Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 22, 29 May 1908 — HAINA NANE. [ARTICLE]

HAINA NANE.

K 1 He Kama l:a'u i i Kahiki ka po, hiki ka he kupa, he ewe a he milimil' hoi na ka ua Punohuula i ka Moana. * j Ua malama, mailani, a ua hoopume- , hānaia hoi ua Kama la a'u nn ka poli i o kona kahuhanai he mea kina aka wailiula ia e hiki ole al ke loaa i ka ike a ka maka. j Ua maheleia ihr> ke kmo o ua Kama ' la a'u i na apana elua, ka mua, ua heluia oia ma ka papa hoonohonoho o na mea kino ano honua, a e alii ana hol! maiuna o na lahuikanaka apau, ame na mea kolo, he oi&io, ke rula nei oia I ko ka holookoa me ka mahiehie, nui. •Ka lua, ua heluia aku oia ma ka papa hoonohonoho o na rnei ano kino lani, e noho alii ana hoi maluna o na j mea ano kino lani. e'noho aiii ana hoi ' maluna a malalo iho o ka malamalama o ka Ia i ke ao, a i ke aiohilohi hoi o na hoku i ka po, o ke alahele o ua Kama la a'u ua si!a:a iho ia e kekahi o na kiai naue ole i kapaia ma ka inoa ! 0 Kupālanaha a i ole hoi e haumia na mea kino lani i ko ka honua nei. ! O ka lua o na kahuhanai o ua Kama| lā. a'u he mea kino honua ia, ke noho a ke hoomalu nei oia i ua Kama la a'u iloko o ke kamumumu o ke aheahe malie. He hllu, he i'a noenoe, kuu h'ama, he hueu, he eueu, he kamanomano no na pali Koolau, a ke ole oußou e hele mai. imua o ua Kama la a'u e nele auanei' oukou i na hoomaha ana ma ko ke kino a ma ko ka Uhane pu. He oiaio no ua hanauia ko Kama.i Kahiki ka po hiki ka malama. Ke hiki; mai na malama ino o ka hooilo, ku'i j ka Hekili, olapa ka uwila, nei ke ola'i,' kaikoo ka moana, ua ka u£?i kahe k»; wai. Oia ka manawa ino o ko Kama e J. W. K. Kakelamaluikaleo, he hueu, he eueu, he Kamanomano no pali Koolau. Ino Koolau e ino Koolau, A i kena i ka ua o Koolau, Ke ua mai la la i Maelieli, Ke hoowaawaa ae la i H^'a^ea,, ?Ce Kupa ae la Ka ua mauka o Ahullmanu—e. Hoi—er Hiiaka, Kihe Koolau kihe i ka ua iMoelana, Ina ke alanui makani o Nuuanu—e, E nui ana na tausani dala e 1110 o ke Kalana, i ka hoomaemae i ke alanui o na Koolau i na hana ino a ko Kama. Aka nae, he hiki mai ke kau Makaliif ke aho pulu a ka lawai'a i oleloia "Lea 1 kulou a ka lawai'a ua malie." I E hoi ana. ka opua i Awalau, no ka i mea, ua malie, e lana malie ana ka wai o na kahawai, ame na muliwai, ' he la'i" hoi kau. O. ka wai iho ia olu kaua. Oia ka manawa o. ua Kama nei au "© ikela al, he Hilu he i'a noenoe. A ke ole oukou e hele mai imua o ua Kama la a'u, e nele auanei oukou i na hoomaha anama ko ke klno a ma ko ka uhane^pu. E hele aku kakou e ihu i ka wai, oia no ko Kama, a auau i pau ka lepo o na klno, a holoi i ka lepō o na lole o kakou a maemae, oia iho la no ka hoomaha ana ma ko ke kino, a pela no ma Ko ka Uhane. E hele me ka manaoio o ka naau i. ke Keikihipa a ke Akua. a nana' ho e haawi mai i ka wai I' e pipii ana i ke ola miau loa. Ua maheleia ke kino o ko- Kamri i na apana elua, ka mua, ua heluia oia ma ka papq. hoōnohonoho o na mea kino ano honua. Wai. līē kahuhanai mua o ko Kama i hoopumehana ia ma kortā poli, he mea kino aka waiiiula £ hiki ole ai ke ioaa i ka ike a ka maka, oia no'ka TJhane. 