Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 4, 24 January 1908 — Ka Makaikiu Talamana Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone [ARTICLE]

Ka Makaikiu Talamana

Ka Papohaku Kahiko Naueole o ke Komohana. A I OLE Ka Mea Nana ka Ilio Hanu Mea Hou Kaulana Bone

MOKUNA XLIX. V l Mamua nae o ko lakou hoeu ana ma ka lakou huakai i kela auwiiwi la, ua hoouna muaia aku ka Ilikini e hele e mamua no ka nana nna ina paha ua malaelae ko lakou alahele, a mahope aku no hoi lakou nei o ka hele ana aku. No ka hapalua hora keia hele ana aku o lakou, ua hoea aku ];i īnkou i ke alanui, a ilaila ka Makaikiu i olelo aku ai i kona mau lioa e hele e na kaikamahine inainua, me kela kanaka opio, a ma- ])<>]>(' akn nei ka nui o lakou e heje aku ai. . O ka manao nui o ka Makaikiu ma keia hoonohonoho ana, no U,- kuj>;ile ana aku i na enemi i ko lakou manawa e luihai mai ai inahope o lakou, a oiai hoi, aia na kaikamahine mamua kahi i hePe :ii, nolaila aole e loaa aku na hoopilikia ana ia lakou. () kekahi no hoi, ua manao ioa ua Makaikiu la, o ke kanaka opio wale no ka mea kupono e hele pu ai me na oiai oia (m iia mau kaikamahine la i hoike okoa mai ai i ko laua ano hoohie, a 'mim no ka loaa o kekahi o lakou nei i ka pilikia, ua hiki no i kela k;)ii!ik:i opio ke alakai aku i na kaikamahine me ka maalahi a hiki i Ua hui liou ana me ko laua mau hoaloha. l'a hauoli loa 110 hoi kela kanaka opio no keia hele pu ana ona me na kaikamahine, 110 ka niea e noke mau aku ana oia i ke kamailio ia laua.ma ke ano e hooi loa aku ana i kona hookamaaiiia ana, a e kamailio mau aku ana no hoi ia ma na kamailio hookaau. Aole i hala he umi minute mahope iho o ka haalele ana mai o na kaikamahine i ka Makaikiu ame kona mau hoa, ua lolieia aku la ke pohapoha mai o ke kapuai o kekahi poe e holo mai ana maluna o na lio, a he oiaio, ua hahaiia mai la lakou nei e na kanaka o Fiancisco. i hiki aku ko iakou heluna i ka umi-kumainalua. () ka "Makaikiu ka mea mahope loa o ka huakai 1* ka manawa i ikeia aku ai o keia poe kanaka i ka/holo mai, a no ka manao paha 0 ua poe enemi nei, o ka Makaikiu wale no keia e liele ana, ua liolomoku mai la lakou i ka holo ana aka aole ka Makaikiu i ku nana wale aku, ua kau koke aku la oia i kana pu raifela, a he polia ka mea i l(»heia «ku, ua haule aku la kekahi kanaka mailuna aku o ka noho o kona lio, a o ka manawa no lioi ia o ka nui o na kanaka o ka Makaikiu i hooliuli like aku ai i ka lakou mau pu ma kahi o ua poe kanaka la e hoio mai ana; a ki aku la i ka manawa hookahi, a haule hon aku la ia mau kanaka mai ko lakou mau lio aku. Ua ku iho la ka enemi, no keia ike ana i ka make ana o kekahi «i ko lakou heluna. a ia manawa no hoi i ki liouia aku ai lakou i ka pu, a o ka poe o lakou i koe iho, i pakele lioi mai ka halawai ana aku nie ko lakou lio]iena, ua hooliuli ae la lakou i na lio a holo aku la me ka puahia mii i kalii e loaa ai ka palekana mai na poka pn aku a keia puulu kanaka. . 