Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 37, 13 September 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

\IOKUNA X. " . ; MALOKO O KA HEANA O NA LIMAKOKO. Hoomaka ae la ka Makaikiu e akaaka, ma ke ano hoohenehene a {.ane aku la: "Aole ia ano maikai iloko o oukou a'u e ike aku nei, ; t ina oukou e lawe ana ia'u i ke kulanakauhale, e hooia aku ana au . ; .'u hewa ole, a oia auanei ka wa e kahihiia mai ai na oukou i hana k-la karaima maluna ona." ile kanaka hewa ole no oe i ka nana aku," wahi a kekahi o ua kanaka nei i pane mai ai. Aia no he mau hoohuoi ana maluna o ua poe kanaka hakihaki i.-mawai nei no ka moolelo a ka Makaikiii e hoike aku nei ia lakou, a 1- la pu no hoi i loaa ai na manao hoehuoi iloko o ka Makaikiu no ua h- kanaka nei, aka ua pane hou aku la nae ka Makaikiu: • Mai hoopau i ka Qukou pāani ana, ua hele au a maluhiluhi, a , \au 110 hoi kekahi i makemake e paan'i pu aku me oukou, ke ae ia ~.t li nae e ko oukou oluolu," a hoonakeke iho la oia i kana dala. No keia nakeke ana aku o ka ia nei dala, o ka eleu koke mai la r ia o kekahi o ua mau kanaka nei i ke kakekake ana i ka pu-a pepa ;i. iomaka nui iho la e paani. He akamai no ka Makaikiu i ka pepa, oia i makemake e kaa mau mai ka make ma kona aoao, a ua ; .awi mau aku la no oia i ka make i kona mau hoa. A oiai lakou e noke anp. i ka paani me ka hialaai loa o ua mau k .naka nei no ko lakou laki, ua loheia aku la ka nakeke o kekahi niea < lux>kokoke mai ana ma ko lakou nei hale e paani ana, a o ke ku k 'ke ae la no ia o ua poe kanaka nei iluna me ka paa pu ana 1 ka lak .u mau pu panapana no ka halawai ana aku me kekahi mea e manao a ia e hoopilikia mai ia lakou. l'a holo ae la ka lia maeele iloko o ka Makaikiu, no kea kulana kupilikii ana e ike nei, aka ke hoopu malie wale la no nap oia, ua ulu koke mai la no hoi kekahi hoohuoi iloko ona, malia paha ua ola hou iiiai nei ke kanaka Mekiko, a oia keia e nu hele mai nei mawaho, 110hiU, ua lalau aku la oia i kekahi o na ihoiho kukui, a pane aku la i kona mau hoa: "E kinai ae kekahi kukui i ai e ike maopopoia mai ko kakou kulana oloko nei." MOKUNA XI. i KE OLA HOU ANA O KE KANAKA MEKIKO. * ! I kela manawa a ka Makaikiu i kinai iho ai 1 kekahi o na ilioiho kukui, aia na mea apau maloko o kela keena me ka I.ikou mau pu i maltfaukau no ke ki ana aku i ka mea e oili mai ana nia ka puka o ka hale, a ua maopopo loa iho la i ka Makaikiu, he poe kanaka omokoko wale no keia poe kanaka apau, me ko lakou manao .. keia kanaka e hele mai nei oia no ke kanaka e hookolo ana mahope o ko lakou meheu. Mamuli nae o ka hoea koke ole ana mai o ke kanāka nana 1 hoonakeke mai mawaho a lakou i lohe aku ai, ua manao iho la ua poe kanaka nei he puulu nui keia e hele mai nei no ka hopu ana ia lakou, a o keia kekahi kumu o ko lakou apono loa ana i ke kinai ia ana o ka ilioiho kukui. E kakali ana no nae iakou o ka hoea mai o ka mea a lakou i manao ai he enemi, eia mahope o ko lakou meheu, komo ana no ke kanaka Mekiko, ua hele a kihe'ahe'a kona helehelena i ke koko, a oia nt> li«»i ka manawa a ka Makaikiu i puhi īho ai i ke kukui i koe e a ana, a iiaha poele iho la ka papai o Honolulu, naku aku naku mai lakou iloko 0 ka poeleele. ' Ua ike mai ke kanaka Mekiko i ka Makaikiu i ka noho aku a 013 k ina i kauoha mai ai