0 ke alahele o ko Kama, ua silaia iho ia e kekahi o na kiai naue ole i kapaia ma ka inoa o Kupaianaha a i ole ai hoi e haumia na mea kino lani i ko ka honua nei ke aōuli. : Ninau 1. Heaha ka inoa o ua Kama la a'u, Haina, he Wai. N*nau 2. Owai ka inoa o ke kahuhanai mua o ua Kama la? Haina, o ka XThane o ke Akua. No ka mea, he olohelohe ka honua mamua, ame ka wai e lana ana. Hoopunana iho la ka Uhane maiuna o ka wai, ma k poli o ka Uhane ko Kama i hiolani ai, pela ka mea i palapala ia ma Kinohi. Haopunana. iho ia ka Uhane o ke Akua maluna o ka wai. Ninau 3. Owai ka inoa pololei o.keia kiai naue ole i kaheaia ma ka inoa Kapakapa, Kupaianaha. Haina, Keaouli. .. ' Ua hana ke Akua i ke aauli i mea e ai i kekahi wai, me kekahi wai, a pela io no i oie e huikaii na wai, he wai maluna o ke aouli a he wai malalo o ke aouli, oia no ka wai a kakou e inu nei i ole e huikau na wai i mea e haumia ole ai na mea kino lani i ko ka honua nej. Ninau 4. Owai ka inoa o kahuhanai elua? Haina o ke Keiki a ke Akua, i kona noho kino ana' ma ka honua nei ma ko>ano oia no ka Mesia. Alaila ku ae la ia iluna, papa ae Ia i ka makani, a olelo ae la i ka moanawai. Hamau e noho malie, oki iho la ka makani, a pohu maikai iho. Ke hoomaikai aku nei wau i ke ahonui o ka Lunahooponopono, a me na keiki mikioi o na hua kepau. Ke hoomaikai aku nei au ia J. W. K. Kakelamaluikaleo, ke kumu a'o hua mele o na ninau nane. Eha aku la paha oe ia'u. Ke huli nei wau me kā "Olauniu," makani aloha o ka aina. SIMEON PAALUHI. Niuhelewai River. Ua eha o Kakelamaluikaleo ia oe; ua kupono mai la I ka ii a loko! Aohe hoohalahala . a Kauhikoa, ua kau ke poo i ka uluna. O.ke kii ana ia a ke akamai, ke newa. nei lia pēwa hi'u. He aloha e ka wal, Wai a o Eleile, Ia wai kaili eha, Eha oe ae poao ai. 1 hapa hoomanawanui iho no i ka iml ana, aole e ike i ka la luu loli o ke alii, killa mai ko makana.—L. H. * E'ke Kilohana o na Kilohana e, Alo[ha oe:—Ma kou kino lahilahi o Aperiia 'lO i ike iho ai au i ke Kama, na kahuhanai elua ame ke kiai naue ole i hapai, hanau, oili a puka ana i ke ao malamalama mai ka maka'peni mai a : ke kaeaea, ka lae ula, ka midiana oiaio hoi J. W. K. Kakeiamaiuikaleo, ka heke a o ke pookela hoi o na olohe iloko o keia au ma nei hana he kukui iu a pane ana no hoi i na haina nano, 'a o ka pua hookahi hoi i koe a ka I lahuikanaka kupaianaha o kela aina e pullki mau nei ia : Maui Hikina ame Komohana i kahi hookahl. E J. W. K. Kakelamaluikaleo e mamua o ko'u hoakaka a wehewehe pu ana aku i ke ano maoli o ke Kama ' au e kuu hoa mokomoko, na kahuIhanai ame ke kiai nau? ole, ke uwalo |e aku nei n'o au ī.kau mau huikala

