Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 33, 16 August 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA IV. KA HION'A HOOLELE HAULI MALOKO O KA LUA. ]Ie kanaka nanaina u'i no oia, ua hoonaauao maikai ia a ua« ulu maikaiia no hoi kona kino iloko o ke kulana keonimana. L'a hoonoho pololei ia ke kino iluna ma ka hoopiliia ana o kona ; r.n i ka paia o ka lua. Ua anapu koke aku la ka malamalama o ka kukui a ka makaikiu ir;i na niaka o ke kanaka make aka aohe oni mai o kela mau maka, o i.iua oni ana, awihiana ame ka lalapa ana ae, ua pau ia no ka wa ioa. ' Ua make kahiko!" wahi a ka makaikiu iaia iho a hookuu iho la kana ipukukui ilalo. Hooholo aku la kona linia ma ka puuwai oke r ...n.ika make, a hooho ae la. "Ua make io no!" Hoohulihuli ae la o Papohaku Kahiko i ke kino make ma o a : .i.iiK'i; alaila, kau hou aku la i kana kukui me ka hoomalamalama j v ana maluna o kahi i eha, ka mea hoi nana i kaili aku ike ola iaia aku. •He hou huli kua ia!" Keia na huaolelo i puanaia e ka makai k:v. nie ka walania o kona naau. •• lie kanaka ku kapakahi; ea, he kanaka ku aoao io no ka mea :i:ma ktia pahi i hou me ka menemene ole," wahi ana e nalu ana iloko ;..i. Ma ka mea io maoli, e ka mea heluhelu. Ua hookahuli maoli •;i ;^ a noonoo o ka Makaikiu Papohaku mamuli o keia mau mea ana . i'ono nei me kona mau maka. l"a maopopo loa i ka makaikiu, a ke hooiaio nei oia; o keia mea i po~wa ia aole ia he kanaka okoa'ae mawaho ae o Mr. Robinc k;i makuakane o Katie ke kaikamahine u'i opio ana i hoopakele ai ke kanaka Mekiko mai. Ua h:iuhoa iho la oia i ke kino make me ke kaula, a hukiia ae i'iuna o ka waha o ka lua. Ua liele mai la kia ilio a hanuhanu iho .la i ke kino make, a hele la ma kahi e a moe iho la ilalo me kona nuku e kau ana maluna '. k-»na mau wawae. Xana aku la o Tome Bika maluna o ka helehelena o ka mea me ka manao hoomaloka e kau ana maluna o kona helehelena l.auli. Ua pii ae la o leke mailalo ae o ka lua, a hoomaka iho la e nana j»..no i ke kino o ka mea make. Ua huli iho la oia i na ekeeke apau, aole mea i loaa, ua neo ia a ;i -'.e he mea waiwai e ae i loaa iloko a ma kekahi wahi e ae paha o i. »na kino. 0 ka eliia ana o keia lua waiwai (gtila a i ole kala paha) aole 110 1. iua ma ke ano maikai loa, a no ka mea paha aole no i loaa ka mea : makemake nuiia; nolaila, ua haalele loa ia no oia pela. Hooholo iho la o leke iloko o kona naau. aole poe eli i friOiho ' laiia 110 kekahi mau mahina, a ua maopopo loa iaia ke kumu o ka .'Maiele ana o ka poe limahana eli gula i ua wahi la. Mamuli o ia ano hoomaopopo pu iho la oia, o ka pepehi kanaka i hanaia aole ia na ka poe eli gula, aka, ua hoowalewaleia ka elemakule e hele i keiā wahi no ka pepehi ana aku iaia a make. Ma ke kauoha a ka makaikiu, ua lawe ae la ka Ilikini Tome i ka ipukukui a ka makaikiu a hoomaka aku la e huli a e noii, a iloko ■ » ka manawa pokole wale no mahope mai, ua kahea mai la oia i ka makaikiu no kana mea i ike ai. Ua loaa iaia kahi i hanaia ai ka pepehi kanaka, kahi hoi i houia ka elemakule a make. •Ao'.e i hakaka!" wahi a