ka i : :le ma kona noho. , . a ho-aia ka in&ina wela o. ke kanaka helehelena hauh no keia ! hanaia aku iaia; nolaila, ua lelele ae la oa ma kona mau waka manao e lele mai maluna o ka kakou makaikiu, aka ua " < niai oia i ka hopuia e kekiahi mea e ku kokoke mai ana me - .mawana ana-mai iloko o kona mau pepeiao i kekahi mau ■ i hiki ole ke lohe nlaopopoia aku. v a keia mau huaolelo hawanawana ma ka pepeiao o ke kanaka ••iwa aku iaia ame kona manao haakei, a hookomo hou 1 o n nahi hou kanaka iloko o kona kuapo ili, a hele aku la oia e: oiai 1« makaikiu i noho iho ai ma kona noho iloko o ke oiai hoi e makaukau ana ma kana huakai - N: s keia hana eleu, manaopaa i awili pu ia ke koa ame ka wiwoo e •pakele i ume aku ai ka manao mahalo o ke kanaka elemaku e ;;i"ha pumehana ku-io maoli no kp kakou kiu nei, a o ka ho- ■. lilo maoli laua i mau hoaloha oiaio kekahi ame kekahi. \ i hoike pono aku o Mr. Robine (ka inoa o ka eletrfaku e - • '• moolelo a pau pono i kona hoaloha, aka, ua lawa nae ka īke noo kuliu o ka makaikiu ke kuekfea ana aku īa loko o īa mea • hoi. ke hele nei keia hoaloha aoo ona no ka hoomahuahua v a i kona waiwai ma kekahi o na mokuaina Komohana o ■ e mi no hoi i ha'i aku o Mr. Robine i kona hoa, ke lawe pu me kana dala ma na Nota (Bila I*Ua Pepa) i hoomaopopoia tnu«ani, aole loa no. * , , - a'iope mai o keia launa pono loa lana, ua hoano hou ae 'U i ke ano o ka laiina ana e like- me kana 1 manao ai oiai . ia ai me Mr. Talamana ame.kana mau hana ko- ''. V. iaia nei, pela pu aku ana paha me na kamaama o kahl ano e

noho malihini aku 'ai. He mea nui no ia i ala mai iloko o kona 'noonoo ame kona lunaikehala. oiai oia e hoomaka aku ana i kana 'oihana huli waiwai ma ila aina. Aole i hele pu ka makaikiu a hiki i ka pahu hope o ke alahele me kona mau heahele, .aka, ua noho iho oia i kekahi wahi hoolulu nianiua koke mai no iloko o na manao apono like e hui hou aku ana no lakou a e loaa hou aku ana no he mau makamaka ma ke kulanakauhale o Oliio iloko o hookahi pule a i ole umi paha la (mai ia la mai) mahope aku. He kanaka o leke Talamana o kanakolu-kumamalima makahiki, puka pono mai na kula kiekie mai o Amerika me ka haawina oka mahaloia, a i mare ole ika wahine. Iwaena ok& poai pili ina wahine he mea liilii loa a i ole i ka nana aku, me he mea la he mea ole w&le no ia iaia; aka nae, ma kekahi mau wahi e ae o na mokuna ,mahope aku nei e ike ai kakou i kekahi hana polopolona loa, ka mea nana i owili i ka moolelo o ka kakou kiu a hooliloia i mea kaao na kona mau hoaloha o na mokuaina Komohana. Ua lehulehu na nuanawa i hoohalaia ma ke kamakamailio ana frie Kate Robine, ke kaikamahine a ka elemakule, a ua ike hoi oia he wahine opio eleu, hoihoi a kulana hoeueu manao maoli no ko keia kaikhmahine e like no me kona kulana wahine u'i. Ua maa loa kona mau hoaloha noho kuahiwi i ke ano o kana olelo ana ma na huaole. 1 ; aka poe oia pohai, aka, e paha'oha'o no lakou ina lakou e lohe ana i kana olelo ana me ka moakaka me ke me ka pahee maikai ma na anuu apau. Ma keia ano i manao wale ia ai oia iho la ka hookahua ia ana o ka hana popopo loa e pili ania i ke ano o ke ola ana o keia kanaka a ke kupaianaha nui wale. Oiai oia (makaikiu) i kaawale mai ai mai ka elemakule mai kana kaikamahine, ua hoala mau ia mai iloko ona na manao like ole e hooliuwili ana iloko o kona waihona noonoo. Nolaila, ua ku ae IU ua kiu nei a kaua, a hoi awiwi aku la i ke kulanakauhale o Ohio kalii a ka anoi ana i manaolana ai e loaa aku ana. 0 ke kulanakauhale o Ohio, he kulariakauhale ia nona na kanaka eono a i ole ehiku paha haneri kanaka ka nui iloko o ia mau la. • O ke kahawai o Kuhka kahi i kalie aku ai ka wai o na kahawai 0 Ohio ame Alada ka mea nana i mahele i keia kulanakauhale mawaenakonu. Malbila i nolio ai o Anede Itona he kiu kaulana loa no Amerika a oia ka ona o kekahi mau hotele nunui loa malaila. Iloko o aneane ekolu pule ke kowa mai ka haalele anla aku o ka makaikiu i kona mau hoahele a hiki i kona hoea ana aku i ke kulanakbuhale, me ka makaukau e hoolauna hou ia me na hoaloha o ke alahele (ka elemakule aoo me kana kaikamahine). Aka, iloko o ke paha'oha'o i awili pu ia nie ke kaumaha na mea i hooku'i mai me ka makaikiu ma kona alahele iaia i hiki aku ai: Uia hala ka puulena aia i Hilo. MOKUNA 11. KA HOALOHA I NALOWALE. Ua hele aku o Papohaku Kahiko ka makaikiu e huli i kon» hoaloha i ka hale kahi a laua me kana kaikamahine i noho ai, a mamuli o ke kuhikuhi a ka mea nona ka halq i hiki aku ai oib ma kekahi wahi aole nae he liotele, aka, lie niaikai ae nae i ko ka hotele. 