Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 48, 29 November 1907 — HENE KA AKA A KALE AKI [ARTICLE]

HENE KA AKA A KALE AKI

O ka halawai makaainana i kaheaia ai no ka po Poaono i hala, a i hoolahaia ai maioko o kekahi o na nupepa Hawaii o ke kulanakauhaie nei, e malama ia ana ma Aala Paka, ua hookoia a'e no, aoie no na'e i pihaku'i a'e i na kanaka mamull paha o ka eloelo loa o ia po i na pakaua o kulanihako'i. Ua haiolelo a'e o Walaka ma u» halawai la, a ma kana mau olelo ua ake\va oia 1 ka hana a ka Elele Aiii Kalanianaoie i hana'i me ka Papa Ola ame na ma'i mamuli o kona hoike mua ole ia ana aku. Ua hailuku pu ia a'e no hoi na' ahewa ana malunā o Hon. J. C. Lane ame Senatoa 'Kale Kilinawoki, na alakai opio o ka Āoao Repubalika, mamuli no o ia kumu hookahi. O ke kumu nui paha o keia okiikai 0 ua Wa'laka la, mamuli no ia o ka ae ole ia ana o kana mau hoololi i manao ai maluna o kela a&like 1 hanaia ai | mawaena o na ma'l, ka Papa Ola ame Walaka; o ia hoi, e ae ia mai oia o I komo a e'puka aku mal ka pa hoomalu ma'i o Kalihi i na manawa apau ana e makelnake al, aole hoi elike me ka aelike, aia wale so kona puka Iwaho 1 ka wa i hookaawaieia e ka Papa Ola, a o ke ki o ka puka-pa owaho e paa ia no e ka Peresidena o ka Papa Ola aole hol I kekahi mea okoa a'e. O ka lua o kana mau hoololi, o ia no kona ae ia mai e holo kino maoli I ke kahuama'i no ka wae ana i kana mau ma'i, aoie hoi na ka Papa* Ola e wae mai i kana mau ma'i e lapaau ai, oiai ua mahu'i waie ia ke hanaiia nel na ma'i I kekahi laau e hoopil ana a e hoopiha ana i ke kino o lakou pe .kp koko laaumake. " Mamuli o ia mau kipehi ana a walaka i keia poe alakai opio o na Repuhalika, ua Ulo la l mea na ka Hon. W. C. Akl e hene ai o kana aka me ka lana malie o kona mau manao, oiai o keia poe opio a'e \& o lakou no na hoa paio o ua Kale la ma na hana kalaiaina. Ma kekahi olelo ana'e, ke hauoli nei o Kale I ke kipehiia ana o kona mau enemi e ke a iakou i huU — «i « v<>1rAn i kan& koi a hana i