ana mai no ke kuhihewa i hanaia ma ko'u aoao a no ka mea, aole no oe 1 ha'i a hoike mai ia'u, a aoie no hoi he hookahi punawal i hoopiha ia ai ka kaua mau hue pakahi i hiki ai la hoi e ia'u ki:> lakou ano ame ko. lakou mau inoa pakahi. | A i ioaa pono hoi a ku i ka i-i a loko a la\va ka lei ka makeiAake ou e kuu' hoa alaLa homai ka mnkana. a panai pu mai h'oi kou lima akau, ma. ke kauoha a ka puuwai no ka iulu ! lima aloha ana me ka Aneia o Mekiko. . j E ke Kiiohana o na Kilohana e, ma kou po'.i ke waiho aku nei au i ke ano ke alahele o ka loaa ana mai o ke Kama, ke kahuhanai 'mua, ke kahuhanai elua ame ka inoa o ke . klai naue ole,- e like me keia m&u j hoakaka malaio iho nei: j Ma ka po Sabati aku nei i hala : oiai ka manawa o ka uwaki e ha'i mai ana o ka hora 9:30 ia o ua po la; , ua kaalo ae la au mamua iho o ke i alo o ka hale oihana o Burua ma e j ■ku nei ma ke alanui Moiwahine kokoke ma na wawae o ke alanui Nuu- ■ anu, he wa lioi ia na. ka Walkoloa e ' pa ana me ka huihui mai ke kukulu 1 Akau Komohana-mai, a e auhee ana 1 hoi ka rouii mai ka malamalama aku o ke kukui uwila e a ana malaila ia wa. ] Ma ia wahi ame ia manawa ua ike ! aku la au i -kekahi mea e pii mai ana ipaka# mai o kahi hoolulu o na keikl waapa, a hoomanao ae la au o Jno. M. iMahuka no paha keia kekahl hol o ko'u mau hoaloha a makamaka kahiko. Ua ku malie iho la au me ke kall ana o kona hiki mai a loaa hoi ke j hoohiaiaai pu o ia wa o ke ' aumoe, a i ke kokoke ana mai o ua |ipea kino la; a ma kahi he anana [ame ka muku ke kaawale mat ia'u aku. ua o mai la o:a I kona lima akau imua o'u ame ka leo i like aku.ka halulu me na kaa kikane nunui e holo ana i ka wa hookahi, ua pane mal la ola ia'u ma ka olelo a ko Parlsa lehulehu "Bon Soir" (Aloha Ahiahi) "Aloha ahiahi" wahi a ka'u pane. "Ke Ike nei au he mea nui kau e madtemake loa ai e loaa, a ke hoio nei la mea iioko ou me he ikaika la o ka waikahe." "Ae o ke kumu ia o ko'u ma-au heie i keia po," me kH. noonoo nui ana no ke ano o-keia kanaka e halawai nei me a'u i keia mau hora o ke aumoe. "Ke ha'l aku nel au ia oe aole loa he mfea klno honua e hiki ke pane mal i keia mea huna a J. W. K. Kakelamaluikaleo no ka mea, ua slla a ua uwepaia ~uka nae, ina he ake nul 16 kou no lea loaa alaiia. e kau pu oe me a'u maluna o ko'u wahi moku a .holo- aku no ko'u aina oiai, mai ku kai mai noi au; a ma ke alahele a. kaua e hele ai a hiki i ko'u wahi e loaa ia oe na hoike e pili ana no ka mea huna a ke kaeaea J. W. K. Kakelamālulkaleo. '"O ka mea au e imi nei oia ke ki e komo ai iloko o ke Aupuni o ka Lani, ka mole o ka ike, ka noeau, ke akamai ame ke kumuola o na mea apau," wahi a ua kokoolua nei o'u o keia mau hora o ke aumoe. He hookalakupua maoli ke ano o keia kanXka aka, no ko'u iini nui e loaa ia'u ka m\?a huna a Kakelamalu-

