Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 8, 21 February 1908 — MAKENA UA MEA HE KANAWAI. [ARTICLE]

MAKENA UA MEA HE KANAWAI.

He uml no ka.na.wai i kau ia i Kinohi mawaena o lehova ame Mose ma ka Mauna o Sinai i ke kanaka mua loa ame ka wahine mua loa o Iehova hookahi no ka I kau i kona kanawai a kau no i ka hoopai maluna o Adamu ame Ewa kana Wahine no ko la.ua hoike hoopunipuni penei. Ia oe e Adamu o kou hoopa'i me ka hou o kou iae oe e hana ai i loaa al ia oe kou ola ana a make oe, e hoi aku oe i ka lepo no ka mea no ka lepo mai oe, o oe hol e Eva no kou hoike wahahee, ma keia ke hoopa'i nei au la oe me ka eha nui oe e hanau ai i kau keiki a mak? oe, e hol aku no oe I ka lepo no ka mea. mai ka lepo mai oe a e hoi aku oe ilaila, no ka mea, ua hewa ka honua la olua. I ke kau ana o ka hoopa'i ua kipaku ke Akua la iaua mailoko aku o ke Kihapai Aina e kahe ana ka waiu ame ka meli I kapaia o Edena. Pepehikanaka mua loa o Kalna ia A pela kona kalkalna, he mau keikl keia na Aiiamu ame Eva i loaa mahope o ko laua kaawaie ana mai ka aina a Iaua e noho Moi a*ia o Aelamu, a he Moiwahine hol o Eva.' O Kamehameha I, he hookahi no ana Kanawai i kau ai no kona lahui, he Mamalahoe, e hele ka elemakule, ka luahine, keiki a moe i ke alaloa o ka mea pepehi e liia oia ma ka amana. Na Kanawai hoi o Kaahumanu III he Aupuni palapala, o ke alii pono ko'u alii ia, o ke kanaka pono no'u ia kanaka. I ka pii ana ae o Kamehameha III ma ka nohoalii, ua hana nia I kumukanawal no ka wa mua loa ma Luaehu, kulanakauhale o Lahaina, I kakau ia a pa'I' huke ia. Kona hookaawale ana ! haawina aina no na 'lii, na makaainiana,. ko ke aupuni me ka Leialii. KANAWAI SABATI. 0 keia kekahi kanawai l kau ia kona weli i na la i kunewa hope aku la; n keJa ame keia mea e hehi wale" ana ! ka maluhia o Sabati e hoopa'i fa oia. 1 Ke au noho moi o Kamehameha V, ua hookahull ae oia i ke kumukanawai o na Kamehameha. a ma kona kulana moi no kona kaikaina Kamehameha IV. Ua kukulu ae oia he Kumukanawai t hookahua ia ai na Kanawai pepehikanaka ma ka Paeaina Hawaii a hiki i ke kau Ahaolelo i Eunewa aku ia me kana mau hana hoomakaukau i ka nui o ka Iehulehu raai kela mau huaoleio penei: He kanawai e haawl ana 1 ka mana i ka Peresidena • o ka Papa Hoonaauao penei, kona heluhelu ana: Ma keia Kanawai, ua loaa ka mana i ka Peresidena e hoōkohu i kauka i laikini ia"ma keia ame keia mokupuni o keia Teritore, e komo a e huli i ke kino o kela ame keia keiki heie kula ma na wahi i haawiia na mana pakahi i oleloia ma keia kanawai no na keiki eono makahiki a hiki aku i ka 18 o na makahlki, a e haawi hoi kela me keia Kauka i oleloia i paiapala

