Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 34, 21 August 1908 — HAINA NANE. [ARTICLE]

HAINA NANE.

Lunahooponopono. Aloha oe:—E oluo)u īnai kou hanohauo oo'u kekahi wahi. kaawale o na Uolanm o ka nupopa Kuokoa no ka pane o ka Nane a .1, W. K. Kakelainaluikaleo. O ka Haluakolo i pane ae ai ia Leimakani penei: Aohe kena he Manu e kuu Kama he aina kena la o Keolewa ka i luna o Kauai ka i lalo .pa-papae a* kaua i uka; anoai aia ilaila-ka peena 0 ka Nane u ke hoa. Ninau 1. Owai ka inoa o kuu Kama? Haina, Koolau; oia ke Kama, he kupa, he ewe, a peja aku, ua noho hoomalu oia ma na Moknpuni he umikumamalua o Hawaii nei oia hoi na wahi ma ka aoao liema o na Mokupuni ua kapaia Koolau. Ninau 2. O kahi liea o ku,u Kama ka i hoolilo ia i Iwikokoole? Haina, Nuaiolo. Pololei wale ka Home Rula 1 ko lakou holo ana i Wakinekona i kela wahi olelo "Paio ka 1010 me ka loJo." | 3. Owai kuu inoa ma ka aiua? Ha-' ina, Palok». 4. Owai hoi ina ke kai! Haina, Pailolo. 5. Owai keia o alū o Aalaloloa oka La maopuopu o Kaiiiaomao 1 ? Oka La ko luna me ka wela nui ia kaua elua e leuoni ana oia no oe ka mea i wahia ka puniu o ke poo kalii o ka 1010. Owai keia Pukonakona'? Haina, Kaluaikoolau, ke aiwaiwa o na pali .nilioniho o Kalalau. Ke hooki nei au maanei, aohe au e hiki aku he oi na Hawaii e ahio no au ma kahi Hiwahiwa Nupepa Kuokoa ike mau no i ko eleu i ka haku nano ana. Me na keiki hoouohono liua ko'u welina. K. 4 H. OPUNAKUNAKU. j Ua hu hewa kahi Home Eula, sfblie elele e wae ai i keia kau koho ,baloka. E aho paha ka liaole eliwai, alea liookoloia aku i ka nui manu, malia aia ilaila e loaa ai ia o« ka haipa pololei, ke hene mai nei ko ka.aka a ke keiki o ka Ilalepaahao o Uwahi Pouli. Hoomanawanui hou ia inai.—L. H. i 3 I Mr. Lunahooponopono, Aloha oe: —E oluolu mai oe uo'u kahi rumi kaawale 0 ke Kuokoa i ike ia ae lioi ka mea' luina «pohiliihi oka nane a J—. W. K. Kakelamaluikaleo e pee malu mai la anoai o lakou pu no ia o ka holo kaa uwila pu ana iwaho o Waikiki i ka la 4 iho nei o lulai me na pualikoa Amerika. Haina, Mamalahoe oia hoi, he. Kanawai ka Makia o ko Kamehameha noho Moi ana; A mai ia wa mai a hi-. ki mai i keia la a mau loa aku ann.no. Ua lilo ia i Kama, ua kupa, ua ewe, he Iwi kauolia a kau i ka mamo a he keiki papa ifo ka aina ame ke kai. Ua nolio mana ma ka hoomalu ana i: ka laihui Hawaii maluna o na moku he umi-kumamalua. } . Ninau 3. Owai kuu inoa ma ka aina? Haina, Mamalahoe, ina iho no la i ka huikau lua o ke kaona o Honolulu i ka puali Mamalahoe. Ninau 2. O kahi hea o kuu kino ka 1 hoolilo ia i iwi koko ole? Haina, O kahr mahope oia hoi ka huelo. Hoe no ia nei k'a mea i olelo ia ai ko haukololio o Kula ame Kahua poe i ka hoe. hewa i ka waa, he pupu ke hoe ma ke palahalaha o ka hoe ma ke kunihi he palanehe. Ninau 3. Owai keia 0.