Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 13, 27 March 1908 — E AHEWAIA AKU ANEI KE KANAKA E HOIKE ANA I NA ALAHELE E PONO AI? [ARTICLE]

E AHEWAIA AKU ANEI KE KANAKA E HOIKE ANA I NA ALAHELE E PONO AI?

I houla ae la makou i kela ninau mamuli 0 ke ala ana mai 0 kekahi mau nune ana iloko 0 kekahi mahele 0 kh poe kalaiaina no ko AtkiiiHon konio pu ana aku uoi me ka Ahahui Hoole Waiona. I kulike'ai hoi me ka mealiou i wawaia ae īnahope iho o ko AtkinBon haawi ana i kana ha'iolelo hoole waiona mua loa maloko o ka llalepule o Kaukeano, he hana hawawa loa ka nana ka lekei ana aku lu a ku ma' ia aoao, ina ua manao oia e holo moho no kekahi kulana ilolvo 0 ke Teritore Hawaii nei. Aole io no i nele ke ala ana mai 0 'na noonoo pela iloko 0 kekahi '.pohni mamuli o ka ike ana, aia ka ikaika koho baloka iloko o na kanaka #awaii, a no ka mea, 0 na kanaka Hawaii no ka hapanui e ;holompku nei iloko o ka hootna.hu'i ana i ka waionaj a o ke ku ana aku ma kekalii aoao mai, e hoike okoa ana i kona mau manao ku-e ro ka maalahi 0 ke ano e kuaiia ai na waiona, a e loaa aku ai hoi i na kauaka me ka oluolu anie ka maalahi, lie ia na na kanaka e hoohuli mai ai i ko lakou mau kua i ke kanaka e lyili ku-e aku ana i ko lakou mau makemake ame na mea a lakoa e hana ana. . 0 ka poe nae i loaa na noonoo o keia ano, aole makou i manao na lioike ae lakou i na mea e pono ai a .e pomaikai ai ko lakou mau hoak,anaka, aka ua hoike okoa mai no lakou; 0 na kulana a lakou e iini nei e loaa mai, a, o na oihana a lakou e alualu nei, oia wale iho la no ko lakou makeinake, ōiai nae ua puni wale aku na Hawaii niamuli 0 na olelo pelo e hana ana makou no ko oukou pono, a 110 ko oukou pomaikai. j » O ka« ha'iolelo hoole waiona a ,Atkinsoi* i kamailio ae ai imua o Ikela anaina ma. Kaukeano, he ha'iolelo ia-i hoikeia ae ai kona kanaka inakua ame kona hoakanaka. . \Aole no ko kakou ike oie i na hopena awaliia o keia mea he waion}}, ua ike kakou ia mea, ua ike ma ka nana ana aku i ko ha'i ano, a ua ike maoli iho 110 i ko kakou mau ano. Ke olelo nei oia (Atkinson) aole ke kanaka ona rama e hoho hana aku maloko 0 na lialehana a maloko 0 na hui nni'e hoohanpia ana imua 0 na maka 0 ka lehulehu, a he poe hoike ikemaka kakou apau no keia oiaio ana e olt j lo nei. ' * ('a pii aku he lieluna nui 0 na kanaka Hawaii ma kekahi mau kiilana ano nui, iloko o ke a iloko o na oihana lehulehu, hiamuli 0 ko lakou kulana maikai, aole ma ko lakoii ikeia he poe ona,- a ina eia kakou ke nana nei i ka pono 0 ko kakou mau ohana, alaila e hoomanao i keia ha'iolelo hoole waiona a Atkinson, aole ia he ha'iolelo nuku, aka pela mitoli no"e loaa ai ke kulana oluolu a niaikUi 0 kh nolio ana 0 ke Teritore. 1 keia keena mai kekahi 0 na kanaka Hawaii e nolio hana nei malo'ko o' 'kekahi o na keeiia! a lioike mai-i kfe kaakaa pono ana o koriri mau' maka, a ike o ka waiho ana aku i ka waiona, oia iho la lie kahiia e pil aku ai ma na anuu kiekie iloko 0 ka lawelawe oihana ana, a e hilfnaiia mai ai lioi e ka lehulehu. »; l . , pa« }oa ana na Hawaii apau i ka pii ma keia mau anuu ke hoomamao mai lakou mai ka li|o ana i luahi na ka waiona, oiai aole no e hiki ana i ka mea naaupo ke pii aku ma ka noho o ke kanaka naauao, a no ia hiki ole, ua konoia aku oia e