Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 35, 28 August 1908 — KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha. [ARTICLE]

KA MOMI O KA HIKINA A I OLE Ka Hihio Moeuhane Kupaianaha.

MOKUNA 111. " a komo mai-la ka hoohuoi iloko o Aelena no keia kanaka o ke . • , a i hakalia no a kaa aku ua mea la mamua oko ia nei wahi e ua ala ae la oia iluna a nana pono loa aku la i kana hana o! ana mai o keia wahi o ka po. • 'iai ua oili ae ka mahina ia manawa, a e kuupau ana i kona ma- • : piha, na hiki loa ia Adena ke ike aku i na mea apau a uaj •. _• , r ... la e hana ai. j , a hele aku la ua mea la iloko o ka aahu kahunapule a ma ke _ ao ke akua Rii eku ana, ua ku malie iho la oia, me he mea la - nei hoomaopopo aku e hoolono ana oia, ina paha aole he mea , ... -na ia wahi e hakilo mai ana i kana mea e hana aku ai. ]a;a no paha ka maopopo ua inalu ke kula aohe lele pueo, o kona ; ae la no ia i kana pahikaua iwaho a paa ae la i kona lima alaila, e . ;iho la i ke kuauHuna o kekahi papa pohaku e v waiho 'ana pono o kona mau wawae, a o ka wa no ia i loheia aku ai o ka niai o kekahi mea malalo pono ae o ua papa pohaku la, a hoohou iho la oia i ke kikeke ana i kana pahikaua no ka lua o ka r . :. va, me ka hookani ana i kekahi ulili, a iloko o ka manawa po-l ia hamama ae la kekahi panipuka pohaku malalo pono ae ona ka uui o ekolu kapuai kuea. la manawa koke no i poholo aku ai ua kahunapule la maloko o ( v.t • .ka la, a hoi hpu ae la no hoi ke pani pohaku a paa e like me J : a ano mamua. Ua noke aku la o Adena ike kakali oka hoi hou j ■ ua kanaka la, eia nae no ka nui loa o kona makehiamoe ua hiki ; >:e iaia ke kakali a ike i kona puka hou ana mai iwaho, a no ko : maka'u o loaa pono mar keia ke hoi hou oia ma kona wahi mua « k- ] ice ana, nolaila, ua hele aku la keia e huli i wahi hou nona e ' h:iT."e ai. Aole no hoi i huli hoi hou mai ua kanaka la .a hiki i ko ia nei puo- ' .-. a ae, akahi no a oili ae ua mea la mailoko ae oka honua ma kela V ~':. īio a Adena o ka ike ana iaia i ka nalowale ana iloko o kekahi : -.;.a. Aole nae he hookahi wale no mea o ka oili ana mai i kela maiUv\a. aka elua laua, a ia laua i oili ae ai iluna,jua alāalawa ae la ko niau maka rna 6 a maanei, a no ka ike ole mai iaia nei a i ole i - : -;;ihi poe okoa aku paha, ua haele aku la laua mai ke kahua aku o k kakela. a ike aku la keia i ko laua holo maluna o na lio, e pii ana : ;-::ia o ka puu. < iiai ua kokoke e ao i kela manawa, aole a ia nei hoi hou ana akiij klamoe. aka ke kakali la keia a ao pono ae, alaila hele aku e huli i ,:ki e loaa ai ona mau mea ai nana. j Ke holoholo wale la no oia ma ke kahua o ua kakela la, me kona ana'i ])aa e hakilo loa aku ana oia a hiki i kona ike pono ana i na a huna pili i keia mea ana o ka ike ana ma ia po, malia paha e hiki : . r/;ai ana i ka wa e hookoia ai o kana mau moeuhane, ka mea'hoi ' ;.na i kono aku iaia e hele mai i ka loa ame ka laula o ka aina. 1 ke ao loa ana a,e, ua hele aku la oia i ka muliwai no ka holoi : na i kona maka ame ka ai ana i kana mau mea ai, a huli hoi hou mai ;:t iio ua kahua nti o ke kakela, no ka nana pono ana i kahi o ke panipuka ana oka ike ana ika hamama ma ka po aku mamua. Ke noke k! «iia i ka nana aole ona wahi mea a ike iho i ka nakaka o ka pohaku, k- noke pu la no hoi oia i ka ohikihiki i kana pahipelu, aole no he mea a ioaa he nakaka, a no kona makemakt ole e hokai wale aku "ia ka imi ana i na mea e ala'mai ai na hoohuoi ana, ua hoopau wale ae la no keia i kona manao huli no ua panipuka kupaianaha la, ua hele aku la no oia e makaikai ma kekahi mau wahi e aku o ua kakela la. MOKUNA IV. Mai ia kakahiaka mai kona noke ana i ka hele makaikai mai kekahi wahi a i kekahi, a no kona pololi, oiai ua kupono ae la ka la ia manawa i ka aina awakea, ua hele aku la oia no kekahi mau hale ana i iki- ai e ku mai ana ma kahi mamao, he mau hale i uhiia me na ili o na laau. He like wale no ke ano o keia mau hale ma ka nana aku, aka ua I.' 