Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 6, 7 February 1908 — KA MAKAIKIU ALAWE Ka Wiwo Ole o na Wiwo Ole A O Ka Hanu Mea Pohihi o Nu Ioka. [ARTICLE]

KA MAKAIKIU ALAWE

Ka Wiwo Ole o na Wiwo Ole A O Ka Hanu Mea Pohihi o Nu Ioka.

Ke hoolauna hou ia aku nei keia moolelo hoonanea hoa imua o ke akea no ka pomaikai o ka poe heluhelu o ke Kilohana a ke lana mau nei ka manao o ka meakakan e lilo ana no keia moolelo aole i mea hoonanea wale no, aka i mea hoonaauao pu aku kekahi i ka poe a pau i hialaai i keia mea he moolelo. MOKUNA L KA MAKE POHIHIHI ILOKO O KA PAKA—KA HANU ANA 0 MAKAIKIU. Iloko 0 na hora knliu wale 0 ke aumoe i kekahi po v maloko o kekahi 0 na paka 0 ke kulanakauhale 0 Nu loka, aia hoi ua wawalo hele ae la iloko oka Iew r a he leo poha 0 kekahi pn panapana i kiia e kekalii mea, a ua nana oleia aku nae kela kani ana e kekahi mea ina e ku kokoke aku ana oiai he aunioe ia inanawa. Ma ke kakahiaka nui ana ae, oiai kekahi kanaka hana oloko o ka paka i maalo ae ai ma kekalii walii ala ololi i maa mau ole i ka hele ia mamua aku, ua ike aku la oia he wawae kanaka e wailio mai ana iloko 0 ka nahelehele. A no kona makemake e ike pono hele akn la oia a kokoke a pale ae la i ke opu nāhelehele, aia hoi, me kona puiwa nui aneane oia e uwa ae, ike aku la oia he kaikamahine opiopio u'i nona paha na makahiki mawaena o ka umi-kumamawalu ame ka iwakalua, e waiho kahela mai ana iluna ke alo, me ka puka poka ma kona lae. O keia kanaka malama ]>aka, he kanaka maka'u wale keia, a mamuli 0 kona weliweli i kela mea ana i ike ai, aole oia i lai liou iho e nana pono ina ua make loa a aole paha, a 110 kona maka'u nui ua liolo aku la oia me ka niama, 0 na lima o na wawae a hiki ana imua o kekahi makai kiai paka, a hoike aku la, me ka pau o ke aho, i kana mea i ike ai. He kanaka koa keia makai aolie ona maka'u wale e like me kela kanaka malama paka, a i kona manawa i lohe aku ai ua hele koke aku la oia i kahi a ke kanaka i kuhikuhi aku ai i kona wa i ike I iho ai ua ku maoli oia i ka manaonao, no ka mea na haukae loa na maka i ke koko aneane e hiki pono ole ke ike iho i ka helehelena 0 ka mea make. Ua pepelii no keia kaikamahine iaia iho, pela kona noonoo ia manawa 110 ka mea, ma ka aoao 0 kona lima e waiho ana no ka pu panapana. Ua hoomaka koke ilio Ia keia makai e huli i na wahi pili kokoke malaila. Ike iho la oia ua kaliiko no keia kaikamahine iaia ilio me lie mea la lie manao mua no paha kona e lawe i kona ola; he kaikamahine u'i maoli oia i kana nana iho maikai kona wahi oiwi, aohe Aole i liooki kona kumakena ana no kona hewa a hiki i kona kalaia ana, pela kona noonoo, a i kekahi la, ua hele aku la oia a imua 0 Bertie hopu aku la i kona mau lima a noi aku la iaia e kala mai, no ka liewa nui ana i hana aku ai iaia. Ua pii koke ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina iaia i hoomanao ae ai i kona inau la opiopio; a nolaila, pane mai la oia ine ka malie: "E auntie, ua hiki loa ia'u ke kala aku i na mea 'apau i hana hewa mai ia'u no ke aloha i ko'n mama; nolaila mai hopohopo oe, u;i kalaia kou mau apau, a mai noonoo hou oe no kela mea.'' A mai ia