Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 38, 20 September 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA XII. ; ;| 'I lIOU KA MAKAIKIU ME KANA MAU KAUWA. \,j]c lie pane aka Makaikiu no keia mau olelo a kana Ilikini, , „.], ,he wale la no oia me he wahi mea liilii loa la keia iaia, aua M.u niai la no ka Uikini: "E hookolo kaua mahope o ka ilio loaa ia kaua kekahi hiona e hiki ai ke hoalaia mai ka kaua mea , . hana aku ai," a o ka nalo aku la no ia o ka Ilikini mahope o ! MOKUNA XIII. 1 KA LOAA AXA O KA HE KUPAPA'U. V 'le i mamao loa keia wahi a ka ilio i holo aku ai, ua hiki aku la :i;i kekahi wahi elua haneri.i*a mai ka hale mai, a palaha iho.la alo iluna o kekahi he kupapau makamaka hou loa o ka lepo, a • 110 iioi ka Ilikini ke ku la ma ka aoao oka ilio me na maka \mlc no hoi i li'uli'u 'iho, ua hoea aku la ka Makaikiu, a ike pu . a no lakou apau i keia he kupapau, a oia nae ka manawa a ka n ; i pane mai ai i kona haku: ' Ke manao nei au eia iloko o keia lua i kanuia ai ke kaikamahine." Ke ku la ka Makaikiu me ka noonoo nui ana no kekahi manawa i : i hana pono e hana ai, a ina e eliia ana keia lua kupapau aole ona • , amake e halawai ka ike a kona mau maka me na hiona ku i ka : ~.:iia'< ma'o. I a maopopo ana paha iaia o kana mea e hana aku ai, ua huli aku ia i ka Ilikini a pane aku la: "E hoi mai oe e Tome, mai hoao ( u t-ch i kena he kupapau." Halii iho la nae kekahi hiona ano-e maluna o ka Ilikini no keia -Ī'.lia a kona Haku, alaila, ua pane mai la oia: u lna aole oe i ma- ; e nana mai i ko'u hu'e ana i keia he kupapau, alaila e hele ,1 oe ma kahi e, a na'u e hana ae 1 keia hana." Aole nae he ae iki aku o ka Makaikiu i keia manao o kana Ilikini • ■ k<>na koi paakiki ana aku e hele no laua me ka hu e ole i kela • Kipau, no ka manao loa no o ka Makaikiu o ke kaikamahine no ka a nona kela he a laua e ike nei, a e hoopaakiki niau mai ana no hoi , . Ilikini e wehe no oia i keia he, a mamuli o ka niele loa aku o ka ; 1 ikaikiu i ka Ilikini 110 kona kumu o ka paakiki ana e wehe i ka he . :;.apau ua hoike mai la ka Ilikini, i kona manao hoohuoi, ma kona : i;h - ana mai imua o kona Haku: -Aole keia he no ke kaikamahine haole, no ka mea he loihi loa i • ia wahi o ka lepo e moe nei ke kino, aole hoi i like me ka loihi o ke . no o ke kaikamahine, a ke hoohuoi nei au e like me ka mea maa i .1 Ilikīni, he kane ka mea i}ialoko nei o ka lepo, aole he wahine. Mamuli nae o keia mau hoakaka a ka Ilikini, ua hooiaio loa aku i ka Makaikiu i ka pololei o ka manao hooliuoi o kana Ilikini, a kauoha aku la e hu'eia ua he kupapau la. l'a hele aku la ka Ilikini e huli ma kahi o na opala e waiho mai ina i huakoakoaia, a loaa aku la iaia he oo ame ke kapala, a huli hoi :nai la oia 110 ke kope ana aku i ka lepo mai luna aku o keia he a laua < makaikai nei. Kc noke la ka Ilikini i ke kope i ka lepo, oiai hoi kona haku e :■-..h0 kokoke aku ana no, me kona nana ole aku ika hana mai aka ihkini. 