Ikaleo, ua ae aku la au i ke kono. I He oiwi puipui maoli ko kela ka- , naka, a ma ka mea ana a ko'u lunaikehala ua hiki aku kona kiekie I ka umi ame elua kapuai, a mai kekahl Kihi poohiwi a kekahi kihl poohiwi ua' lawa na kapuai e piha ai ke anana. 'He ili hauli kona o ke ano keleawe, a o kē ohohina' aliali nupanupa e luhe ana ma o a maanei o konā. kino, ua lawaia no ka uhi ana iaia mailuna a hiki loa aku ilalo o kona mau kapual. He kahei i hanaia mailpko mai o ka ili o ka hipa Melehone ke hoopuni ana ma kona puhaka, a ma kona pop e kau ana ke muouou o ke ano Tureke a Aigupita hoi, a ma kōna lima akau e paa ana oia he kookoo i hanaia maī ka laau mahogene mai o Inia Hiklna, a ma ke poo o keia kookoo he ipū aniani i hana opakaia o ekolu inih'a ke anawaena, a, mailoko mai ona i hele mai a1 he maiamalama o ka waihooluu.holu. Ua haalele iho la maua i kahi a maua e ku ana a īho aku la no kahl hoolulu o na kelki waapa. ' Aole he waapa a he moku hiol i loaa aku ia maua e lana mai ana { malaila, aka, he pakinl nunui o ke' ano holol lole a na wahine, oia wale no ka mea e waiho ana ma ke alaipii ia wa. Kulou iho la ko'u kokoolua ilalo a wehe ae la i ke kaula i ai 0 ua kini la, a i ka hemo ana ua hapai ae la oia a hookuu aku la iluna o ka ilikai. Ma ka wa i i>a iho- ai ua kini la iluna o ka ilikai, ua Hlo koke ae la oia hē kino. he helehelena a o na ano no apau o ke kaa Keapowaipauma (otomobile.) E aa ana na kuku a e,kuuwelu ana na lihilihi kai-ina o Peresia ma kela āme' keia. aoao mai mua a*ifope f a nia ka'u ike me he mea la e uhipaaia ana i na waihooluu o ke anuenue. He nani he kamahao a he kupaianaha maoii no na mea a'u e ike nei i kela po. A pehea la ina o oe pu kekahi e ka lōea Kakeiamaluikaleo. 'he* aha la kau e puana ai no keia. Ma ke kono ame ka plha hauoli nui i loaa ia'u-ua pii aku la au noluna o ua kupaianaha nei, a noho iho la ma kona aoao hema kahi hoi a ko'u alakai i kuhikuhi mai ai ia'u e noho. E hoomau i ka nana ana ilunA i ka poiululani, mal huli ihope, aole hoi i 'ka akau a nele loa hol i ka hema, a mai kamailio iki mai la'u 1 kekahi mea au e ike ana ke ole au e ninau aku ia oe. He tuki]Ptuku ame ke po-ha ana o kekahi mea malalo pono ae o maua, ua loaa koke mai la ia'u ka ike ana eia maua ke nee nel no mua, a ia wa e pa ana ka makani Eurokeludo mai ke kukulu hema mai, hilinai aku la au ihope e-like me ke kauoha. "Q! Heaha la ka'u mea e ike nei," i hawanawana iho ai ko'u lunamanao ia'u iho* "Heaha kela, he akaku anei, aole, ke ike pono nei no au, me ko'u mau maka ponoi; aia la i ke ao lipollpo, i ke ao panopano, i ke ao na-ha-ha i ke ao popolohu a i ke ao akea, ke ike nei au he .mea alia.ll me he hau la e moe ana mai ka hikina a ke komohana, a maluna o ua mea la a ma ka aoao komohana hoi he mea klno i Ilka me ka manu nunu. Mawaenakonu o ua mea aliali la e ku ana he mea i like loa me ka laau ke'a a maluna o ua laau la ua kakauia keia mau inoā he ekolu malwna ekolu ma ka akau, ekolu ma ka hema, a o na inoa hope ekolu malalo o ua ke'a la penel: , L»ōgou, Silo, Emanuela maluna, Kupaianaha, Kakaolelo, Ke Akua Mana

