Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 23, 5 June 1908 — KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA KA WELI O NA POWA A O KE Kaeaea Nana i Hanu ka Pohaku Daimana Kalaunu i Lawe Aihueia. [ARTICLE]

KA MAKAIKIU NIKOLASA KATA

KA WELI O NA POWA A O KE Kaeaea Nana i Hanu ka Pohaku Daimana Kalaunu i Lawe Aihueia.

1 MOKUNA X. ILOKO O KA HALEPAAHAO KAHIKO. "Pehea oe i manao ai e hiki ana no ia oe ke kii hou i kela dainiana?" "lle manao ikaika loa ko'u pela no ka mea, he mea waiwai nui ia e pono ai e lilo mai. Aole au e haawi ana i manawa no kekahi mea e keakea mai ai ia'u. E pepehiia ana e a'u ke kanaka e baa aku ana ia'n aia iaia kela daimana. , "A oia kanaka— " "Ka, o ke kuhina o Roumelia, oia ka mea maopopo i keia wa " "K pepehi aku ana oe iaia?" "Jna he hiki, aka nae, i ka nana aku i keia manawa aole ana paha nia,, no ka mea ke manao nei au e hoouna ana oia i kekahi elele e lawe i kela pohaku i Aderionopola." "Alaila oia kanaka ana kau e pepehi ai?" * "Ae, k« maopopo hoi paha." "Aole anei e waihoia ana no ka pohaku ianei e opakaia ai?" Malia paha pela; a ina aole pela, alaila e hoounaia aku ana paha i Amasatenia. "A ina ilaila ana e hoounaia ai, alaila ma ka lima aku ana ia o lakahi mea. He hiki loa ia'u ke kiai i ka hale oke kuhina, a mai laila e ukali ai i ka elele e hoounaia ana." "Ae, ke ike mao|X)po aku la au, a i mea e hiki ai ke hana pela lie j>ono loa ia oe ke kaawale mai ia nei aku." "Pela no ka hoi paha." "E lana Paloga, manao au oia ke alahele maikai loa." "l'ehea ua pono ia la?" "Alia. Ua lawa loa ka waiwai io o kela pohaku i mea no kaua a i elua ewaiwai ai ma nei hope aku. Oia anei kau i olelo mai la?" "Oia no hoi." "Auhea oe. E hana aku ana wau ma ka hana oolea ma keia hope aku no kekahi mau makahiki i mea no kaua e waiwai ai." "Pololei kela, ke ahuwale ae no hoi paha keia hana, aka ina no hoi e malu ana aolie mea ike." "Ae." "A no keaha hoi e pono ōle ai ia'u ke hoōlīala i kekahi mau makahiki iloko 0 ka halepaahao i mea no kaua e waiwai ai?" "Pehea?" "O ka'u i olelo aku nei ua aa wau e hoohala i hookahi makahiki a elua paha iloko o ka halepaahao, ina e ike ana wau e lilo ana i kanaka waiwai loa i ko'u wa e puka aku ai mai ka halepaahao aku nei." "Pela no hoi paha(! : A pela no hoi au, a nolaila he mea pono loa iau e hemo mai ia nei aku i moa e loaa mai ai kela daimana i mea e loaa ai ka waiwai ia kaua." "Pololei loa kela! no ka mea ina e hiki ana ia'u ke ukali i kela elele nana e lawe kela elaimana a lilo mai ia'u e mau ana no kou paa ana iloko nei." he hoopaahao. loihi—me he mea la o ka pau no o ke ola ana—a ina aole au e liemo ana mamua o ko'u hoopa'i hoopaahaoia ana mai he uuku loa kahi manaolana no'u." "Oia ka'u e noonoo ae nei." • j "A pehea hoi," wahi a