manawa aku, ua hoopoina loa laua ia mau mea i hal i loa mahope; ua nolio lakou me ka iianoli nui me ke aloha e lioopumehaua ana iloko o lakou ma ia hope aku, a ua lilo ko Bertie malama ia Madelena mahope mai i mea kamailio nui ia iwaena iho o ko lakou poai, me kona inahalo nui ia e na mea apau i ike i kana inau hana maikai. E ka poe heluhelu 0 keia moolelo; ua hiki mai kakou i ka hopena 0 keia moolelo kaao, a e like no me ke ano o na kaao, oia hoi e olelo ana kakou he moolelo hoopunipuni; he pololei no paha ia olelo ana no ka mea, ua ike ia no na kaao ma ia ano; aka, he a'o mai nae i kekahi mau mea oiaio e lilo ai i alakai no kakou. s JMa keia moolelo ua loaa ia kakou kekaliMke, a lie mau mea kupono loa na kakou e malama ai, a e mak.iala pu ai hoi 0 hihia kakou iloko olaila a poino. He nui na mea waiwai iloko 0 keia moolelo he pono e noonoo akahele loa ia. Ka Mua: Ua. ike kakou i ka lilo loa ana o ka Lede Anola n punahele na kona mau makua, aka, mamuli no o ka manao kiekie I 0 ke keiki ua hihia oia iloko o ka punawelewele a ka Nanana, oin | lioi kona liaawi ana i kona ae e hoopalau me Gilibate Fonatana me ka ike a lohe mua ole o kona mau makua; a mamuli o ia manao hookiekie ona, ua ike kakou i kona hihia ana a ua ulu mai he hiliia pepehikanaka mamuli o ko Fonatana aloha nui iaia. A mamuli 0 ia laimu, ua liahai hele o Fonatana ia Roe a hiki i Parisa a ua ike knkou i kona hoao ana e lawe i'ke ola makamae 0 Roe me ka laau make. Eia ka oleloa'o maikai loa i loaa mai ia kakon ma keia moolelo; e malama loa i ka kakou mau kaikamahine o lilo ananei i ka hoowalewaleia. Eia hou: E a'o pono ika kakon mau keikikane i lilo lakou i mau kokua maikai loa iloko 0 ka manawa popilikia e like me ka moolelo o Rei*tie Talamana. Mamuli 0 kona a'o pono ia ana i pakele ai ke ola o Roe mai ka make mai a Fonatana i hoohalua ai nona. Eia ke kolu: E nana ika moolelo o Made. Oia kekahi moolelo a'o nui loa mai ia kakou. Mamuli 0 kona nawaliwali ma ka manao na hihia wale oia i ka hoowalewaleia e Fonatana a mare malu, ua pono no hoi ia mareia ana ina i nolio pono, aole, mare apau haalele a he mau makahiki ko laua kaawale ana, a hiki i ka make ana 0 Fonatana. Eia ka ha: Mamuli oko Roe hoomanawanni i loaa ai iaia ke ola, a pela pu kakou e hoomanawanui ai i loaa pu ia kakou ia haawina. Eia ka lima, a oka hope loa no hoi ona oleloa'o ia kakou: O ka hopena o na hana ame na manao ino, he make ma ke ano lapuwale, e like me ko Fonatana. Ua like maoli no me ka hookaawale ana aku i na makamaka, ka hookuu ana iho i ka paku a e kakau iho ma ka hopena o keia moolelo "ka hopena," aka nae, ua haalele kakou i ka poe no lakou keia moolelo me ka liookaawaleia o na kaumaha mai ko lakou mau ola pakalii aku, a o ka hauoli wale no ke haiamu ana mamna o lakou; aole e hiki ia kakon ke hana aku i kekahi mau mea maikai ae no lakou ma keia ola ana, oiai nae o oe ame a'u e ka mea heluhelu, ua kulike ko kaua mahalo i ko "Lede Anola" hoopakeleia ana mailoko mai o na hihipea, a ua hauoli kakou i ka haalele ana iho iaia e hoopuniia ana e kana mau keiki aftie ka malama ana a kana kane maikai a oluolu, o Roe Darenport. KA HOPENA.