Aole i ike ia ko Kale Akl komo pu mea e ai ua koi la. ana ma keia ninau o Walaka 1 na la . e oehuehu ana, a o ke kumu no kona makemake oie e lawe mai i ka ninau ma'i lepera iioko o na hana kalaiaina. Ke olelo nei hol kekahi poe kalaiaina aohe no i noi ia aku oia (Kale Aki) e komo pu mal ma fa ninau, no ko la"kou makemake ole e komo pu mai oia me lakou. "A heaha ka pomaikai i loaa mai ia Kalanianaole ame Kilinawoki ame Lane āme lakou ma ma,y keia mea?" wahi a Kale Aki. "Maanel ua pohai a'e nef lakou ia 'Walaka a onou aku iaia imua, i mea no na kanaka Ha•waii e huli aku ai mahope o lakou, a i , keia wa.ke klpehi ia nei keia auna holookoa e Walaka. Mai pono loa ina 1 lohe oe i kana haiolelo o ka po Poaono nei. | "No'u iho, aole loa au i manaoio e l loaa mai ana he wahi pono mai j|a | Walkka mai a aole nohol au i nana aku iaia. Aoie loa he manawu a'u i hele aku ai imua o na kanaka Hawaii a hoopaa aku ia'u e hana ana au i keia a i kela- elike me *Lane ame Kilinawoki, e hoike aku ana hoi ia lakou ma na haiolelo kalaiaina e hele ana lakou iloko o ka Ahaolelo a koho rfku ma ka aoao e hoopau ana i ka lawe ia ana o na kanaka i Molokai. Ua maopopo ia'u aole e hikl ia'u ke. hooko aku pela a no ia mea aole au 1 noi aku i na baloka mkluna o la mau kumu. I na nianawa apau a'u e waiho aku ai i kekahi hana, me na loina o ka lawelawe ana, e iifti mua & e nana mua ana au mamua o ko'u kamailio ana, ina ia he mea hiki ke hanaia. O kekahi o na mea a'u i hoala al o ia no ke kumu o ke kau ana mai o na ahewa ana maluna o'u, aka, aole ioa he mea 1 pane mat ua haawi aku au i ka'u mau oleio hoopaa maluna o kekahi mau mea i ike ia aole loa e hiki ke hooko ia, eiike la hoi me keia poe (Kalanianāole. Lane ame Kilinawoki)." I keia mau la no na'e, ke hanu nei no ka ilio hanumeheil, a ke ikeia aku | nei no ka auku mai o ka ihu iluna, me he mea la no ua honi aku la oia i ke ala kupaoa o na meaai e hoomo'aia nei iloko o ka lpuhao kalaiaina, a ma ke ala e paoa nei, ua hiki loa ke ikeia aku ala ke kuko, ka hali'a ame ka moeuhane «no nul a Kale Aki ke kokolo nei no ka noho Meia o ke Aupunl Kulaimkauhale o ke (Kaiana o'Oahu, a ke koia nei ka upena a o ka hui a'e no ia o na ipoo a "i elua i kahi hookahi, a hooHahoa aku imua o, ka pahu baioka, ke kaupaona nana e wae a*e i ka i'o ame ka opala. He mau halawai ma-Ju ka kekahi e malamaia nei 'ma ka home o ua !Hon. nei, ekolu a i ole eha manawa o ka pulē, a o ka mealluna o ka lua waiwai o Helesera a keia auna e huli nei o la no ke kaawe ame ke kakua ana i ka pahikaua ame ka aahu kaua no ka palo kalaiaina e hoea mai ana, ma kela kau a'e, a iloko hoi o ka Apana Koho Uunamakaainana Ellma. HUf OLB NA MA'NOWAIT 0 ka hanehane lau makani hoi i aheahe iho nei i kela mau la, ua hoouna a'e nei ka ka puulu o na opio kalaiaina he wahi lau oliva o ka hooku'ikahi mawaena o lakou ame ka Hon., a o i John ke kakauolelo o ka Hale o na Lunamakaainaiui o ke kau i hala, oia ka elele iawe oliva hooku'ikahi, o keia iho la kekahi mea nana i hoopil a'e l ka inalna o ua mau alakai opio la, a he leleliilii hoi kau o ka lehu o kapuahi. "E hoohui , ia'makou me Kale Aki?" 'wahi a Kilinawoki. "Aole loa e hiki ina no he mau kaukanl makahikl e lilo ma ia hooku'ikahi ana. Ua oi loa aku ko makou haule ana me na kanaka maikai maluna o ka makou paa baloka mamua o ka lanakila ana mamuli o ke kokua ana mai o keia auna o.Aki ma. Ke manao nei makou o keia ka manawa maikai loa no na opio Hawafi kulana maikai e 'hookau ia aku ai 'maluna o na oihana, he mau kanaka hoi i hilinaiia e na % poe waiwai o kakou a I hlki hoi ia lakou ke kakoo mai, aole hoi i poe Hawaii e ia aku ana me n% hoohuoi, a makou hoi e manaolana ole ai e kakoo ia mai ana e na maikai. "Aole au e alualu ana i kekahi kulana ma keia kau a'e, aka, hana nēi au no ko'u makemake e ike aku e lilo ka paa baloka Repubalika i mea huna ole la a 1 hikl hol ia makou ke olelo a'e me ka oiaio aia maluna olaila na inoa o ka poe malkal a i hllinaiia. NOHO MAiLIE ME HE MAU MANU * NUN'U 'LA. 1 ka wa hoi i ninauia aku ai o Harry Mokimana, o ka Aoao Demokaiaka, ua ooha mai la ka ula' ma kona mau papalina; he ula aole no ka huhu, aka,

he mau hlona o ka okooko ulaahi o ka, ipuhao kalaialna. I mea e nukupuu ole af na makaainva koho .laloka. i ka Aoao Demokalaka, ok* nei kekahi i kohoiā i lala no kela Komlke Imioia 0 umi lala, a ua ikeia oia e kakoo mau ana mahope o Walaka i na wa apau> e noonoola ana la nlnau e ka Papa Oia. Ma keia ua hoike a'e oia i kona .nul | hooikaika me ka onou ole i kona ku- / lana Demokalaka imua. Ma kekahi ano e a'e hoi ke ki-pu nei oia 1 ka la'l a ke ha-lo nei kona mau maka maluna o na a kona rftau hoa. "Ela ao fla i kinohou hoohui e no, rt wahi a Mokimana. "Malia paha o keia poe e kl nel i ka Ukou mau pukuniahi f keia manāwa a'h ( ikl mai no na'e ika wa hoolli kaua maoli ua pau e aku la. f ka lakou mau poka i ka hoomaunauna wale ia. Ke waiho malie iyei makou l kela mea. Ke hoike nei na Demokalaka e paa nei l na oihana imua o ka poe koho baloka aole o ka ike ame ka hoopono aia wale no I na Repubalika, a o na moho a makou i waiho aku ai a e waiho aku ana imua o lakou 1 kela kau a'e he poe waie no i hlkl ke hilinai ia e pono ana na lawelawe aupuni ana. No kekahl manawa loihl i loa he mea paakikl ka hoohull ana l ! na naau o ka hapanui o na kanaka a I Ike ifto lakou he wahi waiwai no aia I ke Demokaiaka. I kela wa ke ike lakou no lakou Iho. Ke manao nel au o ka hana a Makai Nui laukea ame ka Puuku Kalana Trent e hana nei me ka pono ame ka hoppono ma na hana iho o ko laua mau keena o la iho la na pilali maikai ioa a na Demokaiaka ma keia paani kaiaiaina. Aia a paila loa mai hoike aku au ia oe."