Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 41, 11 October 1907 — Page 1

Page PDF (1.21 MB)

This text was transcribed by:  Kevin Callahan
This work is dedicated to:  Congratulations to Christopher, who also just graduated

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

 

HOOPIIIA O SOMMA NO KA LAIBILA

Ua Hoike a'e Oia Nana Aku ka Kauka Walaka Laau e Lapaau Nei

Ma ka Poaha aku nei a ka pula i hala i hele aku ai o Kauka Walaka @ kekahi keike uuku no ka hoikeike @ ma kekahi mau wahi o ke taona nei, i ike mai ai ka lehulehu i ka oiaia @ kana mea e koi nei he hiki loa iaia @ hoola i ka ma'i lepera.

Ua hiki kino mai oia i kekahi o ko makou mau keena me keia keiki uuku a hoikeike mai i na alina i hoolaia o ka ma'i maluna o na lima ame na wawae o ua keike uuka la. Wahi ana i hoike ae ai, ua hoouna ia aku keia keike iaia e Charlie Notley mai kekahi mai o na mokupuni me ka lawe pu ana mai he leka mai ke alakai mai o ka aoao Home Rula, a maloko o ua @ la, e kapa ana ia Walaka, "ka Hoola o na kanaka Hawaii."

Ma ka hale hana hao ma Kakaako oia kahi i ha'iolelo ai imua o na kanaka hana, a mailaila mai kona huli hoi ana mai a loaa kekahi poe kanaka ma ka makeke kuai i'a kahiko, a hoikeike pu aku oia i ua keiki la imua o lakou. Ua koike pu la ae no hoi ua olelo ae oia iwaena o kana mau mea i kamailio ai imua o kela puulu kanaka, no kona hana ana i na hana e like pu me kana e hoikeike ana imua o lakou kona kumu o ka hopuia ana, me kona ninau pu ana aku ia lakou ina paha he mea pono kona hopu mau, ia me ka waiho ana aku i keia ninau ia lakou.

Mai keia wahi ma, ua holo loa mai la oia no ka halewai a hoikeike aku la no ua keiki nei i ka poe i hele mai e hoolohe iaia, me ka hoike ana aku i kana mea o ka hana ana maluna o keia keiki, ame kana mea i manao ai e hana aku, a ua noi pu aku no hoi oia ia Jarret e hopu ia oia, ina ua manao ka Hope Makai Nui ua pili iaia ka hewa karaima mamuli o ka hoo;a ana i ke keiki ma'i, eia nae aole i hana wale mai ka makai e like me ke noi a Walaka.

Ua lilo no keia mau hana a Walaka i mea na ka hapanui o ke kulanakauhale nei e manaolo ai i ka hiki ana iaia ke hoolaio i kana mau mea e olelo nei i ka hiki iaia ke hana, aka aia nae kekahi kanaka e olelo nei aole he @olaio o na mea a Walaka e kamailio nei, oia no o G. A. Somma, he mea ako lauoho ame kahi umiumi e hana nei ma ke alanui Moi malalo iki aku o ke alanui Nuuanu.

O keia no kekahi mea hiki ke hoola i ka ma'i lepera, a ua hoike ae oia @na aku ka laau i loaa aku ai ia Walaka no ka hoola ana i ka ma'i lepera.

E like me na mea i hoikeia mai iaia @, ua hele aku o Walak io no la @ o kekahi mau mahina he umi aku @ i hala, a koi aku la e kuai i kana @ no ka $500, me kona hoike pu @ aku e haalele ana oia ia Hawaii nei @ Inia. Ua ae aku la no hoi o Walaka aole oia e hoonana i keia laau @ Hawaii nei, oiai o kahi ia a Som@ i makemake ai no ke kuai ana aku @ laau.

Ua loaa aku la ka laau me na wahe@ ana ia Walaka, a uku aku la @ oia he $15, a mai ia manawa @ a hiki i keia manawa aole o Wa@ i hooko i kana mea i ae aku ai, @lele ana oia ia Hawaii nei, a i @ ia hele aku e hookaa i ke ko@ ke kumukai o ka laau, e like @ aelike.

