Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 42, 18 October 1907 — HE NINAU PILI KALAIAINA ANEI KE NOI A WALAKA E LAPAAU I KA MA'I LEPERA? [ARTICLE]

HE NINAU PILI KALAIAINA ANEI KE NOI A WALAKA E LAPAAU I KA MA'I LEPERA?

Ua hoalaia mai ko makOu. noonoo e kamailio maluna o ke poo manao e kau ae la maluna ma ke ano ninau, īna paha ua pili i ke kulana kalaiaina a pili ole paha ka ninau no ke noi a Walaka e lapaau i ka ma'i lepera, mamuli o na manao like ole e pahola nei iloko o ka lehulehu iloko o keia mau li. Ke olelo nei o Walaka ame kona mau kakoo, eia wale no lakou ke hoao nei e loaa mai ke aponoia no ko Walaka lapaau ana 1 ka ma i lepcra i mea e hiki ai ke palekāna mai keia lahui: a o ka poe apau i loohia i ka ma'i lepera, mai na hoopilikia ana a keia ma'i, aole hoi no ka manao ana i kekahi kulana iloko o ka Papa Ola a i ole ma ke ano e lilo keia hooikaika ana no keia pono e noiia nei i maunu kalaiaina. Ma kekahi aoao hoi ke oleloia nei, eia na kakoo o Walaka ke imi nei i keia hana ma ano pili kalaiaina, ame ko lakou olelo pu mai he haole hoopunipuni loa o Walaka, ame kekahi mau olelo ku-e aku he nui e pili ana iaia. Ma ka noho ana o ka halawai a ka Papa Ola ma ka Poaha o ka piile i hala, i hoike ae ai kekahi poe no ke kakoo ana aku 1 ke noi a Walaka e aeia aku oia e lapaau i ka ma'i lepera i mea e hookoia ai ka o ka hapanui o ka lahui Hawaii, aole no ka manao ana ua hiki iaia ke hoola; aka i mea e ko ai ka iini ame o naj Hawaii, ka poe hoi e hoopilikiaia nei e keia ma'i. Ma ia halawai i hoike ae ai ka Elele Kuhio, i kona manaoio i ke apuhi o Walaka, a ua lilo hoi kona (Walaka) noho ana aku imua o ka Papa i mea pono ole, a ina oia kekahi o na lala o ia Papa, ina e kiolaia no keia haole eia iwaho oka puka akiaki. Ua olelo ae no nae oia ua makemake no oia e haawiia aku i manawa no Walaka e hoike ai i ka mea hiki iaia ke hana no ka ma'i lepera ina he laau io kekahi ana no ka hoola ana 1 keia ma'i. 0 ka ae ana aku ia Walaka e lapaau i ka ma'i lepera, ame ka hiki ana iaia ke hoola i keia ano ma'i, o ka iini ame ka makemake ia o ka elua hapakolu o ka lahui Hawaii e noho nei i keia mau la e hoouluia nei o keia ninau, a ma keia wahi i makemake ai makou e kamailio i ka pili ana o keia ninau jna ke ano he ninau kalaiaina. Eia ka Papa Ola ke noho hoomaluia nei e ka hapanui o na Repuhalika, a ina e hooleia mai ana keia noi a Walaka'ame kona mau kakoo e noke nei i ka hooikaika, alaila aole o makou kanalua i ka olelo ana ae e lilo auanei keia hoole ana a ka Papa Ola Repubalika i maunu na kekahi mau aoao Kalaiaina e lawe hele ai imua o na makaainana koho haloka ke hiki mai 1 ka manawa no ia hana. 1 ko makou huli ana aku nae a nana i ke kau ahaolelo i hala koke iho la, ke kau ahaolelo hoi i noho manaia e ka aoao Repubalika, ua loaa mai la ia makou ka ike, na kekahi o na Lunamakaainana Repuhalika ka mea Hanohano Moanauli i lawe mai 1 ka olelo hooholo hui no ka ae ana aku ia Walaka e lapaau ika ma'i lepera. E lilo anei ka hoole ana mai a ka Papa Ola ia Walaka no ka lapaau ana aku i ka ma'i lepera i mea e kau-oia aku ai ka noonoo o ka poe koho baloka a hoole i ke kakoo ana i ko lakou mau aoao iho? Eia iloko o na makaainana