Paulo, me ka malie. "Owau ke paa i ka hale])aahao nou? Paa malie no hoi oe i ko'u mahele oka waiwai a hiki i ka pau ana o ko'u hoopa'i, alalia haawi mai oe."' "Ke maopopo ole la ia'u ke alahele ē hiki ke hana pela." "Ua hoopaliaohao mai oe ia'u. Ua poina loa anei oe i ka noom >r» ana i ka like loa o ko kaua mau helehelena?" Aohe au i poina, no ka mea he mau mahoe kaua. A pehea auanei kou umiunii? "Ka. he umiumi ku-i keia. Ua hele mai nei au ia nei me kela nianao e lawe i kou walii a owau aku malaila. E ike mai oe i keia, ina wau e kokua ana ia oe i ka hoomahuka ana mai a nei aku, e hool»aaia ana wau i ka halepaahao nei no ia hewa, aka nae, aole no e I"ihi lōa ana ka hoopa'i paahao a o ko'u hemo aku no ia." MOKUNA XI. KE PANI AN'A I KA HAKAHAKA. "Maikai maoli kena manao ou," wahi a Paloga, me ka piha hau«'li loa. A hoomaka mai la oia e ninaninau ia Paulo ike ano oka hana e hiki ai ke holopono kona manao. - "Alaila e alana maoli ana oe ia ōe iho i hiki ai ia'u ke hemo mai I < ia paa aku, e Paulo?" "Ae, me kuu manaopaa e hana aku ana wau no kou a no ko'u I>"inaikai pu." , ! "Pololei loa kela. Aka pehea oe e hana aku ai ikoai ia manao "()ia hoi ka'u e nalu ae la." "Malia paha e manao ana oe e wawahi i keia mau pinehao, oia l»aha ea, e Paulo?" "He noonoo hawawa loa paha ia ke hooko aku pela, no ka mea. < ike iho no hoi oe elua mau kiai e ku nei maanei a e hahauia mai kaua i ka newa i ka minute a kaua e hoao ai ia hana; aole oia ak' 0 ])aa pu ana kaua a i elua iloko nei a e ko ole ana kou makemake puka iwaho." "K a'o iho hoi paha oe i ka hoomanawanui a na'u hoi e kuhikuli/ i ke alahele e hiki ai." "K welie ae oe i kena kuka ou e komo la." ehe ae la o Paloga me ka malie me ka naau i piha i ke kahaha. "l'a ike aku la au," wahi a Paulo me ka piha noonoo, he paalole ' )( 'ht ka kou oloko. Pilipono maoli kena paalole ia oe. Me ka maoI I ! po loa ua hiki loa ia'u ke kuai aku i paalole e like me kena iloko o lialekuai o na mea kahiko, a he kokua riui loa no hoi ko'u kuka a "ie ka papale nou. Na ka umiumi aku no hoi ia e hana nona iho. 1' waiho mai oe na'u e hana aku i ke koena o ka hana." "Ae, nau.ia e hana aku; mai hoohakalia oe. Inehinei no kou ī ana i ka hopuia. He hopohopo ko'.u o hoouna koke ia aku kela P n haku i keia auwina la." Ina e holopono ana ka'u hana, alaila maloko o hookahi hora 'nai keia manawa aku e hiki hou mai ai au." Kamalama hou ae la ko Paloga mau maka. Ua owaka ae la l'Ua niau lehelehe e kamailio hou mai, aka hookokoke mai la na k' ;i ' ia laua. 0 K na pau ko olua manawa," wahi a na kiai. ke aloha no kou," wahi a Paulo, a hou aku la oia i kona--1,1)a niawaena aku o na pinehao no ka lululima ana. L , ]1 ;;P« mai la o Paloka me ka pane pu ana mai, "aloha ke wale f| c 00 . a huli aku la oia hoi.

