Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 35, 30 August 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA VI. KA ILIO ME KE KANAKA HANA KARAIMA, l'a hele a aumoe loa ia noke ana a ua mau kanaka la i ka paani hahau, a ua loaa nae ka laki i ka makaikiu ma ia hope mai, a ī-.-i'kani hoi kana aka no ka lilo ana mai o kekahi mau dala a kona iaia. a o kekahi kumu paha hoi o kona hauoli oia no ka hoopau ; K ana 0 ka laua paani ana, oiai he manawa ia no na mea apau ~ ko o ua hale la e hoi aku ai no ka hooluolu ana ia po. L'a hoi aku la ka poe eli gula no ko lakou mau kauhale, a no ke kĀn.ika Mekiko hoi, ua hookololohe hou iho la no oia e noho, me ka manLO e hoomau'hou aku no i ka laua paani ana me ka makaikiu, aka a< >le nae he noho aku o ua makaikiu nei, ua oili aku la oia nowaho (1 ;.a hale me ka nui o ka poe e hoi nei no ko lakou mau hale. MOKUNA VII. KA LOAA ANA I KA ILIKINI O KEKAHI MEA ANO NUI.j • 1 I hakalia no a ku ka makaikiu no ke kahua owaho o ka hale, o • K :,a halawai koke aku la no ia me kana Ilikini, a o Jca manawa no i ■ ia a ua Ilikini nei i pane mai ai i kona Haku: L'a lalau loa keia hookolo ana mai nei a kakou i keia wahi, aole : iaweia mai ke kaikamahine i keia kāhua hoomoana o ka poe eli kj :i. a paa pu ae la no hoi oia i kekahi mau lole iluna ma ka hoikeike a-ia aku i ka Makaikiu. Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau minute ia laua no ka nana ana i keia mau mea a ka Ilikini i loaa ai, ua hoomaka aku la •au:i e hele nouka o ke kuahiwi, a ma kekahi wahi maikai a laua i manao ai he wahi kupono ia no laua e moe ai no ia po, ua haule iho h laua hoomaha. <) keia wahi a laua e noho nei, aia ia ma ka T e o kekahi wahi kahnwai uuku, a aia nfaluna pono aku o laua nei kahi e owe mai ana o ka wai o kekahi o na waikahe nani loa o ke ao nei. Eleu koke aku la no ka Ilikini i ka ho-a ana i ahi hoopumehana i,.» laua no ia po, a oia no hoi ka manawa a ka Makaikiu i lalau aku i na mea a ka Ilikini i loaa ai, a kau aku la imua o ka malamalama ke ahi no ka nana pono ana. Mawaho ae o ka lole i loaa ai i ka Ilikini, aia kekahi ekeili i piha ; , ia palapala lehulehu, a o keia eke ka ka Makaikiu i wehe ae ai no ka nana pono ana i ka waiwai o na pepa oloko. Ke lolelole pakahi la oia i keia mau palapala, a o ka mea ano •-•m 1 loaa aku iaia, oia 110 kekahi palapala kauoha, a oia kana i hooaikai ae ai ī ka nui o ke akamai ame ka noea o keia kauwa hoolohe ana <« ka hookolp ana ma kahi i loaa mai ai o keia mau mea ano nui. He hiohiona ano e ka kaua e ka mea heluhelu ke nana aku ma k a\- o ke ahi e a la, oiai aia ka Ilikini ke hiamoe la maluna o kona • U.nhulu. a ma kona poo hoi e moe pu mai ana ka laua ilio hanu :v.fheu. oiai hoi ka Makaikiu e noke ana i ka nana i ua mau pepa la ma k'.'kahi aoao mai o ke ahi. l'a loaa pu iho la iaia ke kii 0 ke kaikamahine u'i Kate, ame ke kii o ke kanaka Mekiko, a ia manawa i ku ino ae ai ka Makaikiu iluna me ka hoopuka ana i kekahi mau olelo ha'iliili no kela kanaka lima kok°. . . . Ua kii aku la oia i ka lole e waiho ana ma ke poo o ka Ilikini, a 1 kona nana pono ana iho, ua ike iho la oia i na kahakahana koko e kau ana maluna o ke palaka bolu, a o keia no hoi ke palaka e komoia ana e ke kanaka Mekiko i kela manawa a ka ilio i lele aku ai e nahu 1 ua kanaka la maloko o kela hale a ka Makaikiu i komo aku ai, e hke :no ia i ike mua ia ae nei. Ua lilo keia palule i hoike nui ma ka aoao o ka Makaikiu, no ka mea aia no na hoailona apau o ka pepehikanaka