Tome ka Ilikini me ka huila ana ae o ;. na mau maka me ka hoihoi; ma keia wa pu ana e olelo nei e oni' ..!ia ia me he mea la he kanaka e hou ana i ka pahi ma ke ka ana i • .na lima ihope e like no me ka ka makaikiu i hooholo mua ai, otā 1.1 a koe ia ka pahi iltope a i ole ma ka aoao paha. () ka ike kupaianaha loa i loaa ika Ilikini To'me, o)a no ka huei . iaia ke koho pololei ika moolelo oka hanaia ana o keia hana i ike ia ma ka hoike ana mai ame ka wehewehe ana me he mea la oia .no k"ekahi malaila ia wa. Ke hoike nei na mea i ikeia e ia e ■ia mai ana aole he hoopaapaa i ulu ae, aole he paio ana, aole no he hakaka lua i hanaia; pepehi a i ole ia he hou pahi ma-lu ... >li no keia i hana ia ai. * , . Ua haule iho la ua Tome nei ilalo ma kona mau kuli ame ka'ipu in 1 kau ana mamua ona, ua kokolo malie aku la o!a me ka nana ;'nlc ana. Ke ku malie nei ka makaikiu me kona mau lima e pupuu ana. : ;ke oia, o kana hana pono wale no e hana ai ia wa, oia no kona i ana me J<a hoomanawanui a hiki ika wa e hoike ia mai ai na mea .;;i i lianaia no keia hihia ano nui. l'a hookolo aku la ka Ilikini mai kahi wahi a kahi wahi me ke , ie loa. a hiki i ka piha ana o na minute umi-kumamalima ua V". ho la oia ma ka noho kukuli maoli ana. Ua hele aku la ka makaikiu i ona la a ku iho la mamua o ke alo. "Kha lakou kanaka!" Elua mau kanaka nana i paa i ke kaikaliiu. hookahi kanaka me ka pahi, ame hookahi kanaka he ku wale ' no aole ana hana?" , , Iloko o keia mau huaolelo kakaikahi a ka Ilikini e olelo nei, t ka • aku he mea eke kupaianaha oka noeau i loaa ia;a, aua hiki V ike maopopoia me ka hoohewahewa ole, aole keia he'ke honua, . :a kupono loa ke manaoia he ike Lani ia a i ole he .ke Lani ia ano Kaula ka hiki ke wanana a hoike i na mea e hoea mai ana na mea i hala e mamua. l'a loaa i ka Ilikini na meheu kapuai wawae e moali ana 1 ka ■v,a kahi ana i ala mai ai a noho maoli iluna. 1 a haawiia na hakilo ana ma na meheu kapuai wawae, a a, ua a nui loa ia ka Ilikini mamuli o kona ike kupaianaha ame ka ' ; maa loa i loaa i kona lahui nia na mea pili meheu kapuai wawae; - ;r.ki loa ke hoikeia ka nane lnina ma ka moali kapuai 1 hele ia. 1 "a kuhikuhi aku oia i kona Haku, ka Makaikiu me ka moakaka 1 : kahi oke kaikamahine iku aCme kekahi wawae ona e kooana ' -.1 me he mea la e ku-e ana oia i kona mea nana e paa ana 1 hiki ai 1 e kokua aku i kona makuakane. ■ • : .ia hoi ka meheu oke kanaka e paa ana iaia ke hoike nei 1 kona : ■ ' ana me kona ikaika apau e paa i ke kaikamahine, mamuli o 'e 103 0 kona mau kamaa ilalo o ka lepo; he hoailona hoi e hooia -V :ma ua aumeume maoli ia me ka ikaika; ke kumu i hiki ai ke paa " i ke kaikamahine ihope. . o ka nnka maikai a i hoomaamaa mauia no keia ano hana ne h-■■-'inehiui oia wale no ka mea hiki ke-hoakaka no keia; aka, i ka wa ; - -.akakaia ana ktia mau mea me ka moakaka «a apo koke mai no - i makaikiu me ka hoihoi. .. Xa keia wehewehe a ka Uikini i hoala mai na manao akea; a īke : ■■■•10 io maoli aku no oia nle he mea la aia ponoi no imua o kona L kahi iku mai ai keia mau mea i hanaia.