Alakaiia aku la oia i kona rumi a o Paulo me kekahi kiai liele aku la laua no ke keena o ka lunapaahao. I ko laua hiki ana aku malaila ku iki i'no la o Paulo e kamailio me ka lunapaah:.o me ka haawi ana aku i ka mahalo. "Ua noi ma ; nei ka paahao ia'u e huli loio aku au nona a ua ae aku nei au," wahi ana. j Kunou wale mai la no ke poo o ka lunapaahao. Aohe hoomao-; popo loa mai i kana kamailio. A nolaila, e lilo ana paha ia i kumu kupono no'u e komo hou mai ai e ike hou iaia," wahi a Paulo maalea. "Ina e manao ana oe pela," wahi a ka wiliki, "e pono oe e liele mai me kekalii palapala ae mai ka Aha mai." "E hoao au e kii i palapala ae no'u mai ka x\ha mai, a ina e loaa mai ana, alaila, hiki hou mai.au." 0 keia ke kau e halii paa loa ai ka noe ma Ladana, a ma keia la ua pouli pānopano na alanui, oiai nae he hapalua hora wale no i aui ae mahope o ka auwina la. Ua pau loa na ipukukui o na alanui i ka ho-aia, a ua lilo ko lakou malamalama i mea waiwai ole; he mea wale 110 ia e hoomaopopo ana i ka pouli mai ka malamalama ae. 1 ka wa i haalele iho ai o Paulo i ka halepaahao a kaalo ae la ma kekahi aoao o ke alanui, ku iki iho la oia a nana mai la ihope e hoo- j maopopo i kahi i ku ai o ka halepaahao. I Aole liiki iaia ke ike pono aku i na paia pohaku o ka halepaahao, oiai otk he mau kapuai helu wale no ke kaawale. j "Ua kupono loa keia nanaina o ka aina no ka kana apana hana," wahi ana i namunamu iho ai. I kela manawa o ka la he hana paakiki na kekahi malihini ka huli hele ana i ke alanui oiai ka aaki o ka pouli e halii ana maluna o ka aina; aohe ike pono ia aku ok a hoailona helu o na alanui. aka, uo ko Paulo kamaaina i ka aina, aohe ia i lilo i hana nui loa nana e huli hele ai. He mau minute helu wale no kana o ka hele ana aku hiki aku la oia i kekahi o na halekuai kahiko a malaila i loaa mai ai iaia kekahi paa lole bolu, e like me ko Paloga, i pili pono loa iaia. Kuai iho la oia a i ka lilo ana mai kahiko iho la oia iaia iho. me ka haalele ana iho i kona paalole e komo ana, a i ka nana aku o Paloka okoa no oia mailuna a lalo. Mailaila aku liele pololei aku la oia i ke keena hookolokolo ma ke poo o ke alanui aunioku. Kuai iho la oia he nupepa nana ma ka puka komo a hookokoke aku la i ka ipukukui e aa'ana iloko o ka rumi hooluana. Maloko o kekahi o na itamu ike iho la oia i kekahi kanaka o Tausani ka inoa ua paa i ka hopuia no ke apuka. Penei ka mea i kakauia ma ka lalani hope loa: "E lawe ia mai ana o Tausani imua o Lunakanawai Foda no ka hookolokoloia i keia kakahiaka." "Ua lawa keia," wahi a Paulo iaia iho, a nana iho la oia i kana uwati. "Ua hāla o Lunakanawai Foda e ai i keia manawa," wahi ana i namunamu iho ai. Huli hele aku la oia iloko o ka hale a hiki i ka loaa ana aku iaia 0 ka rumi hookolokolo o Lunakanawai Foda. Aohe mea oloko o ke kupakako wale no. Hele aku la oia a ke pakaukau o ke kupakako a pane aku-la: "E kala mai oe ia'u, e oluolu oe e hoike mai ia'u heaha la ka mea i hanaia no ka liihia 0 Tausani i keia kakahiaka?" "O Tausani?" wahi a ke kupakako i pane mai ai; heaha ka mea pili ia hihia kou makemake? "Ae, ke hoomanao nei au ia mea. ' Alia e noonoo ae au. Ht nui loa no na hihia i laweia mai imua o ka Aha i nei kakahiaka." Lalau iho la ke kupakako