Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 32, 9 August 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka IIio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka IIio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA 11. " " ī KA HOALOHA I NALOWALE. () leke Talamana nei he kanaka oia i alana ole iaia iho ma ke - ;:a!t.helehe wale aku no, he liilii loa kana mau huaolelo e olelo ,) ka hapanui e kona manawa ma ka noho mumule. Nolaila . , ,ia i kekahi wa o "Mumule Kahiko." Ua ike pinepineia oia i manawa iaia e noho pu ai me kona mau hoaloha, aole oia e hookahi huaolelo a hiki i ke kapoo ana o ka la; koe,wale no ia mai oia e kekajii mea okoa. I keia manawa aia iloko o kona waihona noonoo kekahi manao y ī holoke ai, iaia e hoomanao ae ai ika helehelena u'i o Katie • 'ke kaikamahine aka elemakule. Oko laua halawai pu ana r .v aia i ka manawa pokole i hala iho me he mea la aia no ia imua ;. n;i mau maka. ll.' pinepine no na manawa i halawai pu ai ka makaikiu me na , Va u i, aka, aole i umeia aku kona uhane e ko lakou helehelena r ; e hke me keia e lokuloku la iloko o kona iwihilo. 1 » kekahi mea nana i hoano-e iaia, oiai i ka manawa ana i kau- .. aku ai i ka lena ike a kona mau maka maluna o ka helehelena lu kaikamahine, ua hoalaia mai la ka noonoo iloko ona e hoo- . !„) aku ika like ole o keia kaikamahine me na kaikamahine .. k<»na mau makahiki like. ! 'a iioohauoli ia oia e ka helehelena u'i ana e.ike ana; aka, ua ,r, .kia aku nae ia hoohauoli ana iloko lik> loa o kona puuwai m.uli o kona hoolauna ia ana ame ko laua kamakamailio pu ana lak 'ii ma ke alahele i hele mai ai no ke kulanakauhale o Ohio.. \mlc keia o ke ano mau o na kaikamahine opio," wahi a ka ; .a Kiu e nalu ana iloko ona, a i lilo hoi i hopunaolelo punahele l'a kau nui aku kona manao e hoohalawai hou ia ana laua me . .- i ho' imahie a'na e iini nei i ka \va e hiki aku ai oia i ke kulana- ' o Ohio. Aka, he moeuhane palaualelo wale .no ia; ka mea • •VI i wawahi a pahu'liilii hoi kona manaolana, oiai, "Ua hala ka • ; - ; \na aia i Hilo," "Ua imi aku la ia Papalauahi." Xo ia kumu, ala mai la iloko ona kekahi manao ano-e, a hoo- , nao pu iho la no hoi oia ia wa, aia he hopena poino i kau aku maa •» ke kaikamahine opio. f> ka mea i maikai loa ai, oia no ka hoea ana mai o keia hiona ' .k-k'hauli ana e ike nei i kawa aole ana hana eae e hoopau waleia k.-na manawa; nolaila, e haawi ana oia i kona kino holookoa ma : , Imokauwa ana no keia hana pohihihi imua o kona alo, ka pale : i;i lioi nana i alai ae a nalo'hikiwawe aku la kana ike ana ika hele- . . 11 :i nani o ka u'i ana i anoi ai. Ma keia mokuna e hoea mai nei, e ike ia kekahi mau mea w?flv. ai nui no kakou na poe e heluhelu ana i keia moolelo a ke aiwaiwa 1 ole Ka hana noeau loa i hookumu ia iloko oka noonoo o keia ■ ,irika ma ke a r o ana ika holoholona a hiki ke hoike mai i kona H.iku i na mea apau i makemakeia nana e hana, e like me ke ka:a a, aoi loa aku no paha mamua oka ke kanaka. MOKUNA 111. * ■%. • ■ ' KA HANA NOEAU A KA ILIO. Ua kauoha kokeia o Tome Bika ka Inikini ame Bona ka iHo--1 inu meheu no kekahi hana ano nui i makemakeia no laua. Ua lioouna aku la ka makaikiu ia Tome Bika no ke kulanakau- ' le no ka waele ana aku i ke alahele a lakou e