i kona mau kanaka e hopu iaia, aka nae mamua 1. ka pa-e ana mai o kela leo kauoha no ka hopu ana, aia ua Makaikiu raj)ohaku la ke ku mai lq mawaho o ka hale. "E hopu iaia! E hopu iaia!" i noke mai ai ke kanaka Mekiko i k .' kahea. "l'a paa oia ia'u! Ua paa oia ia'u!" i olowalu mai ai na leo o ua : tyanaka la, oiai e puliki a puliki mai.lakou iloko o ka i'.'uli. la ho-aia ana ae o ke kukui, ua ikeia aku la e puliki aku ana no ,< kahi i kekahi, a ua lele aku hoi ka manu mailoko aku o ka punana. "Aia aku nei i hea kela kanaka?" i ninau aku ai ke kanaka Mek>,o. 'Ta holo aku nei oia no kona pakele," i hooho like mai ai ua mau kanaka nei. "E hahai aku mahope ona a e loaa no ka uku makana o hookahi k-ukani dala i ka mea e lawe mai ana i kona £00 imua o'u," wahi a ua k.-.naka Mekiko la. ' Aole nae he wahi mea a onioni ae o ua mau kanaka nei no ka 1 • kolo ana aku mahope o ka Makaikiu, a no keia pane leo ole mai na :nau kanaka nei mai, ua ninau hou aku la no ke kanaka Mekiko: \<. keaha ko oukou kumu o ka hookolo ole ana aku mahope o kela kanaka. aole anei o oukou hoomaopopo mai i ka haawina i loaa iati n:ai iaia niai a mai make au i kela kanaka i keia po. l"a pane mai la nae kekahi o ua mau kanaka nei i ka i ana mai: Ua like pu ka uhai ana aku mahope o kela kanaka me ka huh ; ; ke kui pine i nalowale iloko o ka mauu maloo, e ko makou ka*ia. Aole kela he u'a hele hewa, i hoike aku au ia oe, aka he kae'ae*a o.a no keia mau kuahiwi." "He keu aku oukou o na kanaka naaupo o ka hookuu ana aku 1 ;aia." "Aole a kakou olelo hou ana nona, o kakou iho no ka kakou e wahi a kekahi i pane mai ai. "Pela no, aka e hoomanao iho nae oukou, ua ahuwale aku ko r, j! ou mau ano pakahi apau i kela kanaka, a e hiki mai ana ka ma- " «.1 e kiiia mai ai oukou apau e hopu. Ua ike mua anei oukou īa i:ira # # ! "Ua hiki ple ke alo ae i keia manawa no na mea i hanaia, fcka e i '.Kc mai oe i ke ano o ka loaa ana o ka pilikia ia oe. T*a noke aku la no hoi ke kanaka Mekiko i ka hoike i ke ano o 'i'»aa ana o keia poino iaia, e like me ka kaua i ike mua ae iiei, a oia ' ka manawa o kekahi o lakou i pane mai ai: ( "Ea. ua hoohoka ia kakou apau e keia kanaka, a aole no he r 1 »koa aku o ka Makai Nui no keia o ka Apana o Kunikona. Mahope iho nae o ka pau ana o keia hoike ana aku a ke kanaka 1 koma pakele ana mai ka make mai, aole no ia he mea e : 1 ■]'' lupaluia ae ai o kona mau manao no ka hoomau ana aku ma na •'.'i hakihaki kanawai, a me he mea la i ka nana aku ma kona mau ; a. ua hooi loaia ae kona iini e hana aku i na hana i oi aku o ka ino r 1 <1 nana ole i keia pakele mahunahuna ana mai ona mai ka make r > 1 a holoi mai la kona mau kanaka i ke koko ma kona heleheleni •* Aa-hi hoi i kona mau wahi i poholehole, a hooluolu aku la lakou r 1 ii koena po. Ma keia wahi he mea pono e hoakaka pokoleia aku ke ano o keia