i kekahi pu-a pepa a noke iho i ka lolelole e nana i "ka nui o ka poe i hookolokoloia. "Manao au," wahi ana, "ua paa ia oia no ka hookolokolo ia aku." "Ke manao nei au aia no ka palapala hoopaa iloko o ka rumi ma-iu 0 ka lunakanawai. Manao au aole i kakauinoaia kela palapala 1 keia manawa." "He makemake ko'u e ike i maopopo pono" Walii a Paulo. "Mai kahi mai nei nae oe o kona loio?" "Aole, aka he mau liana pili oihana ano nui no.hoi ka'u me Tau sani " "Ae, ke ike aku la wau. E kali iki hoi ha oe maanei a e naiu ae au i na pepa." I Komo aku la ke kupakako iloko o kekalii keena aku e nana ai i I na pepa. | laia i komo aku ai me ka haupu ole ae he hana apuhi ka keia Eepa o ke komo ana aku iaia no a hala aku ua lalau koke aku la o Fau!o i ka pu-a pepa e waiho mokaki ana iluna o ke pakaukau kakau a me ka awiwi oia i leha iho ai ia mau mea a waiho aku la i ka hapa* nui a koe hookahi a hoo iho la ia pepa iloko o kona kuka me ka malu. I ka hoi ana mai o ke kupakako he pepa kana e paa ana iloko o kona lima a oia kana o ka hoike ana mai ia Paulo nie ka olelo ana mai: "Ua kakauinoa ka lunakanawai i ua palapala'nei e nana iho paha oe la." "Ae, ke ike nei au," wahi a Paulo, oiai naē aphe ona makemake maoli e ike ia mea no ka mea, ua loaa mai la no iaia kana mea i makemake nui ai a leha wale iho la no oia; "oia wale ae la 110 ka'u me.i i makemake ai e ike. Me ka mahalo." Anehe aku la o Paulo e liele, a huli awiwi hou mai la me ka ninau ana mai i ke kupakako: "Uoko no palia aha e hookolokoloia ai na hihia hoeha [apau, ea?" i "Ae, ma keia Aha no." I "Me ka mahalo." "He kanaka ka i hopuia i nehinei no ka hoelia—o Paloga ka inoa—a maloko o ka Hale hookolokolo o ka Bele kahiko oia i ninaninalia ai i nehinei. A ina oia e hookolokoloia ana e laweia mai ana no paha oia ia nei?" wahi a Paulo. "He kanalua loa wau ke olelo ae pela." "A ihea ka cxia e hookolokoloia ai ?" "No kena ninau au, aolie e hiki ia'u ke pane aku." "Ina pela ua pau ae la no; me ka mahalo liou ia oe." I ka haalele ana iho o Paulo i kela liale ua hele pololei loa aku la oia no ka rumi kakau o kekahi Hokele e ku kokoke mai ana. Oiai oia maloko o ka mmi o ke kupakako o ka Aha, i ka wa i hoikeikeia mai āi na pepa imua ona aole oia i nana ma na wahi e ae o kela pepa, ma ka lima kakau wale no o ka lunakanawai kona makemake e ike malalo loa. O ka inoa i kakauia malalo o "Anaru Felineta, "a i kona nana pono ana ike iho la oia he ano lima haalulu ko ka lunakanawai ma o ke kohu nui o ka inika. "Ina aole e hiki ana ia'u ke kakau a kulike loa me -ka limakakau 0 Anaru, alaila he niakeliewa ko'u hoao ana i keia hana," wahi ana 1 namunamu iho ai, "no ka mea aole au e aeia mai ana e komo hou iloko o ka halepaahao." Ua lehulehu na manawa ana i kakau hoomaamaa ai i hiki pono ai iaia ke hoopili i ka huakakau a ka lunakanawai maluna o kekahi apana pepa mamuli o kona hoomanao mamua o kona unuhi ana ae i ka pepa aihue ana i lawe mai~ai mai ke pakaukau mai O ke kupakako o ka Aha. He palapala kauoha ia mai ka Aha aku i ka lunapaahao 0 ka Halepaahāo Bele Kaliiko. Ua waiho hamama no kahi e kakau iho ai i ka la ame ka inoa e like me keia: (ka la) E ae mai ia Mr ike aku ia iloko o kona rumi paahao. 1