@ hoike pu ae no hoi o Somma, i ka @ Walaka i hiki aku ai imua ona @ mea e pili ana i na rula o kana @ ua ninau pu aku oia ina paha he @ kekahi ana no ke hoola ana i ka @ lepera, a aole o Walaka i hoike @ he hiki iaia ke hoola i keia ano @.

@ keia mau olelo nae a Somma i @ ae ai i ke akea e like me ia a @ o na nupepa haole i hoolaha @ ua hoopii ae o Walaka iaia no @ lainila, a ma ke ahiahi o ka @ nei i kiiia aku ai o Somma e @ hookuuia mai malalo o ka @ hookahi haneri dala.

@ hauoli loa o Somma no keia ho@ ona, no ka mea he manawa @ loaia nona e hoike ai no na mea @ ana ia Walaka ame kana laau @ nei no ka hoola ana i ka ma'i @

@waho ae o ka loaa ana ia Walaka @ no ka hoola ana i ka ma'i @, ua hoike pu ae no oia, aia no @ laau no ka ma'i bubonika, e @ ke hoola i ka mea i loaa i keia @ iloko o na minute he umi@malima wale no, a mawaho ae o @nau laau i loaa iaia, ua hoike @ no hoi oia aia no he laau no ka @ ana i ka ma'i a na kauka e kapa @ akepau.

@kaikamahine Pukiki ka i laweia @ a, no ka ma'i akepau i lapaauia @kahi o na kanaka i laikiniia, i loaa @ ke ola no ka manawa loihi ma @paau ana, aka i ka haawi ana @ana i kana laau, ua loaa koke @ke ola i ua kaikamahine Pukiki @ o na hora he ehiku wale no, @ hiki i na Pukiki o Puowaina ke @ mai no ke oia io ana o ua Kaikamahine la.

@ kana hoike no hoi, ua haawo aku @ i keina laau ia Kauka Russel i noho @ ma Olaa a e noho mai nei hoi ma Iapana, a ke ukuia mai nei oia e keia @ka he ekolu dala no kela ame keia @ e haawila ai o keia laau.

 

 

POHO WALE KA AUANA MAI O KE KAI

Hoole o Liliu i ka Lilo ana i Hoapili no ke Keikialii Salman

Ua hookaumaha loa ia ka naau o ke Keikialii Salman o Tahiti mamuli o ka hoohokaia ana aku kona manao.

Ua haole ka Moiwahine i ka lawelawe ana ae i ka hanohano o ka inoa Mrs Prine Salman, a ua loaa ke Keikialii o Tahiti i ka ma'i nui he nahu kau. Hu ka akai!

Mamuli o ka ma'i i loaa i ke Keikialii o na Kai o ka Hema, a oiaia ua hiki mai oia i Kapalakiko nei he mau pule wale ae nei no no ka manao e holo aku no Honolulu a e mare me ka Moiwahine Liliuokalani, ua noho iho ia oia maanei me ke kaumaha, me ka makemake ole e hoi hou aku i kona home ma Tahiti me ka nele i ke kokoolua ole e hoi pu aku ai, a ua makemake ole hoi oia e hoomau aku i kana huakai uo Honolulu e halawai kino ai me ko Moiwahine oiai, ua loaa mai la iaia ka lono hookaumaha e hoole mai ana iaia ma ka uwea telegarapa.

He maopopo loa ka pane i loaa mai me ka moakaka ame ka uahoa "Aole," aole nae na ka Moiwahine maoli i pane mai ma ka uwea. Na kona kakauolelo i kakauinoa ka pane.

No keia hoole maopopo loa ia ana o kona makemake ua lilo loa ia i mea hookaumaha iaia a ua maopopo ole kana mea e hana ai, a ua ulu ae iaia ka manao e kau leka aku i kona ohana i Tahiti a na lakou e noi ae i ka oluolu o ka moiwahine ina paha he hana hiki ia ke hookoia kona iini. Aohe ona makemake e hookumuia kekahi hana ao lapuwale. Aole; he aloha maoli no kona i ka Moiwahine Liliu, a o kana iini e hoalaala hou ia iloko o ka Moiwahine ka manao aloha a e hoihoi hou ia mai na hoomanao nona e like me ko laua mau la mua loa i halawai ai.