lawelawe i na hana liina. ■ Eia' ilokO 0 na hana lima lehulehu e lawelaweia nei maloko 0 keia' kulanukauhale na mahele like ole 0 na kanaka H.awaii, mai ka poe iiiu waiona a ka poe inu waiona ole." He oiaio nae ua lawe? lawe aku lakou ia mau hana lehulehu i ko lakou wa ona ole; aka o ka pilikia, oia no ke komo poo &na iloko 0 ka pilikia 0 keia noho ana! ..... Iloko aku nei 0 kekahi mau la i hala ae nei, ua hoohanaia akn he poe kanaka Hawaii ma na hana alanui, no ka ikeia .aku no hoioo. ka : pilikia 0 ka noho anas ua nana ia aku ka pilikia o ia poe kanaka ame ko iakou mau ohana, aka ika w T a i loaa niai ai ko lakon uku o ka hana ana i ka -hana 0 ke aupuni, lie hookahi 0 keia fc>oe ; kaftaka i hookomo i kekahi 0 kana ma\l dala iloko o ke kakini o koiia'kamaa, i ole ai e ike maj kona ohana, a he mau wahi dala uukh kana e hoihoi aku ai i kauhale. Jle mau dala aha iho la kela i hunaia ai i ole e ikeia mai e kona oliana? Aole Anei, he mau dala e hele ai ika lealea ma ka inuraina ana? Ma ke ano no oke kanaka e liiki lōa ai ke hoomaopopo aku, he punaheīe ka waiona nana, he milimili na hana ku-e Jvanawai iaia, ano ia mau mea i hookaokoaia ae ai mau dala, a nana oleia aku la ka pono 0 ka ohana. He heluna mahuahua maoli 0 na Hawaii e pulapu nei i ka lakou ma'u wahiile ma keia ano, a eia keia mau wahine ke makai mau kiiii hei ma kela ame keia la ohi dala o ka lakou mau kaiie, a ma' keia ftho wale no e hiki ai ke loaa pono aku na dala hana i manao r ia iii nb ka pono 0 ka noho ana ame ka hoopau ana ae i na pilikia e lioopuhi ana i ka noho ohana ana, 0 ke kanaka e like la me Atkinson e hoike nei i kona manao ,I>uoHpa uialuna 0 ka ninau waiona ame na kanaka e like me kona ano 0 na kanaka ia a makou e manao nei ua kupono e loaa aku na kakoo ana mai na Hawaii aku, ina no ko lakou makemake e lilo i. molio ahaolelo no keia kau koho haloka. He elua mau mea pili loa i ko kakou nohona no keia mea 0 J*a waiona e like me ia i hoikeia ae nei mamua. Oka mua, oia no ka hiki ole ana i ke kanaka inu waiona ke kau ma na amiu e hiki ai ke hilinaiia aku e ka lehulehu, a e hiki ai ke hilinaiia aku e kona mau haku hana; a o ka lua he poino, he pilikia maoli ka noho nna 0 na kanaka e hoomahu'i ana ma -ka inu waiona ana. 1 ka lioololie aku i na manao hoakaka o kekalii poe Hawaii, lie ku i t ka noeau na olelo, he oi aku ka ka maikai oka nui ona hale inq rama, pela e emi mai ai ke kumukuai 0 ka waiona, a o kekahi ano rama e ae paha, he hapaunli wale no ka ko ke kiaha waina. He enii io ke kumukuai e hiki loa ai i kela ame keia ke loaa ka waiona, aka ma keia ano iho la nae, e kono mauia aku ana na kanaka e inu mau i ka waiona, a hoohemahemaia kekahi mau mea e pono ai ka nolio ana. E inu ana i na waiona a lakou i lioomaopopo ole aku ai i kona ano maoli i hana ia ai i kupono no ke kumukuai e kuaiia ana. v Ke kamailio mauia nei keia kupuino he waiona i kela ame keia manawa, aka lioi 110 ka lilo ana i kumu ke'nke'uia ka lele ana aku 0 Atkinson ma ka aoao e ku-e mai ana, a e imi ana e loaa ona kanaka waiona maikai loa no keia Teritore, pela iho la makou e kakoo nei i kona knlana kanaka makua ame kona imi i na mea e pomaikai ai ka lehulehu a 0 na kanaka e imi aha i ko ka lehulehu •pono, e na kanaka ia e h\ki ai ke kakooia aku.