44 Ke nianao nei au, aole he poe na lakou e hoopilikia hou mai ia kakou ma ke koena akn o ko kakou alahele," wahi a ka Makaikiu 1 olelo aku ai i kona mau hoa. O kahi nae o ka laki o lakou nei ma keia huakai a lakou, oia no ka paa ana o kekahi mau lio elua i ka hopuia, a loaa na lio o na kaikamahine e kau ai, a hoomahaia ae ai ka maloeloe o ia alaliele loa v kuo'e wawae aku ai. O kela mau kanaka hoi o Francisco i koe aku ai o ko lakou maii Ola, ua liolo nl\U ln lnkou me ka nana ole mai iliope, aia. ka pono o ka loaa akn o kekalii puulu o lakou, ua hoike pu aku la no lioi lakou i ko lakon kiia ana aku i ka pu e kekahi mau kanaka lie iwakalua-kumamalima, a he liana paakiki hoi na. lakou ka aa ana mai e hele hou e huli i na enemi. T\«i ]tilia okoa ka pnle hookahi ia lakou i ka heleia, ua hoea akn !a lakou me ka maalahi i ke kulanakauliale a Kate i liaalele ilio ai me kona makuakane, a ilaila i loaa mai ai kona mau lole, a kiolaia aku la hoi kela lole Ilikini ona o ke komo ana. J) ka pilia ana o na la elua o keia noho ana o lokou ma keia knlanakaiihale, ua hele aku la ke kanaka opio a hoike aku la i ka Makaikiu e liolo ana o Kate 110 ka Hikina ma kekahi la ae, a e liele ]>n ana hoi ua kanaka opio la me ia. Va hoike pu mai la 110 hoi oia, i ko Kate iini. loa e ike i ka Makaikiu, a e haawi mai i kana mau hoomaikai ana n.o na hana lioo]>akele a ka Makaikiu i liana aku ai no keia kaikamahine. Ua paa aku la nae ka Makaikiu ma na poohiwi o ke kanaka opio, a pane aku la me ka leo oluolu: "Aole a'u inea e ae i hana aku ai no kela kaikamahine, aka o l a hooko wule ana no i ka'u liana, a a3-o hoi au pono e hoomai kaiia mai, e olelo aku nae oe i ua kaikamahine la, aole au e hiki aku ana imua ona oiai, he hana nui kekahi rloko o kuu lima i keia nia-, nawa, a he hookahi wale no hora mai keia manawa aku a kaua e kamailio nei, o ko*u hele koke aku no ia ma ia hana. "E olelo pu aku no hoi oe iaia, e hooikaika ana au e lioi hou irai na dala a kona makuakane i ailiueia ai e kela kanaka Mekiko. a ina palia e oluolu ana oia e waiho iho i kona pepa inoa me kona v;ihi e nolio ai i liiki ai ke loaa aku ia'u, alaila e hele aku no au e ike iaia mahope o ka pau ana o ka'u man hana/' l'a huli hoi koke aku la no ke kanaka opio no ka hoike ana aku ia Kate i ke ano o ka mea a ka Makaikiu i hoike aku ai iaia,* oiai hoi na Makaikin la i noho liookahi iho ai, a uwe iho la no ka hooiuanao ana ae i na poino ame na popilikia i hoomanawanui ia e lakon i na la i hala hope aku. Ta loaa akn ka manaoio i ka Makaikiu, ua lilo aku ka puuwai o keia kaikamahine ana o ka hoopakele ana i kela kanaka opio, a inakemake iho la oia e ike pono i ka oiaio o ia manao koho ona. Nolaila i ka liiki ana mai i kekahi la ae, ua hele aku la o Kate :ame kona hoalbha o ka alo ana iloko o na pilikia he nui, oia hoi kela kaikamahine Mekiko, ame ke kanaka opio no ka hale lioolulu (kaaahi, me ko lakou ike ole aku nae i ka Makaikiu i ke ku uiai •hakilo loa mai ana ia lakou iloko o kona aahu hn-na. Ke ike mai la ua Makaikiu la i na minoaka lioohie maluna o ke kanaka opio, a pela no hoi maluna o na kaikamahine, a hooiaio loa iho la oia i ka pololei o kana mea i koho wale ai; aka hoi no ka liooko ana i kana mea o ka hoohiki ana, oia no ka hoao ana e lioihoi hou mai i na dala apau a ka makuakane o Kate i lawe aihueia ai, ua )hele aku la oia ma kana misiona ano nui. Ua ku malie 110 ka Makaikiu a liiki wale i ka holo ana o 'ke kaaahi a pau ae la kona ike liou ana i na maka o ke kaikamaliine ana i alolia ai. Xo na mahiiia eono keia lohe ole ana o ka Makaikiu i kekahi mea e pili ana no Kate a pela no hoi ua kaikamahine la i lohe hon ole aku ai i kekahi mau mea e pili ana no kona hoopakele, aka nae nin 110 na lioonuinao ana iloko o laua pakahi i kela ame keia manawa. Iloko keia mau mahina loihi eono, ua liookomo aku o Talamana i kana mau dala maloko o ka hana eli keleawe, a ua liolopono hoi ia hana ana ana pela, no ka mea ua lilo koke no oia i kanaka kuonoono a waiwai, aole no nae oia i pofna no kela hoohiki ana i haawi aku ai ia Ivate no ka hoihoi ana aku i na dala a kona ma-

kuakane, nolaila oia kekahi hana nui aua e hana ana ia manawa. I keka.hi la nae, ua lialawai iho la ua Makaikiu nei me kekahi ulia laki, oia no kona ike ana ia Franciseo Loup, i komo hoi me kekahi mau inea e lioanoe ai i kona ano maoli, a manao ae la ka holo-! pono o ka hana nui ana e makemake loa ana e hooko aku. | MOKUNA L. ! ii KA HOPENA. ♦ 'j Eia no lioi ka Makaikiu iloko o kona aahu hu-na, a he mau hoa i e ae kekalii e hana pu nei me ia i wahi e hookoia ai o kana papa- j hana. I kela manawa aka Makaikiu i ike ai ia Franeisco, ua iioo- j una aku la oia i kekahi o kona mau kauaka e hele e hookamaaina i! ua kanaka la, a ua hookoia aku la no lioi e like me ke kauoha. j He mau la ia a keia hoa o ka Makaikiu i hookamaaina aku ai me ke kanaka Mekiko, a i kekalii la ua i aku la ua kanaka la ia Francisco: j "Ina e loaa ana ia'u ka huina o umi-kumamalima, a iwakalua kaukani dala paha, alaila e waiwai koke qna au iloko o na hora he iwakalua-kuinamaha." "l'eliea ilio la hoi e hikiwawe ai kou waiwai me keia mau dala uuku ma ke ano kumuwaiwai," i lioouiele mai ai ua o Francisco. 4 'lna he dala kau ea, alaila o ko'u komo pu ana aku uie oe, oia auanei ka mea e liolopono ai o keia papahana a'u i makemake loa ai, a e loaa koke no auanei ka waiwai ia kaua." "Ae, ua makaukau wau i ke dala i keia inanawa, ina he iwakalua kaukani dala kou makeinake." walii a Franei»co. "Alaila ua pono, aia kekahi hoalolia o'u he lua keleawe waiwai kona, a ua makemake au e hele kaua e kuai i kela lua keleawe, a oiai ua kamaaina loa au i kela kanaka, aole ana hoole ana mai i na elioike aku- ana \\u iaia, e polio ana ua lua keleawe la ana. "Aia kaua a liui pu aku me ia, alaila i kona manawa e ae inai ai o ka liana kokeia no ia o na palapala apau no ka hoolilo ana mai 4 kana lua keleawe ine kaua, a uku aku no lioi i na kaukani dala he iwakalua, a oiai e heluia ana ke dala o ka nianawa ia e pepehi aku ai iaia a īnake loa, a lioi liou mai la no na dala a ka.ua, me ka paa pu nae o kala]>ala kuai ma ko kaua aoao." 0 keia kanaka nona keia lua Keleawe o ka MHkaikiu Papohaku no ia, a i ka liolopono ana o keia mau hoolala ana mawueiia o ka hoa o ka-Makaikiu ame ke kanaka Mekiko, ua lioi aku la ke kokoolua o ka Makaikiu a hoike aku la iaia i na mea apau i kamailioia e laua mawaeua o ke kanaka Mekiko. a ua niakaukau hoi ka Makaikiu no ka lialawai pu ana me kona enenii. 