"Ua aneane loa e naha k'u puuwai," wahi a Salman i walaau ae ai imua o kekahi o kana mau hoa, me ke kaomi malie ana iho i kona puuwai e pana kapalili ana, a oiai hoi kona kino nui 320 paona ke kaumaha e naka haalulu ana.

(E nana ma ka oaoa 8.)

HE HOKU WELOWELO HOAKAAKA

O kekahi o na hana hoakaaka i hanaia aku i na ohua o ka mokuahi Korea i ka po aku mamua o kona ku ana mai no Honolulu nei, oia no ka hoikeia ana aku ia lakou e ikeia a@a he hoku welowelo ma kekahi manawa o ia po. O na mea na laua keia hana hoakaaka, oia no ka wiliki H. F. Dutton i kamaaina i kekahi poe o keia kulanakauhale ame William Cluff kekahi o na kanaka ma ka oihana halekuai kuai meaai o Kapalakiko, e hele nei ma kana huakai kaapuni honua.

Ma ke ahiahi i hoikeia aku ai no ka ikeia ana o keia hoku welowelo, ua kauohaia aku la na ohua, ka poe makemake ana e ike i keia hoku e waiho mai i ko lakou mau inoa i ke kiaipo i hiki ai iaia ke hoala aku ia lakou i ka manawa e oili mai ai ka hoku, a no ka manaolana he hoku maoli no keia e oili mai ana ma ia po, nolaila ua ake nui loa na ohua e ike i keia meahou a ua pau mai la na inoa o no ohua kapena i ka haawiia i ka Malamamoku, a nana hoi i waiho aku ma ka lima o ke kiaipo, me ke a'o pu aku e hoala mai i na ohua i ka manawa e makaukau ana ka hoku e oili ae.

I ka hiki io ana mai o ia manawa, ua hoalaia aku la na poe apau i makemakeia, a kuku nui ana iluna o ka oneki me ko lakou mau lole moepo, a e kuuwelu ana no na lauoho o no wahine a pela no hoi no kane me ko lakou mau maka e ii-o ana, me na manao ulumahiehie no ke ake ana e ike aku i keia mea hou.

O ua mou kanaka noei na laua keia hana a i hoike aku a hoi e ikeia ana i ka hoku welowelo o laua na mea mua loa i loaa aku i keia poe ohua e noho ana iluna o ka oneki, a i ka akoakoa ana mai o na mea apau ma kahi kupono e ikeia aku ai ua hoku welowelo la, o ka manawa no ia i ho-aia ae ai o ke kukuiuwila iloko o kekahi pu (pa­laai) i kauia ma ke kia mua o ka mokuahi i hanaia hoi a kulike loa me ke poo kanako, me ka hamama mai o ka waha, ka aa mai no hoi a na maka, na pepeiao no hoi ame na ano no apau ke poo, a he hookahi no hana nui aua poe ohua la o ka noke i ka aka no keia pulapuia o lakou.

A oiai ua ike iho ia keia po ohua i ko lakou pulapula, nolaila aole hoi lakou i makemake e hooheneheneia mai lakou e kekahi poe ohua e aku i komo ole mai ma keia hana· hoakaaka, nolaila ua kiiia aku la kekahi poe ohua okoa aku e hele mai e nana i ka hoku welowelo ,a he hookahi ko lakou komo pu ana iloko o keia hana pulapu i ku i ka hoakaka, a ua lilo no nae ia hana i mea no lakou apau e hauoli ai.

 

 

POHO KA MANAO LANA O J. WALAKA IMUA O KE KIAAINA

Kauohaia Mai ke Komite Hooko o ka Aoao Home Rula e Noi Pololei i ka Papa Ola.