-ahi o Aalaloloa, o ka la maopuopu o Kamaomao? ! Haina', Hoe, a peneia. I kela au i aui ' aku la o ka waa ko Hawaii. nei moku e holo ai ma ke kai, ua kaulana kela lae o Papawai i ka makani o Aalaloloa, he Kumuinaomao e kaohi ana i ka waa aole e liolo. 0 ka wa pono e liolo ai i ka wanaao i ka wa oluolu o lea makani .e like me ke mele hooala o na lii i ke au i liala. Ninau 4. Owai keia pukonakonal Haina Hoe, a penei, Hoopili aku kaua i ka moku o ka poe ili keokeo malea alohilohi ea he keu aku o ka lii'a pai ole, hele ka ua, ka la, ka makani aino ka ino nui nalo ka puapua i ka \ia mea he kaeaea o kahi Hoe oiai kona wahi kino pilalahi e alakai pololei ana i kela ululaau s nui nee i ke kai, a nana e rula i na moku maluna o na ale apii* pn o ka moana nui akea. Ninau 5. Owai kuu kino ma lea Mo* ana? Haina, Mamala nona keia wahi hooheno. A walio o Mamala hao mai nei ehuehu, Pulu au i ka liuna kai. Kai liealiea i ka.ili. Eia liou, E kulii ana no paha au he ehukai leo Mamala. 0 kela aina i ka eliu kai o na moku oia hoi o Mamala oia ka Nuku e komo ai na moku i ke awalulu o Kou. E kali aku aua keia o ka hea ia mai o ko 'u inoa mama hikiwawe au ke naue aku. Me na keiki oniu hua metala ko'u anoai nui. K. H. OPUNAKUNAKU. Ua paa o Alika i ka noe, haiki ke awa e komo ai liiki ole ana ia kaua ke komo aku, ua pohina mai la omua, nolaila, hoomanawanui ia a malie maikai ke awa.—L. H. £ & Mr. Lunalioo]>onopono, Aloha oe:—E oluolu, mai oe ame kou mau keiki onin hua mekala e hookomo iho ma kahi kaawale o ke kino lahilahi o ka kāua hiwahiwa no ka nane a Makanikeoe e olelo ana penei: Malamalama Niiliau i ka malie, Ke lu mai la Kaula i ke kai, Kuu moku e kuu moku e, Kuu moku kela i ke kai e, Maalo no ke kanaka e

Ulu no ka ai iluna e 11010 no ka i'a e moe no ka manu e nolaila au i hoomanao ae ai i keia wahi hooheno: Kuu h<m mai ka Ua Pee Puhala o Hamakua, E pee wale no kuu hoa aole e nalowale oiai eia ka inoku a kaua la i ka waha, eia no ka manu a kaua la i ka waha, eia no ka i'a a kaua la i ka waha e ha J i ae au e loaa, huna iho au aole e loaa. Akahi, Owai ka inoa o ka moku? Haina, Ipupaka. Alua, Heaha ka inoa o kuu walii ai? Haina, \Hu. • Ekolu, Heaha ka inoa o kuu walii i'a? Haina, he Puhi ka i'a he anaua ka loa. Eha, Heaha ka inoa o kuu manu? HaLna, Ipupaka, me ke kii manu i hanaia. Ke huli boi nei au, ke hea niai nei o Ulili ua ahiahi. W. B. K. KUINI PELE. Hoi nele oe e Kuini Pele, ua hoeu kpke o Ulili i ka hoi, e noho ia aku paha a poeleele ina ua huki i ka Hau'liuli, nolaila kilo hou ia ke kolohe, aia ihea kahi i pee ai, eia aku i ka nioaua kai uli kai hohoiiu, liuli houia niai.