110 kona manao no, malia ua kuhihewa ka Ilikini ma kona anao ana i ka mea i kanuia ma keia wahi, eia no ka auanei o ke kaianiahine haole 110, nolaila aole ona makemake e nana aku 1 ke kino .. ka mea ana e kau nui aku nei e loaa. E nanea ana no nae ua Makaikiu la i ka nooiloo ana no ke ano o ; ; t mea e loaa aku ana i ka Ilikini, ua lohe aku la oia i ka hooho ana : ,ti a ua kauwa nei ana i ka 1 ana ae: "Pololei maoli no ka'u mea 1 na<» mua ai," a ia lohe ana aku a ka Mkaikiu, ua huli ino aku la i ma kahi a ka Ilikini e ku mai ana a pane aku la: Heaha iho la ka mea 1 loaa ia oe?" ' E like no hoi me ka'u mea i manao mua ai, aole keia he kaika- : ihine. pela no ka mea i loaa iho la ia'u, a no ka mea eia ke kamaa j o kekahi kanaka ke oioi ae nei, a i ko laua ike like ana no keia 1. ua hoopau loaia ae la ka manao o ka Makakiu no ka ana r kaikamahine, a o ka hookolo ana aku nae ma ke alahele e loaa .: ai oia, he hana paakiki no ia ke hana aku. ]Ic makehewa wale no no laua ka eli hou ana aku apau pono ke '••••. o ke kanaka i ka ikeia, oiai, ua ole ae la no ka loaa o ka mea a , . ;;i i niakemake ai, nolaila, ua uhi hou iho la o Tonie, i ka lepo ana • . ;.a ai. a huli hoi hou aku la laua no ka hale, no ka ; : kekahi mau mea ai na laua. Mahope iho o ko laua paina ana, ua hoohanuhanu aku la ka .•' -kui i kana ilio i ka puolo lole ana o ka loaa ana, a mahope iho iioaa liele ana o ka ilio no kekahi manawa, ua uhai aku la oia ma meheu o ke kanakia Mekiko ame kona puulu o ka hele ana ma ka L n luiakai. Mamuli o keia hookolo ana o ka ilio mahope o ka'meheu o keia : . kanaka, akahi no a hoomaopopo maoli iho ka Makaikiu, ua ' ia mai ke kaikamahine e kekahi poe okoa mamua oka hiki ai o ke kanaka Mekiko i keia hale a laua e noho nei, a ua lana . iv.ai la kona manao no ka uhai ana aku mahope o lakou a hiki 1 • ' 'noopaa pioia ai o Miss Robins. hoomaka koke aku la no laua nei i ka lihai ana mahope o, • iieu oua mau kanaka hakihaki kanawai la, anona la ekolu ko " : ahai hele ana, ua hoea aku la laua ma kekahi wahi hoomoana 1 :<.-ia e kekahi poe he hookahi wale no hora mamua koke iho. Aole ka Makaikiu ame kona mau hoahele i houlolohi wale īho 1 - ; ;,u huakai, aka ua hahai aku la no lakou mahope oka poe a -.1 r hookolo nei, a iloko o na hora elua, ua hoea aku la lakou nei, i •.'•.! e hiki aku ai ia laua ke ike aku iua poe kanaka nei e hoomo a - :nau mea ai na lakou, aua hoomamao mai la no laua nei ia ho. . . , ; ka hoeu hou ana o ua poe kanaka nei ma ka lakou huakai, ua Vmi la no laua nei, a hiki wale i ka poeleele ana, a ina e hoaumoe ;koii e moe pu ana no laua nei ma kahi he kanaono ī-a mai ia ' mai. ,11 Ma keia manawa nae a laua nei e ukali nei mahope o kela puulu a. ua ike ka Makaikiu, ua hoemiia mai ko lakou nui i ka eha 'aole hoi he eono e like me ka la mua a lakou i hele mai ai, a - hoi ia i mea kahaha loa i ua Makaikiu nei, nolaila, ma ke o keia po a lakou e hiamoe nei ma ke ala, ua hele aku la oia 'o i ua poe kanaka la, no ka huli pono ana heaha la ke kumu Ka nalowale ana o kekahi mau kanaka elua. Mamua ae nae o kona hele ana 1 kela po, ua ninau aku la oia i ka ' . i kona manao no keia mea, aua hoike mai ka Ilikini, ua ma- : 'a r.a poe kanaka la. ano ke pohihihi loa oka Makaikiu Ike l ' 1 nui oka hana ana oke kanaka Mekiko pela, nolaila ua hooholo '- :a oia e hele e hakilo ia lakou.