huli aku ai; oiai hoi . t i hele liou aku ai i ka hale kahi i noho ai ka elemakule ame ke .i kamahine u'i opio. «... • • •«« " Kealia ka hopena i loaa?" wahi aka 9 na hale 1 mnau mai ai Ika ikaikiu. , • '- 4 -' II e paani huli manu!" wahi a ke kiu. •Ma ke ano hea?" wahi a ke kanaka i ninau hou mai ai. -O ka hana e hana aku ai, he hanaia iloko oka pohihihi. Oka ; ana a hookolo ana aku ma kona meheu ua like no īa me ka hooana i ka manu lele ua lele mua loa. Nolaila, ma ka hoopoko e ' ' lle paani ma ka meheu o ka mea hana karaima a ha'iha'i kakiekie loa, aoka hana pelapela loa hoi i hanaia malalo īho o l:a • wahi a ke kiu i pane mai ai. t,: 1 "a alakai ia aku ka makaikiu no ka rumi 1 noho ai ke kaikamehi\ia maloko o ua rumi la e waiho ana he pahu lole. N'owai keia pahu lole?" wahi a ka makaikiu. • \o ka lede opio," wahi a ka onahale. 1 a wa i olapa ae ai kekahi nanaina kupaianaha loa ma na maka kiu a pane koke aku la oia i ka ona hale. "Ile inipo anei oe me ka hawawa?" # \ole hiki iki ia'u ke hoomaopopo i ke ano o kau mea 1 hana ai. : . . la i hiki lai ia oe ke ike pono ika holomahuka 10 ana o?cau . hna noho hale a haalele iko laua pahu lole mahope nei ilokp •. iiale oonoi." , i 1 i,„ \ole o'u manaoio ua holo malu maoli laua la u, na kela .kanaka nuui ai ia laua. No keia pahu lole, ua hiki no īa ke hoounaia . ,i \va okoa aku," wahi a ka ona hale. . i 'a ukuia mai anei kau mau bila?" wahi a ke kiu i nmau aku a>. \, ." wahi a ka ona hale. \ ■kau iho la ka makaikiu i kona inoa malnna o kekahi apana : , :.aiioanoa, a hoopaa aku la maluna o ka pahu lole me ka olelo « ko'u sila hoopaa keial E paa oe i keia pahu lole a hiki ika i mai ai ka ona nona ponoi ia waiwai, a 1 oleia loaa mai paha kekahi kauoha e ae mai i'u mai." " i'ono kela." Wahi a ka ona hale, "Ua ike wau a ua kamaama ■ ia oe e leke me ka hoohewahewa ole, na'u e malama aku IKa ; •Ie nie ka maikai." , .. : hnli hou aku la ka makaikiu ia loko o ka hale a loaa aku la • :-i mikilima kahiko, me ia mea i hoohanuhanu aku ai oia i kana l'a loaa pu aku la iaia he paa kamaa wahine. M..- keia paa kamaa wahine ma kona lima i hoohanuhanu aku - a l>one a li'uli'u iki kahea iho la oia: : i. I'.one, e hele oe e huli iaia." ' . wa. me ke ano molowa hoihoi ole i hele aku ai ua īho nei e ' v! 0 ana ma o a maanei oua rumi nei. Alaila, puka aku la īwama ka puka komo a iho aku la ma ke alapii no waho o ke alanui. ] hiki ai iwaho oka hale, ua loli koke ae la kona kulana mai ka ,1 a i ka hoihoi me ka piha uwila. Me kekahi leo hae ikaika - ' ' aku la oia me kona ihu no ilalo o ka l e P°-F-ia no ka makaikiu mahope o kana ilio kahi i hahai aku ai, a u 1 ■ :na haalele ana ike kulanakauliale no ke kae oka muhwai. i hui pu aku ai laua me Tome Bika ka Inikini. ika hui ana oka Inikini me ka makaikiu, ua hooho kokeimai la ; ; • "Ke hanu pololei nei ka ilio i ke kuahiwi. Maikai. Oiaio e "'33 āna ke kaikamahine."