1 ka wa a kia makaikiu i ninau aku ai no kona hoaloha, ua ha'i mai la kona kokoolua, aole oia i ike ia Mr. Robine no hookahi pule . a oi. "Ma ke ano hea kona liele ana?" wahi a ka mea ninau. "Ua ikeia he kanaka helehelena hauli ka mea e hoomakakiu mau ana iaia,me ka hahai mau ana ma na wahi apau, a ua hoouluhua aku ia i ka noonoo o ka elemakule Mr. Robine, me kona manao e holo malu hou aku no ka Hikina." "Ua hoi aku anei oia noT:a Hikina?" wahi a ka rriakaikiu. Aole i maopopo ia'u, o ka mea hiki wale no ia'u ke ha'i aku ia oe oia hoi, he aneane hookahi pule ae nei i hala, ua hele aku oia me kekahi kanaka i kalii o na LUAELI GULA, a aole i ike hou ia a hiki i keia la a kaua e kamailio nei. "Ke hoomaopopo nei -anei oe i ke kanaka i hele pu ai me ia?" "Aole," wahi a kona hoa, ka ona hale. "Ua olelo iho nei oe e hahai loloa mau ia ana oia e ke kanaka helehelena hauli. Pela io anei?" "Ae," wahi a kona kokoolua. "Ua ike iki 110 anei oe i ke kanaka helehelena hauli mamua?" "Ae." "Ua hoomaopopo no anei oe no ua kanaka I<a?" "Aole," wahi a kona hoa. "Ua ike hou anei oe i ua kanaka la mahope iho o ka nalowkle ana o ka elemakule Robine?" "Aole wau i ike hou i ua kanaka la a hiki i keiia la." "O ke kaikamahine u'i opio no ai\ei kekahi i hele pu me kona makuakane i ua la la au i olelo iho nei?" "Ae." "Wahiiau i olelo iho nei, aole he mea i ike hou ia no laua a hiki 1 keia la a kaua e kamakamailio nei, nona hoi ka manawa o hookahi pule, oi aku a emi iki mai paha?" "Aole laua i ike hou ia, a hiki i keia la," wahi a ke kokoolua o ka kaua makaikiu a Ona Hale hoi, kahi a ka elemakule i noho aku ai. "Ua huli aku anei oe, a i ole ia ninaninau p(aha i kekahi mea e pili ana i keia nalowale honua ana o keia poe ae la?" "Aole," wahi a ka Onia hale. "Nokeaha na kumu o kou hana ole ana ia liana?" wahi a ka makaikiu. / "Ka, manao w)au ua aihue maoli ia ka elemakule." "He aie anei kekahi o ka elemakule ia oe?" "Ae, oia no ka uku o' ka noho ana ame ka ai ana no hookahi pule." Ua hoopoeleele lo& ia na noonoo o ka kaua kiu mamuli o keia mau kuka olelo i kamakamailio ia niawaena ona ame ka Ona Hale kahi a ka elemakule i noho aku ai me kana kaikamahine.. Ua maopopo loa iaia, aole o Mr. Robine he kanaka hiki ke aihue wale ia oiai, lie nui loa kana dala. Akla, ala hou mai la iloko o kona noonoo kekahi mau kumu hoohuoi ano nui. Oke kumu o keia nalowale honua ana, oia no ka ikeia ana o ke kanaka helehelena hauli i oleloia. "Ua ike anei oe, a i ole ia maopopo paha ia oe ma ke alahea la lakou i hele aku ai no na lua-eli-gula?" wahi a ka mlakaikiu i ninau hou aku ai i ka Ona Hale. "Aole," walii a kona hoa. Ua haalele iho la o leke Talamana i ka hale o kona mau hoaloha me ka loaa ole o na hooia lawa pono e kuhikuhi ana a e alakai aku ai hoi e pili ana i keia n-alowale honua ana, ana e hoohuoi nui nei, e like me kana i hookahua ai iloko o kona waihona noonoo. Ua haawi aku ka makaikiu i kona ike ma n<a ano apau e pili ana i kona mau hoaloha i nalow ? ale, he oki loa ka loaa o kekahi wahi meheu o ka loaa aku. Nolaila, ua hele aku oia e ninaninau i na keena Oihana Kaa Ohua. O ka pane i loaa mai iaia, aole he kanaka ma ka inoa o Robine i ikeia, hoolimalima kaa a i ole lio kau paha no ka hele ana i kekahi wahi okoa aku, a oki loa aku hoi no ka hele ana i ka Hikina. . v , He puupuu ikaika loa keia i ku'iia mai Jaia ke hoomanao ae. Ua ninaninau aku oia ina na wahi apaii o ke kulanakauhale, aka, aole mea i ikeia. O ka manao hope loa i ulu ae iloko pna, oia hot f aole i haalele ka elemakule Robine ame kana kaikamahine ia Ohio, a me he mea la eia no laua ke ola mai nei a i ole ia ua make paha ma kekahi wahi oke kulanakauhale. , i E aneane aku ana e napoo ka la i ua ahiahi la, hui pu aku la oia me kona kokoolua ma ka oihana, ma ka inoa Toma Bika ke kanaka Ilikini iloko o ke kulanakauhale o Ohio. Aia pu me Toma Bika ka ilio hanu meheu kaulana a ka makaikiu ma ka inoa Boe. ..... Aole i pau.