Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 37, 13 September 1907 — HE MOOLELO HAWAII MAI NA KANAKA MUA LOA MAI Kuli'u ka Ike o na Hawaii Mai ka Hookumuia ana o ka Honua Ahiki i ke Kai a Kahinalii. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII MAI NA KANAKA MUA LOA MAI

Kuli'u ka Ike o na Hawaii Mai ka Hookumuia ana o ka Honua Ahiki i ke Kai a Kahinalii.

O keia malalo iho nei ka mo-, olelo kahiko loa o Hawaii nei mai' ka hookumuia ana mai o ka lahuikanaka Hawaii. E hoike ana keia mookuauhau o na kanaka apau mai ka hookumuia ana mai he poe aiwaiwa wale no i like loa aku no me ko ke Akua ano; a e hoakaka ana keia mookuauhau a hiki mai i ka wa o ke Kaiakahinalii. E hoomanaoia, mahope iho o ka lukuia ana o na lahuikanaka apai!' e ke Kaiakahinalii, o Noa wale no ka mea i pakele mai me kona ohana;; a mailoko mai ona i puka mai ai na'lii, na Kaula, na Kahuna Nui, ame na laepuni, oia hoi, na kauwa makawelawela, a oia ka poe i hoailonaia ma ka lae. Nolaila, o ka moolelo kuauhau e hoikeia aku iiei ma keia he moolelo ia i kulike loa e like me ka mea 1 hoakakaia ma ka Baibala. A rio Ra pomaikai o ko makou poe hel*helu ua lawe mai makou i keia moolelo hapa a Anaru i kakau ai mailoko mai o na buke o ka Panalaau maloko o ka Hale Hoahu buke o na mea kahiko o Hawaii nei a hoike aku ia mea waiwai nui i pono loa e loaa a e hoomaopopoia e na hanauna hou o keia au. O na kanaka mua loa i hanaia oia 110 o Hulihonua ke kane, a o Keakahulihonua kana wahine; a mahope o ko laua mihi ana a hoomaemaeia laua imua o ke Akua/ua hoomaka mai la ko laua hoolaha ana i na kanaka, pela ka moolelo. Mai ko laua puhaka mai ua puI ka mai la o Laka ka laua keikikane [ mua loa. O Laka (k) noho ia Kapapaia-

laka (w) hanau mai o Kamooale-] wa; Kamooalewa k noho ia puukahonua w hanau mai o Maluapo k; Maluapo k nohoia Laweakeao w, hanau mai o Kinilauemano k; Kinilauemano k noho ia Upalu w, hanau mai o Halo k; Halo k. noho ia Kiniewalu, hanau mai o Kamanqokalani k; Kamanookalani k noho ia Kahuaokalani w, hanau mai o Keohookalani k; Keohookalani k noho ia Kamookalani w, hanau mai o Kaleiokalani k; Kaleiokalani k noho ia Kapuohoīki w. hanau mai o Kalalei k; Kalalei & nohoia Keanomele w, hanau mai o Haule; Haule nohoia Loaa, hanaii mai o Namea; Namea k noho is Walea w, hanau mai o Nananu 1 k; Nananuu k noho ia Lalohana hanau mai o Lalokona; Lalokona nohoia Lalohoaniani hanau mai ) Honuapoilua; Honuapoilua noho ia Honuailalo, hanau mai $ Poki ukini ame Pomanomano; Pokiniklni noho ia Polehulehu hanau mai 6 Kupukupuanuu; o Pamanomane noho ia Pohako'iko'i, han.iu mai b Kamoleokahonua; Kamoleokahonua noho ia Keaaokahonua, haftn\t mai o Paiaalani; Paiaalani noho ia Kanikekoa hanau īnai o Ohumoku, Ohumoku noho ia Pinainai hanau mai o Makulu; Makulu noho ia Hiona, hanau mai o Milipomea; Milipomea noho ia Hanahanaiau, hanau mai o Hookumukapo; Hookumukapo noho ia Hoao. hanau mai o Lukahakona; Lukahakona noho ia Niaulani, hanau mai o Kupulanakehau, a o Kulanaiehu kekahi inoa, ka wahine a Ka-