keia wahi aku i hoomau aku ai laua i ka hookolo ana ma ka meheu, oiai ka ilio e hanu hele ana mamua; a hiki wale i ka wa i uhi mai ai ka eheu o ka po maluna o ka aina. Aka, aole ia i lilo I mea nana e hookuha'u mai i ka hookolo ana o ka makaikiu mahope o kana ilio punahele. Mai kekahi wahi mamao mai i lohe ia aku ai ka hae ana mai a ka ilio i panai ia mai me kekahi ano uwe kuwo maa i na ilio. "E like me ka oiaio o kuu ola ana," wahi aka makaikiu. Eia ka ilio ke hookolo nei ma ka meheu o kekahi mea ua make." "Ae," he meheu koko io no kela. "Ua pepehiia kela kaikamahina." "E loaa aku ana kona poo i kahilihiliia ike koko." "Ua make ka mea nona kela helehelena nohea," wahi a Tome. "E Tome," wahi a ke kiu, ina e loaa aku ana ia kaua ke kino make 0 ke kaikamahine, alaila, e kuekaa aku ana wau i na iniha apau o ka lepo o Colorado nei a hiki i ka loaa ana o ka powa, a o ka lima menemene ole hoi nana i hana i keia hana hilahila ole o ke kulana haahaa loa." "A i kona wa e loaa ai ia'u, ea!" Aole i pau pono ia mau olelo 1 ka hoopuka ia, oiai kekahi lima ona e paa ana i ke kuau o kana pahi hou puuwai (poniada) a aaki iho la kona mau ku'i me ka piha o kona naau i ka inaina. He manao ano nui ko kela mau huaolelo hope a ka makaikiu ī hoopuka ae ai. Aole he palena o ka mea i hiki ke hoakakaia no ia mea; aka, ua maopopo no ia Tome ka manao o ia mau huaolelo i hoopukaia eke kiu. O Tome hookahi wale no ke kanaka i hiki ke hoomaopopo i na oni ana, na huaolelo hapa, ka nanaina ma na maka ame kekahi mau hiona e ae e kau ana ma ka helehelena o ka makaikiu i kona wa e olelo ai, a e hana ai paha, aole poe hou ae. Ua hoopau koke iho la laua i ko laua walaau wale ana, a hoolono hou aku la o ka leo hae hou mai o ka ilio; no ka mea, aole hiki ia laua ke hoomaopopo, ma ke ala hea la laua e naku hele aku ai ia manawa oiai na eheu o ka po e halii paa ana maluna o ka honua ia hora. He mau minute pokole mahope mai, ua lolie hou ia aku Ia ka leo hae o Bone, nolaila aole a laua liana pono e ae ia wa o ka hookolo wale aku no mahope o kela leo hae. E puka ae ana ka mahina maluna o na kualono o Mauna 8010 me ka pahola aiia i kona malamalama anoano eehia maluna o ka aina i ka wa a na kanaka elua i hiki aku ai ma kekahi wahi pupupu hale kahiko i kukulu ia kokoke i kekahi ahua lepo ame na pohaku e ana ma ka waha o kekahi lua eli gula a i ole kala(keokeo paha. I ka hiki ana aku o na kanaka (ka makaikiu ame Tome) i kahi 0 ka mea a laua e hookolo nei, ua ike aku la laua me ka hoohewahewa ole'i ke kulou o ka ilio ilalo me ka lewalewa o kona lehelehe ma ka aoao o ka lua. Hookokoke aku la na kanaka elua me ke kokolo ana ma ko laua mau kuli me na lima e hapapahele ana a hiki i ko laua kiei ana i lalo o ua lua la. Aole hiki iki ia laua ke ike aku i ka mea i lalo o ua lua la a hiki 1 ka wa i poha aku ai ka malamalama o ka ipukukui hoonui malamalama aka makaikiu. I ka malamalama oke kukui e poha la nolalo oi ka lua, aole mea e ae; aka, o ka paia laumania wale no nona k|a hohonu he umi-kumamalima kapuai me kekahi kualaau i kukuluia a ku ilalo. Malalo loa aku e waiho ana kekalii mea kino make ) pepehiia a make. He mea oiaio ke kilohi aku nei laua maluna o kekahi kino puanuanu i hiki ole loa ia laua ke hoomaopopo koke i kona ano. 1 Aohe no he kumu nui loa o keia kanalua ana, oiai ua hiki no i ke kanaka koa i lanakila maluna o na kahua kaua he haneri ke ike me ka hoohewahewa ole i ka wa e kau aku ai ka nana ana o kona mau maka maluna oka helehelena i pepehiia. Pela no ka kaua makaikiu me ka Inikini. Ia laua i nana aku ai maluna o na heana o kekahi poe make ma kekahi manawa i kaahope