Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 45, 8 November 1907 — KALANIANAOLE AME WALAKA. [ARTICLE]

KALANIANAOLE AME WALAKA.

0 kc poomanao maluna ae, ua laweia mai ia e makou mai ka Hoku mai o Hawaii o ka la 31 o ka mahina o Okatoba aku nei, a pela no hoi me na manao apau i kakauia malalo o ia poomanao mamuli hoi o ko makou ike ana iho, ua kokua nui mai keia manao iJ<o makou ma nao pepa o ka la 18 o ka mahina aku nei no o Okatoba, no ka lilo'ana o ka ninau pili ia Walaka i ninau kalaiaina. 1 niea nafe e pau ai ke pohihihi o ka lehulehu, no keia manao, ame ka ike maopopo ana iho i,ke kulana ame ke kahua a ka Elele Kalamanaole i hoopuka ai i kana mau olelo no Walaka, nolaila ma keia inanao i kakauia malalo o ke poomanao maluna ae, a i hoopuka hapaia hoi e ka mea kakau, ke lawe mai nei makou a hoike hou aku no ka pono o ka poe koho baloka o ke Teritori 0 Hawaii nei. Ka Hoku o Hawaii, Aloha nui:—Ua īke a ua hoomaopopo 1 na hoakaka manao ana malalo o ke poomanao maluna ae la ma na kalai manao ana malalo o ia poomanao, ua hoōmaopopo iho kou poe heluhelu i fta i'o maoli o na hoino ia Kalanianaole, he hoino kalaiaina o ka manao lili i ka hanohano elele a e ake ana e kaili ae 1 ka noonoo hilinai 0 na poe koho ia Kalanianaole a ia Notley a i ole i ka moho eiele o na mauuhilo Makalanahana i ale ia aku ai kakou e ka moo nui o ka poe enemi Hawaii a papau iloko o ka opu o ka popihkia ame ka poino, a pio ka oe Ahi a pau ka oe hana." Makemake anei kakou na Hawan koho balota pela Makemake anei kakou e loaa ia kakou na poino ioamiili o na mea ano liilii ano ole! E puni wale anei kakou 1 n& olelo hoopihapiha ano ole e hoohakaka ana ia kakou iho. Ma iTa olelo ana, aole he nlnau pW kalaiaina ka ninau olelo hooholo a na Home Ru|a e pili ana i ke noi a Walaka i ka palapala no kona ae īa mai e lapaau ia 12 nia'i lepera ma ka pa ma'i 0 ; Eia nae he keu ka honehone o ka leo o ka Home Rula e lione nei 1 'kona poe heluhelu, a pela pu me kela alii wahine o Waolani o ka pa-ilina 0 Kalihi nona ka hanajpilo ma ke Aloha Aina e a o aku nei i k'ona manao uluahewa a inaina o ka manao olohewa 1 na poe manao maik'ai aole e koho ia Kalanianaole. Owau kekahi ma ka halawai 1 mal&maia e ka Papa Ola, a oia no ka halawai mua loa a ka Papa Ola ; lawp a 1 i ka noonoo ana i ka mea pili ia Walaka, a mahope iho o ka pau'ana o ka Ahaolelo 0 1907 ka Ahaolelo nana i hooholo lokahi me ke.ktt-e ole i ka'olelō hooholo inu'a no ka ae ana ia W r alaka e lapaau ia .121 ma'i lepera ma Kalihi, a na ia Ahaolelo no hoi i hana i kanawai e ae ana i ke kukulu ana i Haukipila no ia oihana lapaau ma Kalihi, i kulike me ua olelo hooholo la, a oiai hoi ua olelo hooholo la i noonoo ole ia e ka Papa Ola, ua hao ae nei hoi na Home Rula i olelo hooholo hou me ka hookomo ana no nae i na olelo apau o ua olelo hooholo nei a ka .Ahaolelo apau iloko o ke kumu o ka lau a pau ana iloko, a hao aku aiia īmua o ke Kiaaina Frear me ka manao no e lawe kohana ae i nk pono ame na pomaikai o ka mahalo ia mai na poohiwi ae o ka poe. Repubajika, ke ae mai ke Kiaaina alaila, keaka aku imua o na tausani o na poe kupono i ke koho bal6ka. "E ole na Home Rula loaa ka pono ia Walaka a ola oukou e ka lahui aole i keia poe Repubalika walia pelo." t Eia! nae kuhi ia'mai no ka pono i ka Papa Ola, a poho ia mau upu ana, oiai nae hoi e noonoo ia ana ua olelo liōoholo, nei e ka Papa Ola, uā vvailio, pu ia aku Jie olelo hooholo i kakau inoa ia e na Hon. Jno. C. Chas. ChillingwoHh, Joseph Kalana ame J. L. Paoo, e kakoo ana i ka ae ia o Walaka e ka Papa Ola. Ua ku o Hon. Chas. Chillingworth a kakoo nui i ka olelo hooholo ame ke noi aku 1 ka oluolu o ka papa Ōla no-ka ae ana ia Walaka no ka hoao ana i kana laau, a ua kakiio Bu mai ka Hon. John C. Lane, no ka pono o na Hawaii e ae ia 0 \i r aiaW£, kakoo pu me Kauka Wayson no ka hoao ana i ka laau a \Vālatfa rio ! 'ka pono o na Hawaii, a tta pu mai nae oia no ka hoopauee 1 ana i ka noonoo ana i keia a e pono e lokahi na aoao kalaiaina a e wae 1 elua a i ole ekolu poe mai kela ame keia aoao mai a liele mai e h t ui me ka, Papa. ' Ua ku mai la ka Peresidena Pinkham a hoike i kona manao ku-e maōli ho 1 lea olelo hooholo, a iloko nae o keia wa a Pinkham e kamailio kf)K, ,: iia i:u kamahao wale ae no o Walaka me kona nonoi ole ia mai a ya ni/iah la mai o Walaka. Ua lapaau a i ole ua hoola no anei oe i ka nial Aole, wahi a Walaka. O na keiki au i lapaau ai o Maui,a i hpolaha ia ma ka nupepa, he mau ma'i lepera anei ko laua? Aole, walii a W'alaka.. ' * t/a' li'ooWau aku o Pinkhām i kana kamailio ana a i ka pau ana 1 keii wa' keikialii Kalanianaole i kii ai a kamailio i na olelo i hoike ia no ke kiloi ia Walaka ma ka puka aniani no ka hupo atne ke ku-