—L. H. I * * * Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:—E oluohi mai e hookomo iho i ka haina nane a Kakfelamaluikaleo, ka mea nana e lioonioni nei i ka puniu ike o kela ame keia mea e olelo ana penei: Eia au la he Kama, he kupa, he ewe iwi kauoha i ka mamo, he keiki papa no ka aina ame ke kai nou, ka oiwi kino i mkhele ia i na apana elua, ka mua, owau ka Haku o na moku he umi-kumamalha. O Hawaii Kuauli e noho hoomalu ana ma kela pea keia pe 'a o ka aina a ua kaeaea nei o lea Ha'lepaaliao o Uwahipouli i ninau iho ai penei: - Owai kuu inoa ma ka aina? Haina, Ko. 0 ke ko ke ulu nei oia ma ka aina nei a ke lioomalu nei mai kela pe'a a keia- pe'a o ka aina. | Ninau elua, O lealii hea o kuu kino ka. i hooli'lo ia i iwi koko ole? 0 ka wai ko ka i wili ia a lilo i ma- , lakeke. 0 kā malakeke inikiiū ia i kopaa keokeo.. Ekolu, Owai keia O-ahi o na pali o Aalaloloa? Halewili ko. īllia, Owai keia pukonakona? Haina, Kopaa; Elima, Owai kuu inoa ma ka Moana? Haina, Kopaa no. . Ke hoopiha ia nei maluna o na moleu he iiiau Jcaukani o na kaukani tona kopaa; a lie keiki papa ke Kama a kaua mai ka aina a ke kai uli kai hohouu. 1 Ua lawa au maanei, ke huli.lioi nei au, ke' hea mai nei o Ulili ua ahiahi. W. B. K. KUINI PELE. I Aole ia o ke Kama. a ke keiki o ka H.alepa.aliao o Uwahipouli, eia iho no la ke miliapa ia la i ka lima, a he hoa pili ho ka puaa hiwapaa, a e ao nae oe i kekahi kino ona o hooliloia oe i eepa no Waolani; nolaila noonoo hou ia mai, eia iho no ke maalo mau , ia no i ka maka. —L. H. , 1* Mr. Lunahooponopono, a milinūli lioi a ka laliui, a i oleia o ka uwila hoi e lalapa liele nei lohe ka hikina, Aloha oe:—E oluolu mai kou< ahonui i kau wahi kaawale ae o kou kino no kuu waM opeope i iUe. mai ai o J. K. W. Makanikeoe i ka haina o kela nane ualioa nui wale ana i hoopukaia ina ka malama o Mei i hala, a i hoopuka hou ia mai nei hoi ma ka la 14 o Augate nei, a e olēlo ana hoi ua nane la penei: Malamalama Niihau i ka malie, j Ke lei'mai la o Kaula i ke kai —e , Kuu inoku —e Kuu moku —e Kuu moku kele o ke kai —e E maalo ana no ke kanaka —e Ulu no ka ai iluna liolo no ka i'a moe no ka manu —e Kuu mokU leele i lee kai—e A malie pa ko aloha e ka Inuwai Ke lei mai la o Naue i ke kai No Naue ka lia'la no Puna ka wahine No ka hoine no i Kilauea —e 'I Ho- —i e. I A ke hoakaka nei ua kae'ae'a la i aia alahele e loaa ai o ua moku kele nei ana i ke kai penei: 1 Ka mua, Aia a hoolaunaia oe me ka Ualani Haahaa. Ka lua, oia no ka hoololi ae i ka ihu i hope, a lilo io ae la ua makani kaili aloha la o Kipahulu i Kapena rio ka Naukilo, a ma ia mau alahele e ike ia ai ka nani o Moku Mana o ka ihu o ka waa Hawaii. Ea, ke ike ae la oe e Kalahiki ma Haehae a ke kikoo ana a ka la i ka liapunapuna a ke kai i ka inole olu o Lehua i ka "Oiwi kino" pukonakona o ka moku kele i ke kai a J. K. W. Makanikeoe; ke ahikanana hoi o ka ua Kukalaliale o Honolulu; ka ihu pani lioi ma keia hana o ke koele ana