Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 44, 1 November 1907 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

m6kuna xxiv. make kupaianaha ana o na paalalo O franCISCO LOUPE. ' 'a lilo keia eha i loaa i ke alakai o ua poe kanaka la 1 na . v inaina loa ai, a ua hoopakeleia nae ke ola o ke kaikamahi.ie -1 o ka loaa pono ana mai o ka lima o Francisco i ka poka pu, ... aole no i nui loa ka eha i loaa 1 ka mea i hoehaia, oiai ua pahi'a ..\u ka poka, aole hoi i komo pono iloko o ka i'o. a hoopiha loaia o Francisco me ke paha'oha'o, a kahea koke . <ia i kona lukanela e hele mai imua ona a hawanawana aku la .liii mau olelo, a o ka hopena o na mea i hanaia, oia no ka mahae : a o ka huakai, he eono mau kanaka e hoihoi loa i na kaikamahine :.na hanai holoholona, a he iwakalua mau kanaka e hele e imi i i nana i kakau i keia palapala a nana hoi i ki mai i ka lima o ke -.a Mekiko. > ka manao maoli no keia o ka palapala a ka Makaikiu i kakau v 0 hoeha i kekahi wahi o ke kaikamahine haole a i ole o kona • iua paha, e like pu me ka loihi o ka uhai ana o ka Makaskiu i>c o ka meheu o keia kanaka. ' "a hoomaka aku Ia o Francisco e hele h'oolalau me kona mau .i.a me ka manao aiai no kona enemi ke uka-h aku la ma kona n. a o kona makemake ma ia hana ana ana, o ke kokoke aku i ka ; hanai holoholona. l'a hek na wahi o ua aina hanai lioloholona la a lehia i keia ka- .: .1 pela pu no hoi me kona mau hoa ame kana mau Ilikini, a ua 1 1» iho la oia e hahai loloa a hiki i ka paa ana a i ole o ka make . ]>aha o keia kanaka nana keia paiapala i kakau. l'a ]iau okoa ka hapalna o ka la i "ka heleia e ua poe kanaka la ■..i no hoi ka Makaikiu e hakilo mai ana mai kona wahi mai e pee \ no kahi a T<eia poe kanaka e hele nei, me kona hoomaopopo pu :! no hoi i ka manao o keia hana a ke kanaka Mekiko e hana nei. 1 ka hoea ana o ua poe kanaka la ma kekahi wahi, a Francisco i • : nao ai o kahi kupono loa ia no ka hookaa;wale ana i kona mau kaa. ua hookakaawale io aku la oia ia lakou ma na alahele like ole, : ka Makaikiu i ike mai ai i keia kulana kupilikii o laua; ua hooholo Ia kona manao, e pepehi no oia i ka poe apau e halawai aku ana ■ laua. 0 ka hakilo no ia o ua mau kanaka nei a hiki i ka pau ana o ka .uilu o ke kanaka Mekiko i ke kauliilii, ua hoomaka aku la laua e 1 io me ka hookoe ana i ka ilio hanu meheu me ka Ma'kaikiu, a o •.fia hoi ka mea i loaa loa ai o na haawina laki ma ka aoao o ka Ma•aikiu. Ua loaa aku ka ike i ke» kanaka Mekiko mai kana mau Ilikini :ku aia he elua mau kanaka e hahai nei mahope o lakou, ame hookahi i\. a aole no nae ia he mea na ua kanaka la e maka'u ai, no ka mea na ike iho oia i ka mahuahua maoli o kona mau kanaka e nele ole ai >.a ]>aa o ka enemi i ka hopuia. Ma ka palua, ka pakolu kana mau kanaka o ka hoouna ana ma na wahi like ole, a pela i\o hoi ka Makaikiu i hoouna ai i kana Ilikini ma ke alahele okoa mai iaia aku, me kona malama ana i ka laua ilio me ia. Ke palaha la ke alo o ua Makaikiu la ilalo ma ke kumu o kekahi pohaku nui, a e haka pono mai ana hoi kona mau maka me he popaki īa e haka pono ana maluna o ka iole. E naiTea ana no nae ua Makaikiu la, ua hoi mai Ia kana ilio a hoike mai la i kekahi hiohiona 0 ka ike ana i kekahi mea, a