Oiai ka lehulehu e kali ana no ka loaa mai o ka pane a ke Kiaaina Frea@ e pili ana i ke noi a Mr. Walaka ame ke Komite o ka  aoao Home Rula, ua oili mai la ua pane nei i upuia aku ai ma ka Poalua nei ma ke ano leka i kakauia aku ia Charley Notley, e hoole ana hoi i ka loaa ana iaia o ke kuleana e apono a e hoole mai ai paha i ke noi, me ke kauoha pu ana mai o ka Papa Ola wale no ka mea mana e noonoo maluna o keia ninau.

Ua lilo keia hooleia ana mai la o keia noi e ke Kiaaina i mea e hookuihela ai ka manao o ka mea noi ame kona mau kakoo, a eia lakou ke liuliu nei e lawe pololei i keia noi imua o ka Papa Ola ma kekahi o ka lakou halawai e malama ai i kekahi la o keia pule. Me he mea la nae i ka nana aku, e ae mai ana ka Papa Ola i keia noi no ka hoouna aa ia Walaka i ke Kahua Ma'i ma Molokai, koe aku mnae ka maopopo ana mai o ko lakou ae, aka ma ka palapala nae a ke Kiaaina i kakau mai nei e hoike maopopo ana ia i ko ka lehulehu manao no ka haawi ana i manawa no keia haole e hooia ai i ka hiki iaia ke hoola i keia ma'i ane ka ola.

Penei iho ka pane a ke Kiaaina e like me kana leka i kakau ai ia Charley Notley:

"Keena Mana Hooko, Honolulu, Hawaii, Okatoba 8, 1907.

"Mr. Charles Notley, Peresidena o ka Aoao Kuokoa Hopme Rula, Honolulu, Hawaii. "Aloha oe:- Ua nana au i ka palapala noi ame na pepa hoike i waihoia mai imua o'u iloko o kekahi mau la ae nei i hala e oe ame Mr. William White ma ke ano ke Komite Hooko no ka Aoao Kuokoa Hole Rula, ma ka aoao o Mr. J. Lor Wallacj, a us haawi i na noonoo akahele aa malu-

 

NA KE KAU-LA J SMITH E HOOLAA ANA I KA LUAKINI

 

O KE KII KEIA O JOSEPH SMITH

 

E ke Kuokoa, Aloha oe:- E ku mai ana ma ka Mokuahi Alameda o keia Poaono iho, ke Kaula o ko makou Ekalesia a keiki hoi a Iosepa Kamika opio, ke kanaka mua loa i ku mai imua o ke Ao nei, ilawe ae, a kukulu i Ekalesia i kulike loa me ka ke Akua hoonohonoho, he 19 kenekulia i hala ae nei, e like me ia i ike ia ma I Korineto 12, 28 a ma Epeso 4:11, 12; Oihana 13:1.

 

 

na o keia mea ame na mea i hoikeia mai e oe ame Mr. Wallach ma ia manawa.

"O ke noi i waihoia mai, oia no ka ae ana aku ia Walaka e wae a e lapaau i kekahi mau ma'i lepera e like me na mea i hoakakaia ma kana hoike i hoopili ia me ka palapala noi. O na kahua i hoikeia maloko o ia hoike a i hoakaka pihaia mai hoi ma ka ha'i waha ia ana mai ma ke ano nui, oia no keia; e waeia i komite o iwakalua mau kanaka me ko Mr. Walaka apono nae ia lakou no ka hele pu ana me ia i ke Kahua Ma'i Lepera no ka wae ana i umi-kumamalima mau ma'i lepera a lawe mai i Oahu nei, a waiho aku malalo o kana hoomalu ame kana lapaau ana no na mahina eono ma kekahi wahi i hoomakaukauia e ia, a malalo hoi kona mau lilo ponoi, me ke apono ana nae a ke komite.

"E aeia aku hoi ka lehulehu e hele mai e ike ia lakou i ko lakou wa e hoea mai ai; e hoopukaia ka moolelo o keia mau ma'i pakahi me na kii ma ke ano pili oihana maloko o na nupepa ma kela ame keia manawa, a e lilo ka olelo hooholo a ke komite i olelo hooholo paa no ke ola ana o kekahi o ia mau ma'i lepera, a o ka'u i hoomaopopo ai ma keia oia no ko lakou hoike ana i ko lakou manao ma na helehelena wale no mawahi aole hoi ma ka ike maoli o kekahi mea hoao pili i ka ma'i.