aku, aole laua i hooweliweliia, a a,ole no hoi i hoohaaluluia ko laua mau aakoko; aka, hoi i keia kanaka hoi i pepehiia e waiho mai la ilalo o ka lua, aole loa iho la e hiki i ko laua *nau maka ke ike koke. No kekahi manawa loihi iki no ko laua nana ana me ko laua pane leo ole o kekahi ame kekahi; ua hooho ae la ka ilikini me kona ano leo mokumoku: "Aole ke kaikamahine ka mea make!" "He kane ka mea make!' "Powaia!' r Ke kualaau e ku ana ilalo, he pakeke i paa i ke kaula i mea huki lepo ame na hunahuna (minerala) lepo kula ke kau ana maluna o ke kino make. Me ka leo ekemu ole, ua ku ae la ua mau kanaka nei, nakiikii iho la i ke kaula ma kekl'aAii wahi e paa ai. I ka paa ana, ua olelo mai la ka ilikini:: "Wau iho ilalo?" "Aole," wahi a ke kiu. O keia huaolelo hoole hookahi a ke kiu, ua lawa ia no ka hoomaolpopo ana aku i kona kokoolua Inikini, a aole no ia i hoopaapaa aku i kona hoaloha. Ua hoopaa ae la ka makaikiu i kona ipukukui ma kona kuapo, hopu aku la i ke kaula, a hookuukuu aku la iaia iho nolalo o ka lua, oiai hoi ka Inikini i noho iho ai ilalo o ka lepo me ke kali ana i na mea e kauoha ia mai ana iaia. Ua moe kikoo iho la ka ilio me kona mau maka e hiamoe ana ma ka aoao o ka Inikini e hoike ae ana, ua pau kana hana i hookauwa ia ai i ua po la. * Maanei e hoike pokole aku ana ka mea kakau i kahi wahi moolelo pokole e pili ana ia Tome Bika. O Tome Bika nei kekahi o lia kanaka i hanau kupaianahaia malalo iho oka Lani-a maluna ae hoi o keia ilihonua. He Inikini oiaio oia ma ka hanau ana a i noho pu me kekahi ohana ili keokeo i korra wa kamalii. Ma ia ano i loaa iki ai iaia ka ike i ka olelo Beritania Mahope o ka make ana o kona mau haku mua, ua hoi hou oia a noho pu me kona lahui Inikini ponoi, a hiki i kona ,wa i hopu ia ai ma ke ano paahao me ke kau ia ana o ka hoopa'i kipu maluna ona. Ua hoopakeleia kona ola e leke Talamana a mai ia wa mai ko laua pilipaa a hiki i keia wa e paneeia aku nei keia moolelo. ua hoohalikeiā me ka Anetiope o na mauna; he hoomanawanui me laua. Ua loaa ia Talamana kela kulana eleu, hoomanawanui ame ka noeau o kona lahui, a .ua loaa no hoi ia Tome Bika na mea e kaulana ai ame na hana ano-e he lehulehu wale ma ke anuu kiekie loa, a ka lahui ili ulaula. He koa kona e like me ka liona; he maloeloe ole; o kona mama ua hoohalikeia me ka Anetetope o na mauna; he hoomanawanui me f;a pauaho ole, he hiki loa ke liana i na hana ano nui apau me ike kunukunu ole a ua hiki iaia ke hookolo ma ka meheu me he ilio hanu meheu la. | Ua kula ia oia e ka makaikiu ma na loina apau o ka ōihana makaikiu, lea maalea ame na ike pohihihi iloko o ia oihana. MOKUNA IV. KA HIONA HOOLELE HAULI MALOKO O KA LUA. E hoomaka ana keia mokuna a kakou me ka ike ana i na mea i koe mai mamua iho o ko kakou hoakakaia ana i ke ano o ka Ifiikini haumana a hoaloha pili paa loa hoi o ka kakou makaikiu; a e nee | aku ana kakou ma kona ala pololei. Aole i hoemiia mai ke paha'oha'o o ke kiu i kona hiki ana aku ' ilalo o ka lua mamuli o kona kokoke i ke kino make. Ua ike aku la oia me ka hoohewahewa ole, o ke pio a ka mea pepehikanaka oia no ka elemakule i hoaahu ponoia a kohu kanaka eli gula, a i ole poe kanaka no kekahi huli aku o ka aina a o Jcahi mau aina aku paha e hoopuni kokoke mai ana. Aole i pau.