hoomaopopo loa iho la oia eia ka enemi ua kokoke loa ma kona wahi e noho r.ci, a o ka hoomakaukau wale no kana hana pono e hana ai. He manawa kupilikii īa a ua Makaikiu la e ike la nona iho, oiai aole oia i makemake e lawe wale i ke ola o kekahi mea kino ola ke halawai mai nie ia āka nae, oiai eia oia ke hakoko nei no ke ola ame ka make, nolaila aole ana hoopakele ana ae i kekahi mea e hoea mai ;<na imua ona. • Aole i li'uli'u iho ia noho ana a ka Makaikiu, ua oili mai ia he tiua mau Ilikini, a ia nei e ike aku nei mailoko aku o ke opu mauu a a;a hoi ma na maka o ua mau Ilikini la na ano o na kanaka omokoko, i'.nn' ka hoohakalia ole iho, ua kau ae la ka Makaikiu i kana pu pana-i-ana a iloko o ka imo ana a ka maka, pau palua ana ua mau Ilikini la ka maike, a ua like pu no hoi ia me ka hoemiia ana mai o ka nui o na kanaka o Francisco i ka elua. He mea oiaio, ua ku pono aku ua mau Ilikini Ia ma ko laua mau n.iwai. no ka mea o kekahi hana ia a keia Makaikiu o ke ki pololei, 'i-a kana wahi i makemake ai e ki, malaila no kana poka e hoouna • ai. 1 MOKUNA XXV. KA NEEPAPA ANA O KA MAKE. Aole i hoohakalia iho ka Makaikiu i ka hoopiha hou ana i kana ; n panapana i mau poka hou, no ka mea he pono iaia e hoomakaukau ;u no ke ku ana aku imua o kekahi mau enemi e aef ona e hoea mai ra, a i keia manawa hookahi no hoi i kakau hou iho ai oia i kekahi ' au pepa a kau aku la maluna o ua mau kanaka la, a penei ka helu'■•ilu ana o ua mau palapala la: "Hoonahoaia mai hoi e Francisco Loupe; ua kokoke mai kou ■ anawa, a eia ke kau mai nei na ao omamalu o ka make maluna ou e 1 kanaka limako'ko, a ke hea mai nei ke koko o ka makuakane £> :.tc, ka mea au i pepelii aku ai me ke aloha ole. Aole he loihi o kou " la i koe, eia ka Makaikiu Papohaku ke hookokoke mau aku nei o ko mau kapuaiwawae." MAKAIKIU TALAMANA. () keia mau palapala a ka Makaikiu e kau nei ma kela ame keia 'ihi aole ia he hana paani wale no, aka i hana oia i keia mea i hooaleia ai o Kate mamuli o ka ike ana iho o ke kanaka Mekiko eia make ke uhai nei iaia, a kau ka weli iaia no ka hoopoino ana i keia kamahine haole. Aole he hookahi wale no wahi a ua Makaikiu la e noho ai, aka mau ana oia i wahi nona e pee ai, a he lehulehu wale no hoi na •1 anawa i kokoke loa ai ua kanaka la e loaa ia Francisco, aka nae ua kai mau no ka ulia laki ma kona aoao. 1 ka hele ana nae a ahiahi, ua halawai pu aku la ua Makaikiu la ■■v kekahi kanaka o Francisco, a oiai he hookahi wale no ia kanaka, i.iila, aole i hoohanaia ka pu panapana a ua Makaikiu la, aka ma na " ka ulele ana a ua mau kanaka la, a he mau minute pokole wale :V) ia kupapa ana 0 laua, ua kau hou aku la ua Makaikiu la he apana maluna o keia kanaka ekolu. A oiai e uhi mai ana ka malu o ka po, aole ua Makaikiu la i hoo:"lo hou aku ma kahi e loaa ai kekahi mau kanaka hou o Francisco •«>ia. aka imi aku la oia i wahi nona e pee ai no ia po, a i ka Makaikiu e hoomaha nei, aia no kona mau enemi ke noke la i ka huli iaia, 'i ua ike pu no hoi ke kanaka Mekiko i na palapala i kakauia maluna ° na kino make 0 kona mau kanaka, ka mea nana i hoopii loa mai i kona inaina no ka Makaikiu, a makemake loa iho la oia e uhai a hiki • ke oki ia ana o ke poo o keia kanaka nana e hoohoka mau nei iaia.

