Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 2, 10 January 1908 — HOAKOAKOAIA KA PUALI MAKAI O HONOLULU NEI Haawi ka Makai Nui laukea i Haiolelo Makahiki Maloko o ke Keena Hookolokolo. [ARTICLE]

HOAKOAKOAIA KA PUALI MAKAI O HONOLULU NEI

Haawi ka Makai Nui laukea i Haiolelo Makahiki Maloko o ke Keena Hookolokolo.

Ma Ka hora elwa o ke Sabati i hala i akoakoa ae ai Ka puali makai o ka ihana makai o Honolulu nei maioko .. k.-* keena hookolokowlo o ka Aha mai na makai ku huina, na nakai kaa hehiwawae na makaikiu .iim' na kakauoleio oloko o na keena ia oihana, iloko o ko lakou mau loie «'ihana. no ka hoolohe ana i ka leo k.>no o ko iakou poo e hele mai e hooiohe i kana holke no na hana a ka "ihana makai i hana ai i ka makahiki aku ia i pau. Va hoopihaia oioko o ua keena hoola e na makai, a mamua pono aku hoi o lakou na alii ku uwaki. a ma kekahi aoao mii ka Makai Nui rurtis P. laukea i kahikoia hoi me "kona lole oihana a mahope mai ona ka Hope Makai Nui, ame na kakauoieio ame ke kauka. o ka olhana ma"kal. I ka manawa i makaukau ai na maTtai ma ko iakeu mau kulana, oia ka manawa a ke Kapena Nui Parker i "kii aku ai i ka Makaii Nui a lawe mai la noloko o ke keena hookoiokoio, a haawi aku la no hoi na makai i ko lakou aioha i ko lakou poo, a ia manawa i haawila ae ai mau leo puie kahoahoa mai ia Lukanela Lualiiwa ae. a mahope iho o ia manawa 1 heluhelu mai ai ka Makai Nui i kana hoike imua o lakou, e like me ia e i lioopukaia aku nel ma keia pepa. J He anoano eehia ke ano o ke analna i keia wa e heiuheluia ana o ka hoIke, e hoike okoa mai ana hoi na makai apau l ko lakou iini e iohe pono loa aku i na mea e heluheluia mai ana. E like me ka makua e haawi ana 1 na olelo a'o 1 kana mau keiki; rela iho ia no ke ano o keia mau olelo n ka Makai Nui e haawi ana imua «/ kona mau makai, a oia paha hoi kekahl kumu nul nana 1 kono aku i ka puali makai e hooiohe pono loa ia mau a'o ana. I ka pau ana o kona heluhelu ana ī na mea ana 1 hoomakaukau al ua haawi pu aku la oia he mau ruia a lie mau ninau ame na haina na na makal e hoopaa al. i loaa ai ka ma« kaukau ia lakou ma ka lakou hana, 1 hiki ai hoi e hoohoka oie ia i ka wa e ulu mai ai o na ninau ana no ke kupono a kupono oie paha o ka hookoia ana o ka hana. ' O keia no hoi ka hopena o na hana ma ia kakahiaka, a hookuuia aku na makai e huii hoi no ko lakou mau home. no ka makaukau ana e hele aku i ka hana i ko lakou mau manawa hana pakahi. Mawaho ae o na makai ame na kakauoieio o ka oihana makai, o na lunahooponopono o ke ame ke Aioha Aina. ame Mlss laukea na malihini a ka Makai.Nui, a nana i lawe' kino aku ia lakou e hoomakaikal waloko o na keena o ka halewai ame na Ueena hoopaa lawehaia. Malalo iho nei e ikela ai ka hoike a U.i Makai Nui o k$ Kalana o Oahu: KA HA'IOLELO A KA MAKAI N T JI O KE KALANA O OAHU IMUA 0 KA PUALI MAKAI O HONOLULU MA KA LA lANUARI 5, 1908. 1 ka Puali Makai o ke Kalana o Oahu 1 akoakoa mai, Aloha Hape Nuia kakou: o ka piha ana keia o ka makahiki liookahi o ko kakou noho oihana ana - owau ma ke ano he Makal Nui i kohoia e ka iehulehu me na Hope malaio o'u ma ka Oihana, a o oukou hoi, na hoa o ka Puall Makai i kohoia e ;i'u ma ka oihana no ke kokua I ka ana I na kanawai o ka aina :ime ka malama pu ana i ka maluhiA o nohona kuloko ma ko kakou Ka'i.ina. ! Ke komo nei kakou i ka hapa hope ko'u kau o ka lawelawe oihāna ana, a niamua o ko kakou nee ana aku ī'nua, ua manao wau he wa pono keia • aui ae ai a nana aku 1 ka kakou mau hana o ka makahiki i hala, a ).nve mai ia mau hana 1 ikeia i kumu -. lakai no kakou ma na hana o keia mua aku. Anoai paha, mailoko mal o laila e loaa ai na hoohoihoi ana a hooi hou ia aku na hooikaika ana ma ko kakou\ aoao no ka pono ame Vca holomua o ka Oihana 1 haawiia ma ko kakou lima e ka lehulehu. ■ ina, mahope iho o ia mau kaana ana he mau klna'una'u kekahi i ikeia, he mea pono e pahonohonoia ia mau kina'una'u. Ina hoi, ma ka hua o ka kakou mau hana, ua maemae ka Oihana, aiaiia, o ka hana naauao wale no. oia ka hoomau ana aku ma ia ?>ia, i ku i ka mahaloia a mahalo pu ia me na Hawaii apau e hooko pono ana i ka hana. He mea oiaio, «'Ma ka Hua e ikeia ai ka LaAu." Nolaila, ma ka hua o ka kakou mau hana e ike ai ka lehulehu i ka hooko pono a hooko pono ole ia paha o ka Oihana a kakou e lawelawe nei. Ma ka hoohalikelike