(Isakauinoa ; a) Lunakan.iNNai H<».»malu. Hoopiha iho la o Paulo i na wahi i waiho lukalukaia me kona limakakau ponoi, a niahope o na huaolelo "e ae niai ia" ua kakau iho la oia "Paulo Latoka." a mahope o "e ike aku ia" ua kakau ilk> !a ,oia "lana Puioga" a kakau ilio la oia i ka inoa o "Anaru l'elincta" nialalo, a oia no ke kunni nui o kona makeniake ana t ike i na popa no ka inoa ame ka limakakau o ka lunakanawai. a i lilo ai i hana hoohala manawa nona iloko o ka mmi kakau o ka hokeie ma ka hoohalike ana. Kali iki iho la oia no ka maloo pono o ka inika a liaehae ae la i na pepa ana i noke ai i ke kahakaha a kiola aku la iloko o ke ahi c aa ana. Opiopi maikai iho la oia i kona palapala ae ana i manao ai me ia palapala oia e poholo ai me ka maalahi iloko o ka halepaahao Ikle Kahiko e hui kino me Paloga a ku ae la oia a ame na kaina wawae mama hoi hou aku la oia no ka halepaahao kahi a Paloka e kali mai la nie ka uluhua. Aohe i piha ka hora mai ka manawa ana i haalele ai ia laila a hiki i kona komo hou ana aku. I kona hiki ana ma ka puka pa a aeia mai la oia e komo. hele aku la oia a ma ke pakaukau kakau o ka lunapaahao a haawi aku la i kona palapala ae e komo, ana ponoi no i kakau ai. "Ua pono," wahi a ka wiliki makaala, me kona leha wale ana iho no i ka pepa; a ina paha oia i nana pono loa iho i ka palapala e ike pono iho ana oia i ka apiki i hanaia. "Mai hoopau manawa wale no oe ma ke kukahekahe wale ana." I "Aohe o'u maa i ka hoopau manawa wale ke loaa kekahi hana ano nui ia'u," wahi a Paulo, me ka houpo e kapalili ana. i Kahea aku la ka wiliki i kela manawa i kekahi kiai a i kona htki ana mai kauoha aku la iaia e lawe ia Paulo iloko o ka rumi 125, ka rumi o Paloga e hoopaaia ana. "Hele mai maanei," wahi a ke kiai ia Paulo, a hahai aku la oia mahone ona. Ua komo aku la laua maloko o kekahi holo loihi a i ka hiki ana ma ke kihi ua huli hou ae la laua me ke ku iki ana elua manawa no na kiai e wehe ai i ka puka no laua. | "Hahana maoli ka hoi oloko nei," wahi a Paulo i kamailio ae ai, me ka wehe pu ana ae i kona kuka a paa ae la i ka lima. "Ae, he wela maoli no keia la," w*ahi a ke kiai. Wehe aku la oia i ka puka o ka rumi 125 a komo aku la o aPulo iloko. "Auwe! emoole no ka hoi kau huakai," wahi a Paloga maalea ia Paulo. ma ka olelo Pelekane. "Ae," walii a Paulo ma ka olelo Pelekane, "aohe no he nui loa o ka hana a hiki i ko'u ike ana i ka holopono a hoi hou mai la wau e hoike aku ia oe i ka'u hana me ke ke'ake a ole ia. E hele mai ana ka loio nana e lawelawe i kou hihia.i ka auwina la. A mamua ae oia nianawa ua makemake oia ia oe e kkauinoa mai i keia pepa." A oiai no oia e kamailio ana unuhi ae la oia i kekahi apana pepa mai kona poli ae. "Auwe! poina maoli ka hoi au i ke noi aku nei i ka wiliki i ipu inika me ona peni." Nana aku la oia i ke kiai me he mea la e noi aku ana iaia e hel« e kii i ipu inika me ka peni. "Pehea, aohe kupono o ka peni inika?" wahi a ke kiai. "Kupono no hoi paha ke loaa mai." "O ke kanaka e ku la ma ka puka ka mea peni." "Aole ana oia e ae mai ana ia'u kana pei no kekahi minute waU no?" "Manao au ae mai no ia ke noi ia aku." "E oluolu hoi ha oe e hele aku e noi." Hele koke aku la ka wiliki e kii a ua Huliu iki hoi hou mai la oia me ka peni. I ke kiai 110 a huli aku e