'e aku !a keia a komo aku la maloko o kekahi o na hale ana i man : • ai o ka liale ponopono iki ia me ka manao o kona hale ia e ,noi aku ii i mau mea ai nana. Maloko o ua hale la ua loaa aku la iaia he hookahi Pake me kana rn,e ame na keiki eha e noho ana maluna o ka lakou pakaukau e ai k i i ko lakou alna awakea i ko ia nei wa i komo aku ai. l a eu mai la ka ona hale iluna me na_manao ohaoha no ka hoo- - ;-na aku iaia nei, a mahope iho o ko ia nei hoike ana aku i kona niake o ka hoea ana aku ilaila, me ka hoike pu ana aku e uku no j 1 na mea e haawiia mai ana nana e ai ai, ua noho iho la keia me a ai iho la i na mea i hoomakaukauia. Mamuli o ka oluolu o na Pake no laua keia home, ua poina loa • h'»omanao ana ae no ka pelapela oko lakou wahi hale, ama nii ' :ii no ka ia nei nana, aia ka pono oka piha o kona houpolewai ko lakou maona ana, ua hoi aku la keia me ka ona hale a mav oka lanai oka hale, kau mai la ko laua mau ipupaka, he hoo- , w. :: mai hoi kau, e .hoohala ana ia manawa ma ke kamailio ana. "Mai ka akau mai nei nae paha oe?" i ninau mai ai ka Pake kaa iaia nei. Aole au mai ka akau ponoi mai nei, aka mai ke komohana-akau n " au," wahi a Adena mahope iho o kona hoomaopopo ana aku • 'nnohuoiia mai kona ano e keia Pake. "i'ela no ko ? u manao, a ow 7 ai kou inoa?" i ninau hou mai ai no 11 '-imaaina la: > Paukina ko'u inoa," i pane pokole aku ai o Adena me ka mi--11 p U ana iho, no keia hana pulapu ana ike kamaaina o keia hale. ikhea ka loihi o kahi i hele ia mai nei e oe i keia la?" Ao!e no i loihi loa, mai ke kahua mai nei no au o ke kakela a n:ai la i ko oukou wahi hale nei." "Alaila i ke kahua ka paha oe o kela mau kaieela i hiamoe ai i ka I'° • i a ao ae nei keia la?" wahi a. ka Pake kamaaina me ke kuwa*ina ae i kona mau ku'eßu'e maka. "Xo ko'u piha loa i ka maluhiluhi ke kumu o ko'u moe ana ilaila, a ■ maluhiluhi paiia ia la, ke hele la ka la a kiekie iluna i keia ka- : *ka akahi no au a ala mai ko'u hiamoe ana," i pane aku ai o Ader;: -'a ke ano hoopunipuni. M He mea kupaianaha nae paha kekahi lr;i ' via mau kakela ta?" "Aolo paha he kupaianaha a hapa mai, o ka poe apau e moe ana n - : - mau kahua aole loa lakou e ike hou ana i ka malamalama o ; > kekahi la ae, ao oe hookahi w r ale no ka mea i ola mai la, ao ia :i >> mea kupaianaha e olelo ae nei no keia ola ana mai ou, a hoike 1: i keia mea ia'u." Malia paha ua maopopo ia oe na mea huna pili i kela mau kaK ' i niele aku ai o Adena malia paha ua maopopo i keia Pake ka--1.; :;i kekahi mau mea e loaa mai ai iaia nei ka ike no na hana poa na kanaka elua ana o ka ike ana ma ka po aku mamūa. , . "A.-.le nae paha oe i ike i kekahi mau mea kupaianaha ilaila ia oe - : 'i iwaena o na paia nahaha o ua mau kakela la?" i ninau hou F 1 •' ke kamaaina ma ke ano hoomaoe. t