maluna o ka mea nana e komo ana i ua lole la, a aole no hoi ia he kanaka okoa aku, aka o ke kanaka Mekiko wale no, ka mea ana e makemake loa nei e hwe mai malalo o ka umii ana a ke kanawai. Ua lawa loa keia mau mea apau i loaa ai i ka Ilikini, i mau mea v ahewaia ai kela kanaka lima koko, a no ka nalowale ana nae o ke kaikamahine, aole ka Makaikiu i makēmake e kau e aku i kona hma n.aluna o keia kanaka, a pela i hooloihiia ai kona hele lanakila ana n aluna o ka honua. l"a maopopo loa i ka Makaikiu ke ano o ke kanaka ana e hookm'ō nei. he kanaka oia e hiki ole ai ke u'.veh<° wale i kona waha ina r.< ia he :nea nona e halawai mai ai me ka make, a i ua Makaikiu la i- nana ana i ka lielehelena nohea o ke kaikamahine, maloko o ke kii i--lelcaka ana e paa ana iloko o kona lima, ua hooholo iho la oia, na oia e makemake ana e hoopakele i ke kaikamahine, he mea pono t 'nopu olaia kanaka nana i hana i ke karaima maluna o kona nakuakane. E nanea ana no nae ua Makaikiu nei i ka nana i keia mau mea, ,:a hoohikilele loaia oia i ka lohe ana aku i ka nunulu ana mai o kana nie ka hou ana mai o kona nuku i ka Ilikini e moe ana, a me he anapu ana la no hoi na ka uwila, ua nalo koke aku la ka Ilikini iloko • ka pouli, a he mau kekona wale no ia o kona nalo ana aku, ua hoea ' mai la oia me ka hopu ana mai i kana pu raifela, a pane aku la 1 k na Haku: , . „ 'Eia kekahi mea ke hookolo mai nei ma ko kakou meheu, a o k 'aua eleu iho la no ia i ke kinai ana'i ke ahi, a holo koke aku la no k -»iaua palekana, me he aka la i maalo ae, pela iho la no ka nalo ana '-.n n ua mau kanaka la iloko o ia pouli. Ua kaa aku no i k'a Uikini ke alakai ana i ko laua alahele, no ka ::>:a aole he wahi i kamaaina ole i ka Ilikini i ka heleia, a a V .\a na alahele kikeekee pohihihi o ia uka waokele i ua Ilikini la 1 - leia, iloko o kona mau la opio. Aole no he wahi okoa a ka Ilikini e alakai la ia laua, aka aia no ' ia ke kumu o kekahi pali laumania e ku kokoke mai ana ma kahi a :a i ho-a ai i ka laua ahi mamua iho, a mamuH o ke kamaaina o k: s llikini i keia pali, ua nihi aku la oia ma kekahi wahi olaelae pali i ; ki i ko lakou hoea ana aku ma kekahi wahi palahalaha iloko o ka i'n'.i a malaila ka Ilikini i kauoha mai ai i kona haku malaila lakou e « o ai no ko lakou palekana mai ka ikeia ana aku e ka poe e hook 0 nei mahope o ko lakou meheu. - Ma keia wahi he mea pono i ka mea kakau o keia moolelo kf. ' ; keike mua aku i kekahi mau loina mawaena o ka Makaikiu ame k-na Ilikini punahele. Iloko o ko laua mau la o ka noho hoaloha ana -•. ua hooikaika maoli no ka Makaikiu Papohaku e kula īaia iho me hoailona pohihihi a na Ilikini, a mamuli o kona hoomanawanui 1 •"■'•k ; ai iaia ke hoike aku i kona mau makemake i ka Ihkini me ke kaoleia o kekahi mau huaolelo mawaena o laua. j Mamuli o keia ike kamailio ma na hoailona mawaena o .aua nei,| • ' • > ai kekahi mau hana pohihihi i mau hana maalahi no, a pe aj rr i loaa ai i ka Ilikini kela mau waiwai ana o ka hoihoi ana mai. 1 • a Haku, oiai i kela manawa a ka Makaikiu i ike aku ai i ke kanaka kiko maloko o kela hale e paani pepa hahau ana oia no kona - - nawa i haawi aku ai i ka hoailona i kana Ilikini e makaala 'ioa 1 laua pio, a i ua kanaka Mekiko la i haalele iho ai ialoko 0 ka ha e