"E lokahi ana no na mea apau, o ka loaa ana he laau e hiki ai ke hoola@ ka ma'i lepera oia no kekahi o na makana hiwahiwa i hoea mai i keia mau molupuni. He lehulehu wale o ka poe e manaoio mei, ua loaa ia no ia Walaka keia laau hoola; he lehulehu

(E naa ma ka aoao 8.)

 

 

O ia nei ke kole o na Poe ma keia inoa hookahi, a na ia nei no, e ku pale mau nei i na hana hapala i ka inoa maikai o kona makuakane e kapa ana iaia, he kanaka ua mare me nawahine he 5 a o kekahi o ka ia nei mau pale naauao, a e puhili ai no hoi ka enemi, penei:

E oluolu e hoike mai owai ka inoa o ka mea nana i mare? ihea kahi i

(nana ma ka aoao 8.)

 

 

KA HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI

Hooholoia ke Kanawai Kaa Otomobile ma ka Heluhelu Ekahiia ana.

He elua mau mea nui i hoea mai imua o ka noonoo o ka Papa o na Lunakiai o ke Kalana o Oahu, ma ka lakou halawai i noho ai ma ka po o ka Poakolu i hala, oia no ka poe e hookele nei i na kaa otomobile ame ka Makai Nui Iaukea no kona hooko ole i ka mana o ke kanawai i kaula maluna o na kaa otomobile.

Na ak Lunahoomalu Hustace i heluhelu mai i ke kanawai e pili ana i na kaa otomobile, me kona hoakaka pu ana mai he mea pono e noonoo muaia na palena, kahi hoi i manao ia ai no ka papa ana i ka holonui ana o na kaa otomobile. Ua ku mai o Harvey a hoakaka mai, aia ma na apana mawaho aku nei na wahi a na kalaiwa o holo nui ai me Keliinohopono i hoikeike mai ai i ka hana kolohe o keia poe kalaiwa i ko lakou wa e ike aku ai i na lio e puiwa ana maloko o na apana, mamuli o keia mau kaa, a o ke manawa nae ia e nokeia aku ai o na o-le i ka hookaniia, ma he mea lealea loa la ia i keai poe ke nana aku.

Ua hapaiia mai ka noonoo ana no keia kanawai e na hoa o ka Papa, me ka hoakaka ana i na wai i papaia ai ka holonui ana me ke kau puia o ka mama holo o na kaa maloko o na palema o hooholoia, a ua heluhelu puia ae no hoi ua kanawai kaa otolobile la a hooholoia ma ka heluhelu ekahi ana.

Mahope iho o ka aponoia ana o keia kanawai, ua koho mai la ka Lunahoomalu i Komite no ka hele ana aku e hui pu me ke Kalapu o ka poe kaa otomobile nno ka ninau ana aku ina paha he mau mea kekahi a lakou i makemake ai e hoololi ae i ke kanawai i hooholoia ai. O na lala o ke Komite i kohoia; o Harvey, @Keilinohopono ame Fern.

Na Lunakiai Cox i waiho mai he papa hoike  na lako no ka hana ana i ke alanui o kona apana i hiki aku hoi ka huina lilo ka $2000, me kona noi pu ana mai e ukuia aku ka Mahiko o Waialua i $200 no ke ko e uhukiia ana i mea e hiki ai ke hanaia ke alanui hou, a ua aeia aku kana noi, mahope iho o kekahi mau kamailio loihi ana.

Ua heluheluia ae ka hoike o ke Keena o ka Oihana Makai, e hoike ana i ka nui o ka poe i nopuia iloko o ka mahina o Sepatemaba e like me keia malaho iho nei penei:

O ka nui o na poe i hopuia iloko o ia maina holookoa, ua hiki aku i ka 293; a mailoko ae o keia huina, he 221 poe i ahewaia no ko lakou mau hewa pakahi i hopuia ai, a penie iho ka mahelehele ana ma na lahui like ole:

Na kanaka Hawaii he 46, Pake 50, Kepani 44, Pukiki 15, a o kekahi mau lahui e ae he 56. Mailoko ae hoi o keia poe i ahewaia, ua hiki aku ka nui o na dala i ukuia ae no ko lakou mau hoopa'i i ka $1030 a o ka nui hoi o na koina, he $195, a ua like pu hoi me 51 pa-keneta ka oi ae o ka poe i ahewaia iloko o ka mahina i hala, mamua o ka mahina o Sepatemaba o ka makahiki 1906.

