Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 34, 21 August 1908 — NO KE KULA KAIKAMAHINE O KAWAIAHAO. [ARTICLE]

NO KE KULA KAIKAMAHINE O KAWAIAHAO.

No ka hoala ame ka hoeueu ana aku i ka manao o na makua a o na kaikamahine e ulu ae nei iloko o keia au holomua o ka naauao, i makemake ai makou e hoakaka aku no na mea e pili ana i ka halekula hou o Kawaiahao (Mid-Pacific-Institute)'e-kukuluia mai nei iloko o keia mau la i kokoke loa hoi e pau kona mau hemahema i makaukau no ka noho ana aku o ke kula iloko' ae nei o ka la 15 o ka mahina o Sepatemaba. Ua lilo i mea e hookui-heia aku ai ka manao o.kekahi poe makua mea keiki, a i mea pu hoi e kamailio nuiia no ka lilo ana o ka luhi o ka hooikaika ana maloko o ke kula Kaikamahine o Kawaiahao kahiko i mea ole, mamuli ka o ka lilo ana o na kaikamahine o kela kula i ka auwana ame kekalii mau ano okoa ae. He mea hookahaha nuiia ke komo ana aku o na manao o keia ano e lilo ai i mea nana e hookui-he i ka iini ame ka makemake o na makua e kau aku nei na manaolana, "o ka loaa ana mai o ka ike ame ka naauao, o ka weheia ana ae 110 ia o ke pani o ka pahuhao. He hookahi wale no alahele a makou e manao nei, e hiki ai ke hoauheeia ae na manao kuemi hope, a mau manao kuhihewa paha, mamuli o na mea i hoolaulahaia 110 na kaikamahine Hawaii, oia no ka hoike maopopo ana aku i na hua oiaio a maikai i loaa mat mamuli o ka hoomanawanui ana q m keiki q jia kula noho paa maloko o keia Teritore. ; lloko ona makahiki ehiku oke ku ana oke kula Kaikamahine 0 Kawaiahao, ua puka ponō mai na kaikamahine he 74, a mailoko ae hoi o kela heluna e maopopo ai ua loaa maoli na pomaikai i ka hapanui o keia mau kaikamahine hoomanawanui a Ha\Vaii e haaheo ai. _' He 16 o keia mau kaikamahine e noho nei ma kf he mau makuahine maikai'a hoopono ; a he. oi e noho ftia ke ano he mau Jkumukula e hoonaauao ana i na pulāpula hou o ko lakou lahui ponoi, 2 liē hiali iiieā iilālama ma'i, he 2 he mau kela lole, he 1 he mea hookani ogSma, he 5 e noho nei ma ke ano he.poe e lawelawe ana i na hana o kela ame keia ano, he 1 he nlea hana kelepona, he kupakako iloko o ka halekuai; he 1 he mea hana papale, he 4 e noho nei me ko lakou mau makua, a he eha e noho nei ma ke ano auwana. Mailoko mai o keia mau mea oiaio i loaa mai; a i ikeia iloko o kela mau kaikamahine. aole i poho wale* iia luhi ana, na hooikaika ana, ame na hoomanawanui ana a na makuā anie na kaikamahme, a o ka Jilo ana o kekahi mau kaikamahine liakaikahi-ma ke ano lalau, aole ia mamuli o na mea maikai apau i a'hia Bktl ia ; lakou, ,aka he mea mau no ia e like me ka olelo a kahiko, "o jkā ihele ; tl© ia oke kolekole a kahi «ui oka wahie." f " jt No na makahiki he umi oke kii ah'a '<3°k£ Kula Kaikamahine o Kamehameha, aia he 85 mau' kaikamahine i puka mai me na palapala ■lioomaikai, a ke noho nei ka hapanui o lako\j me na kaife kupono, a ua Jik> pu hoi i poe kumukula na lakou e a'o mai nei i-na keiki Hawaii maloko o na kula o keia Teritore. 