Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 7, 14 February 1908 — HAINA NANE. [ARTICLE]

HAINA NANE.

Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:—E oluolu mai oe e haawi mai i kou papalina akau e hawanawana aku i kela mau mamala olelo e kau ae la maluna i ike mai ai na kini heluhelu o ke Kuokoa oiai ma ke Kuokoa o ka la 10 o lanuari, A. D. 1908, aoao 8 i ike iho ai au i ka Nane a J. .K. W. Makanikeoe nona ke koele ana i Hawaii he lohe ana ko Kauai o Mano Kalanipo. Ke olelo nei o Makanikeoe penei: He Kama kana he kupa, he ewe, he oiwi papa, he mea make ole no Haj waik Kuauli. pulamaia. makahehi nui i ia, miliiima ia, mai na 'lii a ka lopa, j mai ka waiwai a ka hune, mai ke au ' Kahiko loa mai a hiki i keia au hou j e naue nei. Eia no i ke alo kahi hoei kepue ai, nona keia hooheno ana: I Akahi, ka ono o kuu puu # i ka uhu maalo i kuu maka, ka ai ana o ka i'a maikai, i ka piko no oe lihaliha. Haina, Papa konane o keia haina, oia no ka hana punahele i ke au kalilko a hiki i keia au hou e naue nei a he mililima ia hoi ka pohaku mai na 'lii a na makaalnana, o ka papa 'konane oia no ka'mea e hoekepue ana imua o ke alo a o na ilili e niaalo ana imua o ko lauā maka oia ihot la no ka i'a nui he uhu e like me ke mele a Makanikeoe i hoopili ae nei. He mea make ole ia mea he konane a i keia au hou e naue nei leoe wale no o ke ano loli ae ma ka nul o ka Pohaku iiiili e kau ia ai maluna o ka papa oiai i keia au hou e konane ia nei he 6 kauna pohaku iliili aoie he mau inoa o lakou a i ke au kahiko hoi he 8 kauna pohaku iliili a he maii inoa pakahi apau loa ko lakou. Afa keia iho la ka like ole a he o'aio aole he mea make . A o kona hanau ana noloko ia o ka malama o Ikuwa ka Pohakoeleele ka hekili paapaaina kani ku'i pamalo nona ka leo nui moakaka e kahea ina e Eala! Eala! Eala! Oiai ma o keia hana o ke āu kahiko he konane, e ike ia ai ka piha lau kanaka' e makaikai ana a o ka aoao e flanak}(la ana e lohe ia ana ko lakou leo. ikuwa, e akena ana i ka mea i lanakila a o ka aoao i haule pio ua ike ia aku lakou e noho kukule ana he pamalo ko laleou ano, oiai ma ka moolelo o Hawaii nei i hoike ia mal e ka poe kahiko i pa'i buke ole ia oia keia. O Ikuwa he kane ia, a *o Pohakoeleele he wahine ia, ā i tya hanau ana 0 ka laua keiki kani uina ka hekill paapaaina pela kela i ka wa e konane ai ,eia ka olelo ana kau koele hoi e wikiwiki aole lohi. He malihini kaahele ia no keia makahiki e kikeke ana ma na ipuka o ka pahukani o ka naauao e hoala ana e Ala, e ua ao, a pahapaha iho la', ola 1 keia mau hookaau olelo mua o na loea huli mea pohihlhi o keia au hou e naue nei mai Hawaii a hiki aku i Ka-. wai. E ala ae, oiai eia mai ka pohaku e poeleele ai na maka' e like me kela mele a Makanikeoe I hoopuka ae nei, pupuhi kukui o Papalauahi ua po. 0 ka malihini a Makanikeoe e kaa•hele ae nei ma Hawaii a Kauai ola no ka Papa Konane—a Pahapaha ae la oia i keia olelo penei: Aia la, aia la, aia ka la mialuni o Hualalai, no oukou keia e Kailua £akaona ame Keliinohokaha ame na poe huli nane o na Kona e ala ae. Ke waha la i ke kua o ka Makani Apaapaa nou keia e Aekai o Mahukona ame na poe apau e ala