wale no e hiki al ia kakou ke kuhi ae i ka holomua a kueml hope paha o na hana, a peia au e waiho aku nei imua o ka lehulehu i ka papa hope o na hana i ko kakou manawa me ko ke au o ko'u mua ma ka Oihana. O ka huina nui o na hihia karaima i ka makahiki 1906, he 3479; i ko kakou kau hoi, oia ka makahiki 1907, he 4370. Ma ka hoohalike ana, he 891 ka ol aku o na hihia karaima i lawelaweia e ka Oihana Makai i ko'u kau, aneane 25 pa-keneta ka oi. lioko o keia huina nui o na hihla karalma o ka makahiki 1907 he 35*88 o lakou i hoopa'iia. I lea makahiki 1906 hoi, 2298 poe i hoahewala. Nolaila, he 1090 ka oi aku o na hlhia 1 hoahewaia i ka makahiki 1907, ua aneane no e papalua ka nui o na hihia i ku ka hewa 1 ko ka makahikl mamua aku. Penei paha e maopopo loa ai:— Huina nui o na hihia karaima i hopuia i ka M. H. 1907 4370 Huina nui o na hihia karaima i hopuia i ka M. H. 1906 3479 Heluna oi o ka M. H. 1907.... 891 Huina nul o na Lawehala I hoahewAa 1 ka M. H. 1907 3388 Huina nui o na Lawehala i hoahewaia i ka M. H. 1506 2298 I Heluna oi okaM. H. 1907.... 1090 I Na keia Hoike e hooia mai, ua hoo-l koia ka hana ma ka aoao o ka Olhana Makai, no ka mea, ua aneane e\ papaiua iho na hlhia karaima i hoopa'lla imua o na Aha Hookolokolo Apana o, ke Kalana i ko ka makahiki mamua aku. Ma keia hooko ana o ka Olhana Makai i na Kanawai, ua akakuu mai na hana ku-e kanawai I ke akea, a ke pahola nei ka maluhia o ka alna, a lilo ia nohona maluhia I ikeia i mea kahaha nui ia. Hookahi no nae haina no keia nohona maiuhia o na "makaalnana —ua wiwo ka poe kolohe a hakihaki kahawai i ka Makai, no ka hooko o ka Makai i kana hana, aole hoi o ka nana maka wale aku no e llke me na mea 1 ikeia no ka Oihana Makai i na makahiki i kaa hope ae. E like no me ka pil mahuahua ana ae o na hihia karalma e hopuhopuia , nei, pela no I hoowaiwai ia ai ka Waihona o ka lehulehu ma o ka • Oihana Makai ia, he $23,785.10 ka huina nui o na dala i kauia maluna o na lawehala ma ke ano hoopa'i, kolna o ka Aha, a me na dala bela i haalele wale ia. I ka makahiki aku mamua, he $16,633.60 wale no ka huina nui o na dala hoopa'i, nolalla, ma ka' hookuku ana, he $7702.50 ka oi aku o na dala hoopa'i i ka makahikl 1907; aneane no • e papalua na loaa. Ma ka hoonohonoho ana o na hlhia ma. kela ame keia apana, penei ka holke: Hoahe- Huina Apana Hopuia waia hoopa'l Honolulu . ..3692 2287 $19484.40 Ewa 302 231 1940.20 Waiaiua . ... 164 126 1209.40 Koolaupoko .. 110 72 519.70 Koolauloa 71 43 426.40 Waianae ... 31 29 205.00 ' Huina nui .4370 3388 $23785.10 Iwaena o na hihia karaima like ole, o ka Plliwaiwai ka hihla kiekie loa ma ka heluna o ka poe i hopula, he 1511 ko lakou nui. Malalo aku ka poe Ona Rama, me 994; Hakaka a Hoeha, 441; Aihue, Degere.Elua, 221; Walaau po, 153; Aea Haukae, .183; Kuai waiona me ka lalkini ole, 75; na hihia e ae, 802; huina nui o ka poe ha'iha'i kanawai i hopuia, 4370. Ma ka hoohalikē ana me na hihia o ia kulana hookahi i hopuia i ka ma- , kahlki 1906, penei ka hoike: Pa-keneta Na Hihia , 1906' 1907- oi Piiiwaiwal 1450 1511 4 Ona rama . ...... 627 994 25 Hakaka me 442 441 Aihue degere elua. 109 221 103 Walaau po 30 153 410 Aea haukae 211 183 Kuai w-aiona ..... 45 75' 66 Na hihia e ae 566 792 40 Huina nui .......3479 4370 26 Iwaena hoi o na lahui like ole i hoahewaia, o Klna ka helu ekahi 982; Haw&ii aku, me 753; lapana me 605; Amerika HuipUla me 372; Pokukala me 250; Poko Riko me 95; na lahui e ae, 185. Heluna nui, 3388. Iloko o keia heluna nui er 3388 I hoopa'ila, he 3242 kane, a he 146 wahlne. He nul aku a lehulehu na hoike pill oihana e hiki ai ke waihola mal imua o kakou. Ua lawa nae paha keia mau hoakaka maluna ae no n» mea i makemakeia ma keia akoakoa ana o ka Puali Makai i na la mua o keia makahiki hou. He kuleana ko oukou e