He mea oiaio loa nae ka ka Ilikini i hoike aku ai i kona Haku, no ka mahae lua ana o kela puulu kanaka, no ka mea, ua hoouna ia he 4uia o lakou e liakilo i ka poe e hahai nei mahope o ko la)kou meheu. Aole nae i loaa i ka Makaikiu ka hoomaopopo ana no keia keehina pohiKihi ana e lawe nei, a hiki i kona halawai pu ana me na kiu a ke kanaka Mekiko i hoouna ai no ka hookolo ana mahope o kona meheu. MOKUNA XIV. NA ALAHELE ELUA.

E hele ana no ua Makaikiu nei me ka manao ole ae he mea kekahi e hele pu nei me ia ma keia po hookahi, a iaia nae i kokoke loa aku ai ma kahi a na kanaka e moe ana, ua ike aku la oia i ka oili ana ae o kekaiii mau kanaka elua ma ko ia nei wahi e hoopu aku ana, a o Jko ia nei uhai koke aku la no hoi īa mahope o laua. I ke kokoke loa ana aku o ua mau kanaka la elua i kahi e moej ana o ko lakou puulu, ma kahi paha o iwakalu kapuai, ua haaw r i aku la laua i kekahi hoailona a oia no hoi ka manawa i oili koke mai ai o ke kahi mea iwaho, a ike koke aku la ka Makaikiu o ke kanaka Mekiko no ia. Ua haawi hou aku la no ua mau kanaka nei i ka hoailona no ka lua o ka manawa a oia no hoi ka manawa i panaiia mai ai, o ka pane, a o ka hele aku la no ia o ua mau kanaka nei imua. Hookokoke loa aku la ka Makaikiu, a ike aku la 1 kekahi mau kanaka ekolu e moe ana, a ke hui pu ia me lakou nei ekolu, o ka piha no ia o ka eono, e like me ko lakou nui i kinohi o ko lakou hele ana mai. O ko ka Makaikiu kumu nui o ka hele loa ana aku a kokoke ma ko lakou walii e moe ana, no kona makemake e lohe i na olelo a keia mau kanaka e hoike aku ai i ko laua haku, a oiai aia ke ahi a ua poe la e ana ma kekahi aoao aku o ke kahawai, a malaila oia kahi i pee ai. ' He hana hoonana no keia a ka Makaikiu o ka hoonahoa ana aku, aka nae he kanaka no oia i maa i ke komo ana iloko o na pilikia lehulehu, nolaila heaha la ia mau pilikia e hoea mai ana i kona manao. 0 ko ia nei kolo hele aku la no ia a hiki ma kahi aiia e ike pono loa aku ai i ua mau kanaka nei, a e lolie pono aku ai hoi i ka lakou mau olelo, a aia ua mau kanaka la ma ka aoao o ke ahi kahi i nonoho nui ai, a ua kaa ae la i ke kanaka Mekiko ka welie mua ana i ka lakou mau kamailio. "Aole no hoi e nele ka loaa o na mea hou maikai mai ia olua mai no ka hana a olua i kauohaia aku ai,'* wahi a ua kanaka Mekiko la. "Ae," he mealiou maikai ka maua i hoihoi niai la no ka hoike ana aku ia oe." "Ua ike anei olua i ka Makai Nui, a 1 ole i kona meheu paha?" "Ua ike aku maua iaia, a ma kela la a kakou i hele mai ai mai ka hale mai a kakou i moe ai ma kela po i aneane loa ai oe e make, ua noho 110 kela kanaka malaila a hiki i ka po ana." "Alaila aole palia oia e haliai mai ana ia kakou?" "Ua hookolo mai oia mahope o ko kakou meheu a hiki i kona hpi hou ana aku no ke kali ana i kona kokoolua." "Alaila, he poe e ae ka palia kekahi me ia e hahai hele nei mahope okakou?" "Aole he poe e ae koe wale no he Ilikini ame ka ilio hanu meheū kona mau hoahele." "Ua noho lakou ma kela liale a hiki 1 ka hoi ana mai o ka ilio a ia hookolo ana aku a laua mahope o ka ilio, ua loaa aku la kekahi he kupapau hou loa o ke kanuia ana aku o kekahi mea." "Pehea ua hu'eia anei ua he kupapau la," "Ae, ua hu'e laua a i ka ike ana i ke kamaa o ke kanaka, ua kanu houia ua kupapau