1 ka liiki ana mai i ka manawa i aelikeia ai no ko lakou nei halawai ana, ua akoakoa mai la ua poe kanaka nei i kahi hookahi, ua kakauinoaia ilio la na palapala apau e pili ana i keia kuai hoolilo ana aku i ka lua keleawe, a hoomaka aku la 110 lioi ke kanaka i ka helu i na dala, a i ka pau pono ana o na kaukani he iwakalua i ka lieluia, o ka manawa 110 ia o ka Makaikiu i unulii ae ai i kana pu panapana niai kona kaei opu ae, a kau aku la imua o ke kanaka Mekiko me ka pane ana aku: "Auliea oe e Franeisco Loup, ke kanaka pakaha a pepehikanaka ua lilp oe i pio na'u i keia manawa," a oia no hoi ka manawa o ua kanaka Mekiko la i huli ae ai i kona kokoolua ine ka manao e loaa /inai kekalii kokua mai iaia mai, aka ua pane mai la no hoi ia kanaka: "Aolie mea hiki ia'u ke hana akii nou, o ka'u wal(> no e kauolia aku nei ia oe, oia no ke kau ana i kou mau lima iluna, o lilo auanei oe he kanaka niake i keia niinute." Ua noke ae la ua kanaka Mekiko la i ka hoopuka i kekalii īuau liuaolelo kuamuamu, me kona manao 110 e liolo aku mai ke alo aku 0 keia niau kanaka kolohe iaia, aka ua paa e mai la kona niau lima 1 ka hao a ka Makaikiu, a liiki ole loa iaia ke liana aku i kekahi mau hana ku-e. Tau loa ae la ka pohihihi o ua kanaka la no ke ano o ke kanal?a i hookamaaina akn ai iaia iloko o kekalii inan la aku i lialu. a akalii 110 oia a lioomaopopo loa, lie mau hana wale no ia e liookomo aku ana iaia iloko o ka umii a ka Makaikiu. No kona ake nui loa nae i kona ola ame kona lanakila, ua lioao aku la oia e kipe i ka Makaikiu i ka i «na aku: "Ina e ae ana oe e hookuu ia'u, alaila e uku aku no»au ia oe i kekalii huina dala nui e hiki ole ai ia oe ke lioole mai." "He hookahi wale 110 a'u ninau i makemake ai ia oe e ])ane mai, a oia keia: "Healia ka nni ona dala ma ke kino oka niakuakaiiH o kela kaikamahine i ko manawa i pepehi ai iaia a make loa?" "Aia oe a ae inai e liookuu ia'u alaila ]>aue aku au i kau ninau," walii a Francisco i pane aku ai. "Aole no ia lie lnea 11011 e pakele ai. no ka meii niainua o ka pau anaf<l keia inahina e lewalewa ana oe iluna o ka aman.i li Uanaka uo ke kai'ainm au'i liana ai; aka e ae aku ana au e hoi.kn.i ia oe, a e hakaka kaua, a o ka mea e lanakila ana, ua lanakila ihoJ,i no lioi oia a o ka mea e make ana, o kona liopena iho la 110 hoi ia." "Ina pela, ua pouo, ake hilinai aku nei au i kau olelo. E hoike 'aiku Vma iiu i na mea apau au i makemake ai. Ua loaa aku ia'u jhe iwakalua kaukani dala maluna o ke kino o kela kauaka a'u i | pepehi ai, a he iwakalua-kuniamalima nae a'u kaukani dala i keia manawa. "Alaila ina e make ana oe ia'u, o na kaukani dala he iwakalua oia ka'u e liaawi aku ai i ke kaikamahine a ua kanaka la au i pe|»ehi ai, a pehea au e hana aku ui i kekahi niau kaukani iho i koe elima?" wahi a ka Makaikiu. "Ua. liiki! ia oe ke nialama iho ia niau dala au no ka mea ua loaa mai 110 ia mau dala ia'u mamuli o na hana pakalia." "A ]>ehea hoi, ina e liaawi aku ana aua ia mau dala na ke kaikamahine Mekiko, i loaa ai lioi kekalii mea e kokua aku ai iaia?" i lioomaopopo loa aku ai ka inakaikiu i kana mea e liana aku ai 110 ua inau dala la.