110 ka hele ana e hoololi i kona lole, aia ka Ilikini mahōpe o kona meheu kahi i hookolo ai. Ua hookolo aku ka Ilikini i keia kanaka lima koko a hiki wale i ke komo ana maloko o kekahi hale mawaho loa aku o ka nui o na kauhale. Ke ike la ka Ilikini i ka hoololi ana oke Kanaka Mekiko i kona lole ame ka hu-na ana aku i ke eke ili, a mahope o kona puka hou ana mai no ka hele ana mai e halawai pu me ka Makaikiu, ua komo aku la ka Ilikini a lawe mai la i kela mau waiwai a ke kanaka Mekiko i hu-na aku ai. Ke noho hoekepue mai la ka Makaikiu Papohaku ame kana Ilikini mai keia wahi mai o laua e pee ana, a he ahuwale no kahi a laua i ho-a ai ike ahi mai ka laua ike ana mai, a ke ike pu mai la no laua i ke kolo hele aku o kekahi kino kanaka e hookokoke ma kahi o ke 3hi e kolili ana o ka a aha, a ma ke ano o ke kolo hele ana a ua kanaka la me he mea la e hakilo pono loa ana oia ina paha ua hiamoe ia na mea ana e hookolo nei ma kalii kokoke i kahi o ke ahi. MOKUNA VIII. KA HOOKOLOIA ANA E KA ENEMI. Ia maopopo ana i keia kanaka e kolo hele nei aole he poe e moe ana ma keia wahi, ua ku pololei ae la oia iluna a hele aku la imua me ka maka'u ole no kona ike ia mai e kekahi mea, no ka mea ua manao loa iho la no oia ua haaleleia keia wahi e kekahi poe. Hapai koke ae la o Tom Hike i kana pu raifela iluna me ka huli ana aku i kona Haku a pane aku la: "E ki ae au i kela kanaka i ka pu ea." u Aole, mai hoopuoho aku oe i ka manu," i pane aku ai ka Ma-j kaikiu. a o ka hookuu hou iho la no ia o ka Ilikini i kana pu ilalo. Ke ku malie la ua kanaka nei a laua e ike aku nei ma kahi o ke ahi, a he mau kekona wale no kona ku malie ana, ua hookomo ae la oia i kona manamanalima iloko o kona waha a pio aku la, a ia manawa i hoea koke mai ai kekahi mau kanaka elima a hoopuni ae la ma kahi o ke ahi. Ike aku la ka Makaikiu i ke kanaka Mekiko iwaena o keia poe elima e ku ana, a aia pu hoi ka Uikini ke liuliu la e kau hou i kana pu raifela maluna o kona poohiwi me ka manao e ki aku i ke kanaka lima koko, aka nae ua papa e mai la ka Makaikiu iaia me ka pane ana mai: "Mai ki aku oe iaia i ka pu, ua" makemake au e hoola iaia a hiki i ka loaa ana o ke kaikamahine ia kaua, aka paakiki mai la no ka Ilikini no ka waiho koke ana aku i ka poka ahi Helene i ko laua enemi, a no ke kii maoli ana aku no o ka Makaikiu e hopu i ka pu, ke kumu i kanahai mai ai o ka manao o kona hoaloha. Ke noke la ua poe kanaka nei eono i ke kamailio me na leo nui, ake lohe pono loa aku la ka Makaikiu ika lakou mau olelo. Ho-a houia ae la ke ahi a nui, a hiki pono loa ia laua nei ke ike aku i ko lakou mau helehelena. He poe kanaka omokoko wale no lakou apau ke nana aku i ko lakou ano, a he ekolu o keia mau kanaka i maopopo mua ko lakou pno i ka Makaikiu, he mau kanaka hoi e kali ole iho ai i ke kau ana i ka make maluna o kekahi mea hewa ole. "Auhea oukou e o'u mau hoa," i pane ae ai ke kanaka Mekiko. He mea pono e paa keia kanaka ia kakou i ka hopuia, a e hookolo hoi kakou mahope o kona meheu, a hiki i ka paa ana o kela kanaka malama ilio hae." "Owai ka inoa o keia kanaka a kakou e hookolo aku nei?" i ninau niai ai kekahi o ua mau kanaka nei i ka mea nana i hoike aku 0 ke ano o ke kanaka a lakou e hookolo nei mahope o kona meheu. "Aole i maopopo ia'u kona ano, a ma ko'u hoomaopopo nae oia ka Makai Nui o ka apana nei no ka hookolo ana mahope o'u, a Oj kahi nae o ko'u pohihihi o ka loaa ana iaia o ka ike na'u i hana i kela karaima," wahi a ke kanaka Mekino i pane aku. "Manao au na kela kaikamahine i haha'i i kela kanaka a pela i hiki ai iaia ke hookolo mai mahope ou," wahi hoi a kekahi i pane ae ai. "He kuko palaualelo wale no kena au," i pane hou mai ai ke kanaka Mekiko. "Aole keia he manao