Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 36, 6 September 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA VIII. KA HOOKOLOIA ANA E KA ENEMI. Mamuli o kela mau huaolelo a ka Makaikiu i lohe pono aku ai i ; .1 hoopukaia ana e ke kanaka Mekiko ma kela po, pela oia i ; ;i kc ai oia hookahi no ke hele e halawai pu me keia kanaka. Oiai ka puulu kanaka a ke kanaka Mekiko e hele ana kna 'ka It: U u alahele, aia no ka- Makaikiu ke ukali la mahope, a i ka uhi ana .. ,i ka po, aia no oia ke moe kokoke la ma ko iakou wahi. Ua I .;ia ka hoomaopopo ana i ka makaikiu, aiā kekahi puulu kanaka ...-/.i ae mawaho o keia puulu ana e hookolo nei, ana ia puulu hoi e ;„.ve ana i ke kaikamahine a ke kanaka elemakule i pepehiia ai. () keia kona kumu nui oka hookolo loa ana mahope oke kanaka M me kona manao no.e halawai aku ana no keia kanaka me kela l'.-.uhi. Xo na la elua keia hookolo hele ana o ka Makaikiu mahope o ua kanaka la, ua hoea aku la lakou ma kekahi mau kauhale o ka poe ,e-ula i haaleleia, a i keia wahi i hoomaha iho ai ka huakai a ua poe ' ;:i,lka nci * ' 1 ™ i -i • 1 ka uhi ana mai o ka po, ua kakali malie iho la ka Makaikiu a ; v i i ka poeleele loa ana, ua hele aku la oia me ka manao e komo a,u iluko oko lakou hale. O kona hele aku ia no ke komo ana aku , ko o ka hale, a iaia ma kahi he iwakalua kapuai mai ka puka mai, t <>ili mai la kekahi kanāka nowaho, a oia no hoi kona manawa i ,'alaha iho ai iluna o ka honua, i hiki ai ke ike oleia mai oia, a o kana tvea nae oka ike ana aku, aole kela he kanaka okoa aku, aka oke kauaka Mekiko no ia. Mamuli nae o keia haalele koke ana mai o ke kanaka ana e h00k..!0 k..!o nei inahope o kona meheu, ua hoololi ae la oia i kona manao a t:i;ai aku la mahope ona. l"a hele aku la ke kanaka Mekiko, no ke kae o kekahi pali he 0 mo hanen i-a mai ka hale aku, a aia hoi malalo pono aku o keia pali iakahi kahawai nui, nona ka wai a ka Makaikiu e lohe aku nei i ka <uvco\ve mai. MOKUNA IX. ICA HAKOKO ANA MA KA'E O KA PALI. Xo ka hoohuoi no o ka Makaikiu aia kekahi hana a ke kanaka Meki'ko ma keia wahi ana 'e hele nei, ua hoopilipili loa aku la oia nahope o ua kanaka nei, a hiki i ko laua aneane loa ana e halawai kino. oiai he eono wale no kapuai ka mamao mawaena o laua. I keia hehi ana aku nae a ka Makaikiu maluna o kekahi pohaku, :, no ka lohe ana mai o ke kanaka Mekiko i ka nakeke, ua huli mai la oia ihope ame ka pane ole mai i kekahi huaolelo ua kau mai la oia 1 kana pu panapana a ki mai la i ka Makaikiu. Hc na ana ka mea i loheia aku, ua hina aku la ka Makaikiu īlalo a oia 110 hoi ka manawa a ua kanaka Mekiko la i lele mai ai maluna «» ka Makailein me ka hoopololei ana jnai i ka waha o kana pu pana]>ana maluna o'ke poo o ka Makaikiu, aka me he uwila la i anapu ae j>aa ana na lima o ua kanaka la i ka hopuia, a lele ana hoi ka pu pana-