ae. Ke hoohuelo aku la 1 ka piko o Ha--leakala, nou kela e na Honoapiiiani, ame na poe huli nane apau p e' āla ae. ' 1 ka hene wai olu lana malie, ka poe keia apau foa he mau inoa ko lakolu I pill i ka wai, e ala ae. Ke iho aku la ma na pali kui o Molokai, ka malihini a Makanikeōe e naue ae nei i ke kai-e oiai mai ks kai mai o Kaikilaniwahinealii o Puna me Lonoikamakahiki a pae i Kalaupapa, a ilaila laua i konane ai ua olelo ia pela i loaa mai ai kela inoa o Kalaupapa i kapaia ai a hiki i keia au hou e naue riei, oia hoi, kela olelo penei: Kalau, oia no ka lalau ana o leaikilaniwahineaUiopuna a hoohuikau i ka iliili pohaku. O kela olelo penei papa oia no ka papa konane a laua e kau ana ka iliiil a i ka hooholo loa ana e loaa pololei no Kalaupapa a he Papa Konane ka mea i paani ia e laua malalla. Pupuhi kukui o Papalauahi a po e, opiopio ka noonoo o na loea huli nan§, Ke li-ula aku la na Kakela o Kauakukalahale, no olua keia kono e Kakela maluikaleo ame Kakelamaluikeao Ke haha poele ka papai o Honolulu, nou keia kono e Aekai o Moanalua, oiai ma na aekai e loaa ai ka papai. Ke uhi aku la ka noe iluna o Wahlawa, f nou keia e Gaberiela ka Anela o Mekiko oiai p Wahiawa kou wahl b noho nei i ikeia ma ka nupepa. Ke hoohilala hookulana nei na poe puu no Liokakelē keia. oiai o na ka< naka apau e kau iluna 0 ka lio, e hoohilala hookulana ana lakou i waahila. | 0 Haupu Mauna Kilohana i ka la'i no oukou keia e ka poe huli nane apau loa o Kauai, e ala ae. 1 ku'i ke ao lewa ka lani puu, ka puu iliili poliaku a Makanikeoe e kahea aku la ia -oe e Van Naliilewa e ala ae, eia mai ka malihini kaahele a Makanlkeoe ke oni ae la ma na kaiaulu o- Hawaii nei 1 ka A. D. 1908. Holopapa ka laau kau lia e ka manu no uka ka manu no HaiH, oia no kaj hohola ana o ka papa konane imua o !• ke alo o Kalkilaniwahinealiiopuna me a oia iho la no ka laau e kau ia ai e ,ka manu a-o ka Poe iliili pohaku oia iho la no ka manu a o ke kau la ana o ka iliili pohaku iluna o ka papa konane oia iho la no 0 Haili oiai ua ill ka pohaku ilunā o ka papa. Owau ke ku o ka holo kela, koele ka luna mau ka-wa ke kani kohakoha mai la i ka uka lehua hapala ke kea na ka ele ka ai e Kaikilanlwahinealiiopuna e i aloha la maf oe e mea. Ma ke konane ana e loaa ai ka olelo ana o kela mau huaolelo maluna ae a 1 ke konane ana no o Kaikllaniwahlnealilopuna me LonoikamakaWki a lohe ke aliiwahine i ke kahea a na elele a Heakekoa iluna Waihanau ka pali ku'i o Kalaupau lalau aku la oia i ka IHIII pohaku a hoohuikau ae la no na kela olelo ana, hapala ke kea na ka ele ka ai me ko ke aliiwahine hoonui ana e kani kohakoha ana ka ia nel pohaku i ka wa e hoonee ana ame ka wa o ia nei i hoohuikau ai i mea e hoonalowale ai I ka lohe an?L o Lonoikamakahiki 1 kela hana a ke aliiwahine. * * Ma keia ke nei au, a ni-

nau iho la o Makanikeoe. 1. Owai ka inoa o ke Kama? Haina, Papa Konane. Ua lawa wau maanel. H. K. LIOKAKELE. 522 Kawaiahao St., Honolulu. Ua pololei kau haina e llke me ia e waiho nei ma keia keena,*a o ka home o ke Kana a Makanikeoe, ka haina i loaa ole; aka e haawiia nae na mahalo ana ia oe no kou eleu ma ka huli ana i keia nane pohihihi.—L. H.