koho wale," i hoomau aku ai no ke kanaka mua nana na olelo na ke kaikamahine i haha'i i ka mea nana i hana ike karaima. "I nui hoi paha ka hana iko hooko ole ana mai 1 kaii mea i noi aku ai ia oe e lawe kokeia no ke ola o kela kaikaa laa ko ike i ka uhai heleia mai o ke kolohe, a i hoike aku no ia oe me ka oiaio, o ko lakou hookolo iho la no ia mahope o keia kaikamahine a hiki i kona loaa ana. "Aole ia he hana nui," wahi hou a ua kanaka Mekiko la me ka hoonui ana ae i kona leo ma ke kamailio ana. "Na'u e hookolo aku o ka meheu o keia kanaka, ina paha he luna aupuni oia, a apahu ae i ke ola iloko ona, a pau kona hanu liou ana i na ea o keia ao malamalama." "Pehea oe i manao ai he hana maalahi ia ke hana akur" wahi hou a ua kanaka nei i ni.nau mai ai. "Ma ka pepehi maoii ana aku no hoi iaia a make loa, ua manao anei oe he kanaka au e hiki ai ke paani waleia mai e kekahi mea? Aole, aole loa, e inu e no ka oi o ka maka o kuu pahi i kona koko mamua o ka hiki ana iaia ke hoopaa i na lima o ke kanaka Mekiko i ka hao," a pa'i ae la oia i kona mau lima ma kona umauma. "Ke manao nei anei oe, eia kakou ke hookolo nei mahope o ka ineheu pololei o ka mea a kakou e makemake nei e pepehi aku?" i pinau aku ai kekahi o ua mau kanaka nei i ko lakou alakai, oia no hoi ke kanaka Mekiko. "Alaila aole a kakou houlolohi wale ana iho ma keia wahi, mamua o kona mamao loa ana aku e hiki ole ai ia kakou-ke lihi pilipili aku mahope ona," a o ko lakou hoeu ae la no ia i ka lakou huakai no ka huli ana aku i ka meheu o ka Makaikiu. Ua hoomaka aku la lakou e hahai hele mahope o na moali kapuai wawae, a mamuli o ke akamai loa o ka Ilikini i ka uhiuhi ana i ko lakou alahele, ua lilo ia i mea e hoaa ai ua poe kanaka nei, a hiki i ko lakou ike houia ana aku e kuku nui mai ana ma kahi o ke ahi, .mahope iho o ko lakou noke ana i ka huli i kahi o na enemi i hele aku ai. "He keu maoli ka maalea ame ke akamai o kela kanaka 1 ka hoonalonalo ana i kona meheu mai ka hiki ana i kekahi poe ke hookolo aku," i pane ae ai kekahi o ua mau kanaka la. Mahope iho o ke kukakuka ana o ua mau kanaka nei no ka lakou ( mea e hana aku ai, no ke koena oia po, ua hooholo iho la lakou e hoaumoe lakou ma kahi o ke ahi i ho-aia ai. No keia ike ana mai hoi o ka Makaikiu ame kana Ilikini i keia hoomakaukau hiamoe o keia poe, ua hohola ae la no hoi laua i ko "laua mau huluhulu, no ka hooluolu ana no ia po. He keu aku ke kupaianaha o keia mau puulu elua, aia lakou ke hooluolu la me ka moe maikai o ko lakou po, ma kahi kokoke loa kekahi i kekahi, oiai nae he mau enemi lakou apau e manao mai ana 'hoi kekahi puulu e pepehi i kekahi ke loaa mai ia lakou, a e huli ana hoi kekahi i ke kaikamahine ame ke kanaka lima koko. Mamua o ka puka ana mai o ka la i ke kakahiaka, ua ala mua ae la na kanaka i moe ai ma ka'e o ke ahi i hoaia ai ma ka po mamua iho, a hoomaka aku la no lakou e hele no ka huli ana i ka Makaikiu, a i ko la'Eou hala aku hoi, ua haawi aku la ka Makaikiu i na kauoha i ka Ilikini e noho malie no laua ilaila, a oia hookahi wale no ke hookolo mahope o kela poe kanaka. Haalele aku la ka Makaikiu i kona hoaloha Ilikini ame kana īlio punahele, a ke nana aku i ua kanaka nei i kela manawa ana e nihi hele ana ma ka aoao o ka pali a e pii ana maluna o na kualapa, aole oia o ke'kanaka e nana ana i na palapala a kaua e ka mea heluhelu 1 ike ai ma ka'e o ke ahi, aka ua loli loa kona ano i kela manawa, a ua, hoopihaia kona mau lala me ka uwila ame ka maka'u ole. i Aole i pau. I