.-oae he kahiko heiohiluhilu ma kona kino a aole uo hoi ma kona poo. I Mahope o kana huli ana me ka waiwai ole. ua hele aku ln oia n telepona i ka halewai, a aohe no i liuliu loa hoea mai ana ka mnkaikiu ame ke kapena makai a hele like aku la lakou a hiki i kahi 1 waiho ai o ke kino make. I kela manawa a ka makai i telepona ai i ka halewai ua telepona pu aku la oia i ke koronelo, a i kona hiki ana mai ua laweia Hko la ke kino make i ka halewai mamuli o kana kauoha, a malaila i nann houia ai ke kino make o ke kaikamahine. Ma kela huli ponoia ana ua ikeia ua makemake maoli no kela kaikamahine e ike oleia kekahi mea e piH ana i kona make ana, no ka mea, aohe wahi mea hookahi ma kona kino e hiki ai e maopopo kona inoa, kona ohana kana hana ame kona wahi noho, A oiai he u'i a he opiopio keia kaikamahine make, a he pohihihi hoi ke kumu o kona make ana, nolaila ua lilo loa ia i mea nni e naluia ai ke kumu o ka make ana, a e like me ka hana i maa ia ola hoi ka hoolahaia maloko o na ni}pepa i wahi e hiki ai e loaa na hoik«' e pili ana i ke kumu make, a eia nae ua nele loa ka loaa i na luna aupuni o ka ike e hiki ai e loaa kekahi moali no ka mea i make. Ua pa'iia ke kii o kela kaikamahine a hookomoia maloko o na 1 nupepa ano nui o Nu loka. Ua nui ka minamina ia o kela kaikamahine me ke ake nui ia e loaa mai kekahi wahi moali ike i hiki ai ke huli pono ia aku ka moolelo e pili ana i kela kaikamahine, a eia nae aohe walii loaa ike iki. A no ia nele i ka poe hele mai e hoike i kekahi mea pili i keia mea make, ua kanuia aku la kona kino kupapau me na lilo o ka pot« haawi manawalea mai, a waiho pu wale ia iho la no kona moolelopohihihi e like me ka moolelo o kekahi poe e aku mamua iloko o ka lima o ka oihana makaikiu o loko o ke kulanakauliale o Nu loka, Ua waihoia aku keia hana iloko o na lima o kekahi makaiklu no ka huli pono ana i keia liihia pohihihi. O ka makaikin Alawe, ka kakou koa ka mea mua loa i hiki aku ma kahi o ke kino make i loaa ai, a ua kupu ae he manao ikaika iloko ona ua ike lihi oia i kekahi kaikamahine i like loa.ka lielehelena me ko keia mea make ma kekahi wahi oiai oia e ola ana, a ua nui kona noonoo ana i kana wahi i ike ai. Oia no kekahi i hoopohiliihi ia mai, a o ke kumu hoi i lilo loa ai i mea hoopohihihi loa oia no ka hele ole mai o kekalii mea e hooia i ka moa i make. Maloko o ktla kulanakauhale nui o Nu loka he nui no na kaikamahine opiopio i nalowale honua me ka maopo]>o ole, a o ka poe nae e huli ana no ia poe kaikamahine i nalowale mua i ko lakou wa i liele mai ai, aole liookahi o lakou i liooia mai i keia mea make maloko o ka paka o ka lakou mea e liuli ana. He mau pule lehulehu ko Alawe huli hele ana no keia hihia ake ana e loaa mai kekahi wahi moali ike e pili ana i keia kaikamahine, mahope iho o kona kanuia nna aku. Ua liuli ikaika oia e like me ka ike i loaa i na makaikiu kaulana loa o Nu loka, a eia nae, ua nele kona lialawai ana mai me na pomaikai, a i kekahi la kamailio aku la oia i kekahi o kona mau hoapaahana. "Aia mahope aku o keia moolelo pohilnhi kekahi meahuna, a hiki mai ana no nae ka la e ahuwale ae ai keia mea pohihihi—o kekalii keia o na moolelo pohihilii loa i ikeia maloko o Nu loka nei no kekahi manawa loihi." Ua loaa no i ka makaikiu Alawe ke kii o ke kaikamahine make a ua waiho pu aku oia ia mea me kana mau mea makamae e ae i mea hoomanao me ka manaolana lie lono e hiki mai ana ma kekahi ano ulia e loaa ana no iaia kekahi hoike e lioomalamalama mai ai iaia e pili ana i keia hihia. He nui a lelmlehu ka poe i lawe ponoi i ko lakou mau oln iho, ma ka hunakele