I ka hiki ana mai ka manawa no ka noponoo ana i ke noi a ka Oihana Makai no ka hoomahuahua hou ana ae i kona haawina i $500 o ka mahina, ua ku-e loa ka Lunahoomalu Hustace i ka ae ana aku ia noi, me kona hoike pu ana ae i kona manao, ua lawa no ka oihana makai ame ka oihana kinaiahi i ko laua mau haawina mua, oiai ke holopono nei no na hana o ia mau keena, a ua makemake oia e hoohanaia na dala ma na alanui i kulike ai me ka makemake o ka lehulehu.

Ua hooholoia keia mau haawina malalo iho nei no ka uku ana aku penei:

No ke alanui o ka Apana o Koopaupoko        $635.64

No ke alanui o ka Apana o Koolauloa            14.93

Bana Hawaii   75.00

No ke alanui o ka Apana o Waianae   384.50

Lunahooia Kalana       37.40

No ke alanui o ka Apana o Waianae   198.00

No ke alanui o ka Apana o Ewa         122.22

No ke alanui o ka Apana o Waialua    171.04

Uku Hoolimalima o ke Keena Kalana            150.00

Uku komisina no ka ohi ana i ka auhau alanui o ka Apana o Ewa     8.05

Uku komisina auhau alanui o Honolulu          7.35

No na liaia paka          3.00

No Kapiolani Paka      373.68

Loio Kalana    45.55

Keena Oihana Makai  181.25

Oiahana Alanui           3038.60

Oiahan Lawe Opala    569.25

Mahope iho o ka hooholoia ana o keia mau haawina maluna ae no ka uku ana aku, ua hoopaneeia ka halawai a ka Papa a noho hou ma ka la 18 o keia mahina.

 

O na mikiao lima i hoomaemae mau ia i kela ame keia la ka mea e mau ai ka ulu maikai ana me ke a'ia'i mai mamua o ka mea i hoopalaleha waleia.

 

 

POWAIA HE HAOLE E NA POKO RIKO

Pau Nui na'e ua Poe Kolohe la i ka Hoopaaia ma Kua-Papanui.

Ma ka poe o ka Poakolu nei i paa ae ai he ekolu mau Poko Riko i ka hopuia no ka po-wa ana i kekahi haole Kelemania ma ka inoa o F. Ronkin.

Mai Kauai mai keia haole i kekahi o keia mau la kau nei i hala, no ka holo ana mai e ike i kana wahine hoike. Ma ke ahiahi o keia la o ka Poalua, ua hele aku la oia no ka ike ana i ua wahine nei ana makai o Iwilei, he Poko Riko Paniolo, a kome oia ma ka hoopaapaa ana me na kanaka Poko Riko e noho ana ma ia wahi a laweia aku ia oia a hookauia maluna o kekahi kaapio, e ekolu mau Poko Riko, a lawe loa ia aku la no Kakaako ma kahi kokoke i ka hale hoahu ukana o ka Union Feed Co.

O ka hora 6:45 keia o ke ahiahi a lakou i hoea ai ma keia wahi, a fa@ nei i nokeia ai keia kaole i ka palukuia, ame na hana limanui no apau, me ka aihue pu ia o kana mau dala ame kana uwaki.

Ua lohe kekahi poe e noho kokoke ana i ka hu o keia haole, a i ka maopopo ana ua po-waia oia, ua hoouna kokeia mai ka laho ma ke kelepona i ka halewai, a ua hoounaia aku la o Makai Espinder ame Puahi no kahi o keia po-wa i hoikeia mai ai. I ka ninaninau ana o na makai i kakahi mau mea e hiki ai ke hookoloia aku ke kolohe, ua hoikeia mai la, o ka helu o ke kaa a na Poko Rio i hoio aku ai, oia no ka helu 95; a oiai ua hoike aku kela haole, he ekolu mau Poko Riko nana kela mau hana maluna ona, nolaila, ua hoomanao loa o Espinder i kona ike ana i ua poe la maluna no o keia kaa i ka wa ao.