īikoluamea, ka Noa hoi o Hawaii īei. O leeia maluna ae la ka mookuauhau ma ka aoao o ka wahine a Kahikoluamea, a o ka Noa hoi o Hawaii nei e like me ka hoike o ke kaao o ka wa kahiko o ka Mokupuni o Oahu nei. A o ke. kuauhau kahiko hoi e .like me ka Mokupuni o Hawaii hoakaka, penei ia: O Kumuhonua ke kanaka mua a o Kamaieli ka wahiiie; a na laua i mai o Ahukai k; o Ahukai noho ia Holoiho, hanau mai o Kapili; Kapili noho ia Alonainai, hanau mai ( o: Kaluaokupua; Kaluaokupua no- 1 ho ia Kapohaia, hanau maj o Kaluaokahiko; Kaluaokahiko noho ia j Heleiluna, hanau mai o Kaluaoka- , hiko; Kaluaokahiko noho-ia Kapo- ( liaia lianau mai o Kakikolupa; kikolupa noho ia Lukaua, hanau niai o Kahikoleikau; Kahikoleikau noho ia Kapomaikaikaeleue, hanau mai o Kahikoleihonua; Kahikoleilionua noho ia Haakoakoakeau, hanau mai o Hoakoalauleia; Hoakoalauleia nolio ia Kaneiakoa lianau mai o Kupo: Kupo noho ia Lanikupo, hanau mai o Kanahaikekua; Kanahaikekua nolio ia keaoa, hanāu mai o Hanaikmi; Hanaikini nolio ia Hanailuna, hanau mai o Keakenui; Keakenui noho ia Lohe amanu, hanau mai o Kahianakiiakea; Kahianakiiakea noho ia Onoanakiipapa hanau mqi o Hikuwanahinakiiakea; Hikuwanahinakiiakea noho ia Waluanahinakiiakea, hanau mai o Iwahinakiiakea; Iwanahinakiiakea noho ia Lalohanakiipapa, lianau mai o Weloahilaninui; Weloahilaninui noho ia Lailai, hanau mai o Kahikoiuamea, (a o Noa hoi); Kahikoluamea noho ia Kupulanakehau, hanau mai o Wakea| (Sema) Lihauula (lapeta) ame Makuu (Hama) ka makua o na kauwa. Mai a Wakea mai ka ohana alii, niai a Lihauula mai ka ohana Kaula, Kuhikuhipuuone, ame na kahuna nui. Mai a Hama mai ka ohana kauwa makawelawela. Ua oleloia ma ka moolelo o Weloahilaninui, oia kekahi o na keiki a ke Akua, a o ka lani kona wahi e nohopaa ai; aka, nana mai la oia a ike i ka u'i o Lailai a iho mai la oia i ka honua nei a lawe ae la ia Lailai i wahine nana a mailoko mai 0 laua i puka mai ai o Kahikoluamea, ka Noa o Hawaii nei. A iloko no o ia au i iho mai ai kekahi wahine mai ka Lani mai o Noelani ka inoa, a noho iho la ma ka honua nei no kekahi man£\|ā pokole a hoi hou aku no oia i ka Lani. O keia Kaao kahiko e pili ana ia Weloahilaninui ua aneane loa aku no ia e like me ka moolelo o na luelaio i hoakakaia ma Kinohi Mokuna 6 pauku 2-8. A iloko o keia wa o Kahikoluamea ua oleloia he kai nui ka i pa 1 - hola maluna o ka aina a oia no ke Kaiakahinalii. A mahope iho ok« Kaiakahinalii i haawi aku ai o Noj 1 na hoomaikai i kana' mau keiki ekolu. Ua kau aku oia i na hoopomaikai ame na hoalii ana maluna o Wakea oia o Sema a noloko mai ona ka ohana alii. Ua haawi aku oia i ka mana o ka oihana kahuna anlfe Makaula maluna o Lihauula, oia o lapeta; a ia Makuu oia o Hama, ua hoohaahaa oia iaia ma o kana mau mamo la, oia hoi he poe kauwa na na mamo a na keiki mua ana; a pela īho la i lilo loa ai i mea hoowahawahaia iloko o ka moolelo Hawaii ka hoao ana o na keiki a oae alii me na keiki a na lopa a kauwa paha. Aole makemake iki ia e huikau ke koko o na welo a Wakea ame Liliauula me na mamo a Makuu a hiki loa mai no i keia la.

A niamuli o keia inau mea oiaio loa, i lninakole loa ia ai ka niookuauliau o na alii o Hawaii nei oiai, ua huik-au ke koko o na alii kiekie me ko na kauwa oia hoi na mamo a Makuu a e mau ana paha peia ka waiho pohihihi ana a hiki i ka wa e hua'i īa ae ai e kekahi poe alii o kakou, ke huaiia ae hoi. Mamuli o keia huikau o na koko alii pela iho la 1 auineumeia ai ka noho alii, e olelo ana kekahi oia ke koko alii pololei; a e olelo ana kekahi oia ke koko pololei e like me ka kakou i ike ai 1 ke au o Kalakaua me Emma, oiai nae o Ema ke 'lii pololei loa e lavve ae ai i ka mana o ka nohoalii ma ka lalani loa o ke koko mai ka po ma>. Ame īa ano aumeume 110 a hiki mai i ka 1852 a oia ka wa i hooponoponola ai malalo oke Kumukanāwai. Ika wa i hoomaopopo loa ia ae ai ke kulana aupuni āno Dem6karata, ua nalohia aku la kela ano,kuuna afu o Hawaii nei.