"Aole a'u mau mea kupaianaha la i ike, koe wale iho no kuu ike ana aia ke ahu mokaki la na akua kii ma kela ame keia wahi, a no-, keaha la ka mea i hoihoi ole ai kekahi poe i kekahi o ia mau akua i kauhale i mau mea hoikeike." "Ua loaa ia makou ka manao, he oi ae ko makou pono e waiho malie i na mea apau o kela wahi me ka hoopa ole aku ia lakou, no ka mea ua kau ka weli ia makou no kela wahi a no na mea no apau malaila." "Ea e kuu kamaaina maikai, laki maoli ka hoi au o ka lohe ana aku la i keia mea au e kamailio mai nei. ua lolie wale no au i ke kupaianaha o keia mau kakela, eia nae aole i maopopo ia'u ua mau mea kupaianaha la. nolaila ina hoi oe e oluolu ana, alaila e haha i mai oe ia'u i kekahi mau mea au i ike ai a i lohe ai paha." "Ae, e hoike aku ana au ia oe. Ua hiamoe io hoi paha oe ilaila ika po nei ea? Ina pela ua aloha maoli mai no ke Akua oka lani ia oe, pela oe i pakele mai la. "Penei ka moolelo o keia mau kakela. Iloko o kekahi mau haneri makahiki i hala ae nei, mamua aku o ko kakou hanauia ana mai, tia huliamahi mai la na kanaka o na kulanakauhale like ole, malalo o ke kauoha a ka Emepera no ke kukulu ana i kela mau kakela. "Aia maloko o ke kakela oi loa o lakou o ka nui, i waihoia aku ai he akua kii nona ka inoa o Buda, ma kekahi kakela aku o Keomu, ke akua nona na mea <j;pau, a ma ke kolu o na kakela ke akua kii o Sininiu, ka makuahine hemolele. ' "I keia mau kakela i hele mai ai na Pake apau e hoomana aku i keia māu akua kii, a 1 ka hala ana ae o kekahi manawa loihi, ua pahola mai la kekahi pilikia nui maluna o keia mahele o ka aina a kakou e noho nei o ia hoi, ua paa aku la ka ua i ka lani no kekahi manawa loihi, a pahola mai la ka la maluna o ka aina. '"E hele aku ana na mea apau inma o keia mau akua kii, me ka pule ana imua o iakou e aloha mai i keia pilikia nui i ili iho maluna o ka lahui kanaka, e haawi ana hoi i ka lakou mau mea m&kamae, mai ke gula a ke elaimana, me ka manao o ka mea la hoi ia e aloha mai ai ua mau akua la, alaila haawi mai i ka ua, eia nae, ua lilo ia mau hooikaika ana i mau mea waiwai ole. "Maloo mai la na mea kanu, make mai la na holoholona, a komo kukonukonu maoli na kanaka i)oko oka pilikia. I ka hiki ana mai i .ka w r a hooilo, me ka manao hoi ona kanaka ua pau ka huhu o ua mau akua kii nei, ua lawe liou aku la lakou i na mohai, e alana ana i ka lakou mau mea makamae ame ko lakou mau wahvai, eia nae ua like no ka lakou mau mea e hana aku ana, me ko lakou noho malie ana, he hookahi no haawina o ka nele i ka loaa mai o ka ua. i "M* keia mau hana apau a. lakou i hana aku ai me ka manao e' maliuia mai ana ka lakou mau leo pule ame na mohai a lakou o ka alana ana aku imua o ua mau akua la, eia nae, i ka hiki ana mai i ke kupulau. ua pa mai la ka makani mai ka hikina mai, a nokeia iho !a ka lakou mau mea kanu i ka ulu-paia a lilo i mea ole, a na keia maliu ole mai o ua mau akua nei o lakou, i hoopii mai i ko lakou huhu ame ka hoonaukuiki, a hele mai la lakou e wawahi i ua mau kakela la, me ke kiola ana i na akua kii a pau ka hapanui o lakou i ka hakihaki. "Ua ike mai no na kahunapule i keia mau hana a na kanaka, ao!e nae o lakou ku-e mai, no ka mea u#i like pu no ko lakou mau manao hoonaukiuki no ka maliu ole mai o ua mau akua hoomanamana la o lakou, a i ka hookoia ana o ka makemake o na Pake. ua huli hoi aku la lakou apau no ko lakou mau home, a ma ia hope mai, ua haule mai la ka ua, ulu mai la ka lakou mau-mea kanu, a pahola mai la ka momona ame ka holomua maluna o ka āina, a pela iho la i ike mai la oe i ke ku wale aku no o na paia wale no o kela mau kakela ame keia mau akua kii e mokaki la." "Alaila aia iho la ihea kahi o pilikia e loaa aku ika poe e hele mai ana e makaikai i keia mau kahua o na kakela i ku ai, me na paia pohaku \ pau i ka nahaha e ku mai la?" i ninau aku ai o Adedna me ka pau ole no o kona pohihihi no ka mea hu'na pili i keia mau kakela. "Me he mea la, mamuli o ka hanaino ia ana o kela niau akua kii, ua kau mai ka inaina o ua mau akua la maluna o ka lahui kanaka, a o ka poe apau e iīele ana a hoaumoe ma kelā mau kahua, e loaa aku ana ko lakou