Ua hoonaue pu ia ka naau o ka makaikiu iaia e hoomanao ana i ka hoao ana a ke kaikamahine u'i, liala ole e paio no ka pono o kona makuakane i pakele ae ai mai ka make mai i ka pahi a ka limakoko hilahila ole. Ia wa pu no i lalau iho ai kona lima i ke kuau o kana paliikaua nona ka maka e owaka ana i ka nialamalama palawaka o ka mahina i makaukau e inu aku i ke koko o ka puuwai eleele i'na oia pu kekahi i ka wa o k»:«a karaima i lienaia ai, a i oleia ke loaa koke aku paha iaia. I ka ike ana o ka Makaikiu, aole hiki ia lakou ke hookolo ma ka meheu o na poe ha'iha'i kanawai no ka poeleele; nolaila, ua hoaumot ino Ia lakeu i ua po nei i kela wahi no. O ka hoike maopopo.loa, ua pepehiia ka makuakane ma ke ano po-wa i lea wa i hookaawale ia ai ke kaikamahine ma kahi e a i oleia ua hoopaahaoia oia ma kekahi wahi e hiki ole ai oia ke ike mai i ka mea i hanaia maluna o kona makuakane. Aia kekahi noenoo ke holoke la iloko o ka makaikiu, oia hoi, ua ol aku ka loaa ana o ke kaikamahine u'i i ke kanaka Mekiko mamua o.ka waiwai o ka makuakane ana i aihue mai ai. Ua moe iho ka makaikiu i ua po la me ka malu, me he keiki uuku la i hoomoe iho i kona poo ma ka poli o kona makuahine. 0 ka olelo hooholo e moelolii la iloko o ka makaikiu he hoopa'i weliweli ke ukali aku ana mahope o ka pepehi kanaka. Ua kaumaha oia: aka. aole oia i kumakaia i kona kaumaha ma ke hoopouliia ana o kona noonoo e kekahi ao pouli e hoopoluluhi ana i kona helehelena. Iloko o kona noonoo ua hoomaopopo oia, ua silaia ka hopena poino maluna o ke kaikamahine; ua maopopo no hoi iaia ke ano o ke kanaka nana e hoopaapio nei ke kaikamahine. 1 ka wa i pahola mai ai na kukuna o ka la i ke kakahiaka i ala ae ai ua mau kanaka nei. , Aole i lilo keia pepehiia an}a a i oleia keia hana i mea nana hoonalo wale ae, a hoohuikau paha i ko laua hookolo ana aku ma ka meheu o ka poe hana karaima; oiai, na hora o ka melia e lai pu ana me ke anoano ma ka po iho i hala iloko o ua ululaau mehameha la. Ua hoonee koke ia aku ko lakou alahele me ka awiwi i keia la mua a mamua ae o ka uhi ana mai o ka malu o ka po, ua hoea aku la lakou i ke kahua hoomoana niua o na poe po-wa i wehe mua o uwahi he mau la aku i hala. Ua imi iho la o leke Talamana i na hoailona apau e hoopuni ana iaia ma kona mau aoao a hiki i ka wa i poha mai ai ka malamalama o ka manaolana iloko o kona puuwai i luaiele ia. Ua loaa aku la iaia kahi a na kanaka i kukulu ai i wahi papaihale i hanaia mai na«lala laau ame na lau nahele. Loaa pu aku la ka ike he huluhulu ka moena i haliia i bela moe no ke kaikamahine, mamuli o na heu huluhulu i loaa aku. I ka ike pono ana o ka makaikiu i keia mau hoailona apau, ua pahola ae la kekahi minoaka hauoli ma kona mau papalina; alaila, ae la oia iluna i na lani, a puana ae la i keia mau olelo fioomaikai a hoalohaloha i ke Akua penei: "E hoomaikaiia ke Akua, aia no he inanaolana!"

