Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 11, 13 March 1908 — OWAI LA KA I HOLOLUA? [ARTICLE]

OWAI LA KA I HOLOLUA?

Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:—J Ke manaoio mau nel no au e oluolu [ •hou mal ana no oe ia'u I wahi kowaj fkl o ka kaua Kilohana, no keia ninau j *no nul loa o ka la, e like rae la mamua ae nei: Ala he 35 makahikl a oi i kaahope ae nei, a oiai no hoi au i ko'u mau la kakahHaka nui, a hiki mai no 1 keia hora, aole loa he kau o na manawa i hooneleia ai o ko*u ike mau ana i na lioakaka manao lauia o na kanaka naauao o kuu lahui maluna no o keia kumuhana hookahi no; a ua moe la|kou me ka hooko hapa ia o ko lakou iini, a ua nul no ko'u mahalo no ka wlwo ole o ka iakou makakila i ka palo apa, ma ka aoao e ahewa ana I ka Papa Ola holookoa o ia la, a hlki mal no I keia ia, oia ana *io. A oiai, o kakou ia e kamau iki nei yne ka heluna haahaa loa o na regimana he 35,000 oi aku a emi mai, a he mea ku i ka hana aloha ka lawe ana ae a kaana me ke akahele loa. A Ina he mau hoakaka ana la e apo7io ia he mea pono no e hookuku a hoohaiikelikeia me ka hana a ko kakou mau kupuna o ka Isaraela e like me ka'u i kakau mua aku ai 1 kela makahlki aku nel; no ka mea, eia kakou ke kuhl aku nei, a kuhl mai i ke kumu*j I holopono ole ai na lawelawe hana, j no ka hoonee mua ana i na alahele e loaa ai o ke ola o keia lahui Hawaii, ka mea hoi e imi nui ia nei i keia la, a i ku al kaua-ha-ka-ka, a i ku al no hoi o ka makaia a kahi puulu, a hooKeekee hol kahi auna, a pela wale iho Ta no anel kakou e hoopau manawa Tvale ai? Aole loa hoi pela ka pono, ina oukou e kapae loa ae ana 1a 1 na manao hoahewa la ha'i a kaawale loa, alaila hikl moakaka lea loa keia ninau ke hooponopono ia, a e ike like an£v no kakou iluna la owai ka Ilina o ko kakou kuakoko e haakohi ai, a he mea hu no hoi 0 ka aka, ke hoomanao ae i ka nou ■wale I ka pohaku ia ha'i. KA BERITA MAU LOA. A penei ka'u i iohe wale ai i o Kikilo loa no, ua hele kaapuni ae na aliiwahlne Kaahumanu ame Kapiolani mua ma na mokupuni apau loa mai Hawaii a hlki i Kauai, e hoopaa berita pu i na 'lii, na makeiainana ame ka Paeaina o Hawail nei no Tehova ke Akua mana loa, a Nana wale no, aole loa hoi e hoi hou e kii a hoomana i na A'kua kli, laan, a pohaku, a Akua e :te paha, a o keia olelo hoopaa a hoohiki 1 aelike la e na kamaaina o keia Paealna, ma kahi aoao, oial no hoi e lele pau ana ka manaoio i na la klnohi ua pololei no kela paulele ana, a o ka hwomau ole ana no ka mea 1 loaa mai ai o ka hewa, ma o ka uhaki ana o na 'HI, ame na makaainana i ka lakou berita, pela iho Ta t hanau mai al ka MAKE e kumakena nui ia nel I keia IA. KA LAWEHALA ANA. O na halawai maa mau i ka malama mau ia ia man la koHuliu loa, oia ka halawai o ka wanaao hora 5 a. m. a oiai, l *a wa hooYlo he pouli maoli no ia wa, a oia Iho la ka wa e hana ai i ■ka uhakl kanawai 6 a ke ola nei no he elua kanaka ua oq na laua mai keia mau hoike ia'u, a na hana ?!rua ia hana, a he lehulehu maoli keia ano hana ma o na hoahanau la, apuni loa ka Paemoku, a o keia hana ana, a na kanaka me kā ma-īu loa, he mau hana ia a lakou i hana ai me ke a'o ole ia mai ia lakou, a no lakou ponol iho no ia koko. 1 "UHAKI HOU NO. O ka herita a ka lahui Hawaii a kakou I Ike ac nei mamua, ua hiki mai ia I kona ulupa ia ana ma o ko na 'lii ame na makaainana uhaki a hololua i ka lakou 'berita me ke Akua, e i ana 9 lehova, o leh'ova wale no ko lakou Akua AOLE kahi Akua. e ae, miko nae la. JCA HOOMANAKII MAOPOPO. TTa hlkl kino aku au i ke kahua o ka pele I iho mai ai i ka makahiki 1881 a lohe iho la au e ole ke Alilwahine Luka Keelikolanl, o ka hapai ia ana e «a kanaka ame na omole palanl 7 hoku f kiola ai i mohai no ka Pele ano kanahai mai ai 1 na aohe nao o Hilo e kala mai no keia, olal, aole au i ike maka, aka, o ka mea olalo no nae ua nui maoii loa 'no ka uliaki o na 'lii I ka herita a lakou iho. KA HOLOKEE O NA 'LII.