jiana i kahi e. 0 ka ulele koke iho la no ia'o ua mau kanaka nei ka hakaka n oiai he niau keikikane nae no laua a elua, ua hiki ole i kekahi ke knena ae nana ana ka ai a ka lua. He kanaka kino ikaika ka Makaikiu aka ua hiki ole i kona ikaika ke lawe ae i ka ai awahia i kela nanawa, no ka mea o ke kanaka ana e hakoko nei aole ia he kanaka i;-ki kc paani waleia. » A Aole he puai leo iki mai ia laua mai, koe walē no ka nuTo !ko 1 ua mau hanu, a ua manao ke kanaka Mekiko, o ka manawa maikai '.■•a ia ana e hoohana mai ai i kana pahi'maluna o kona hoa, nolaila wehe ae la oia i kekahi lima 'o ka Makaikiu, i hiki 'ai iaia ke nanao i kana pahi. t T a ike no ka makaikiu i keia mea, a ke hoololo wale la no oia, i hiki ai i kona hoa paio ke ike mai ua nawaliwali oia, a mamua o ka !,- m n ana ae o ka pahi a ua kanaka nei, ua kula'i aku la ka Makaikiu ~.ia. a koheoheo ana mai keia wahi aku a laua e hakoko nei holalo . kc kahawai. E hapapa ae ana ke kanaka Mekiko o ka paa ae o kekahi mea, hc ole nae ka loaa a olalo o ke kumu o ka pali kona Wahi noho. Kc noho malie la ka Makaikiu no ka hoomaha ana, no ka mea v.-i lule maoli a pau kona aho, me he ilio hahai holoholona la i uhai kn mahope o ke elia ahiu, pela iho la no kona ano i kela manawa. 1 kona maha ana, ua ku ae la oia iluna a o ka mea i halawai mai ka ike a kona maka, oia no kekahi puolo i haule mai ke kanaka ' Ukiko mai i kela manawa a laua e hakoko ana. Lalau koke iho la oia i ka puolo a paa ae la me ka hooho ana: Hr keu maoli ko'u laki, ma o kjt loaa ana o keia mea ano nui, a ke - \ au e kuhihewa, aia kekahi mea e pili ana i ka hihia pepehikanaka ;'u <• hookolo nei maloko o keia mea." Ke lolelole la oia i ua puolo nei, a i kona nana pono ana iho aia ' "i l u . poe lole wahine wale no ko loko, a o kekahi o ia mau lole, oia • > ka lole ana i ike ai ia Kate e komo ana iaia i kau pu mai ai maa M ke kaa ia lakou i hele like mai ai mai Deneva mai. Ka lilo ka loaa ana o keia mau lole iaia i mea ano nui loa e pili : u no ka hihia ana e hookolo nei, a mamuli nae o kona īke ana īho : U liauka'e o kekahi lole i ke.koko, ua manaoio loa iho la oia ua maoli no kela kaikamahine i.ka pepehiia, a a.a ho, maloko o : ■ !a liale ana o ka ike ana aku i kela poe, aia maloko olaila kona i waiho ai. t .. \'o īea ulu ana mai o keia manao iloko ona, ua make ke kaika- : \ihine ana e ake aku nei e hoopafeele ae mai ka umu ana a keia "::iaka limakoko, ua pii mai la na manao pono ole iloko ona, a kiei aku '.i ia ma ke ka'e o ka pali a no ka waiho mai o kekahi mek keokeo ua wiliwili wale aku la no oia i kana puupuu me ka hoopuka pu aku i keia mau huaolelo: t -E ke kanaka i piha me ka ina i loaa nuia la u ka īke, •\' hala loa aku kau hana mamua o ka mea a'u i koho wale ai, īna ua ::.--.pakele au ia oe a hanai aku i kou kino na kuu īlio e ai. Akahi no a ike iho ka M&kaikiu i ke ko'iko'i o na mea 1 hanaia e kela kanaka Mekiko, ka mea hoi nana i hoopioloke mai 1 kona noolloko o na la opio o ka Makaikiu Papohaku, ua kau aku ka hili- ■ ai o kona manao maluna o kekahi kaikamahine opiopio u 1 ka mea i-i ana i manao ai i wahine nana, a mamuli nae o ke ko ole ana o. ia '\;.nao ona, kona kumu o ka haalele ana aku i na luhiehu o ka Hikina * kuewa hele iwaena o na poe hakihaki kanawai, a no kona manao ':ui no i keia kaikamahine kona kumu o ke ake loa ana e huli a lnki 1 >'• loaa ana. , , , i m * Me he mea la ua'like pu kona puuwai me ka pohaku ka P aak 'k' 'inhope if,o o kela manawa ana i haalele aku i i ka home o kona mau "■akua. a o keia wale no ke kaikamahine nana 1 ume aku 1 kona puu-