Repubalika, Demokalaka, ame Home Rula ka makemake ame na manao kokua i kekahi mea i loaa iaia he laau hoola e like la me Walaka e koi mai nei i keia la, ua hiki loa iaia ke hoola ika ma'i lepera. A malia o ala mai kekahi ninau, no keaha ka hoi i ae ole aku ai na lala Repubalika o ka Papa Ola ia Walaka e lapaau i keia ma'i? Ano ka mea, ua haawi aku no ka lehulehu ma o na lunamakaainana la i ka mana ma o na kanawai la a lakou i hana ai o na kau ahaolelo ae nei i hala e hana i kona mau rula a mau kanawai 'iho, a ke ku nei ia papa malalo o ia mau kanawai. * E like me ka ka Elele Kuhio 1 olelo ae ai ma ia halawai a ka papa i noho ai no ka lawe hou ia ana mai o keia ninau imua o keia kau ahaolelo ae, pela makou e manao nei e hiki io mai ana no i ka hookoia ana o ia manao. a ina pela o ke alahele wale no ia £ hiki ai ke loaa mai o keia pono e noiia aku nei e Walaka, a e ko ai h,o: ka makemake o na niakaainana, aole ma ka hoao ana e onou poo aku imua o ka papa| e like me ia e hanaia mai nei i keia manawa, koe wale no nae malalo i 0 ka ae oluolu ana mai o ka Papa Ola. Ke minamina loa nei makou no na olelo a ka Elele i hoike ae ai e ku-e ana i keia haole a ka hapanui o na /nakaainana e holo nei mahope ona, aole mamuli o kona hoole ana i ka'hiki i keia haole ke hō'oia 1 ka ma'i lepera, aka mamuli o ka lilo ana o ke noi a Walaka i ninau kalaiama a pili lahui, ka poka pukuniahi hoi a kekahi mau aoao kalaiaina e pehi mai ai maluna ona a maluna o,kona aoao ke hiki mai i ka wa kalaiaina o kakou e hookokoke mai nei. Aole makou i makemake e lawe mai lakou i na ahewa ana maluna 0 keia mau olelo a ka Elele, a e lilo hoi i maunu kalaiaina, a kapae ae paha i ka haawi ana i ko lakou mau hilinai ana maluna ona ma kona ano Elele, a no ka mea, oia hoole ana ana, ua hookumuia ia malalo o na mea i ike maopopoia, a ua makemake no nae oia e haawiia aku keia pono īa Walaka e like me kana noi, e like no hoi me na hoike! manao a kekahi o na poe i hoike ae ai ma ia halawai a ka Papa i malama ai, aole no ko lakou manao maoli ua hiki ia Walaka ke hoola, aka i mea e hooluolu aku ai i ka manao o ka lahui. Ua like no a like ka laweia mai o keia hana a Walaka a hoalaia iloko oka wa kalaiaina e hiki mai ana. Ina no e hoole ana ka Papa Ola i ka haawi ana iaia i ka pono lapaau i na ma'i lepera,,e lawe mai ana na kakoo o ka aoao kalaiaina nana e hooia nei i ka hiki ia Walaka ke lapaau, a olelo ae i ke kinai make o na Repubalika i ka lahui Hawaii ma o ka hoole ana i keia noi. A ina no hoi e aeia mai ana keia noi no ka lapaau ana, a īkeia ke ola io o na ma'i lepera ma ia lapaau ana, alaila e lawe ia mai ana no ia loaa ana o ke ola ma ke ano, he ninau kalaiaina nana e ume aku 1 ka noonoo o na makaainana koho baloka, a hooia aku i ka maikai, a i ke kokua o ia aoao i na makaainana ma ia hana ana, me ka nana ole ae nae i ke komo like ana no o na aoao a ekolu ma keia manao hookahi no ka pono o ka lehulehu. Nolaila ke manao nei makou e pau ana no ka pohihihi a e loaa ana ka ike i na makaamana no na mea e pili ana i keia hana nui e hoala ia nei iloko o keia mau la, oia hoi, aia aku he manao kalaiaina mahope aku o keia noi a Walaka e like me ka makou e hoakaka nei.