mau kino make ma ke kakahiaka o kekalii la ae. Ua manao waleia ua hoea mai na uhane ino na uhane hokai o ka po mamuli o ka hoounaia ana mai e kela mau akua no ka panai ana mai i ko lakou inaina maluna o ka poe apau e hookokoke mai ana ma ua mau kakela la, a pela i kau mai ai ka weli maluna o makou apau, mai ia au kahiko loa mai no a liiki i keia wa. | "No ka ike mau ia o ka make o ka poe hele makaikai ma keia wahi, ua hoopuka ae ka Moi o Nanakina he kuahaua, e hookapu ana ika liele ana o na kanaka ma keia wahi. Aole no i maka'u na kanaka no ia kauoha, aka mamuli o ke kupaianaha o ka inake ana o ke- • kalii poe lehulehu." "Heaha ke kumu o kona kuahaua ana pela?" wahi a Actena i ninau aku ai mamuli no o kona ole i na mea a keia Pake kamaaina e hoike aku nei iaia, oia.ke kumu make o ka poe i hele makaikai mai ma keia kakela. "I ole ai hoi e make ma'uwale na ola makamae o na makaainana," i pane aku ai ka Pake kamaaina. I "A ina e hookuli ana kekahi mea i kela kauoha, heaha kona hoopa'i e kauia aku ana?" \ "Heaha auanei hoi, ua maopopo mua no kona hoopa'i o ka make no mai na uhane ino mai, e like me na haawina i kau aku maluna o ka poe apau i ikeia ma kela mau kakela." "Me ia make mau no la o ka poe apau i ikeia ma kela mau wahi, o ko'u ola mai ia no ka ia, aole anei he mea kupaianaha keia i kou manao?" Ua'noke ae la ke poo oua Pake nei ika luliluli, a i mai la: "He keu io hoi ke kupaianaha o koii pakele ana mai, malia paha ua hiamoe ua poe aku la, a i ole ua hele paha i kalii e i loaa ole mai ai ia oe he mau hoopilikiaia ana. Ina e haawiia mai ana ia'u he puu elala nui amē ke gula ame ke daimana, aole loa au e ae e moe ma kela wahi no hal*alua hora." Ua noke wale aku la no laua i ke kamailio ma na mea like ole a liiki i ka i okoa ana aku o Adena e haalele ana oia i ka hale, no ka hele ana no e makaikai hoii iua mau kahua la o na' kakela. Uku mai la oia i kana mau meaai o ka ai ana, me ke kuai 'ana he mau omoomo palaoa i mau meā ai no kona aina ahiahi, a olelo. pu aku la no hoi i kamaaina e hoea hou aku ana no oia ilaila ma kekahi la ae. I ka hele ana a aui ka la, o ka hora ekolu paha ia, ua haalele aku la o Adena i kela wahi liale a o ia nae ka kona kamaaina o ka i ana mai iaia nei: "Mai hiamoe hou oe iwaena o kela, mau kahua o na kakela mamuli.auanei loaa ia oe ka hopena poino e like me ka moolelo a'u i hoike mua akii nei ia oe." "Healia auanei hoi, e makaala loa ana, au ia'u iho, i ole e loaa i na pilikia," a o kona kaha aku la no ia hele ma na ala kikeekee a hiki i kona kupono ana ma kekahi aoao o ua mau N kakela la, ua pii aku la keia noluna o kekahi puy, no ke kākali ana a hiki i ke ahiahi, i ole ai keia e ikeia mai e kekahi mea. Ia poeleele ana iho e nalowale ai ka ili o ke kanaka i ka nanaia mai, ua hookokoke aku la keia ma kela >vahi mua no ana o ka moe ana ma ka po aku mamua, a oiai he meha la'i pu wale no na mea apau, ua haule hou iho la keia hiamoe no ka hooluolu ana i kona wahi kino. Aole nae oia i hiamoe, e kakali malie wale ana no oia o ka hele ae o kekahi mea e hana i na hana e hamama hou ai kela panipuka ana o ka ike ana i ka po aku mamua, no ka makehiamoe loa, ua haule okoa aku la oia hiamoe, n]e ka hoomaopopo ole ae, i ka hope e kau āku ana maluna ona. Iloko nae o kona hiamoe nui, ua puoho ae la oia me ka hikilele i kona lohe ana aku i ka nakeke malalo o kalii ana i ike ai i ka hamama p ke pani pohaku ma ia po aku mamua, a o kona puoho koke ae la no ia a noho iluna, a ia wa no oia i ike aku ai i ka oili ana ae o kekahi poo kanaka mailalo ae. eia nae aole o ke kanaka mua i ike ai, aka he mea okoa lea keia. (Aole i pau.)