i ka iliili maluna o ka papakonane o na mea huna pohihihi. Na keia moku' hookalakupua nui wale i noho kapena ia e kela makani hookololohe o Haena he Kilauea i kupee, a i puihu aku i ka nuku o na kilo, na kuhikuhi puuone ame na kakaolelo ' kaulana loa iloko o""ka aina o ka poe Kaledea, a o ka poe hoi i kapaia na Magoi iloko o keia mau kaiaulu. A malia nae paha hoi, o pau pu aku 1 no makou a Lanai, alia palia la, o ka īioao mamua i pili pono ai kela mele kaulana penei: E hoao ae lioi au i pau kuhihewa, He uluhua au i ke ahilele o Kamaile, 1 ka lele pua-o no lele me ka auhau, Owau no ka ihu pani o ia nahele loa

Ile aloalo kuaua au no Hanalei. He oiaio, e lioao io ae hoi au e pane i na ninau wahi ka puniu a ua kaeaea la i kukuiu iho ai penei: Ninau 1. Owai ka inoa o kuu moku'? Haina, Ka Pueo Kahi. Peuei e maopopo ai, o ke one o ka Pueo kahi, aia ia ke moe lolii la maJa)o iho o ka Puu o Kauwiki, a e loaa no ua one la i ka aina Ua Laui Haaliaa. Aka aole nae keia o ka iuoku kele' i ke kai a, J. K, W. Makuuikeoe e i noho kapena nei o "Ka Pueo Kahi" moku kuna kialua kela o Hana mamua, a i liolo hoi i ke mele ia penei: Ko ka Pueo kalii ke aloha Kene aukai o Maui, Kowelo ko Hae Hawaii Ma ka ilikai a o Mainala, Ninau 2. Heaha ka inoa o kuu wahi ai? Haina, He Pueo, he leliulehu ua inoa o keia ano ai, lie kalo Pueo, Papapueo, a he Haakeapueo i kahi poe. Ninau 3. Heaha ka inoa o knu wahi i'a e holo la no iluna? Haina, He Pueo oia hoi ka Luau Pueo e holo Ja no maluna o ke Kalo Pueo. Ninau 4. Heaha ka inoa o kuu mli* nu? Haina, He Pueo ka inoa o ko manu. Ea, makole paha auanei ua hoa nei o 'u i ke o Hana, huli pu i ke kai 0 Muolea no ka mea, aiohe pahuna hala a ka Maluakele ku no miuo i ka ili o ka laau. A e kuu hoa, nana ae no a i komo ko 'u wahi waa i Maliaulepu, ua maopopo no kahi lioina he pu me ka palaai elua laua, aka hoi; i $ce ae oe ua pueliu ka lipilipi o ka puu o Kauwiki 1 ka pa a ke Kona e hoomanao ae no aole ia. e pakele i . ka iki haokila. mageneki o Uwaliipo^i. J. W. K. KAKELAMALUIKALEO. Keena Oihana, Halepaahao e Uwalnpouli, Ua ku ko wahi waa mn Maliaule]Vi, e piha ana i ke pu, e ola ai keia mau Ja wi. Hamani ka haokila makeneki o ka Halepaahao o Uwahipouli la aoie i lele ka lipilipi o ka puu o Kauwiki, a no lea mea aole no ilaila* ke kolohe kahi i hoekepue ai, aia no la ke pee mai la, ke liene iki mai la kahi aka ia oe, nolaila i nui ke aho., umia ka lianu i wali ka papa auwae i keiki.