I keia manawa o na kanaka o Francisao e noke nei i ka huli i ko lakou enemi, aia pu 110 ua kanaka Mekiko la ke ukali la mahope o >lakou a e nanea ana 110 nae lakou i ke kolo hele iloko o ka nahelehele, ua hooho ae la kekahi o na Ilikini i ka pane ana mai: "Eia keia mau kanaka la o kakou ua pau i ka make," a o ko lakou halawai aku la no hoi ia apau me na kino make o ua mau Ilikim mua nei a ka Makaikiu i ki ai i ka pu a make. No ke kanaka Mekiko nae ua hele oia a piha loa i ka maka'u, aole no ka make ana o keia mau kanaka ona, aka no na palapala i kakauia e ka Makaikiu e i ana: "Ua kokoke loa mai kou manawa." Aia pit no hoi maluna o ke kino o ua kanaka la he palapala, a ua like no> na olelo i kakauia e like me ko na palapala mua e olelo ana: "Ua kokoke mai kona manawa e make ai." Ua hele aku la no hoi ke kanaka Mekiko a ike io aku la i ke kino make o keia kanaka ona, a lawe pu mai la no hoi i ka pepa i kakauia. Ua ike pu īho la no hoi lakou, i ka make ana o na Ilikini me ka poka pu, a o ke kanaka ekolu hoi me ka pahi, a o ia ka kekahi Uikini i olelo ae ai: "Aole na ke kanaka i pepehi i keia mau kanaka o kakou, aka na ke Diabolo." "Aole keia na ke Diabolo, aka ina e ike aku ana kuu mau maka i keia kanaka e ike ana oia i ka hoounaia e a'u i kahi noho o na Diabolo," wahi a Francisco i pane aku ai. Ia lakou no nae e ku nei e makaikai i na kino make o ko lakou mau hoa, ua pane ae la kekahi o lakou i ka i ana mai: "Ea, ina he ekolu 0 ko kakou mau hoa e pau i ka make iloko o na hora eond o ka la, alaila iloko auanei o eono mau hora hou aku i koe e make hou ai he ekolu o kakou, a aole e loihi ka manawa a kakou e huli ai i keia kanaka o ko kakou pau loa no ia i ka make, aole paha keia he kanaka, aka he aiwaiwa maoli no." "Mai maka'u oukou e o'u mau kanaka, no ka mea ke paa nei kuu manao mamua o ka hoea ana mai o ka la i ke kakahiaka, e lewalewa no ke poo o kela kanaka ma kuu ili kuapo," wahi a Francisco i hoolana aku ai i ka manao 0 kona mau kanaka. Aia no nae ka hoomaopopo ana iloko o ke kanaka Mekiko, e hiki ro mai ana no i ka manawa e hookoia ai na mea i maluna o keia mau palapala ana i heluhelu ai, ina aole e paa ana keia kanaka ia lakou i ka hopuia. H*fe lehulehu kana mau hana i komo ai, aka ua lanakila wale no oia maluna o ia mau hana, a i keia kanaka hoi ana e noke nei i ka huli, oia wale no kona mea nana i hoohoka mai. Aole ke kanaka Mekiko he kanaka hohewale a maka'u wale hoi, a. ke mau la no kona manaolana mamua o ka hoea ana mai o ke kaka-! hiaka, e paa ana kona enemi i ka hopuia. | Me ko lakou nei nana hou ole aku no keia mau kino.make e'wai- ] ho ana, ua hoomau aku la 110 lakou i ka huli ana i ko lakou enemi, a oiai ua hoike mai na kanaka o Francisco 1 ka loaa ana o ka meheu 0 ka Makaikiu, nolaila ua hoolana loaia ka manao o ua kanaka limakoko nei. He oiaio no ia mau hoike a ua mau kanaka la e hoike la i ko lakou haku no ka loaa ana o ka meheu o ka Makaikui, aka he mau meheu ia i hanaia e ka kakou koa i wahi e hoopuhiliia aku ai ka poe e hahai aku nei iaia. O kahi a ka Makaikiu i imi aku ai i wahi nona e pee ai no ia po he wahi ia iwaena o na pohaku nunui, a he wahi hoi e manao oleia ai aia kekahi mea maloko olaila. Ua loaa 110 ka manao ia Papohaku, e hoomaha ana kona mau enemi ma ia po, no ka haawi ana i ko lakou mau kino i ka ikaika no ka hana o ke kakahiaka ae nolaila, aole ana manao ana eia kekahi poe e hahai aku nei iaia, a haule aku la oia hiamoe. Mamua ae nae o kona pa'uhia loa ana i ka moe, ua lohe aku la N oia ika hanu o kekahi mea iloko oka hiamoe kulipolipo, a lele koke i ae la oia iluna me ka hopu ana iho i kana pahi no ka manao