r ka makahlki 1883 a mamua aku, ua kukulu ia ae la he hul nona ka inoa e o ana "Hale Nauwa." Na ke aUI uul KauHlua kela hui 1 kukulu, a o ko'u lohe mal, ua līhl nui oia e a'o i na loina hana a ko kakou mau Kupuna, ka pule ana, ka hoomana A)rua ana, ame ke ano o na hana pili X»ahul ana; i kumu e hoolaupai hou !a ai keia lahui.

KA HUA O KEIA HOLOLjUA ANA. I ka makahlki 1852, 53, 54 ua hekau mai la maluna o ka lahul ka Hma ka-

Itauha o ke Akua a ka Lahul Hawaii i Hahakl al i ka berlta mua loa me ia kahi aoao, ola ka luku loa la ana o IZSp<TO Kanaka Hawaii, e ka Ma'i Ahulau (Kamola Poki) ol aku a emi mai paha, a ua olelo ia mai ia'u e Mr. Kealo, oial oia kekalil 1 alina I kela ma'i he ku i ke aloha ka leo walohia o na kanaka opio ame na wahine e nwalo mal ana I na limahana o ke aupuni, e kall iho hol a. lele ae ke aho alaila hoi umoki iho ka lepo, aka, o ka pane a na kauwa o ke Aupuni, aole