ma ka akau, Keliiokamalu, ka M£kua Jifau Loa, lesu Kristo ma ka aoan hema, a o na inoa Keikihipa, Mesia ame Emanueia ma ka aoao inaiaio, a ma ia wa j>u no hoi e moe ana he keikihijHi ma ke kumu o ke kt*'a. i Ma ka aoao hikina hoi 6 ua mea aliali keokeo la e pi'o ana ke auuenue aole nae ma ke ano e ikeia aku nei e kakou aka, ua hull ka pi'o ana o ke anuenue a e huli ana iluna. ! - Me keia mau mea e kau nei imua 0 ko'u mau maka, ua pane mai la j ko'u alakai ia'u e nana no mua a I ko'u nana ana aku ua ike aku ia au he malumalama ano e. a ha'i mai la oia ia'u o kahi ia a maua e hele nei a 0 ka inoa o ua wahi la ua kapaia o "Hauoli." i He ellma minute wale no ke koena ! o ka manawa i koe aiaiia hiki aku Ikaua iiaiia, a iiaila haha'i aku'au ia oe i ke ano o keia n»au mea au i ike , iho nel. : No ko'u hialaal nui no no na mea a'u j i ike ai ua ; leha hou ae 1& au no iuna. ia aia hoi aole na mea a'u i ike ai koe ! wale no ka alaneo o ka lani ka home 1 hoi' o na hoku. ! Ma keia wa eia maua ke ku nei ma Ika aoao o kekahi wahi holopapa a ma kahi hoi e ku ana o kekahi mokupuni. uilku nona ka loa he ekolu umi ame elinla kapuai, a o koni 'auia oi^. 'no ka hapaha o keia humā ae la. A o ka malamalama a maua i ike 'ai ma ua wahi ia aole ae nei ia, a o'ka maamaama waie no o ka haielana kupanaha o maua ka mea- e ike:ia nei e a'u. I Ua lele aku la au no iuna o k» 'aina ma ke kauoha a ko'u alakai, a i ko'u ku ana no luna aina, ua ike : aku la au i ka lele* mai o ko'u alakai me ka hapai ana mai 1 ua kaa la o maua a 1 ke kaawale ana ae mai ka. ilikai ae ua hoi hou ae la |no a he kohu pakini e like no me ka'u i ike mua ai." "Ua halihali aku la oia i ua pakini nei a waiho aku ia ma kahi he eiwa wale no kapuai mai ka ilikai aku a waiho iho ]a iloko a i ka pa ana i ka ilihonua ua lilo āe la he kuahiwi nui i hiki ole ia'u ke .ike. aku i kona welau, a. imua o maua. e wehe ha.ma.ma. mai ana ka waha o kekahi ana, a komo ?ku la maua." "Kupaianaha keia mau mea apau a'u e ike nei mai ka wa mua mai a hiki i keia horā oiai, eia au ke' heie nei maluna o ke alanui i uhiia rt>e ke guia o Havila, a ma kona mau paia ua haliipaaia 1 e na pohaku kumukuai nui o keia ao." "Ua alakai loa aku oia Ja'u no loko loa aku o ua ana la, a e Ilke me ka hohonu o ko'u kōmo ana aku iloko, pela ka nui o ka'u mau mea kupaianaha e ike nei; a ua hiki ole ia'u ke ha'i maopopo ae i ka nui o ke kupai- • naha o ka'u mea e ike nei koe wale Iho no o ka olelo ae, "Kupaianaha." E noho Halo oiai maua e ku ana maloko o kekahi rumi, me kona kuhikuhi ana mai ia'u i ka noho a'u e noho Iho ai. O ko'u home keia a o keia ka wa a'u e ha'i aku ai ia oe i na mea au 1 ike ai ma Ka kaua huakai i hele mai nei.' O ka mea a'u I ike ai ma ka lani I ua like ke aliali me he hau la, aole ia l<jie mea e aka, o Ka muliwai no ia