la." "Pehea, ua hookolo koke mai anei laua mahope o ko kakou meheu īloko o ia manawa?" "Aole, ua hoi mai laua a noho hou ma ka hale, a alakai aku la i ka ilio ma ke ka'e o ka pali a hoohanuhanu aku la i kekahi puolo lole" a ma keia wahi i ku iho ai ke kanaka Mekiko iluna me ka hoopuka ana i na huaolelo hailiili. Ke holoholo la oia me ka paa ana i kana pahi i kona lima a ina paha he ike aku oia i ka hoopu mai o ka Makaikiu ma kekahi aoao mai o ke kahawai, ina ua ulele hou na ai a ua mau keikikane la, aka aole nae pela, ke noke wale la no oia i ke kukaliki, me ka hoopuka liou ana ae i keia mau huaolelo: "Aha! e hiki mai ana no i ka la e hookoia ai o kuu makemake, t' omo no auanei ka oi o ka maka o kuu pahi i ke koko o kela kanaka hookano." Aia nae ka Makaikiu ke kamailio mai la ma kekahi aoao miai me ka lohe oleia aku, a o kana mau huaolelo o ka hoopuka ana iaia iho no, oia keia: "Ina aole au i aeia mai e ola no ka hoopakele ana i ke ola o kekahi kaikamahine hala ole, ina ua hiki loa ia'u ke lawe koke i kou ola e kena kanaka limakoko mai kena wahi au e ku la." Ia akakuu ana iho nae o na manao uluku o ua kanaka Mekiko la, ua huli mai la oia 'imua o ua mau kanaka la a ninau mai la: "Pehea ua loaa pololei anei i ka ilio ko kakou alahele i hele mai <¥?" "Ae, eia kela kanaka maliope o ko mau kapuai wawae a pela pu no lioi kela Ilikim aine ka ilio." "Aole i loaa ia maua ko lakou meheu no ka mea he akamai loa kela Ilikini i ka hu-na ana i ko lakou alahele, a ke manao nei no nae maua eia no lakou ma kahi kokoke loa i ko oukou wahi i hoomoana īho nei." "Ua hiki hoi paha lakou e ukali mai ana mahope o kakou, aia auanei a hiki aku kakou i kuu aina hanai holoholona e aiako mai auanei au ia lakou iloko o ka umii, kahi e uwi malooia aku ai o ko lakou mau koko. 4 1 keia lohe ana aku o ka Makaikiu e hoi ana ke kanaka Mekiko no ka aina hanai holoholona akahi no oia a hoomanao ae i kekahi moolelo i hoikeia aku iaia e pili ana no kekahi karaima pepehikanaka i hanāia ma ka aina hanai holoholona a hoomanao pu ae la no hoi oia, o keia ke kanaka nana ia hana. I ka pau ana o keia hoike ana aku a ua mau kanaka la i ke ano o ka laua misiona, ua hohola ae la ke kanaka Mekiko i kona huluhulu, a pela no hoi kona mau kanaka, a haule aku la lakou hooluolu no ia p°. • I He hookahi nae mea ha'oha'o loa a ka Makaikiu no ka hoonoho oleia i kiai, no ka makaala ana i ka poe e hoohalua nei ia lakou, e like hoi me ka keia mau kanaka i hoike aku ai i ko laua haku, eia ka Makai Nui mahope o ko lakou meheu. Ke noho malie la no ka Makaikiu ma kona wahi e pee nei, a aia nae kekahi manao iloko ona e hana ana i kela manawa, īna paha he hana maikai nani» ka lawe koke ana i ke ola o ke kanaka Mekiko, i ole ai e nui kana hana mahope aku. MOKUNA XV. KA AINA HANAI HOLOPIOLONA O KE KANAKA MEKIKO. Aole nae oia i ike i ka liewa o ia hooko ole ana ana i kela manao no ka lawe ana i ke ola o kela kanaka, a ua mihi oia mahope mai i ka nui o kana hana mamuli o ka hookuu laulaia o ua kanaka limakoko la e hele lanakila ma ka honua. Ua noho malie no ua Makaikiu nei ma kona wahi e pee ana a hiki i kona ike ana aku i ke ala ana mai o.ke kanaka Mekiko, mai kona wahi moe mai, a hele mai la e kiei, ina nha he poe kekahi e hoohalua aku nei ia lakou. . r Aolelpau.