Iiolke no ia mea 1 hookahi hoi kope o ia hoike I ka Peresldena, hookahi i ke kumukula, a he hookahi 1 kela me keia Kauka i loaa lia mana pakahi ma keia kanawal. O ka huaolelo huli i ke kino, he lauīa a he kolkol kona ano, l hiki ole al i ka mea e' huli ia, ana e ke kauka hoole, a holo paha e pee. Ke olelo nei ua Kanawai la e hoopa'iia ua mea hoole la, a i oie, kekahi mea paha e keakea ana i ka huli ana o ke Kauka a mau Kauka hoi i hoomana ia ma ua kanawai ia ke ku ka hewa iaia imua o kekahi Aha. Ua manao ia, ua lawa ole ka maKemake o ka poe e manao nei e pepehi 1 keia lahui ma o ke Kanawai Ma'i Ltepera la ame ke Kanawai Ma'i hoohuoi ke kumu o ka iawe ia ana ae 0 keia Kanawai huli i ke kino o na keiki i ke Kau o 1905. Ua lilo no hoi ke kino o keia Kanawai i mea e leie pau ai na hoa o ke Kau Ahaolelo i haia maluna o keia ninau no ka helufielu ekahi ana i ka hale o ialo, a pela no hoi i ka haie o iuna. Hehihelu eiua i ka hale o ialo, pii i ka hale oiuna no ka heluhelu elua. Heluhelu ekolu 1 ka hale .olalo, pii i fta hale ofuna no ka ekolu o ka manawa, e ole wale no e ike e ia Iesu o kau ana ma ka paia o na hale Meio o ke kau i hala penei na olelo. Ua hiki loa ia'u ke wawahi i keia luakini i na ia ekoiu, ,a ua hiki no ia'u ke kukulu hou i kela luakini > na la ekolu. D oie waie no keia mau mamaia. nlelo pakele al kakou ma ka apua ke oia mai ka Haku mai me na olelo e I ana, « hoike aku oukou iwaena o na kanaka o ke ola o ke kanaka, aia no ia I ka poho o ko'u lima, »wau ke pepehi, owau ke hoola. 0 ka mea e noi mai ma ko'u inoa owau no e haawi ina noi mai oukou ia'u i ola e haawi no au me ke dala ole. Penel kekaW mau manao waiwai nui, he mea pono e paanaau iwaena o kaRou, oia keia: Ka Manaolana, ka Manaoio, ame ke Aloha, a ua oieloia o ke aloha ka mea ot aku. Ina hoi ha pela o ke aloha ka mea 1 oi aku, alaila, no keaha i hooko o!ej ia al ka makemake o ka lehulehu. He ekoiu mea nana 1 hana ka lanl ame ka Honua, mua, ka Manaolana, ka lua, ka Manaoio, a o ke aioha o ka Makua, ke Keiki ame ka Uhane Hemolele, o ke aioha ka mea i piha ai, a paa a! na hana tc lakou. 1 ole o ke alpha kekahi ina aoie e paa ka lakou mau hana iloko o na la eono. Eono ia waie no i hana ia ai ka "Lanl ame ka Honua iloko no o ia mau la pau ioa na mea i ka hana ia e Iakou aole o lakou hoopaapaa ma ka lakou mau hana. O na hale Ahaoieio he 60 mau la hana, o na hoa Ahaoieio he 45 lakou, iioko no nae o ia 45 he hoopaapaa ka hana nui. O ka nui o na Kanawai i kau fa mai kona hookumu ia ana mai a hiki i ke kau i hala ae nei, ua like me elima Miliona kanawai, aia iloko o Keia huina kanawai he mau kanawai * luku ana i keia lahui, noiaila. no keiiha i psu ole al ke "kanawai o? No keaha i pau ole ai ke Kanawai ma'I lhoohuol? a no ka mea, ua piha ka alna me ke kanawai, a o ke kanawai hoi e noi man ia ana e ka iehulehu loho haloka e hoopau ae, he ole ka hol ka lewalewa iho wahi a Wilimana, a no keaha mai ke.kumu? Ua manao an o ouKou no e ka lehulehu ka • mea oi aku ma keia ninau. Ke koi mal nei keia mau mamaiaolelo penel: O pololei ma kekahi olelo ana ae. O kuamoo kekahi Olelo ana. O aia* nui pololei kekee ole ma kekahi hoomaopopo ana» B hoohalike kakou e iike me kela

wahine hoomanakii o ka aina o Moaba o Ruta kona inoa, a wahi a Naomi kona makuahonowal wahine i olelo aku ai ia Ruta kana hunona, e hol oe me kau punalua. Pane oiaio a Ruta ia Naomi penei: Mai haalele mai oe ia'u, ma kou wahl e hele ai, owau pu kekahi me oe o kou Akua no'u ia Akua. o kou poe kanaka no'u ia poe kanaka, ma kou wahi e noho ai malaila au e noho ai, ma kou wahi e make ai malaila au e make pu ai me oe, a o ka make wale no ka mea nana kaua e hookaawale. Nolaila, e pili aku kakou me ke Akua, e pule aku me ka naau maemae i loaa na paahana no ke ola ou e Hawali. MOSES PALiAU.