heīe wehe ino ae la o Paulo i kona umiumi ku'i mai ieona mau papalina ae, a koe iho la kona umumi maoli, he mau wahi uniiumi pokopoko, a i ka nana aku ua l'ke a like loa kona helehelena me kona hoahanau me lana Palopa. "E awiwi!" wahi a Paulo i hawanawana aku ai ia Palako, me ka haawi pu ana aku i ka umiumi ku'i ona ia Paloga. I kela minute aolie waiwai o ke kauoha ana aku e wikiwiki, m> Um mea, oia ka li'a ame ka makemake nui iloko o Paloga. Ua ike koke iho la no o Paloga i ko Paulo manao a hoopai awiwi ae la oia i ka umiumi hoopunipuni ma kona mau papalina a % ka nana aku o Paulo oiaio ia ma ka helehelena a ma ka aahu. Wehe ae la o Paulo i k«Mia papale a kau aku la i ke jk»o o Palojja. Hoololi ae la laua i ko laua mau wahi; nolio iho la o Paulo iluna 0 ka moehao a ku ae la o Palopa iluna. 0 ke kuka o Paulo ua waihoia iluna o ka noho. "Eia ka peni la," wahi a ke kiai i pane mai ai, iaia i hoi mai ai me ka peni. Haawi mai la oia a lalau aku la o Paloga. "E kakau mai oe i kou inoa malalo o keia palapala a lawe hou aku au i ke keena o ka loio," wahi a Palopa. Kakau ilio la o Paulo "lana Paloga" malalo o ka palapala a haawi mai la i ka peni. "Oia wale ae no paha kou makemake ?" wahi ana i ninau tnai at. "Ae, oia wale no," wahi a Paloga, "a i ole e hoopau manawa wale, 110 ka huli bona ana aku nou, e pono au e hoi koke i nei wa." "Pololei kela," wahi a Paulo. Aahu ifio la o Paloga i ke kuka o Paulo a lmli ae la i ke kiai e ku mai ana. "Me ka mahalo i kou ahonui no ke kīi ana aku nei i keia peni." wahi ana. "E liele pu paha kaua me a'u?" "Ae. Aole e ae mai ana ke kiai puka ia oe e puka aku iwaho ke ole au e hele pu aku me oe." "Oiaio loa kelaj" "He wikani na rula o ka halepaahao nei." "Aole o'u manao e hoao niai ana lakou e hoolilo ia'u i paahao." Akaaka ae la ke kiai no kela olelo a Paloga, me ka manao ole o Paloga no ia e kamailio aku la iaia. ka paahao. "Aia no a haawiia mai ke kauoha i ka lunapaahao a i ka wili\i paha alaila lakou hana pela," wahi a ke kiai. "Aohe o'u makemake e lilo au i .paahao, He kaumaha ko'u i ko'u ike aku i ko'u hoaloha iloko o keia wahi. O ke aloha no kou e Paloga." A i ka pau ana o kana kamailio ana ua paa pono ae la kona kuka 1 ke piliiia. "O ke aloha no," walii a Paulo. "me ka mahalo i kou lokomaikai.** Pani mai la ke kiai i ke panihao a hele pu aku la o Paloga me ia mawaena aku o ka l]olo loihi a hiki i ke keena hana o ka lunapaahao. Malaila laua i ku iki iho ai no ka minute hookahi no ka hoopaa ana i ka moolelo o ka poe kipa mai i ka halepaahao e like me ka rula mau i na halepaahao. "Emoole mai la no nae hoi ka pau o kau hana; aohe oe i loaa loihi loa aku nei iloko i keia manawa," walii a ka lunapaahao. "Ae, pau koke mai la no ka'u hana," me kona inoa maluna o keia apana pepa." ,4 lna no hoi paha oe i kamailio mua mai nei pela ina no la hoi ua kii ia aku nei no ia a lawe mai iwaho nei « kakau ai," wahi a ka lunapaahao. "O! aole au i ike mua he hiki no ke hanaia pela. Ua pau mai la no hoi," wahi a Paloga. 1 kela manawa ua pau ae la ke kakau ana a ke kupakako i k* •moolelo a hopu iho la o Makala i ka nupepa a hoomaka iho la e heluhelu. Hele malie aku la o Paloga a hiki i ka puka pa a wehe mai 1* i*ka wiliki i ka puka nona. CAolc i pau.)