"Ua hiki ia oe ke haawi aku nana ia mau dala ke inauao oe pela, a o oe no ke kuleana maluna o ia inea." "Alaila me keaha kaua e hakaka ai, me ka palii anei, a i ole me ka pu palia?" "Ma n«T pu panapana kaua e liakaka ai," walii a ua kanaka Mekiko la me ka pilia olioli no ka mea aia ka kolohe iloko ona, }io ke ki koke aku 110 i ka Makaikiu i ka manawa e lieino ae ai kona mau liuia. I ka manawa i weheia ae ai o ka liao mai na lima ae o Francisco, ua hookaawale koke ae lii ua niau kanaka la. no ka lioomaka ana i ko laua liakaka ana. I r a kaa mua ia Franciseo ke lii ana mai i kana pu, a ua noke mai la hoi oia i ke ki a hiki i ka pau iina o na poka o kana pu ])anaj)ana, lie oia mau no ka noho aku o ka Makaikiu iiliua ona, jt oia hoi ka manawa a ka Makaikiu l'apoliaku i pane aku ai: "O ko'u make ole iho la no ka ia ia oe e kena kanaka limakoko, a e nana mai i ke ki ana a ke kaeae{j o na pali laumania." a o ka nianawa no ia a ua Makaikiu la i ki aku ai i kana pu, a he na ka mea o ka loheia ana aku, kaka ana na wawae o ua kanaka limakoko nei, a pau ae la lioi ka hoopilikia waleia ana o na kanaka liewa ole, a pau no hoi ka ike hou ia ana o na moali o keia kanaka ma keia moolelo. « Aole he hookolokolo nna no na karaima lehulehu ana i haha ai, no ka mea ua lawe mai la no ka Makaikiu i ka manawa o ke kau ana aku i ka lioopa'i iloko o kona mau lima inaluna o keia kanaka. He liookalii pule o ia nolio ana o ka Makaikiu, mahope ilio o ka loaa ana mai o kela mau dala iaia mai ia Francisco mai. ua holo aku la oia no ka Hikina 110 ka huli anā ia Kate me kona manao aia ua kaikamahine la iloko o na hoomakaukau ana no ka mare aku

me kela kanaka opio, eia nae, aole pela, aia ua mau kaikainahine la. ke liana kino maoli la iloko o kekahi lialekuai no ka imi ana i n& wea e pono ai lana. I kela manawa o na kaikainahine i hoea aku ai no ka Hikina, ua. koi koke aku la m> ke kanaka opio i liele pu aku ai me laua no ki mare ana aka®, ua lioole niai la nae o Kate iaia ine ka olelo aua niai, ua lilo niua kona puuwai i kekahi mea okoa aku, a o ka pau no hol ia o ke koi hou ana aku o ua kanaka la, a pau ka ikeia ana aku imua o na kaikamahine. I ka hoea ana aku o ka Makaikiu Talainana, na ninau ak« la oia i kahi o na kaikanialiine i noho ai. a i ka hoikeia ana niai iaia o ko laua liale hoolimalima. ua kakali iho la oia a hiki i ko laua hot ana ma'i ka liana mai, a i kekahi ahiahi, e waiea awa no ua mau kai'kamahine la maloko o ko laua keena liooluana, ua kikeke aku I* kekahi mea ma ko laua puka, a ua hoopiha loaia lioi n» mau kaikamahine la i ktf hauoli no keia ike liou ana mai i ko laua hoaloha. Ua hoike aku la ka Makaikiu i ka holoiwno o kana uiau hana apau i hooko ai. He mea niakehewa wale 110 paha ka noke ana aku i ka neepapa. ana akii i na mea a ka Makaikiu e hoike aku ana i na kaikainahine, oiai o ka manao nui no o keia huli ana aku ia iaua, no ka haawi ana laku )i kela mau kaukani dala. I kela manawa 110 hoi i hoike okoa inai ai o Kate i k<»na aloha no ka Makaikiu, a akahi no ua kanaka la a hoomao|K)po |M»no i ke kulana oiaio maoli o Ivate, aole lioi e like me kana i koho kuhihewa ai, ua alolia aku lia kaikamahine la i kela kanaka opio iuaiiliini. He niau pulp pokole wale no nia ia hope mni, na niareia ae li 0 Kate me ka Makaikiu, a ua mau no lioi ka noho ana o ke kaika* mahine Mekiko me lana. T*a hoohalaia na makahiki o ko laua noho mare ann nie ka hauoli, oiai, ua liaaheo loa o Katē i ka loaa ana o kekahi kane iaia <i like la me keia kanaka, a oiai, ua loaa i ka Makaikiu k<* kuono<mo īuamuli o kona hooikaika maoli'ana, nolaila uu nolio iaua iloko o ka lako ame ka hauoli. No kana Ilikini hoomanawanui, ua hookaawale ka Makaikin 1 walii kupono nona e nolio ai, a aole lioi laua i komo hou tna kekahi hana e hooluhi waleia ai ko laua mau kino, a e hoopau waleia ai ko> laua manawa e like ine kela inanawa a laua e uhai hele ana mahope o ke Kanaka "Mekiko. KA lIOPENA.