1 lke i k» kulana o ka Oihana pola pti nie ka lehuleliu na lakou t liaawi m«l !ka Oihana nia ko kakou llma. E hooi maopopo kakou i ko kakou kulnna I oiaio me ka lehulehu. He kauwa ka- ' kou na ka lehulehu ,aole o kakou mai luna o ka lehulehu: nolaila ia kakou , e hooko ana i ka oihana i haawila m«t [ ko kakou lima, e hoomanao iho ka- , kou i keia kulana. a makee mua i ki pono o ka lehulehu, a aole I ka pono I o kekahl poai. Ma ka hooko pololel | wale ana no i na kanawai e hlki nl ke hooko ponoia ka oihana. O ko'u [ makemake, a o ko'u iini nui no hoi, e hoomauia ka Olhana Makal ma ke ala i hookahuaia e kakou i ka makahiki l | kaahope ae. O na Rula a'u 1 kau al I maluna o kela ame keia Makai i nt. | la mua o ko'u noho ana mal, oia n» [ l*a'u e kauoha paa nel a pau ko'u ma> nawa I kohoia ma ka Olhana. Kapa« ! ke kalalaina, a e haawi i kou noono» [ ikaika apau nia ka hooko poIno ana I kau olhana. Hooko i na ka- [ uoha. Paa ka waha, a mai nema i ki. j Oihana. Na ha'i ia hana, aole nau, ' na ka mea e ai ana i ka loaa mai ke poo aku o ka Oihana. O ka'u mau o» leloa'o hope keia ia oukou, e na 'IH ame na hoa o ka Puall Makal. ma ka hoomaka ana o keia makahlkl hou. hookahi tausani eiwa hanerl me ewalu. Me ka manaolana. e holopono ana na hana o ka Oihana Mnkai no ke koena aku o ko'u kau I kohola ai, « liko me ke kulana i ikela I ka mak«- | hiki i kaa hope ae, ke haawl hou ako I nei au i ko'u Aloha Hape Nula ia oui kou pakahi apau, me ke kalokalo pu | ae i na L»anl e nlakal i ko kakou ma» kapuai wawae ma ke aIH o ka pono , ame ka pono kaulike. Mamua ae nae hoi o ko kakou hookuu ana, he hookahi a'u wahl huaoloio i koe, a oia kela: E plli ana no ko'u Hope ma ka Oihana, ua iohe a ua Ike paha oukou ! na mea i oleiola a 1 hoopukela paha maioko o na nupepa. O ka'u e makemake nei e hoola akp lmua o oukou ma keia akoakoa ana, aole loa he olalo o na oleio i hoopukaia maioko o na nupepa e pili ana no ka hoio iike ole o ka maua niau lawelawe olhana anaKe lawelawe n«?l o(a 1 leana hana m» ko'u ike ole he wahi kumu kekahl a'o e ahewa aku ai i ke ano o kana ]aweiawe ana, a pela no paha oia I ka'u. A o na mea i olelola maloko o na nupena, no lakou wale iho no ia mai manao, a mai lawe mai a hooinlo 1«. mau olelo i hakuia i mea e hookekeu» ai i ko kakou nohona iokahi.