e hiki, oiai, eia kakou apau loa ke ulupaia nel e ka make, e like me ka lau laau imua o ke kikiao makani a ike aku la no oia i ka haule ana a ku la oigi limahana o ke aupuni. A ua olelo mai oia, o ka lakou hana o ka poe ikaika i pau mua ka pilikia, o ke kii i ka moa, ka puaa, lio, hoki, i na kauhale o na kanaka « ka olohelohe a|na, a kuai I ka haole, a o keia mau waiwai hoouna I >JCaleponi, oiai akahi no o Kaleponi a ike ia ae i kela mau la aku 1843. A 1 ke au mai o ka Moi Kapuaiwa mamuli o kona nawaliwali ponoi iho, ua hanaia iho la i kanawai e hookaawale ana i puuhonua nona ponol ame. kona mau makaainana, i kau ia e ke ao haakokohi o ka Ma'i aai nui wale, e ike nui ia nei, a e kala mai ia'u ke olelo ae, nana ponoi no I hoamana iho i ke kanawai, kohowale a kakou e ninl nui nei, I na luna e hooko mai nei i keia la, oiai, he poe limahana wale iho no lakou nel. A he oi pookela loa aku na pono i loaa I na Ma'i mamua ae o kahi Papa Ola, i ke au alii. KA HIKI ELUA O KA LEO A'O. I ke Au o ke Alii o Waialeale. I ka la 30 o lune o ka 1887 aia hoi he ala kipi ana o ko na Poe Genetile i ka Mana Hooko, a I kona nana pono ana a ike oia he iki wale no kahi o ka make $600 loaa makahikl a ua e«mau iho la oia i kona Sila, a iho la kona nohoalii mai ke Auhulihia ana, a o keia hoehu ana Iho la no hol he panai wale ana mai no ia no ka ke Alil Loda I ulupa ai i ka ia alil kumukanawai i kukulu ai ma Luaehu, Lahaina, me ka elau pu no hoi kona kaiehu ana, i na kau kanawai o la mau la, e hoopau manawa wale ana, a pela' lho la I hookoia ai t ka lesu penel: Me ka ino a oukou e manao ino aku ai, pela hoi e manaoino la mai ai oukou, me ke ana a oukou e ana aku ai, pela no hol e anaia mal ai no oukou. Makaio 7:2. HOAO E HOOKAHULI. I ka 1a,29 o lulai, 1889, ua hoala ae o (R. W.) i pualikoa me ke kuka pu ana me ka Mana Hooko e ae mai iaia e ko'mo aku a lawe ae l ka mana o ka Halealii a e kukala ma! i kumukanawai hou, me ka omau ana iho I olelo e ae laula ana i ka lehulehu -e- koho haloka me ke ana walirai ole, a e holoi' ae I ka huaolelo ($600) ana waiwal, a he iki wale no ia wahi olelo, aole loa I ae mai ke Akua, a hiki i ko kakou hahao ia ana I ke puhi i Aperila 14, 1898. KA HAULEHIA ANA O KA HALEALII. I ka la 17 o lanuari, 1893 i hoolllo akjj ai ke alliwahine i kona mau pono piii paa o ka nohoalii iloko o ka lima 0 ka poe Pilisetia me ka manaolana mau iloko o ke aliiwahine, aole la 1 "Mene Tekela Upalesina" »a ko kakou noho Aupuni ana, e ke Akua, a na kupuna o kakou i berita al, a pela I waiho ia ai keia ninau ia Amerika, a hiki mai i kela hora, a he iki wale no kahi o' ka make, aia. i ka hale oluna (Senate) oiai ua ae ka Hale o lalo, he 277 ae. KE KAU AHAOLELO MUA LOA. I ke kau koho balota mua loa, o na loea kalaiaina o ko'u aoao ia mau la Novemaba 1900 ua ahai ae ka aoao kalaiaina o Lazaro ma i ka lanakila o ka la, a nona ka ikaika piha o ka Hale o lalo, he 24 ke ole au e kuhihewa a'he 9 Senatoa oluna, i ka olelo ia ia mau la, ina no hoi i hookahi iho I koe, ina ua holopono na mea e pili ana no keia lahul Hawali, aoie loa nae pela ko ke Akua manao ma kona aoao, a e Ike like mal no kakou, he iki wale no kahi o ka paa e ike nui ia nei. A e hoomanao la e ka lehulehu, olai ia kau e noho ana, ua ulu mai iloko o'u ka manao uluhua, no ka holopono ole o na hana o ka Ahaolelo, a pela au 1 hooulu ai i ka ninau nui iloko o ko'u noonoo, e like me ia mamua ae, a I j ko'u nana nui ana iloko o ka Baibala j a hookuku i ka moolelo mamua ae nel | ike iho la au no'u iho me ka moakaka i lea loa, aole ka he walwai o keia palo! kanaka ana, na ke Akua ka keia hoo-' ; polokeloke ana, aole loa na ha'i aku. OLELO HOOHOLO HOOKEAI. I ka hapa waena no' o ke kau (H. R.) ua lawe ponoi mai la no au i oleio hooholo e kauoha ana i na '111 ke alakai o ka lahui (D. K.) ka Elele i Wasinetona (R. W.) na Senatoa ame na lunamakaainana o ka aoao (H. R.) ka Peresi<3ena nui (J. K. K.) ame ka lahui Hawaii ma kahi aoao ae e malama

loa ia kela hana me ke ohohia, ma kela ame keia mokupuni, ma kahi wahi i hooholo like ia i 4 la Sabati e hoomaka ana mai ka hora 6 p. m. o ke ahiahi Poaono, a e piha ana ma ka

hora 6 p. m. o ke ahiahi Sabati, a i piha ai hookahi PO a hookahi AO i lawe au i keia 4 la e like me ka Mose 40 la 40 po ame ka lesu no hoi. Mat. 4:2. (Aole i pau.)