wai ka mea hoi nana i hoopepe i ka puuwai uahoa o ka makaikiu a pepe i ka wai O: Niulii. O kela mau hiona nohea o ka u'i Kate Robine ame kela leo nahenahe ona, ua pau ka manaolana no kona ike a lohe hou ana aku, a ke noke la oia i ka holo-ke ana i o a ia nei ma ke ka'e o ua pali la, a he lehulehu wale na manawa mai haule oia ilalo o ka pali mamuli 0 ka pouli pu o kona noonoo no keia kaikamahine. Mahope ilio nae o kona noonoo ana, aole o ke kanaka Mekiko wale 110 ka mea nana i hana i naliana lokoino maluna o ka elemakule ame kana kaikamahine, ua hoouluulu hou mai la oia i kona mau noonoo maikai apau a hooholo iho la e hoi hou aku oia a komo aku iloko o ka hale o kela poe e noho mai la, a ina ua make io o Kate maloko o kela hale, alaila e halawai aku ana kela poe apau me ka make mai iaia aku. Hu-na aku la oia i ke ope lole malalo o kekahi umamalu pali, a huli hoi aku la oia me ka naau kaumaha no ka hale ana e makemake aku nei e komo iloko. Ua hele oia a piha loa me ke pihoihoi, no kona manao e halawai aku ana oia me kekahi nanaina ku i ka manaonao, a ke nihi malie la kana hele ana, a iaia nae i kokoke loa aku ai mawaho o ka hale, ua lohe aku la oia i ka hehe mai o ka aka a na poe oloko, a o ko ia nei nihi ae la no ia mahope mai o ke kua o ka hale, a iaia i kiei aku ai ia loko o ka hale, ua hoopohalaia mai kona manao ma o kona ike ana aku, aole he inau hiona manaonao kana e ike aku ana, aka e noke nui ana ua mau kanaka nei i ka paani pepa hahau. | Na keia hiona ana e ike nei i hoohauoli mai i kona manao, a o kona j hoomalielie iho la no ia i kona mau manao uluku, no ka mea wahi ana, aole e hiki e lanakila kana mea e manao nei e hooko aku, ina aole oia e hoonalo aku i kona mau manao pihoihoi. MOKUNA X. MALOKO O KA HEANA O NA LIMAKOKO. Aia he mau ihoiho kukui e aa ana maluna o ke pakaukau, a ma kahi malamalama hopipi mai keia kukui mai, ke ike pono loa aku la ka Makaikiu iko lakou mau helehelena puni koko. He ekolu o keia mau kanaka, he mau Paniolo lakou, i kaulana i na hana hakihaki kanawai a oki puu, a o kekahi mau kanaka iho elua he mau kanaka no laua o ke ano like me ko laua mau hoa. Ua maopopo loa he mau kanaka keia i hoolimalimaia e kela kanaka Mekiko, a e hoike okoa mai ana no ko lakou mau maka, aole loa lakou e hoohakalia ana i ka hooko ana aku i kekahi hana e kauohaia aku ana ia lakou me ka nana ole peliea la ka nui o ia hana ke hooko aku. Aole he kanalua iloko o ka Makaikiu no kona hele ana aku e lialawai pu me keia mau kanaka elima ina no e hooulu mai ana lakou i kekahi hana e hookaheia ai ke koko, ame ia manao paa, ua hoi ae la oia a ma ka puka o ka hale o kona komo aku la no ia iloko. laia 110 a ku ana imua o ua mau kanaka nei, o ka halawai koke mai la no ia me ka waha o na pu panapana, a oia ka ka Makaikiu i pane aku ai: "O keia iho la ka ke ano o ka oukou mea e hana mai ai 1 kekahi kanaka e imi mai ana i wahi nona e malu ai ? E waiho ika oukou mau pu a e hookipa akii i ke kanaka poino." "Pehea oe 1 hiki mai nei i keia wahi i keia po?" i ninau mai ai ke • kahi 0 lakou. "No ka hoike ana aku ia oukou i ka mea oiaio, aole no'u iho ka makemake o keia hele ana mai nei, no ka manaoia na u i hana i kekahi T?arai.ma, oia ko'u mea.o ka holo ana mai nei e hui pu me kekahi poe hakihaki kanawai, a ina oukou e hookipa aku ana ia u he keu aku o ko'u hauoli loa." Ua hookuuia iho la ka lakou mau pu ilalo, no ka lohe ana mai 1