rtona na olelo l hoikela ma ka Buke 0 ke ; Ola. kuhikuhl mal la oia ia'u I ka muliwai o ka wai ola, a %kaka me he aniani la, a oia no hoi ka muiiwai kahl a ka uhane i hoomoe ai nona na olelo, a hoopunana iho ia ka uhane o. ke Akua maluna o ka wai. a wahi a ka, mea nona ke Ke'a. aole e komo kekani Iloko o kona aupuni ke nele 1 ka hoohanau houia Jiie ka uhane ame ka wai. NoJaila, e Anela o Mekiko he Wal.ke Kama a J. W. K. Kakelamaluikaleo. O ka mea kino au i ike ai he ane llke me ka manu nunu, aole ia he mea okoa aka. o ko ke Akua Uhane no ia ka mea i Jawe ae 1 ke kino manu n.unu ma ka wa i bapetizo la • • ka Haku o ke ao maloko o ka muliwai o loredane, a loheia ka leo, <!) ka'u Keiki punaheie keia ka mea A'u. i hauoli loa ai." ■. Nolaila, o keia ke Kahuhanai mua ua Kama la no, ka mea. o keia ka Uhane- i hoopunana iho maluna o ka wai,- nje he moa wfthine la e hoopunana ana i kana mau keiki oia hoi o ka Uhane o ke Akua ke kahuhanai mua. O ke Ke'a au i ike al me na lnoa lfke ole he umi ame elua, oia no ke kahuhanai eiua o ke Kama, ka Haku q leru?alema nani ma o maluna nona no hoi na ipuka laa i llke ka nul me na inoa o ka mea nona ke Ke'a a o ke Keikihipa hoi ka mea a Isaia e hoakaka paka mal nei. He Keikihipa he kahuhanal elua ka Mesia hol. ; O keia ke kahuhanai elua o ua Kama la a J. W. K. Kakelamaluikaleo. O ke anuenue au i ike ai i hoohuli ano.e ia ke hoike mai nei kona ano oia hol "aole au e luku hou," wahi a lehova a nolaila, ke ku nei-ke anuenue ma ke aouli a o ke aouli kona hahuapaa e ike mau ia ai a no ia kumu ua lilo ke aouli i mea kiai e pale ana i ole e wehe hamama houla na pani wal oluna, a o kela no hoi ke kiai e hookaawale ana i ka wai maluna ame ka wai malalo i ole laua e hui hou. ; Nolaila, o ke aouli ke kiai naue ole. a e ka Anela o Mekiko o keia ae ia no ka hopena o ka'u mea e iinl nei e loaa. Nōlaila, e hoi ame ka lululln,\ pumehana ana, ua haalele aku ia au iaia. a ma na waakauluA i kapili kahikoia ai no e ke kane a Ewa makuakane hoi o Apela ua hoohiki loa aku la ka'u huakai no ke keena o ka. Lunahooponopono o ke Kuokoa, a waiho aku i keia mau haina o ka nane a kuu mua ka Napoliona o ke kahua mokomoko nane s like ae la me kela maluna ame keia hoi. 1. Wai oia ke Kama. 2. Uhane Hemolele ko ke Akua Uhane, Kahuhanai mua. 3. Keikihipa oia no ka Mesia, Kahuhanal eiua. 4. Aouli. Kial naue ole. O keia ae la ka mea hlki ia'u ke pane a ina aole i pololei alaila. aole owau ka I hewa e J. W. K. Kakeiamaluikaleo ame ka lehulehu pu aka o keia elemakule kuhikuhi pololei ole ka mea.i hewaa poho pu ko'u mapawa ma kona alakai ana ia'u. : Ke kaii nei i ke aponoia mai ame ka o!e. GABERIELA KA ANELA O MEKIKO. Ua nui kou luhi o ke alakaiia ana e kela elemakule, aka nae, ua pomaikai no nae ua kanaka ua loaa ka mea I iiniia a no ka loaa poloiel ana o na haina apau o ka nane ia oe, ke haawi hou nei o J. W. K. Kakelahe makaiia o 6 mahina 'lawe wale i ke Kuokoa.—l*. H. — Aohe hoapili maikai e ae e lilee me ise dala. He ai, he hale, a he lako nou ma na wahi- apau.—Howard.