loa ana i na mea apau e hiki ole ai ke huli ia nku ka lakou mau hana pepelii kanaka, aka nae, ma ka ha]mnui o na hihia oia ano ua nele ke ko ana o ia manao o lakou i>ela; aka nae, no keia liihia ua nalo maoli e hiki ole ai ke huliia aku—no ka mea, aohe, mea hele mai e liooia i kona walii i nolio ai ame kanA hana. Ua liele keia makaikiu e kii i na lole komo o kela niea inake, me kona manao me ia mea paha e loaa ai iaia kekalii moali ike no keia kaikamahine. A e like me ka mea i hoakaka mua ia ae nei, aolie walii oielo iki e pili ana i ke ano o ka make ana, a i ole, e maopopo lea ae ai j>aha ua pepehi maoli no kela kaikainahine iaia iho. Ua lilo loa ka lawe ana o keia kaikamahine 1 kona ola iho i mea pohihihi loa i ka manao o kn mnknikiu, a ua lilo lon hoi i men hooululiua loa i kona manao no kekahi manawa. Ma ka hoomaopoi>o ana o ka makaikiu aole i hana kela kaikamaliina i kekalii linnn hilnliiln i lnwe ni oia i kona ola ponoi iho, a aole 110 lioi mamuli o kona inaina i kekahi mea i loaa ai iaia kela hopena. Aole hookahi 0 kela man kuinu i hoakaka pakahiia ae nei i ko mo mai iloko o keia hana pohiliihi a ka makaikiu e hooikaika nei e loaa. A e like me ia i hoakakaia ae nei. ua liooikaika loa ka makaikiu i ka huli ana no kekahi mau mahinn loihi. Ua nui kona huli ana i na mea e pili ana i ka aaliu o kela kaia pela no hoi ka huli ana i kahi o ka lole 1 hanaia ai h t •leuaiia ai i mea e loaa maopopo ai ka mea nana i k'uai mai i kela paalole. Ua lawe hele oia i ka papale ame na kamaa i na halekuai lole o kela kulanakauhale o Nu loka, i ka poe liana kamaa nme ka po*» hana lole ua lilo nae kana hele ana 1 0 a ia nei i mea waiwai ole. A no ka lona ole i mea hoike mai i kekahi ike e pili nna i ka hiliia ua waiho pu wale iho la no oia i keia liihia e like me ko na hihia e ae. Ua aneane maoli e pau kona manaolana no keia hihia, a ua nui [ maoli kona hoohokaia, no ka mea ua hoohala nui loa oia i kona manawa ame kona luhi mamua o na hihia e ae; a hiki mni i keia manawa ua piha iaia na mahina eono 0 keia huli hele ann me ka ikaika me ka hoomalin ole; a i kekahi ahiahi oiai oia e lioloholo ana ma na liuina alanui o ke kulanakanhale, ua ike aku la oia i ka maalo ana ae 0 kekahi wahine ua uhi ia konn mnu mnkn a paa i ka uhimakn. I kana nana aku me lie mea la he hana ano nui kana, a nolaila, ua ume kokeia kona noonoo i kona manawa i ike aku ai. E like no hoi me ke ano o na makaikiu he hikiwawe loa ko lakou huki koke ia 0 ka noonoo i kekahi mea ano nui a lakou e ike aku ai. Ua hooholo koke iho la oia e nkali aku i l*ela wahine i mea e loa mai ai iaia kekahi ike mai iaia mai, a aole i liuliu loa ike koke aku la no 01'a e uhai hele ana oia i kekahi kanaka, a ike koke aku la no hoi aohe i hoomaopopo mai kela kanaka ke uhaiheleia aku nei oia e kela waliine a hele nanea wale aku la no oia a hiki i kona komn ana aku iloko o kekahi halehalawai, a ku iki iho la oia malaila mamua o kona komo ana aku iloko. Ua holo koke aku fa kela wahine, aka nae, na ano lolohi loa oia mamua o ke komo ana 0 kela kanaka ana e hahai ana iloko o ka hale, oiai iaia i manao aku ai e komo ua pnka mua mai la kekahi mau kanaka a na ia puka ana mai o laua i alai mi ai i kona komo ana aku iloko, a o kela kanaka ana e hahai hele ana ua nalowale akn la ia mai kana ike aku. Ua hoohoka loa ia kela wahine i kela manawa no ka nalowale ana 0 kana manu, a mahope iho 0 kona kunana ana ma ka puka no kekahi mau minute, ua hele loa aku la oia. Ua hoomau aku la ka makaikiu i ka hahai hele ana mahope aka ona me kona hoomaopopo ole mai ke uhai ia aku nei (Aole i pau.)