MOKUNA V. MA KA MEHEU O NA PO-WA AME KE KOKO O KE KANAKA MAKE. Mai keia kahua hoomoana aku o na po-wa ua loaa hou aku la no kekalii meheu kahiko me ka manaopaa iloko o ka makaikiu e hiki e aku laua i kekahi kahua hoomoana hou aku mamua o ka po ana oka la; eia nae, i ka waena konu po, ua hiki aku la laua i ua kahua hoomoana elua la. Ia laua i hiki aku ai, hoomaopopo iho la laua, ua oi palua aku ka mama o ka laua mau pio e uhai loloa nei mamua o ko laua mama ma ka liele ana; pela laua i haule hope ai. Ua loaa no he meheu i ka makaikiu ma keia kahua hoolulu o[ua na hoailona e like no me kela o ke kahua hoolulu mua i haalele loaia. Aole no i maopopo loa iaia ke kumu, aka nae, aia na he inau aweawea e hiki ai ke hooiaio aku. "O kahi ponahanaha 'hala ole o ke kaikamahine u'i opio, oia wale iho la no ka palekaua o ke kanaka po-wa hilahila ole, ka mea hoi nana e paapio nei i ke kaikamahine," wahi a ka makaikiu iaia iho. I ka pahola ana mai.o ka nialamalama i kekahi la ae, ua loaa hou aku la ia laua kekahi moali hou, a mamua o ka hiki ana i ka waena konu o ka po, ua liala ia laua ma keia hele ana he elua la hele 0 ko nia po-wa i.keia !a hookahi o lakou. ; Ua hookuha'u ikiia ka makaikiu ma ktia kaliua hope i ka wa i wehe mai ai ke alaula o ka wanaao. Mamuli o ka loaa ana ia Tome Bika ka Ilikini he mau meheu ano mamaka hou. ( Ke kilo nei ka Uikini ma o a maanei i ka manawa liope loa i umeia aku ai ka noonoo o ka makaikiu, mamuli o kekahi hoailona, "u, u!" o ka Ilikini. "Heaha ka mea i loaa mai nei ia oe ma kau huli ana aku la e Tome?" "Elua moali 'a'u e ike nei," wahi a ka Ilikini. "Elua io anei meheu?" i ninau koke aku ai ka makaikiu. "Ae, me ka hoohewahewa ole," wahi a ka Ilikini. Ua hooia koke iho la o leke Talamana i keia hoakaka a ka IHkini e like me na mea i hoakakaia. O ka ninau nui imua o laua ia manawa; ma ka meheu hea la na po-wa i hele ai me ke kaikamahine? Nolaila, ua hookaawale iho la ko lakou hele ana. Ua hoohanuhanuia aku o Bone, a mahope o ka holo pokaa wale ana ma o a maanei i ka-nana aku ua lilo maoli i mea hoohoka mai. Ua nui loa na meheu, elua na ka ilio e hanu hele ai. He pinepine na manawa i hoohanuhanuia aku ai ka ilio i ka paa kamaa wahine; alaila; holo aku la ma o a maanei, aka, he neo ka mea 1 loaa ia laua. Ua hoala hou ia mai ko laua noonoo maikai, a hooholo iho la laua e hoopau i keia hana hoopau manawa. Ua hoala pu ia mai iloko o ko leke noonoo, he mau hana apuhi wale no k'eia na Ke kanaka opuino ana i paluku ai mamua. Nolaila, o ka hana pono wale no, oia ka hookolo aiia ma kona meheu oiai e moali ana ma kahi a kana pio i hina ai. O kekalii noonoo i komo koke mai iloko o ka makaikiu, oia hoi, ua hapai maoliia no ke kaikamahine e ke alakai, a i ole e na po-wa no palia apau i wahi e manao ole ia ai kona lawe ola ia ana. Nolaila, me ka noonoo kuliu, hooholo iho la ka makaikiu ia man?.wa koke no laua e hookolo aku ai ma ka meheu o ka po-wa. Ua haliai aku laua ma ka meheu hookahi. Ia laua i mamao iki aku ai mai ke kahua hoomoana aku, ua nalowale iho la ka meheu, a lilo laua i mau mea hoa-a; aka, aole no laua e hoa-a loa ina no laua e hoomau ma ka hele ana imua. Ua pau ko laua hoa-\4 hou ana, oiai laua i kaawale aku ai flie hapaha mile mai ke kahua hoomoana mai. O keia wahi a laua i lioea aku la, he wahi ano palahalaha iki no, 1 malaila e • kahe mai ai ka hau mai ka mauna mai e hoolilo iua wahi la i ano pohopoho. Mai kekahi aoao a i kekahi aoao oua kahua aina la, ua maloo e like me ka maloo o ke ka'e o kekahi kahawai mahope o ka ua nui a i ole waikahe paha, a e ike ia iho ana ua meheu kapuai wawae la e kakau ana i ka lepo. Aole no i ui hou ia aku ka Ilikini no ka hoakaka mai i kekahi mea: aka, hooho koke mai la oia: "He moali meheu hou!" O ka moali wawae o ke alakai po-wa, ua nalowale ia aole hiki ke ike ia, malia paha ua lawe ae ia i alahele okoa, a i ole ia ua holoi ia. WKiUi !*: , ; Aoleipau.