1 " - He mea' oiaio iloko o na makahiki i kaahope ae nei, aole he mau mea ano nui loa i pili i haawina maloko ona kula Kaikamahine o Kawaiahao, Maunaolu- mle' Koliala, aka ua loaa no nae he mau pomaikai nui i na kaikāmah'ijie apau i puka mai keia mau kula mai, a oiai ua lawe ae ke Kula i na anuu ma na haawina hoonaauao, i oi ae 'i» 1 rtiau kula ae la, ua lilo ia i kumu alakai na Kawaiahao Hou ē"lj^l^kri !! ai, me kela manao hookahi no e puka mai na kaikamahine me na haawina maikai apau e hapai angi ia lakou iluna o na^anuu'kiekie ā pookela o keia au naauao. ' Oiai ke ku nei keia halekula ma keīeahi walii maikai loa i kupono no ka loaa mai oke ola kino maikai i -na keiki r e like me ko Kamehameha ame Maunaolu, a oiai e laweia niai ana na haawina hoonaauao i jculike aku me ko Kamehameha, nolaila aole makou i manao aia he mau kumu kanalua kekahi ma, ka aoao o na makua mea keiki e makemake ana e loaa ka hoonaauao ana i ka lakou mau kaikamahine maloko o keia kula, e like me ko lakou makemake ana e hoouna "aku maloko o kekahi mau kula kaikamahine e ae. Ma Kauai ka nui o ka poe e loheloheia mai nei no ke alualu ana i na kulana iloko o ke Kalana n ke hele la a ehiku poe e wawaia mai nei no ke alualu ana i ke kulana lunakiai mai ka apana aku o Hanalei. Ma ka aoao Repubalika he elua haole ame hookahi kanaka Hawaii e alualu ana i ka hanohano no ka waeia mai iloko o ka aha elele, oiai hoi na Home Rula ame na Demokar|ta i makaukau me elua mau kanaka kupono ma ia mau aoao pakahi e alualu like mai ai no keia hanohano. O ke kupono no ona moho ame ka lakou mau hana ko lakou mau kumu e waeia aku ai e ko lakou mau aoao kalaiaina, a e kohoia aku ai" hoi e ka poe koho o ka apana a lakou e manao ana e holo. Ke alualu mai la oJ. B. Naumu ma ka aoao Home Rula 110 ka lianohano o ka noho Lunakiai no ka apana o Waimea e paa ia la e A. F. Knudsen, a pela aku hoi o Mr. Kanikanihia o Lihue, ma kahi o Lunakiai H. D. Wishard, aka ma ke kulana ikaika 110 o ka Repubalika ma Kauai, a hui pu iho me ke kupono maoli no o ka lakou mau moho e wae ae ai no na oihana aupuni lehulehu, ma ia ano iho la no e ume nuiia aku ai. na baloko o na,kanaka kupono me ka nana ole ina paha he poe Home Rula ia a Detnokarata paha. Ma ka olelo liooholo a ka mahele kolio ekolu o ka Apana Ekahi, Hawaii, o ka aoao Demokarata e hoole loa ana i ka manao hoohui me ka aoao Home Rula, mamuli ka o ke kapakahi o na hana a na Home Ruia, e hoomaopopoia aku ai, he ekolu no mau aoao e kau inai ana ma ke kahua heihei ma keia kau koho baloka. Ina i komo loa āku keia manao iloko o na Home Rula'ame na Demokarata ma Hawaii Komohana, alaila aole no makou e hoohewahewa ana ke hoouna hou mai o Hawaii Komohand ia H. L. Holstein (Linekona), ka mea nana i hapai ia Hawaii holookoa ma ka hanohano o ka lilo ana i lunahoomalu no ka hale ona Lunamakaainana ike kau aku nei i hala. Ina ma ke kupono o ke kanaka ka moto a na aoao kalaiaina o Hawaii e alualu mai ai, alaila o ka mea Hanohano Holstein ke kanaka a Hawaii Komohana e haaheo ai. O ka imi ana aku o kekahi kanaka Hawaii i mea nona e lanakila ai ma ka pahu baloka, n\amuli o ke ao ana i na kanaka Hawaii apau e koho i na Hawaii wale no, ua a'o pu aku oia ia lakou, aole e koho i kona hoaloha haole e liolo pu ana ma ka aoao hookahi, a ua like no hoi ia me ke a'o ana aku i na kanaka e kolio i ke Keikialii Kalanianaole. Fehea iho la keia? He manawa aku keia no ka ohiuīiiu ana i na wahi i hapala o ke kanaka i ka lepo ke kokoke loa mai nei ka wa kalaiaina, a oiai nae he nui na wahi e ae o ke kanaka i piha me na hana maikai a ku i ka lilelile. aole nae he nana. aku o. ka mea hu*po ma ia wahi, aia ka pono a haulehia ka enemi i akeia e pepehi a make.