kanaka Mekiko aine kana hana. Aia ma kahi lie elima mile mai keia wahi a lakou e moe nei i keia po, aia malaila ka home o keia kanaka, a oia no lioi kekahi o na kanaka hanai holoholona i kapaia aku e kona mau kanaka ma ke ano he keiki alii no na kula uliuli o ka aina hanai holoholona? He nui kona mau kanaka e noho ana malalo ona, ahe nui hoi kana mau holoholona, a mamuli iho la o keia ano i kapa mau aku ai kona mau kanaka iaia he keiki alii. O keia mau ano nae o ke kanaka Mekiko, aole ia i maopopo i keia mau kanaka e hele pu nei me ia, no ka mea aole i loihi loa ka hui pu ana mai o keia poe kanaka me ia. O ka iiana pili\yaiwai oia kekahi hana akamai loa a keia kanaka Mekiko, a oia kekahi o na kanaka ino hookahi ke ulu mai na manawa haunaele iwaena o ka poe piliwaiwai. E fioohala mau ana oia i kona mau manawa o ke kau la ma na wahi o na kanaka eli gula a ma na wahi no apau e hiki ai iaia ke piliwaiwai, a ina no he poe nui kekahi o ke dala e loaa aku ana iaia, e konoia ana no oia e hana aku i na hana limakoko, a ia ka pono o ka loaa nui mai o kana dala. E hui pu aku ana no hoi oia me ka poe hakihaki kanawai e loaa ana iaia, a lawe aku ia lakou ma kona mau aina hanai holoholona, a na keia mau kanaka no hoi e hele e aihue i na pipi ame na lio o kekahi poe no ka lawe ana mai nona. A ua noho haku maoli oia maluna o na mea apau, he leo wale no kona e pane aku ai, e hookoia ana ia mau kauoha me ka hoohakalia oleia. > MOKUNA XII. HUI HOU KA MAKAIKIU ME KANA MAU KAUWA. I . ? | Aia ka aina hanai holoholona oua kanaka Mekiko nei ma ka Apana o San Juen, ua mamao loa aku hoi mai na palena aku o na aina noho naauao, a i ka manawa o keia kanaka e noho ai ma kona aina hanai holoholona, ua like pu oia me kekahi Moi Alahia, ke kaulilua wale iho no i ke anu Waialeale», aole he mea nana e hoopilikia mai. 0 keia kulana moi o ke kanaka Mekiko, me ka nui o na kanaka e noho aku ana malalo o. kona malu, oia wale no na mea nui ana e noonoo ana, oia hoi no ka hoi pololei ana aku i kona home kahi e noho mai ana kona mau kanaka i makaukau mau e hoko i kana mau kauoha apau ke haawi aku. Ua manao oia e hahai mau aku ana no keia kanaka nana oia 1 hoohoka mahope o kona meheu, ina no he mau haneli kanaka, aole no keia kanaka e maka'u ana, e mau aku ana no kona hahai ana a hiki i ka paa ana o kana mea i makemake ai. No leeia mau mea i ala mai iloko o kona noonoo, ua lilo ia i mea hoohauoli loa mai i kona manao; a ake nui 1110 la oia e alakai aku i keia kanaka iloko o kana umii. Ma keia po a ua poe kanaka la e moe ana maloko o kela hale no ka hooluolu ana, aia no ka Makaikiu ke moe kokoke mai la maloko o ka nahelehele, me ko lakou nei ike ole aku. Oko ka Makaikiu kumu no hoi o keia haalele ole ana mai i keia poe kanaka no kona makemake no e hahai loloa mahope o ke kanaka Mekiko a hiki i ka loaa ana o ke kaikamahine iaia. Mamua ae nae o ka hooluolu ana o ka Makaikiu ma ia po, ua hele mua oia e nana i kahi a laua me ke kanaka Mekiko i kupapa ai, a ike aku la no hoi oia i kahi o ua kanaka la i pii mai ai no kona palekana 'mahope iho o kela haule ana ona ilalo o ka pali. 1 ka wehe ana mai o ke alaula o ka malamalama o kekahi la ae ua hoeu koke ae la no ua mau kanaka nei no ka lakou huakai, a haalele iho la 1 ka hale me ka puahi nui. Aia no hoi ka Makaikiu ke ike mai la i keia hoomakaukau ana o ua mau kanaka nei, a ua ukali mai la oia mahope o lakou, me kona hoomamao mau no nae iaia iho me ko lakou ike ole mai iaia nei. O kekahi makemake nui no hoi o ka Makaikiu o ka hookolo ana i keia puulu kanaka, i maopopo ai iaia, ko lakou alahele e hele nei, a no kekahi mau mile loihi ka ia nei hookolo ana, a ua maopopo iho la pahft iaia ka lakou la wahi e hele ana, nolaila ua haalele aku la oia īa lakon, a