Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 29, 17 July 1908 — HAHANA KA HOOKUKU KINIPOPO MA KAMOILIILI Oehuehu na Keiki o ke Kula o Keio -Laukanaka ke Kahua Paani i ka Poe Makaikai. [ARTICLE]

HAHANA KA HOOKUKU KINIPOPO MA KAMOILIILI

Oehuehu na Keiki o ke Kula o Keio -Laukanaka ke Kahua Paani i ka Poe Makaikai.

Aole loa he manawa i ikeia ai o ke ohohiaia o ke kinipopo e like la me keia paani i hoolalaia ai mawaena o na hui kinipopo mai lapana mai, a mai ke kula kiekie mai o Santa Clara. Me he mea la nae o ka paani ana ma ka la Sabati i hala, o ka oi hoo- ] kahi ia o ka piha o ke kahua kinipopo o Kamoiliili mamua o na manawa e ae i malamaia ai ke kinipopo ma ia kahua. He keu no hoi o ka wa o ka liui kinipopo SpalcTiug o Kapalakiko i hoea mai ai iloko o kekahi mau mahina i hala aku nei, a i pau ai ko Hawaii nei inau hui kinipopo i ka ulupaia, o ka nuiia i ikeia o ka poe makaikai, eia ka aole i heluia ia piha i keia. Ma ka hookuku kinipopo i malamaia ma ka Poaono nei, ka la mua a ka lehulehu i hele aku ai e makaikai i na hui malihini, ua hele na hale a piha pu i na kanaka, a nonoho okoa kekahi poe iluna o ka manienie a kuku wale mai no hoi kekahi poe ma na wahi kaawale e hiki ana ia lakou ke ike aku i lea paani ana. 0 na hui i paani ma keia la, oia no ka hui Keio o lapana ame Punahou, a ua kaa ke eo o ia paani ana ia Puna\iov\, he ekolu a lakou aipuni^a he elua hoi a ke Keio. O ka lua o ka paani, oia no ka hui Santa Clara ame Kamehameha, a ua kaa ke eo i ke Santa Clara, he elua aipuni i ka hookahi a Kamehameha. Mamua ae o ka hiki ana mai o na hui kinipopo no ke kahua mokomoko ua hele mua na hale o ua kahua lealea la a lehau i ka poe makaikai, o na lahui like ole, mai na kane,\ na wahine ame na kamalii. Ua hele aku kekahi poe no ka makemake maoli no i ke kinipopo, a ua hele aku lioi kekahi, no ke ake e ike pehea la ke ano o ka paani ana a na hui malihini. Aole hoi he olelo ana no ka hui mai Santa Clara mai ua hele mai lakou mai kahi mai i hookumu muaia ai ke kinipopo, eia iho o ka hui Keio, o ka hui ia i manaoia ai, he hui oki loa ke hookukuia mai me kona mau hoa mokomoko. E kakali ana ka lehulehu me na manao pilihua no ka ike aku i ua mau hui la, a i ke kokoke ana ae i ka manawa i hoolahaia ai no ka hoomaka ana o ka paani ma ia auwina la, ua hoea mai la lakou maluna o kekahi kaauwila i hookaawaleia no na hui malihini wale no ame ka Bana Lahui. Ua ka'i mai lakou noloko o ke kahua kinipopo, me ke alakai ana a ka bana mamua oiai hoi ka Hui Santa Clara e ka'i pono aku ana mahope o