ko ia nei moolelo, a kauoha mai la iaia nei e noho ilalo, a akahi no a olu iho ka manao o ua Makaikiu nei no ka loaa o kona hookipaia. Aole no i hooiaio loa ua mau kanaka nei i ka pololei o na niea a keia kanaka e hoike nei ia lakou, a ua noke mai la lakou i ka ninaninau ana iaia nei: "Mai ke kulanakauhale hea oe i hele mai nei?" • "Mai Ohaio mai nei au," a o ke kunokunou like mai la no ia o ke poo o ua poe kanaka nei. "Alaila heaha ka meahou o ia kulanakauhale? "He nui ke pioloke o ke kulanakauhale i keia mau la a oia ko'u kumu o ka holo ana mai nei i kahi e loāa ai ia'u ka palekana mai ka hopuia ana e na ma(<ai." "Alaila heaha ke ano o ua pioloke la nana i kono mai ia oe e mahuka mai ke kulanakauhale mai,?" "Heaha mai hoi ka'oukou. He puulu kanaka hoi paha ka i hoea ae ma ke kahawai o Alaelena a pepehi iho la i kekahi kanaka, a o keia paha ka pepehikanaka ano nui loa i hanaia mhope mai o ko Kaina pepehi ana i kona kaikaina," i noke aku ai ka Makaikiu i ka hoonuinhi. "Alaila o oe ka paha kekahi i komo pu me kela poe na lakou i pepehi i kela kanaka." "Aole, aka' owau nae ka mea e hele pu ana me kela kanaka, a me ia hele pu no o maua, ua kii ia mai la oia e kekahi puulu kanaka, a i kona wa nae i loaa aku ai, aia he puka poka maluna pono o kona kua, a i mea e ulu ole mai ai kekahi hoohuoi na'u i hana i kela ki pu, ua holo mai la au." "Ia wai i loaa ai ua kanaka make la?" i noke loa mai si ua poe kanaka nei i ka ninu iaia nei. "Aole i maopopo pono loa ia'u ia wai la oia i loaa ai, hē hookahi no a'u mea i lohe mai ai, o ia no ko ka Makai Nui hoomaopopo loa ana, i ko'u hele pu ana me kela kanaka, a e noke ana na makai i ka huli ia'u o ko'u holo mai la no ia i ka po nei." "He keu maoli ka ke kupaianaha o kou holo wale ana iho no i kela wahi hana hewa uuku loa," wahi a ua poe nei i hoomaoe hou mai ai i ke kamailio ana me ko lakou ano hoohuoi no aole keia e kamailio ana i ka mea oiaio. "Pela io no, e kuu mau hoaloha, aka aia kekahi mau mea ae a'u i liana ai e kau mai ai na hoohuoi ana a ke aupuni maluna o'u." "A heaha ia mau mea?" "Ka ke noke loa mai nei oukou i ka niele ana ia'u, a malia paha he poe oukou no ke aupuni e manao ana eJiopu mai iau," a o ka holo koke aku la no ia o ka Makaikiu' no ka puka. No keia mau hana pulapu wale no nae a ka Makaikiu, ua manaoio mai la lakou ua maka'u ka Makaikiu, a noke nui ae la ua mau kanaka nei i ka aka. "Mai maka'u oe no makou, i noke aku nei hoi makou i ka niele ia oe i lohe ia aku na mea hou o ke kulanakauhale, no ka mea o ka elua keia o ko makou pule iloko nei o ka nahelehele, aohe wahi lohe meahou iki. a i kou hoike ana mai nei hoi i ke kumu o kou holo mahuka ana mai nei. ua piha loa ia makou i ka hauoli." "E hoike mai oe i kou ano ia makou," wahi a kekahi o ua mau kanaka nei i ninau mai ai iaia nei. "He kanaka hewa ole no au e like me ka bebe liilii, eia nae e kapilipili mau ia ana au na'u i hana i kekahi mau hana ano pono ole 'ke loaa ae i na makai, a oiai no nae aole au i ike ia mau mea e like no hoi me ko oukou ike ole." "Aole anei nau no hoi i pepehi i kela kanaka au i hoike mai nei ia makou, hu-na mai nei nae hoi oe i ka mea oiaio." "Adle na*u i pepehi iaia, a he kanaka ma'u wale au i ka 'lawe ana i ke ola *> kekahi o ko'u mau hoakanaka." "Wala, e hoomanao oe, he mau kanaka maikai wale no makou apau, a ua hiki ia makou ke hoihoi aku ia oe i ke kulanakauhale a haawi aku ia oe iloko o ka lima o ka Makai Nui. Aole i pai}.