j lana hoohaahaa i ka Papa Ola', oiai e noonoo ia ana ka olelo hooholo no kona ae ia a ku aku nae oia me ke noi ole ia mai e kamailio aku i waena o na kamailio ana a kahi hoa oka Papa Ola. He kulana keonimana ole maoli no ka Walaka hanā ma ia la, oiai 110 e kamailio ana kekahi hoa o ka Papa, ku aku la keia Walaka a hookuikui olelo me ke kali ole a pau ke kamaili ana a kahi, alaila kvi aku a paio hoi e like me ana poe kamailio e ae. Ma kela mau pane ana i kela mau ninau a Pmkham, ua lalau maoli oia, ua hookomo ia no oia eia no iloko o ka popilikia no ka lapaau laikini ole mamuli o ia mau pane ana no keaha la oia i pane ole ai he lepera īa ia eukou a ua like no ia me na ma i lepera i hoouna ia i Kalawao ame Kalaupapa, a ua hoola ia nae e ka'u laau. O ka ma'i lepera a oukou e olelo nei ua hiki ia u ka hoola a he nui oia ano lepera i hoola ia e a'u. : Eia nae ua hoole loa oia aole ana ma i lepera i hoola ai, a oiai nae na poe e kakoo nei iaia ke olelo nei, ua ho« ola ia eia, a ke hoole nei, alaila heaha ka waiwai o kana noi e nonoi nei 1 ka Papa Ola ame ka hana ana i na olelo hooholo, ma ia ano na oukou ena haku makaāinana e nōonoo a e wae. Ua hewa anei o Kalanianaole i kona olelo ana e kiloi ia W r alaka ma ka puka aniani no kona kulana keonimana ole, ano kona hoole ana ina ninau o kona pono? Ina ua lioole oia, auhea ka waiwai o kana laau i maopopo pu no hoi ke ola ? Eia nae he hoole aku la hoi malaila, a he ninau mai ke ola o -ka laau, a ina hoole aku aole ana ma'i lepera i hoola ai. Auhea iho la ke ola e waiwai ai ke hooikaika aku ika Papa Ola e ae. Me keia la kaupaona ia iho o Kalanianaole.