Ua Waihoia iho la ka haole i hoehia na Puahi e hoihoi i ka halewai, a ukali aku la o Espinder mahope o ka meheu o keia mau Poko Riko. Ua holo aku la ka makai me ka huli hele ana i kela kaa, a ma kahi kokoke i ke alanui Iwilei i loaa aku ai ua kaa nei ame keia mau Poko Riko ekolu e kau ana no iluna o ke kaa, a paa koke aku la no i ka hopuia. Ua haawi mai ua poe la i ka uwaki a lakou i aihue ai.

 

KOMO ILOKO O KA MARE GULA

Ma ka auwaina la o ka Poakahi nei ka la 7 o keia mahina i malamaia ae ai he anaina hoomanao e Mr. ame Mrs. D. D. Baldwin ma Haiku, Maui, no ka piha ana ia laua na makahiki he kanalima o ka noho ana iloko o ka berita o ka mare, a o keia no hoi ka piha ana o ka mare gula ia laua.

O keia kekahi o na keiki a ke Rev. Dwight Baldwai kekahi o na misionari i hele pu mai ai iloko o ka huakai eha o na misionari i hoounaia mai no keia Paeaina, a ma Lahaina kona wahi i noho ai no kekahi mau makahiki loihi.

Ua hanauia o D. D. Baldwin ma Honolulu i ka la 26 o Nevemaba, 1831, a ua hoonaauaoia hoi oia ma ke kula nui o Yale, a i ka makahiki 1857, i puka pono mai ai oia mailoko mai o keia kula me ka ahai ana i ka makana no ka oihaa kilo holu.

Mahope o keia puka ana mai ke kula mai, ua mare aku la oia i kana wahine ma ka la 7 o Okatoba o la makahiki no, a huli hoi mai la laua no Honolulu nei. Ua hoohalaia ka hapanui o ko laua mau makahiki ma Hawaii mei, a he hookahi wale no a laua makahiki i kaawale au ai mai Hawaii aku nei.

E noho ana o Mr. Baldwin ma ke ano luna nui no ka auwai o Kohaa no na makahiki he ehiku, a mamuli wale no o keia hele ana o laua no Amerika i waiho mai ai oia ia kulana.

Ua piha na makahiki iaia o ke komo ana ma na hana pili noonaauao he moi a hiki wale no i ke au hooponopono aupuni Teritori a mailoko ae@o keia heluna makahiki, he ewalu ona mau makahiki i noho ai ma ke ano lunakula nui, a nana i hookomo i ke a'o ana i ka olelo Beritania iloko o na kula aupuni iloko o ia mau makahiki.

Eia ke ola nei i keia manawa he iwakalua-kumamakolu poe mamo i puka mailoko mai o laua, oia hoi he ewalu ma ke ano he mau keiki panoi kanaha, mai ke au mai o ke aupuni na laua a he umi-kumamalima he mau moopuna.

O na keiki e ola nei oia no o E. D. Baldwain he mea ana aina ame wiliki o ka hui o Alexander & Baldwain; C. W. Baldin lunakula no Oahu amd Kauai; L. M. Baldwain ka Puuku o ke Kalana o Maui; B. J. Baldwain, ka lunanui o ka mahiko o Makaweli; W. A Baldwain ka luna nui o ka hui kuai o Haiku, he mau maikamahine ekolu o kona mau kaikuahine e ola nei, oia no o Mrs. S. M. Damon ame Mrs. W. D. Alexander a o H. P. Baldwain hoi kona hoahanau ponoi.

He umi-kumamaha Pake i hiki ae imua o ke kakauolelo Mott-Smith ma ka Poalua nei me na palapala hooia o na kaike i hanau ma Hawaii nei, he heluna nui keia i ikeia i ka la hookahi i loaa ole iloko o ka moolelo.