lakou ma ka aoao akau, a ma ka aoao hema hoi ke Keio. He poe loloa ko Santa Clara, e like no me ko ke SpaldiHg i hoea mai ai ia nei, a lie poe pokopoko hoi ke Kepani, e like no me ke ano o ia lahui. Aole i hoomaopopo ia ke kulana makauKau o na hui a hiki i ko lakou hoomaka ana e hoomaamaa, akahi no a ikeia ko ka lehulehu haawi ana i ka lakou mahalo no ka hui Keio, lie oiaio he akamai hopu ko lakoU i oi aku iniui o na hui o Ilawaii nei ame ka hui pnai nei o Santa Clara e kaili okoa ai 4o i na mahalo ana a kii lehuleliu. M"a ka nou ana, aole no he mea e hoohalahala ai, a ua liookahaha ia aku ka manao o na mea apau no keia mau keiki Kepani. No ko lakou hopu pokole o ka lielu ekahi ia iwaena o na keiki apau o ia pahu, mai ka hopff ame ka oou, aohe mea e hookalahala ai nona. Ua kaa i ke Keio ke komo mua ana,, a pau ekolu i" ka lilo me ka !oaa ole he 1010 i ke komo ekahi ana ,eia nae ī ka popo mua loa no a Hampton o k\. nou ana mai, na loaa pono aku la i kaj hiliia, ka mea nana i hoopaiakuli aku i ka teo hooho hauoli o na kanaka. • ila'komo ana mai hoi a Punaliou, ua hoi nele' no lakou, a mailaila aku no ko lakou nele a hiki i ke komo ewalu ana akahi no a loaa he aipuni ia lakou, a loaa hou he elua aipuni i ka eiwa o na komo ana o ke kaa no ia o ke eo ma ko lakou aoao. I Ma ka elua o na komo ana i loaa ai ka aipuni hookahi i ke Keio, i aihueia mai ka pahu ekolu aku i ka pahu eo, i ka wa o ke kinipopo i nouia aku ai ika mea noupopo. O keia ka mea maa ole i ka hanaia e na hui o Hawaii nei, aka i na Kepani hoi keia, ua lilo i mea nana e a'o aku i na keiki Hawaii e I makaala loa. Aole i loaa hou mai he aipuni ia lakon a hiki wale i ke komo ewalu ana, loaa hou he hookahi aipuni, a o ka pau loa no ia o ka loaa hou ana he aipuni ia lakou. O ke kaa ana o ke eo o keia hookuku ana ia Punahou, mamuli wale no ia o ka ulia laki, oiai he kulana oki loa maoli no ko Punahou ma ia paani ana a lakou ma kela la. He mau keiki niai kekahi no ke kula nui oloko i holo pu mai nei me Kakela opio, eia nae ua lilo ko laua makaukau i mea ole i na Kepani ke hookukuia. O ke anaina holookoa o ka poe makaikai, me he mea la i ka nana aku aia lakou apau mahope o ka hui Keio, e huro mau ana ia lakou i kela ame keia

manawa e paa ai ke kinipopo a i ole e pa ai paha i ka hahauia. 0 ka lua o na paani ana kekahi o na paani i manaoia aku ai e haawiia aku ana o Kamehameha i na huakaka eiwa, a he oiaio mai pakahi hua io no lakou, o ka loaa wale ana no he hookahi aipuni ia lakou ma ke komo hope loa ana, loaa ai ka lakou wahi hoio hookahi, a he elna hoi a ke Santa Clara, oiai nae na Kamehameha ke eo o ia I hookuku ana, ina i akahele loa kona mau keiki i ka paani ana, a ina no hoi' he eleu ka hopu popo e kanalua ole ai ka noupopo ke haawi aku i ka ai a ka u'i. 1 ke komo ana i kinohi, ua loaa i ke Santa Clara he hookahui aipuni a ua nele lakou i ka holo mai ke komo elua ana a hiki wale i ke komo ewalu ana, loaa hou he hookahi, nolaila he elua a lakou aipuni i ka hookahi wale no a Kamehameha. Ma ka la Sabati ae, o ka oi loa aku ia o ka pilia o ke kahua paani i ka poe makaikai i hoomaopopoia, aia ma! kahi o ka ehiku a ewalu paha kaukani kanaka ka nni, he heluna i ike mua oleia iloko o ka moolelo o ke kinipopo ma Hawaii nei. Me he mea la no hoi, o ka hapalua o ka poe makaikai, he poe Kepani wale no i akoakoa ae no ka haawi ana i na hoolana i ka hui i hele mai mai ko lakou aina mai, a he oiaio ua hoopaiakuliia ka lewa e ko lakou mau leo, aka ua poho nae na manaolana mamuli o ke kaa ana o ke eo i ka hui St. Louia, he elima a lakou mau aipuni, a he liookahi wale no o ke Keio i ke komo hope loa ana, ma kahi wale no o ka ulia laki, mai palainapunaia. Aole i like loa ke ( eleu o ka paani ana a ka hui Keio ma keia la e like me ka Poaono aku, aka aia mau no nae ka mahalo ana o ka lehuleliu mahope o na Kepani, a ma kahi wale no o ka like ole o ko lakou nou popo me' ko na hui e ae ke kumu o ko lakou | pilikia. O ka lua ( ka paani o ia auwina la, | mawaena no ia o ke Daimana Hila ame lee Santa. Clara, ua kaa ke eo o ia paa-| ni i ka hui Daimana Hila, he eha a: lakou aipuni a he ekolu hoi a ke Santa Clara. ! Ma keia Poaono iho e ulele hou ai no ua mau hui kinipopo nei, a pela no hoi ma ka la Sabati aku, a me he mea la i ka nana aku, he o ia mau aku ana no ka piha o ke kahua kinipopo a i ole e oi aku ana palia mamuli o ka hoea ana mai nei o ke aumokukaua ia nei nei i kela mau la.