huli hoi hou mai la no ka hale a ua mau kanaka la i moe ai ma ia po iho. Aole he makemake maoli kona e haalele aku i ka uhai ana mahope o keia mau kanaka, aka, he makemake kona e hoi hou e nana pono 1 kela puolo lole ana i hu-na aku ai malalo o ka umalu pali, no ka hooiaio loa ana, ina paha ua pepehi io ia ke kaikamahine ana e iini loa aku nei e loaa. Ua hele a kupono ka la i ka 1010, hoea mai la ka Makaikiu i ua hale la, a o kona hoomaka aku la no īa i ke kuekaa ana i na wahi apau [ oloko o kp hale 110 ka huli ana no i kela kaikamahine, eia nae aole ana wahi hiona iki o ka ike ana aku ua pepehiia oia maloko o kela hale. Aia 110 nae ka manao paa iloko ona ua pepehiia no ke ole i hook© mua īa ia hana, a i ole e pepehiia aku ana paha, a o kela lole i loaa ai iaia, i laweia mai ia mai ke kaikamahine mai i ole ai e loaa he mau hoohuoi. ana i ka poe e liahai aku ana no ka huli ana i keia kaikamahine. Mapuli nae o ka loaa ole he hiamoe maikai ana i ka Makaikiu ua haule iho la oia maluna o ka papahele o ua hale la, no ka hooluolu ana, me kona manao no aole he mea nana oia e hoopilikia mai iloko o kona manawa hiamoe. Aole i maopopo i ua Makaikiu nei pehea la ka loihi o kona hiamoe ana, eia nae ua puiwa ae la oia i ka hu'ihu'i o kekahi mea ma kona papalina, me kona hooholo koke ana iho o kona lima no kana pu panapana, e*a nae halawai e aku la ka ike a kona mau maka me kana ilio punahele Bone. "Aha o oe ka ia e kuu ilio punahele," a pa'ipa'i iho la oia ma ke poo o kana ilio-me kona hele ana aku e kiei ia waho o ka hale no kōna makemake e ike aku i kana Ilikini. He hapalua hora ia kali ana a ka Makaikiu, ua hoea mai la ka Ilikini, aole nae he ano pihoihoi maluna o ua kauwa nei ana, koe wale iho no ka lilo ana o keia manawa a laua i hui ai i mea hookahaha īa laua pakahi, oiai aole laua i moeuhane mua e hui koke ana laua ma keia wahL "Pehea oe i hiki mai nei i keia wahi ?" i ninau aku ai ka Makaikiu i ka Ilikini. "Mamuli o ka hookolo afia mai nei i ka meheu o kela poe kanaka a maua i hahai mai ai, a pela maua me ka ilio*i hoea mai nei iaia nei." Akahi no a loaa i ka Makaikiu ka hoomanao ana, ua hoea mai kekahi puulu i keia hale mamua o ka hoea ana mai o ke kanaka Mekiko ilaila ana i hookolo mai ai, a pau ae la kona manaolana no ka loaa aku o ke kaikamahine me ke kino ola, a o kahi nae e hiki ai iaia ke loaa aku o kona wāhi i kanuia ai, oia ka mea pohihihi loa iloko o kona noonoo. ; < r' .j Ua huli aku la nae oia a pane aku la ika Ilikini: "Ua makaala loa anei oe i ke ano o ka meheu au i hookolo mai nei?" "Ae, ua hookolo pololei mai nei au mahope o ka ilio a ua maopopo loa ia'u aole maua i hoolalau wale ia me ka hookolo pololei ole ana mahope o ka meheu o kela poe." "Alaila aole anei i loaa ia oe kekahi mau hiohiona e pili ana i ka pepehikanaka?" "Aole he mau hiona oia ano 'i halawai mai me a'u." 4 "Aole anei i hoike mai ka ilio i kekahi ano e hiki ai ke loaa he hoohuoi ana aia kekahi mea ano e i hanaia?" "Aole loa he mea o ia ano," a ia manawa a ka Uikini i pane aku ai., ua hoea mai la ka laua ilio punahele me ka li-o ana o kona mau maka, a oia hoi ka ka Ilikini i pane hou aku ai: "Ke hoike mai nei ka ilio, ua loaa aku nei ka meheu o kela kaikamahine iaia," a o ka nalo hou aku la no hoi ia o ua ilio nei. • x Aole i pau. '