e imi aku 1 keia mea nona ka hanu ana e lohe nei. Ua unuhi ae la oia i kana ipukukui hele po me ka paa ana i kana pahi i kekahi lima a kolo aku la oia iwaena o na pohaku nunui no ka imi ana i keia mea, a o na wawae ame na lima ku ana oia ma ka aoao o kekahi mea e hiamoe ana. Ua makaukau loa ka Makaikiu e hooinu aku i ka niaka o kana pahikaua iloko o ka puuwai o keia mea e moe ana, aka mamuli o ka pa pono ana aku o kā malamalama o kana ipukukui maluna o ka 'ielehelena o ka mea e moe ana, ua hopu kokie aku la oia i kona lima n e ka piha i ka hauoli a pane aku la: "O oe no ka keia e Tom, aole au i ike i kou pa'uhia loa ana i ka hiamoe kulipolipo e like la me keia a'u i ike ai ia oe." "Ua hele au a piha i ka maluhiluhi; mamuli o ka nui hana o keia la, a oia ke kumu o ko'u hiamoe loa ana," wahi a Tom i pane ae ai i kona haku. "Pehea, ua hookoloia anei oe e kekahi mea ma keia hana nui a kaua?" i ninau aku ai ka Makaikiu i kana Ilikini. "Ae, he elua a ekolu manawa a kela p oe i hahai ai mahope o ko'u meheu, a ua pakele mai la nae au ma ka apua." "A pehea, ua loaa wahi manu anei oe i keia la?" "Ae he elua mau mea a'u i lawe ai i ke ola mai ko laua mau kino mai." "He nuhou hauoli maoli kena au e hoike mai Ia ia'u, alaila alima aku la mau kanaka o Francisco i pau i ka make ia kaua, a i ke kakahiakla auanei o ka la apopo, e hoemi houia mai āi na kanaka o Francisco a he hookahi no alahele no kona palekana o kona hoi aku i kona aina hanai holoholona." MOKUNA XXVI. KA HAKOKO ANA ILOKO O KA POULI. Ua lilo keVa hui hou ana o lea Makaikiu me kana Ilikini i mea nona e hauoli loa ai, a o kona haule iho la no hoi ia ma ka aoao o ua Ilikini la hooluolu, no ka mea oia no hoi kekahi i piha me ka maluhiluhi. 1 Ua loaa like ka manao ia laua a pela no hoi me ka iho Bone o keia wahi a lakou e pee nei o kahi ia no lakou e maluhia ai, a e ike oleia mai ai e na enemi, a haule like aku la no lakou apau hiamoe. Ke hiamoe !a lakou me ka maikai a ke pii ae la ka mahina a kiekie, a ua hala no hoi he mau hora loihi o ko lakou moe ana, ua puiwa ae la ka ilio mai ka hiamoe mai, a haomaka ae la e nunulu, a o ka manawa no hoi ia o kona mau haku i ala koke mai ai mai ka hiamoe ana. ( Ua lalau aku la ka Makaikiu i kanla pahi aoi pono aku la ma kahi o ka ilio e noho ana, a pela pu no hoi ka Uikini i lalau aku ai i kana pu raifela me ka makaukau e ki aku i kekahi mea e oili mai ana ma ko lakou nei wahi e noho aku ne<. Oiai no nae laua e kakali ana o ka oili mai o kekahi mea, ua lohe aku la ka Makaikiu i ka nakeke mai o kekahi mea e hookokoke mai ana ma ko lakou nei wahi, a mamuli nae o ka oili koke ole mai o keia mea nona ka nakeke ana e lohe aku nei, ua hoomaopopo iho la oia ua loaa ka hoohuoi iloko o ua mea la aia kekahi poe maloko o keia wahi, a he mea hoi oia i maopopo mua i keia wahi ana e hele mai nei. No kekahi mau sekona ko laua kakali ana, a o ka oili ole mai o ua mea Ia a laua e manao aku nei o ko laua enemi, ua kiei aku la ka Makaikiu, a ike aku la e ku mai ana he eha mau kanaka ma kahi he umi kapuai mai ia laua aku, a o kona manawa no hoi ia i kauoha aku ai i kana Ilikini e waiho i kana pu, a e paa koke i ,kana pahi. Ua hele mai la nae kekahi o ua mau kanaka la imua no ka nana pono ana ina paha aole he kanaka maloko o keia wahi a lakou i ma- 1 kemake ai e hele mai, a o ka manawa no ia o ka Makaikiu ame kana 1 Ilikini i hookuene pono ae ai ia laua iho no ka makaukau ana e lele 1 mai maluna o ko laua enemi. 1 Oiai ua hele a pouhuli pu oloko o keia wahi a laua e noho nei, nolaila me ka hoolohe pono wale no e hiki ai ke hoomaopopoia ak*u kahi a ka enemi e hele mai ai. • Aole i pau.