—L. H. 3 & & Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa| Aloha oe:—E oluolu oe e ae mai i ka/U, noi e liookomo iho oe i ka ? itf Wtfhi:uka* nia r nona na huaolelo ae la maluna i ike mai ai'Ke tKfe»ki; 0 Kona Kai Opua i ka la'i, Emr»ioiCL4;polipo Kanoelehua o Hualalai ke kua* hiwi kaulana o Hawaii e i ka nani o ka ehukai o ke Kai malino, ka mea a na kamahele kaapuni honua 1 olelo ai ua like ka nani o ke ltsi o ]£ona me ka hulu pahee o ka liipa o Melebona a o ka Opua kau ahiahi o K'ona, ua like ia me ka puarose a ke aliiwaliine Steba o Peresia i haāwi makana aku ai ia Solomona ke 'kluio -ka naauao. ' - : ī-' Ma ke Kuokoa o ka la 31 o lul*N.4me. ka la 14 o Augate, 1908, 1 ;jjfe ai, au a o ka'kou no apau i manao o ka nane a E. L. K. Ke,|£pjki o Kona a penei na kukulu manao ana ma ke ano nui,: He manu a|oha ka ? u iie manu punahele a milimili ia ke kaahele nei laiu manu ma ka aiiia inaloo, maluna o lte kai, na muliwai; ma na taona, na kulanakauhale pookela o ke ao nei a kipaj loa aku maloko o na lialealii o na Eme-I pera, na Towera o na Barona ame na kakela o na Haku ame na hotele nani 0 na- Onamiliona ame ka poe lopa haahaa loa. O ka mea kupaianaha o na kupaianaha, aia ma kona poo e kau ana he hulu nani a ua lilo keia liulu he hoailona Moi a na ia mea i kaupale aku 1 na poino ame na popilikia apau aol'e oia e hoopoino ia, a o ka mea nana e hoopoino e kau aku no na ahewa ana maluna ona; a la ka ni* nau penei: Heaha lea inoa o kuu Manu Alolia? Haina, LEKA. 0 ka manu keia aole ona elieu e like -me ka manu a ke Akua i hana mai ai mai kinohi mai aka ua hiki no nae iaia ke lele leaapuni a puni ke ao nei ma na wahi i hoakaka ia maloko 0 ka nane a o ka leka he milimili la ia iloE"o o ka lima o ka lehulehu. O na lelea pili Ohana apau aole loa e nele kela huaolelo Aloha maloko o ia leka. Ninau 2. Heaha hoi ka hulu nani loa e kau ana ma kona poo? Haina, POOLEKA. Oiai i ke kau ana o ke pooleka maluna o ka leka ua hoike 'mai ia leka i kona nani nui a makahehi ia .e ka lehuleliu e inilikaa ia ana ia leka iloko o ka poho lima o na poe apau loa mai ka poe ki'ekie a hikl loa aku ilalo i ka poe lopa haalele loa. Ninau 3. A peliea i lilo ai kela liulu 1 hoailona Moi no kuu Manu Alolia a kapu hoi kona kino aole hoopa ia e ka inea manao kolohe? Haiua, KUNi AUPUNI. O kela ame keia aupuni pakahi apuni ka Honua nei he mau kuni hoailona pakahi ko lakou a oia mau kuui e kau ia ana ia maluna o na Heka, a o lea leka i kuni ole ia me ka hoailona aupuni ua like ia me ka bipi molemole 0 Harona i hoolilo i kona mau pepeiao 1 kiwi nona. Me keia mau hoakaka pokole ke lana nei ko'u manao e hoea mai ana ka malamalama me ka oiaio, a ina aole i r f • • • kulike ka'u haina e like me ka makemake o ka mea nana ka nane alriila e j kala mai ia 'u. | Me ka Lunahooponopo.no ame na ke-

iki oniu hua metala ko'u welina. H. K. LIOKAKELK. 822 Alanui Kawaiahao. Ua pololei mai la ka Honie Kula, ua loaa pono mai la ke kolohe; a mai koho i elele Home Bula o huliu auanei k£ puka ole i keia kau, a o ka pau no ia o ka lioike ana mai i ka haina poi lolei. Mahalo no a nui ika Lio Hulili pala i kou piha eleu.—L. H.